ad 1.1 Bent u het eens met deze opsomming van basiskenmerken voor het octrooisysteem?

Transcriptie

1 ad 1.1 Bent u het eens met deze opsomming van basiskenmerken voor het octrooisysteem? In uw premisse stelt u dat de achterliggende gedachte van het octrooisysteem zou zijn dat "ondernemingen en onderzoeksinstellingen hiervan gebruik moeten maken om innovatie, groei en levenskwaliteit te bevorderen". De formulering van het woord "moeten" lijkt een vertaalfout in de Nederlandse versie (de Engelse versie zegt "should"), maar is desondanks merkwaardig. U stelt namelijk dat het octrooisysteem een voorwaarde sine qua non zou zijn. Dat lijkt mij een schadelijke stellingname. Immers, het betekent dat het volgens uw stellingname voor ondernemingen niet mogelijk moet ("should") zijn om innovatie zonder octrooien te verwezenlijken. Voorts merkt u op: het octrooisysteem kan "voor de gebruikers alleen aantrekkelijk blijven". Het octrooirecht is niet voor iedereen aantrekkelijk en wij denken dat daar nu juist het probleem zit. Ook op uw opsomming die volgt, heb ik kritiek: Ad "duidelijke materiële rechtsregels". Niet zozeer de duidelijkheid van de rechtsregels zelf, alswel de strategische keuze die gemaakt wordt over wat wel en wat niet door het octrooirecht beschermd zou moeten worden, is van belang. Daarbij is het van belang, te onderkennen dat het patentrecht op sommige onderdelen een verlammend effect blijkt te hebben op innovatie; de strategische keuzen om dergelijke onderdelen uit te sluiten van patentbescherming is van groter belang dan de exacte codificering van het patentrecht. Daarbij speelt een rol, dat de huidige situatie voortdurend een uitbreiding laat zien van wat patenteerbaar is. "Duidelijkheid" van deze uitbreidingen zal deze situatie verergeren, niet verbeteren. Ad "procedures". "Kosteneffectieve procedures" - zonder voorbehoud - leiden mogelijk tot zogenaamde "patent trolls". Juist omdat innovatie zich lastig laat meten in financiele zin, zorgt een focus op kosteneffectiviteit voor slecht meetbare maar moeilijk omkeerbare situaties, die de innovatie belemmeren. Kosteneffectiviteit kan er dan in gelegen zijn, een heleboel "triviale" patenten te registreren in de hoop dat er éen toevalstreffer tussen zit: zeer kosteneffectief, echter zeer belemmerend voor de innovatie. Ook voor het overige ligt de focus in uw opsomming op de details, terwijl de problemen waarvoor het octrooirecht zich momenteel gesteld ziet, op strategisch niveau liggen. ad 1.2 Zijn er nog andere kenmerken die volgens u belangrijk zijn? Belangrijk is vooral, dat een overtreffende, strategische visie aanwezig is op innovatie. Het octrooisysteem beloont immers - voor een aantal jaren - een in het verleden gedane innovatie. In zekere zin is het octrooisysteem daarmee een remmende factor, juist omdat het historische innovaties beloont. Desondanks is het octrooisysteem op een aantal, specifieke gebieden goed bruikbaar; op andere gebieden is deze beloning van een in het verleden voortgedane vernieuwing minder op zijn plaats. Met name snel innoverende gebieden waarbij weinig of geen investeringen noodzakelijk zijn, lijken eerder door patenten tegengewerkt te worden dan dat zij er baat bij hebben. Hier zou proportionaliteit een belangrijk verbeterend kenmerk kunnen vormen: goedkope en snel te produceren producten

2 of nauwelijks vernieuwende innovaties zouden niet op een langdurige bescherming moeten kunnen rekenen. Het belangrijkste kenmerk van het octrooisysteem moet dus zijn, dat het een weerslag vormt van een overkoepelende visie op innovatie, een en ander in nauwe samenhang met andere wetgeving die zulks tracht te bevorderen zoals bijvoorbeeld de auteurswetgeving en de naburige rechten. Een sterkere rol voor mededingingsautoriteiten kan ook zorgen voor het nodige evenwicht binnen en controle van het octrooisysteem. Octrooien zijn inperkingen van concurrentie met het oog op het bereiken van beleidsdoeleinden zoals het bevorderen van innovatie. De huidige administratieve regelgeving in verband met het octrooisysteem houdt geen rekening met concurrentiewerende effecten maar staat gewoonlijk aan de kant van de rechthebbenden. Mededingingsautoriteiten zouden de mogelijkheid moeten krijgen om rechtzaken te starten om octrooien ongeldig te verklaren of om verzet aan te tekenen tegen twijfelachtige octrooien die de concurrentie verstoren. Dit in het bijzonder wanneer de getroffen marktspelers niet de middelen hebben om verzet aan te tekenen (marktfalen bij verzet). ad 1.3 Hoe kan de Gemeenschap bij de ontwikkeling van haar octrooibeleid beter rekening houden met de bredere belangen van de samenleving? Op dit moment wordt het beleid rond het octrooirecht met name bepaald door: * De octrooibureaus. De Administratieve Raad van de Europese Octrooi-organisatie kan zowel de "Implementatie-regulering" als delen II tot VIII en deel X van het Europees Octrooiverdrag aanpassen. Daarmee neemt is deze organisatie in de positie van wetgever. (Bovendien handelen de Technische Kamers van Beroep en de Uitgebreide Kamers van Beroep als rechterlijke macht door de interpretatie van het Europees Octrooiverdrag te veranderen.) * Ambtenaren die verbonden zijn met het octrooisysteem. Veelal zijn de mensen die zetelen in de Administratieve Raad van het EOB ook betrokken bij de octrooibureaus van de lidstaten en zijn ze ook de belangrijkste raadgevers aan de wetgevers inzake octrooirecht. De meeste van deze ambtenaren zitten bijvoorbeeld in de "Werkgroep van de Raad i.v.m. Intellectueel Eigendomsrecht (Octrooien)", terwijl ze ook de regeringen stemadvies geven over de voorstellen die ze zelf geschreven hebben. * De grootste klanten van het octrooisysteem, die blijven proberen de grenzen van wat octrooieerbaar is verder en verder te verleggen, en zelfs zetelen in het "Standing Advisory Committee" bij het EOB (SAPECO). Het commissievoorstel over de softwareoctrooi-richtlijn werd ook opgesteld in nauwe samenwerking met deze bedrijven en hun vertegenwoordigende organsaties, zonder betrokkenheid van derden. De beste manier om rekening te houden met het maatschappelijk belang bestaat erin: * De wetgevende, rechterlijke en uitvoerende taken binnen het octrooisysteem duidelijk van elkaar te scheiden. Bijgevolg geen Gemeenschapswet aannemen die gebaseerd is op rechtspraak die ontwikkeld is door een uitvoerend bureau dat zijn eigen rechter is. Tegen die rechtspraak kan zelfs geen beroep aangetekend worden bij een Europees Gerechtshof

3 aangezien het uitvoerend bureau geen deel uitmaakt van de Europese Gemeenschap. * Een einde te maken aan het huidige door de rechterlijke macht gedomineerde beleid. In plaats daarvan moet een op economie gebaseerd beleid gevoerd worden, waarin de wetgevende macht volle medezeggenschap heeft. * Het beleidsmakingproces rond octrooien uit te breiden naar de maatschappij in zijn geheel. Al te lang werd dit beperkt tot een gesloten groep van rechthebbenden van (software-)octrooien. De transparantie van de werkgroep in de Raad verhogen. De mogelijkheden van de beleidsmakers inzake mededinging uitbreiden. * Voor ogen te houden dat het octrooistelsel niks anders is dan één van de beschikbare middelen bij het opstellen van een innovatiebeleid. Een middel dat alleen gebruikt dient te worden als het nuttig is en niet naar believen. ("Meer octrooien" is niet hetzelfde als "meer innovatie"; in verschillende gevallen kan het zelfs resulteren in minder innovatie.) * Meer economisch onderzoek aan te moedigen (waarbij macro-economisch onderzoek niet verwaarloosd mag worden) en hier middelen voor vrijmaken. ad 2.1 Zijn er ten opzichte van de gemeenschappelijke politieke benadering andere of aanvullende kenmerken die u voor een doeltreffend Gemeenschapsoctrooisysteem belangrijk acht? Het belangrijkste punt is het scheiden van uitvoerende, wetgevende en de rechterlijke macht die momenteel alle tot op zekere hoogte door het Europees Octrooi Bureau (EOB) uitgevoerd worden, zoals hierboven reeds vermeld. Dit houdt in dat de jurisprudentie van de Technische Kamer van Beroep (Technical Board of Appeal, TBA)/ en de Uitgebreide Kamer van Beroep (Extended Board of Appeal, EBA) van het EOB niet de basis moeten vormen voor een Gemeenschapswet, anders doen we de huidige octrooiwetgeving en de interpretaties daarvan door nationale rechters in alle lidstaten teniet. Zelfs het Verenigd Koninkrijk, waarvan de jurisprudentie het dichtst bij de jurisprudentie van het EOB staat, is nog altijd wat strikter dan het EOB. De Europese gemeenschap zou niet moeten toetreden tot het Europese Octrooiverdrag (EOV) op een manier die de volledige zeggenschap over de toekenning van Gemeenschapsoctrooien overdraagt op een instantie buiten de Gemeenschap (namelijk het EOB en zijn TBAs en EBA). Daarnaast dient ervoor te worden gewaakt dat toetreding tot het EOV er niet toe leidt dat Europese wetgeving door het EOB wordt gemaakt, daarmee voorbijgaand aan de verdragen van de Gemeenschap, de Europese Commissie en het Europees Parlement. In het voorstel voor het gemeenschapsoctrooi is bovendien een probleem rond de schadeplichtigheid: die gaat in met terugwerkende kracht tot het moment van publicatie van de aanvraag van het octrooi (art 11). Het gemeenschapsoctrooi maakt het rendabel vage, brede en triviale octrooien aan te vragen en na enkele jaren aanmaningen rond te gaan sturen. Het MKB rest niets anders dan betalen. Het gemeenschapsoctrooi maakt legale afpersing rendabel. Dit is een omslagpunt waar we verre van moeten blijven. Verjaring vindt pas plaats na 10 jaar, of, indien de octrooihouder het wist of had kunnen weten na 5 jaar (art 45). Dit is langer dan de Belgische termijn (5 jaar) en ook langer dan die in de VS (6 jaar). De VS op dit punt navolgen is onverstandig, de VS overtreffen is onverantwoord. Ironisch is het dat

4 misbruik en afpersing in de VS tot een roep tot hervorming geleid heeft, en dat Europa juist op dit punt flink door dreigt te schieten. Schadeplichtigheid met terugwerkende kracht dient afgewezen te worden. ad 3.1 Wat zijn volgens u de voor- en nadelen van een pan-europese geschillenregeling volgens de EPLA voor de gebruikers van octrooien en andere belanghebbenden? Als de (overeenkomst omtrent) geschillenbeslechting bij Europese octrooien (European Patent Litigation Agreement - EPLA) ten uitvoer gebracht zou worden en ervoor zou zorgen dat de kwaliteit van de octrooien stijgt, zoals gedefinieerd en omschreven door de Europese Patent Conventie (EPC) artikel 52, zou dit een positieve bijdrage hebben. Echter als de geschillenbeslechting bij Europese octrooien ervoor zorgt dat de jurisprudentie van de Technische Kamer van Beroep (Technical Board of Appeal, TBA) van het Europees Octrooibureau (EOB) wordt doorgevoerd (en dus octrooiering mogelijk maken van software en bedrijfsmethodes), zouden de gevolgen rampzalig zijn. Tenslotte zorgt de huidige "wettelijke onzekerheid" wat betreft softwareoctrooien ervoor dat verscheidene procesvoerende partijen zich terughoudend opstellen, wat een groot voordeel is voor innovatieve organisaties in Europa. Het is voor een deel de oorzaak ervan dat een Amerikaanse procespraktijk in Europa ontbreekt. Dit wordt duidelijk zichtbaar door het feit dat veel rechtzaken over softwareoctrooien in het Verenigd Koninkrijk worden aangebracht (Handels technologiën vs verscheidene producenten voor software voor handelsbeurzen, NTP vs. RiM), waar de jurisprudentie nog het meest lijkt op die van het Europees Octrooibureau (EOB). ad 3.2 Wat is volgens u het ideale systeem voor de beslechting van octrooigeschillen, aangezien in Europa mogelijk drie soorten octrooien naast elkaar zullen bestaan (nationale octrooien, Gemeenschapsoctrooien en Europese octrooien)? Het zou mogelijk moeten zijn om een rechtzaak te voeren voor een Gemeenschapsrechtbank, op basis van Gemeenschapswetgeving die opgesteld is door de wetgevers van de Gemeenschap (en niet door een Technische Kamer van Beroep of een Uitgebreide Kamer van Beroep van het EOB dat niet ter verantwoording geroepen kan worden.) Voor nationale octrooien is de meest logische beslissing om de mogelijkheid te behouden om ze voor de nationale rechtbanken te beslechten. Deze zijn het meest op het vlak van geografie, taal en cultuur. Aangezien Europese Octrooien min of meer een verzameling van nationale octrooien zijn, zou de mogelijkheid om naar een nationale rechtbank te stappen minstens behouden moeten blijven. De belangrijkste voorwaarde is dat de mogelijkheid steeds moet bestaan om beroep aan te tekenen voor een rechtbank die niet gebonden is aan de bestaande rechtspraak van de uitvoerende macht (de verschillende octrooibureaus). Een dergelijke juridische onafhankelijkheid is een basisvereiste voor ons rechtssysteem. ad 4.1 Welke aspecten van het octrooirecht leiden volgens u tot belemmeringen voor het vrije verkeer of tot concurrentieverstoringen als gevolg van verschillen tussen de wettelijke regels van de lidstaten of de wijze waarop die regels in de praktijk worden toegepast?

5 Octrooien op software en bedrijfsmethodes geven aanleiding tot aanzienlijke handelsbelemmeringen en concurrentievervalsing binnen de EG. In sommige lidstaten, zoals Polen, worden deze octrooien niet toegekend en beroepszaken tegen afwijzingen gebaseerd op dit onderwerp worden consequent niet ontvankelijk verklaard door gerechtshoven. In andere lidstaten, zoals het Verenigd Koninkrijk, volgen het gewoonterecht en rechtspraak op basis van precedenten de EPO-praktijk in grotere mate. Dit bezorgt Britse bedrijven die werken in Polen een concurrentienadeel en vormt een handelsbelemmering wanneer Poolse bedrijven proberen de markt van het Verenigd Koninkrijk te betreden. ad 4.2 In welke mate ondervindt uw onderneming hiervan de gevolgen? Onze firma maakt zich grote zorgen over het gevaar, dat door ons toegepaste software en bedrijfsmethodes onderdeel zullen worden van octrooien. Onze bedijfsvoering is voor een zeer belangrijk deel gebaseerd op concurrentie op basis van software-innovaties. Op dit moment al wordt onze firma geschaad door de (vermeende) patenten op bestandsformaten; wij kunnen onze klanten diverse bestandsformaten niet meer laten lezen. Onze zaak wordt bovendien getroffen door het feit dat we onmogelijk accuraat kunnen uitmaken of onze producten en diensten "legaal" zijn in andere lidstaten. Op die manier worden we blootgesteld aan een significant en onbeheersbaar risico als we beslissen om te exporteren. Er bestaat ook geen verzekeringen tegen inbreuk op softwareoctrooien. De ervaring van o.a. Miller Insurance Services Ltd leert dat de reden hiervoor ligt in het feit dat het voor een bedrijf onmogelijk is om een winstgevende verzekering aan te bieden in het huidige toekenningsklimaat van octrooien. (Zie ook: ad 4.3 Hoe schat u de meerwaarde en haalbaarheid in van de hierboven beschreven benaderingen (1 t/m 3)? We merken op dat het "subject matter"-criterium mist in de lijst van punt 1. "Subject matter" is een kritiek criterium aangezien op deze basis het EOB tienduizenden software- en handelsmethode-octrooien verleend heeft. Opties 1 tot en met 3 zijn allen onduidelijk met betrekking tot de regels voor subject matter. Ze beantwoorden evenmin de vraag of de rechtspraak van de Technische Kamers van Beroep van het EOB het Europees Octrooiverdrag en de interpretatie daarvan door nationale rechtbanken teniet doet. Wat optie 3 in het bijzonder betreft opent wederzijdse herkenning door de octrooibureaus van octrooien die in andere EU-lidstaten toegekend zijn de mogelijkheid dat aanvragers gaan "winkelen" om het octrooibureau te vinden dat probleemloos hun octrooi-aanvragen toekent. Het gemeenschapsoctrooi is bedoeld om dergelijk winkelgedrag tegen te gaan. Deze optie zou het genoemde probleem echter vergroten. Een herbevestiging van zaken die uitgesloten zijn van octrooieerbaarheid zoals vastgesteld in artikel 52 van het Europees Octrooiverdrag én verdere verduidelijkingen zijn nodig om: * afdwinging te voorkomen van softwareoctrooien en handelsmethode-octrooien zoals die toegekend zijn door het EOB binnen de Europese Gemeenschap * de Europese Unie de mogelijkheid te geven om het toekenningsbeleid van

6 het EOB bij te sturen * opnieuw politieke supervisie over het octrooisysteem tot stand te brengen 4.4 Zijn er andere benaderingen die de Commissie zou kunnen overwegen? Alle voorstellen moeten terug te voeren zijn naar de elementaire vraag: garandeert het systeem goede octrooien, transparantie en zekerheid? Daarnaast dient de Europese Unie te voorkomen dat de in het Europees Octrooiverdrag (EOV) artikel 52 genoemde uitzonderingen verzwakt worden door verdere ingrijpende harmonisatie van de internationale octrooiwetgeving, driezijdige diplomatieke onderhandelingen of herziening van de TRIPs overeenkomst (agreement on Trade-Related aspects of Intellectual Property Rights). Zolang het probleem met softwareoctrooien van het Europees Octrooibureau (EOB) de boventoon voert, zou de Europese Unie moeten proberen de interoperabiliteit (o.a. uitwisselbaarheid van gegevens m.b.v. software) te versterken via wettelijke bescherming om getroffen softwareproducenten en "E-commerce bedrijven" schadeloos te stellen. 5.1 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa in vergelijking met andere rechtsgebieden die voor uw onderneming van belang zijn? 10 (N.B. het octrooisysteem zal er, in voorgestelde vorm, voor zorgen dat onze firma zich niet meer op de huidige innovatieve markt kan begeven) 5.2 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa in vergelijking met andere terreinen van de intellectuele eigendom, zoals handelsmerken, modelrechten, kwekersrechten, auteursrechten en naburige rechten? 1 (wij maken voor bescherming van onze software gebruik van het auteursrecht en hopen het patentrecht niet nodig te hoeven hebben) 5.3 Hoe belangrijk is het octrooisysteem in Europa voor u in vergelijking met octrooisystemen elders in de wereld? 10 (wij handelen uitsluitend in Europa) 5.4 Voor kleine en middelgrote ondernemingen: welk gebruik maakt u op het ogenblik van octrooien en welk gebruik denkt u in de toekomst ervan te maken? Op welke problemen bent u gestuit bij het huidige octrooisysteem? Wij maken geen gebruik van octrooien. Wij hopen er geen gebruik van te hoeven maken in de toekomst. Wij worden reeds nu bedreigd door de octrooien die grote firma's beweren te hebben op protocollen en gegevensverwerkende algorithmen. Wij vrezen uitholling van onze bedrijfstak wanneer deze octrooien rechtsgeldig worden in de EU. 5.5 Zijn er naast de in dit document genoemde punten nog andere kwesties waaraan de Commissie in verband met het octrooisysteem aandacht zou moeten besteden? De Commissie heeft op gebied van Informatietechnologie een boete van historische omvang uitgedeeld aan de firma Microsoft, wegens het schenden

7 van de antitrust-wetgeving in Europa. Patenteerbaarheid van software zal er toe leiden dat feitelijk met een pennestreek het gehele resultaat van deze moeizame rechtszaak van tafel geveegd wordt, doordat Microsoft simpelweg haar dataverwerkende algorithmen onder het patentrecht zal beschermen. Daarmee doet de Commissie teniet wat zij de afgelopen jaren heeft trachten te verwezenlijken: de mogelijkheid voor Europese firma's om te innoveren op gebied van software. Persoonlijke gegevens 1) Vul hieronder uw contactgegevens in als u bereid bent desgevraagd uw opmerkingen tegenover de Commissie nader toe te lichten. (a) Antwoordt u als particulier of namens een bedrijf/instelling? Namens een bedrijf (b) Naam van uw bedrijf/instelling/contactpersoon: Open Office (c) adres: v.sessink@openoffice.nl (d) Postadres: Postbus LH Amsterdam (e) Webadres van uw bedrijf/instelling (indien beschikbaar): 2) Om een beeld te krijgen van de verschillende partijen die bij het octrooisysteem belang hebben, hebben wij nog volgende informatie nodig: (a) In welke lidstaat woont u/bent u voornamelijk actief? Nederland (b) Doet u zaken over de grens? Ja (c) Voor bedrijven: hoeveel werknemers hebt u in dienst? 5 (d) Tot welke bedrijfstak behoort u? Software en computer-services (e) Bent u octrooihouder? Zo ja, van hoeveel octrooien? Zijn dit nationale of Europese octrooien? Neen (geen octrooihouder) (f) Hebt u voor uw octrooien licentieovereenkomsten gesloten? n.v.t. (g) Bent u zelf licentiehouder? Neen. (h) Bent u in een octrooigeschil verwikkeld geweest? Neen. (i) Hebt u andere ervaringen met het octrooisysteem in Europa? Ja, o.a. de software om MP3-bestanden af te spelen is moeizaam verkrijgbaar wegens de daarop geclaimde patenten; ook waren GIF-afbeeldingen op Internet jarenlang onderhevig aan patentdreiging, zodat onze producten deze afbeeldingen niet konden bewerken en opslaan, in weerwil van de technische mogelijkheden Open Office - Linux Office Solutions Valentijn Sessink v.sessink@openoffice.nl +31(0)