ING Economisch Bureau International Trade Research. Internationale groeikansen voor het MKB

Transcriptie

1 ING Economisch Bureau International Trade Research Internationale groeikansen voor het MKB

2 1

3 Voorwoord Ondernemers en het MKB zijn belangrijk voor de Nederlandse economie. Zij dragen zorg voor werkgelegenheid, groei, dynamiek en innovatie. Ook over grenzen heen: zo is het MKB verantwoordelijk voor bijna twee-derde van de Nederlandse export, een veel hoger percentage dan in de ons omringende landen. Tegelijkertijd wordt er vaak gewezen op de barrières die MKB-bedrijven juist op het vlak van internationalisering tegenkomen. Met name in verre markten de welbekende BRICs maar ook de kleinere, 2e generatie opkomende markten zoals Vietnam en Thailand lijkt het veel lastiger dan zaken doen om de hoek. Toch liggen ook hier kansen voor toekomstige groei. In samenwerking met MKB Nederland heeft het ING Economisch Bureau deze kansen in kaart gebracht. Dit rapport analyseert de internationalisering van het Nederlandse MKB en vergelijkt deze met de landen om ons heen zoals België en Duitsland. We kijken hierbij naar een selectie van 25 mogelijke bestemmingsmarkten, waaronder de traditionele Nederlandse afzetmarkten, grote markten in Zuid- en Oost-Europa, en de opkomende verre markten. Het rapport geeft aan waar het Nederlandse MKB sterk in is, waar nieuwe kansen liggen, en wat de risico s zijn. Het is het eerste deel van een grotere studie waarin we ook uw visie op internationale markten meenemen. We hopen dat deze overzichtelijke informatie u kan helpen bij het maken van uw internationaliseringsbeslissingen! Annerie Vreugdenhil Head of Commercial Banking Netherlands 2

4 Inhoud 1 Internationalisering van het MKB 6 Status quo Internationalisering: voordelen en uitdagingen 2 Verre markten in perspectief 12 Economische, sociale en technologische ontwikkelingen Marktpositie van Nederlandse bedrijven 3 Kansen en risico s 22 Balans tussen kansen en risico s Kansen voor het MKB Projectachtergrond 28 Methoden en literatuur 29 3

5 Samenvatting Het Nederlandse MKB speelt een belangrijke rol in de internationalisering van de Nederlandse economie. Zo is het verantwoordelijk voor bijna twee derde van de Nederlandse export. Dit is veel meer dan in de landen om ons heen, waar het MKB ongeveer een derde van de handel voor haar rekening neemt. En hoewel het MKB meer dan het grootbedrijf gericht is op Europa en minder op verder weg gelegen markten, is nog steeds 93% van de exporteurs naar BRIC een MKB bedrijf (waarvan meer dan 2/3 zelfs in de categorie kleinbedrijf (minder dan 50 werknemers) valt). Dit is positief want internationalisering heeft veel voordelen, vooral in een tijd waarin het economisch minder gaat. Internationalisering geeft toegang tot extra afzetmarkten (juist in de sneller groeiende landen). Internationale diversificatie vermindert kwetsbaarheid voor crises en is in de huidige tijd in sommige bedrijfstakken zelfs noodzakelijk gebleken voor succes. De overlevingskansen van exporterende (en importerende) bedrijven zijn groter dan die van bedrijven die geen internationale handel drijven (CBS, 2012). Tegelijkertijd is het succesvol betreden van, en actief blijven op, met name verre afzetmarkten niet altijd eenvoudig: zowel interne barrières (zoals tekort aan (markt-) informatie en management capaciteit) als externe barrières (zoals verschillen in wet- en regelgeving, en het vinden en houden van partners) moeten overwonnen worden. 4

6 Samenvatting (2) Dit rapport plaatst marktkansen voor het Nederlandse MKB in perspectief: we vergelijken 25 potentiele markten van traditioneel en dichtbij tot veraf en opkomend op potentie en risico, waarbij de positie van Nederlandse MKB bedrijven ook worden vergeleken met die van concurrenten uit onze buurlanden. Het marktaandeel van Nederlandse bedrijven in de vraag van verre markten, en op de traditionele markten dicht bij huis, is stabiel of stijgend, terwijl dat van bedrijven uit grotere landen zoals Duitsland en Frankrijk daalt. Vooral bij landbouwproducten, voedingsmiddelen, dranken en chemie hebben Nederlandse bedrijven een aanzienlijk en groeiend deel in handen van zowel de traditionele markten als de opkomende, verre markten in handen. Het Nederlandse MKB bewijst hiermee veel capaciteiten in huis te hebben om ook in de toekomst kansen te pakken op bovengenoemde productmarkten waar het al lang een comparatief voordeel heeft; waar het aandeel Nederlands- en MKB-geproduceerd product in de totale Nederlandse export groot is; en waar Nederland met technisch hoogwaardige productievormen kan concurreren op wereldmarkten. Juist op verre markten is de optimale balans tussen kansen en risico s (verschillen in wet- en regelgeving en cultuur kunnen leiden tot grotere betalingsrisico s, zakelijke meningsverschillen, landen- (politieke) risico s en wisselkoersrisico s) lastig te vinden. In Zuid Korea en Thailand lijkt deze balans het meest positief in andere groeimarkten zoals China, Vietnam en Indonesië is wet- en regelgeving duidelijk nog minder goed op orde. Vanuit dit perspectief (kansen vs. risico s) gezien, is het goed te realiseren dat de traditionele afzetmarkten van Nederland weliswaar procentueel minder hard groeien, maar dat de verwachtte absolute toename in de vraag in deze landen in veel gevallen groter is dan in de verre, opkomende markten. 5

7 Internationalisering van het MKB: status quo 1 6

8 Nederlandse MKB heeft grote rol in handel 34.7% 20.0% Nederland Aandeel MKB in totale export: 67% Frankrijk 80.0% Aandeel MKB in totale export: 41% 65.3% Deel van MKB export naar EU27 landen Deel van MKB export naar niet-eu27 landen 35.9% 38.3% Duitsland Aandeel MKB in totale export: 37% VK Aandeel MKB in totale export: 41% * van de export die aan Nederlandse bedrijven valt toe te delen (~80% van totale export) Bron: Eurostat, CBS, bewerking ING Economisch Bureau 64.1% 61.7% Het MKB is verantwoordelijk voor een derde van de Nederlandse export (67%*). Hiermee speelt het Nederlandse MKB een relatief grote rol in de totale export van ons land. In landen om ons heen is dit MKB-aandeel kleiner, bijvoorbeeld 37% in Duitsland, 41% in Frankrijk en 41% in het VK. Internationalisering en buitenlandse markten zijn daarmee dus van groot belang voor het Nederlandse MKB. Tot op heden is de export van het Nederlandse MKB vooral gericht op afzetmarkten binnen Europa. In totaal gaat 80% van de export, afkomstig van het MKB, naar EU-landen (en 20% naar niet EU). Bij onze buurlanden is het aandeel van de export van MKB bedrijven dat naar niet-eu landen gaat groter (35-38%) In alle landen is meer dan 99% van alle bedrijven een MKB bedrijf. 7

9 MKB voornamelijk sterk in handel naar EU Aandeel van MKB in Nederlandse export Totaal Latijns-Amerika* 13,1 mld euro s w.v. 61% MKB Brazilië 4,4 mld euro s w.v. 59% MKB Totaal EU ,4 mld euro s w.v. 69% MKB Totaal Afrika* 11,1 mld euro s w.v. 46% MKB Zuid-Afrika 1,3 mld euro s w.v. 74% MKB Rusland 14,0 mld euro s w.v. 23% MKB Totaal Azië* 74,5 mld euro s w.v. 55% MKB India 3,3 mld euro s w.v. 74% MKB China 31,0 mld euro s w.v. 59% MKB MKB bedrijven zijn i.v.t. het grootbedrijf relatief sterk in handel binnen de EU en zijn minder vertegenwoordigd op verre markten. Toch is nog steeds 93% van de exporteurs naar BRIC een MKB bedrijf (waarvan meer dan 2/3 zelfs kleinbedrijf). Het MKB exporteert voornamelijk (gespecialiseerde) machines en fabricaten, zoals pompen, ventilatoren, medische instrumenten en transportmaterieel. Top 5 producten die door het MKB worden geëxporteerd, per regio Afrika Azië Latijns-Amerika Rusland 1. Machines Machines Fabricaten Fabricaten 2. Fabricaten Fabricaten Machines Machines 3. Gespecialiseerde machines Gespecialiseerde machines Metaalwaren Gespecialiseerde machines 4. Voertuigen voor wegvervoer Elektrische apparaten Gespecialiseerde machines Metaalwaren 5. Elektrische apparaten Metaalwaren Elektrische apparaten Voertuigen voor wegvervoer * Totalen van regio s zijn inclusief daar gelegen BRIC landen. Bron: CBS, ING Economisch Bureau 8

10 Vooral grotere MKB ondernemingen exporteren naar verre markten Export MKB naar verre markten, naar bedrijfsgrootte (mln ) Zuid- Afrika Rest van Afrika China India Rest van Azië 0 tot 10 personen 10 tot 50 personen 50 tot 250 personen Bron: CBS (meest recente cijfers beschikbaar, 2010), ING Economisch Bureau Brazilië Rest van Rusland Latijns- Amerika Binnen de groep MKB bedrijven zijn het met name de grotere bedrijven (>50 werknemers) die actief exporteren naar de BRIC landen en andere verre markten. Aan de importkant (hier niet weergegeven) is een soortgelijke verdeling te maken, hoewel daar het kleinbedrijf (0-50 werknemers) wel een grotere rol speelt, mede omdat importeren minder investeringen vergt in netwerken, marktkennis en productiviteit dan exporteren. 9

11 Internationalisering: voordelen en uitdagingen voor Nederlandse MKB Internationalisering heeft belangrijke voordelen voor het MKB, zeker in de huidige tijden: De overlevingskansen van exporterende (en importerende) bedrijven zijn groter dan die van bedrijven die geen handel drijven (CBS, 2012). Internationale diversificatie vermindert kwetsbaarheid en afhankelijkheid van individuele markten (Lu & Beamish, 2001). Internationaal actieve bedrijven zijn productiever, groeien sneller en zijn gemiddeld genomen innovatiever. Meer concurrentie maar ook meer potentiele klanten op de thuismarkt: buitenlandse bedrijven komen ook naar Nederland. Daarnaast zijn er belangrijke uitdagingen bij het uitbouwen van internationale activiteiten, zowel bedrijfsintern als in de externe omgeving: Identificeren en optimaal gebruik maken van marktkansen wordt bemoeilijkt door gebrek aan informatie en financiële middelen. Het succesvol managen van het internationaliseringsproces vergt kennis & kunde die niet altijd aanwezig is (Todd & Javalgi, 2007) Omgaan met verschil in wet- en regelgeving, juist in verre markten waar de overheid een grotere rol heeft in het zakelijke verkeer. Zoeken van de juiste partners (met lokale (markt-)kennis en ter vergroting van legitimiteit) en het managen van deze relaties. 10

12 11

13 Verre markten in perspectief 2 12

14 Verre markten in perspectief Er wordt veel gesproken over marktkansen in BRICs en andere 2e generatie opkomende markten, maar kansen moeten altijd worden afgezet tegen risico s en kansen elders. Daarom vergelijken we in de komende pagina s 16 opkomende markten met een selectie van de Nederlandse traditionele afzetmarkten (zoals België en Duitsland) en een aantal grote landen in Zuid- en Oost-Europa (waaronder Spanje en Turkije). Traditionele markten Zuid- & Oost- Europa Verre markten Duitsland Spanje Colombia Indonesië India Mongolië Frankrijk Polen België Turkije Brazilië Argentinië Mexico China VS Tsjechië Thailand Bangladesh Filipijnen Rusland VK Zuid-Korea Vietnam Egypte Zuid-Afrika 13

15 Economische groei vooral in Azië Bbp nominaal en gemiddelde groei Economisch wordt de grootste groei in Aziatische opkomende markten verwacht. Vooral in Mongolië, Indonesië, Bangladesh, Vietnam en de Filippijnen is de groei hoog, alhoewel de economieën daar in absolute omvang nog klein zijn. De Chinese groei blijft hoog al worden percentages boven de 10% de komende jaren niet meer gehaald. Bij de markten in Zuid- en Oost- Europa valt vooral Turkije in positieve zin op. In absolute zin zijn de traditionele Nederlandse afzetmarkten groot, maar de groei is hier de komende jaren marginaal. Bron: IMF, ING Economisch Bureau 14

16 Gemiddelde jaarlijkse groei Bbp per hoofd ( ) De opkomst van grote consumentenmarkten Een belangrijke drijfveer van de groei in Aziatische markten is de grote, snel groeiende bevolking die steeds meer te besteden heeft: de consumentenmarkt van de toekomst. Hoewel het inkomen per hoofd van de bevolking nu nog laag is, wordt in landen als China, India, Indonesië, Vietnam, en Rusland een jaarlijkse groei van 8-10% verwacht. Zo consumeert iemand geboren in China in 2009 bijna 40 maal zoveel als zijn of haar grootouder over zijn/haar hele levensduur. 12% 10% 8% 6% 4% 2% NL De omvang van de cirkels geeft de grootte van de bevolking weer. 0% Bbp per hoofd, 2013 (US $) 15

17 Technologische ontwikkelingen Technologische ontwikkeling hier weergegeven als plek op de wereldranglijst van meest competitieve landen en naar internet gebruik verschilt ook fors tussen landen. China, Thailand en Korea beginnen zich in concurrentiekracht te meten met traditionele en Zuid- en Oost-Europese markten; de overige verre markten hebben hier nog veel te winnen. Datzelfde geldt ook voor internetgebruik: hier lopen alle verre markten (met uitzondering van Korea) nog ver achter bij onze traditionele afzetmarkten en bij de Zuid- en Oost-Europese landen. Competitiveness (rang) Internetgebruik (% bevolking) Nederland VS VK Duitsland België Frankrijk Spanje Turkije Polen Tsjechië Mongolië China Indonesië Bangladesh India Vietnam Filipijnen Colombia Thailand Mexico Egypte Rusland Argentinië Zuid-Korea Brazilië Zuid-Afrika Bron: World Economic Forum, Wereldbank 16

18 Verwachte Groei Bbp ( ) Nederlands marktaandeel: groot in lage groeilanden, klein in hoge groeilanden 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% Bangladesh India Colombia Korea Argentinië China Indonesië Vietnam Thailand Filipijnen Brazilië Turkije Rusland Egypte Zuid Afrika Mexico Polen Hoe doen Nederlandse bedrijven het op de markten van deze 25 geselecteerde landen? Deze figuur laat zien wat het marktaandeel van Nederland is in de import: groot in België (20%), Duitsland (8%) en het VK (7%) waar de verwachtte economische groei laag is; een stuk lager in de verre markten waar de economische groei nu en in de toekomst naar verwachting groot is. Deels is dat te verklaren door afstand: door transport- en managementkosten betekent grofweg iedere 500 km extra afstand tussen twee landen, 10% minder handel. 2% Tsjechië VK 1% VS Frankrijk Duitsland België 0% -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% 20% -1% Spanje Marktaandeel Nederland, 2011 (%) De omvang van de cirkels in deze grafiek geeft de totale importwaarde van de landen weer. 17

19 maar met een marktaandeel dat stijgt Zowel in traditionele markten als in Zuid- en Oost-Europa doen Nederlandse bedrijven het goed ten opzichte van bedrijven uit buurlanden zoals België, Duitsland en Frankrijk. De omliggende landen verliezen allemaal marktaandeel, waar Nederland zowel in traditionele markten als in Zuid- en Oost-Europa juist marktaandeel wint. In de traditionele markten komt dit voornamelijk door een groei in het aandeel van Nederlandse import in het Verenigd Koninkrijk (dranken, minerale producten en metalen); in Zuid- en Oost-Europa doet Nederland het vooral goed in Tsjechië, met name in chemicaliën en machines. Aandeel van Nederland en overige landen in de import van traditionele en Zuid- en Oost Europese markten 8% Traditionele markten 25% Zuid- en Oost-Europa 7% 6,9 20% 6% 5,5 16,6 5% 4,3 15% % 3% 2,9 3,3 10% 6, % 1% 5% 2,5 3,9 3,2 0% België Duitsland Nederland VK Frankrijk 0% België Duitsland Nederland VK Frankrijk 18

20 of ten minste stabiel blijft Aandeel van Nederland en overige landen in de import van verre markten 6% 5% 4% 3% 2% 1% Verre markten 0,8 5,2 0,8 1, ,5 In verre markten is het Nederlandse marktaandeel relatief klein in vergelijking met dat van bijvoorbeeld Duitsland. Desondanks blijft het aandeel van Nederlandse bedrijven in de import van verre markten relatief stabiel, waar dat van andere landen (met name Duitsland, VK en Frankrijk) krimpt. Dit komt onder andere doordat Nederlandse bedrijven sterk in marktaandeel hebben gewonnen in de dranken sector (met name in Egypte, de Filipijnen en Colombia), en heeft Nederland een behoorlijk aandeel in de import van voedselproducten in zowel China als in Zuid-Afrika. De daling in het marktaandeel van Duitsland op verre markten komt met name omdat machines steeds vaker uit andere landen worden geïmporteerd (vooral in India, Zuid-Afrika en Thailand) 0% België Duitsland Nederland VK Frankrijk 19

21 Verre markten Zuid- en Oost- Europa Traditionele markten Vooral goed in landbouw, voeding, dranken en chemie Top 3 Nederlandse sectoren naar marktaandeel in import van geselecteerde markten Agrarische producten ,3% 21% Levensmiddelen & voedingsproducten ,3% 11,2% Dranken en tabak ,5% 9,5% In de traditionele markten zoals België en Duitsland heeft Nederland een groot en stabiel marktaandeel in de import van agrarische producten van die landen. Het marktaandeel van Nederland in de import van dranken en tabak is het afgelopen decennium teruggelopen, met name in België en Frankrijk. Dranken en tabak ,8% 15,2% Agrarische producten ,3% 7,4% Levensmiddelen & voedingsproducten ,5% 6,7% Het Nederlandse aandeel in de import dranken en tabak van de geselecteerde markten in Zuid- en Oost-Europa is de laatste 10 jaar sterk gestegen, vooral in Spanje en Turkije. Ook agrarische en voedingsproducten weten Nederlandse bedrijven daar succesvol af te zetten. Levensmiddelen & voedingsproducten % 2,4% Dranken en tabak ,3% 1,7% Chemie ,7% 1,3% NB dit zijn niet noodzakelijk in volumes de grootste Nederlandse export producten, maar de producten waarin Nederland het relatief het het beste doet. Het Nederlandse aandeel in de importen van verre markten is klein, maar stabiel en licht stijgend, zoals bij levensmiddelen en voedselproducten (naar China en Zuid-Afrika). Daarnaast heeft Nederland een grotere rol gekregen in de invoer van dranken en tabak, vooral naar Egypte. 20

22 21

23 Marktkansen en risico s 3 22

24 Import van verre markten groeit de komende jaren met dubbele cijfers Verwachte importgroei naar land t/m 2017 in procenten en waarde (mld $ ) Verwachte jaarlijkse % importgroei verwachte cumulatieve importgroei (mld $) Vietnam 20.0% 207 Indonesië 18.4% 310 Thailand 14.0% 273 Mongolië 13.1% 7 China 12.0% 1329 Zuid-Korea 12.0% 511 Egypte 11.5% 54 Bangladesh 10.7% 31 India 10.4% 376 Tsjechië 9.9% 115 Rusland 9.3% 250 Turkije 9.1% 165 Brazilië 8.1% 141 Colombia 7.5% 30 Verenigd Koninkrijk 7.4% 358 Argentinië 6.5% 38 Mexico 6.0% 155 Frankrijk 5.8% 285 Filipijnen 5.4% 24 Verenigde Staten 5.1% 784 Polen 5.0% 105 Nederland 5.0% 205 Spanje 5.0% 127 Duitsland 4.5% 379 Zuid-Afrika 4.3% 36 België 3.4% 103 Hoewel Nederlandse bedrijven er nog niet zeer sterk vertegenwoordigd zijn, zijn de verre markten de (export) groeimarkten van de toekomst. De komende vijf jaar verwachten wij dat de vraag naar buitenlandse producten van Aziatische landen zoals Vietnam, Indonesië en Thailand procentueel sterk toeneemt, al valt dit in absolute termen nog in het niet bij de importgroei van China. De import van Europese landen zal veel minder snel groeien, alhoewel het goed is om te blijven realiseren dat een relatief kleine procentuele groei in Duitsland of de Verenigde Staten nog altijd een absolute vraagtoename betekent die in veel gevallen groter is dan in de opkomende markten. Bron: UNCTAD, ING Economisch Bureau International Trade Study

25 maar zaken doen is niet zonder risico s Ranglijst: Gemak van zakendoen VS VK Korea Thailand Duitsland Het ondernemen op deze verre markten is vaak ook verre van gemakkelijk. Verschillen in (kwaliteit van) wet- en regelgeving en instituties uiten zich in de praktijk vaak in hogere betalingsrisico s zakelijke meningsverschillen, landen (-politieke) risico s en wisselkoersrisico s. Frankrijk België Zuid-Afrika Spanje Colombia Mexico Polen Tsjechië Turkije Mongolië China Vietnam Egypte Rusland Argentinië Bangladesh Brazilië Indonesië India Filipijnen Nederland Hoe hoger, hoe makkelijker De Ease of Doing Business (EODB) ranglijst van de Wereldbank laat dit via hun index (gebaseerd op vele honderden onderliggende variabelen en factoren) voor de 25 geselecteerde landen ook duidelijk zien. Binnen de groep verre markten valt met name op dat de Aziatische landen zeer verschillend scoren op de EODB ranglijst. Zo staan Korea en Thailand heel hoog op de ranglijst, maar is het in andere landen soms nog lastig om een elektriciteitsaansluiting te krijgen (Vietnam), of is de toegang tot lokale financiering problematisch (Indonesië en Filipijnen). In India zijn er veel handelsbelemmeringen en is de naleving van contracten nog niet voldoende geregeld. Op de volgende pagina worden twee voor internationale handel relevante factoren van de redenen verder toegelicht, waaronder het gemak waarmee internationaal handel gedreven kan worden en de mate waarin contracten worden nageleefd. Bron: World Bank, Ease of Doing Business Rank,

26 Negatiever Positiever maar zaken doen is niet zonder risico s (2) Handelsbelemmering Handelsbelemmering Korea Duitsland Nederland VK VK Thailand VS VS Frankrijk België Indonesië Spanje Polen Filipijnen Mexico China/Tsjechië Egypte Vietnam Turkije Colombia Korea België Spanje Filipijnen China/Tsjechië Vietnam Colombia Duitsland Thailand Frankrijk Indonesië Polen Mexico Egypte Turkije Korea Duitsland VS Frankrijk Rusland Turkije Vietnam Argentinië Polen Spanje Mexico Tsjechië Zuid-Afrika Naleving contracten Korea VS Rusland België China VK Thailand Mongolië Nederland China Thailand Turkije Argentinië Spanje Tsjechië Duitsland Frankrijk België VK Mongolië Vietnam Polen Mexico Zuid-Afrika Zuid-Afrika Bangladesh Brazilië India Bangladesh India Zuid-Afrika Brazilië Filipijnen Brazilië Filipijnen Brazilië Argentinië Argentinië Indonesië Egypte Colombia Indonesië India Egypte Rusland Mongolië Rusland Mongolië Bangladesh India Bangladesh Bron: World Bank Ease of Doing Business Rank,

27 Risk (ease of doing business rang) en een optimale balans vinden is lastig -40 Verwachte importgroei en het gemak van zaken doen % 5% 10% 15% 20% Verwachte importgroei De ideale combinatie voor een exportmarkt is (vanzelfsprekend) een grote groei in vraag naar buitenlandse producten, en een relatief goede omgeving om zaken te doen. Deze combinatie lijkt zich vooral in Zuid Korea en Thailand voor te doen. In Vietnam en Indonesië is weten regelgeving die zakelijke transacties vereenvoudigen duidelijk nog minder goed op orde. In de VS, de VK en Duitsland is dit wel het geval, maar daar is de verwachtte importgroei minder hoog. China is in verwachte volumegroei het grootst, maar dit land scoort (nog) slecht op de EODB index. De omvang van de cirkels in deze grafiek geeft de verwachte absolute importgroei weer per land. Bron: Worldbank, ING Economisch Bureau 26

28 Kansen voor het MKB Om kansen te pakken op internationale markten moeten bedrijven zeker ook het MKB inzetten op hun sterke kanten. Hieronder staat een selectie van producten waar Nederland al sinds jaar en dag een comparatief voordeel heeft ten opzichte van andere (EU) landen (de Balassa-Index); die een groot aandeel vormen van de totale export van Nederland; waarvan de wederuitvoer een relatief klein deel uit maakt van de export; en waar het percentage MKB-bedrijven groot is. In Nederland liggen deze veelal nog op het gebied van landbouw en voedsel juist in die segmenten waar Nederland met haar hoge productiviteit en technisch hoogwaardige vormen van productie duidelijk kan concurreren op wereldmarkten. Maar ook de chemie, en in de bouw van machines en transportmiddelen liggen kansen. In absolute zin, is voor ieder van deze producten de verwachtte groei het grootst in de traditionele markten (Duitsland, België, Frankrijk en het VK), en in procentuele zin in de verre markten (waaronder China, Rusland,. Balassa Index Aandeel in Nederlands Aandeel MKB totale export product (%) bedrijven (%) Vlees 2.7 lllll 1.7 l 89 llllllllllllllllllllll 98 llllllllllllllllllllllll Melk en zuivel 2.0 llll 1.7 l 84 lllllllllllllllllllll 81 llllllllllllllllllll Levende planten 2.0 llll 2.0 ll 96 llllllllllllllllllllllll 57 llllllllllllll Groenten en fruit 2.0 llll 1.3 l 84 lllllllllllllllllllll 85 lllllllllllllllllllll Dierlijke vetten en oliën 2.8 lllll 1.1 l 81 llllllllllllllllllll 84 lllllllllllllllllllll Minerale brandstoffen 2.7 lllll 16.6 llllllllllllllll 70 lllllllllllllllll 66 llllllllllllllll Chemische producten 1.5 lll 4.6 llll 71 lllllllllllllllll 78 lllllllllllllllllll Kunststof 1.1 ll 4.5 llll 79 lllllllllllllllllll 81 llllllllllllllllllll Papier 0.5 l 1.1 l 78 lllllllllllllllllll 78 lllllllllllllllllll Machines 1.0 ll 12.0 llllllllllll 32 llllllll 88 llllllllllllllllllllll Transportmiddelen lll 63 lllllllllllllll 88 llllllllllllllllllllll Bron: CBS, berekeningen ING Economisch Bureau 27

29 28

30 29

31 Project achtergrond Project motivatie Gezien hun hoge groeicijfers kunnen opkomende markten interessante kansen bieden voor Nederlandse MKB bedrijven. Dit geldt niet alleen voor de BRICs maar ook voor de 2e generatie opkomende markten zoals Vietnam of Mongolië. Hierover is nog niet veel informatie beschikbaar zeker niet in vergelijking met kansen in traditionele markten zoals Duitsland en België. Zowel MKB Nederland (als vertegenwoordiger van het MKB) als ING (als zowel retail als zakelijke bank) willen de kennis over handel en marktkansen voor Nederlandse MKB over opkomende markten vergroten MKB Nederland en ING ING heeft een historisch sterke band met MKB Nederland. ING en MKB Nederland werken al 15 jaar samen om de Week van de Ondernemer te organiseren. Daarnaast is ING sinds 2012 de belangrijkste content-partner voor MBK Nederland voor het thema Internationaal Zakendoen. 30

32 Methoden en literatuur Methoden De handelsvoorspellingen van ING gebruikt in het tweede deel van dit rapport zijn gebaseerd op een combinatie van lokale expertise (o.a. via het netwerk van economen van het ING Economisch Bureau wereldwijd) en een econometrisch (graviteits-)model waarin een groot aantal uit de literatuur en eerder onderzoek naar voren gekomen determinanten van internationale handel zijn meegenomen (details zijn beschikbaar in ING (2012) of via de auteurs). Literatuur CBS (2012). Internationalisation Monitor 2012, Statistics Netherlands, The Hague/Heerlen. Chetty, S. & Campbell-Hunt, C. (2001). Paths to internationalization among small- to medium-sized firms. A global versus regional approach, European Journal of Marketing, 37, 5-6, pp EIM (2005). Internationalisering van het Nederlandse MKB, Zoetermeer: EIM. EIM (2011). Opportunitites for the Internationalisation of European SMEs, Business Cooperation and Support Network Unit European Commission, Brussels. OECD (2006). The Athens Action Plan for Removing Barriers to SME Access to International Markets. OECD- APEC Global Conference in Athens. ING (2012) International Trade Study 2012: developments in global trade, Amsterdam: ING. Lu, J.W. & P.W. Beamish (2001). The Internationalization and Performance of SMEs, Strategic Management Journal, 22, 6/7, pp Panteia (2012). Kleinschalig ondernemen 2012: Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB, Zoetermeer: EIM. Todd, P.R. & Javalgi, R.G. (2007). Internationalization of SMEs in India. Fostering entrepreneurship by leveraging information technology, International Journal of Emerging Markets, 2, 2, pp

33 32

34 Voor meer informatie, contact: Naam Telefoon dr. Fabienne Fortanier Senior Econoom en Manager International Trade Research Mohammed Nassiri Research Assistant International Trade Research Robert-Jan Drenth Intern International Trade Research Jan Anton van Zanten Intern International Trade Research Robert Gunther Senior Communications & PR Manager Arjen Boukema Senior Communications & PR Manager Fabienne.Fortanier@ing.nl Mohammed.Nassiri@ing.nl Robert-.Jan.Drenth@ing.nl Jan.Anton.Poppe.van.Zanten@ing.nl Robert.Gunther@ing.nl Arjen.Boukema@ing.nl 33

35 Disclaimer The views expressed in this report reflect the personal views of the analyst(s) on the subject on this report. No part of the compensation(s) of the analyst(s) was, is, or will be directly or indirectly related to the inclusion of specific views in this report. This report was prepared on behalf of ING Bank N.V. ( ING ), solely for the information of its clients. This report is not, nor should it be construed as, an investment advice or an offer or solicitation for the purchase or sale of any financial instrument or product. While reasonable care has been taken to ensure that the information contained herein is not untrue or misleading at the time of publication, ING makes no representation that it is accurate or complete in all respects. The information contained herein is subject to change without notice. Neither ING nor any of its officers or employees accept any liability for any direct or consequential loss or damage arising from any use of this report or its contents. Copyright and database rights protection exists with respect to (the contents of) this report. Therefore, nothing contained in this report may be reproduced, distributed or published by any person for any purpose without the prior written consent of ING. All rights are reserved. Investors should make their own investment decisions without relying on this report. Only investors with sufficient knowledge and experience in financial matters to evaluate the merits and risks should consider an investment in any issuer or market discussed herein and other persons should not take any action on the basis of this report. ING Bank N.V. is a legal entity under Dutch Law and is a registered credit institution supervised by the Dutch Central Bank ( De Nederlandsche Bank N.V. ) and the Netherlands Authority for the Financial Markets ( Stichting Autoriteit Financiële Markten ). ING Bank N.V., London branch is regulated for the conduct of investment business in the UK by the Financial Services Authority. ING Bank N.V., London branch is registered in the UK (number BR000341) at 60 London Wall, London EC2M 5TQ. ING Financial Markets LLC, which is a member of the NYSE, NASD and SIPC and part of ING, has accepted responsibility for the distribution of this report in the United States under applicable requirements. The final text was completed on 2 April

36 35