Mest met beleid. Rapport van het Expertteam Mestbewerking

Transcriptie

1 Mest met beleid Rapport van het Expertteam Mestbewerking

2 1. Managementsamenvatting Dit biedt zicht op een beter verdienmodel: minder kosten voor mest en goedkopere en eenvoudiger te beheren stalsystemen. Aanleiding De provincie Noord-Brabant heeft, in overeenstemming met het bestuursakkoord Beweging in Brabant begin 2016 het initiatief genomen om te komen tot een nieuw Brabants mestbeleid. Dit heeft in de periode tot juni 2016 geresulteerd in de volgende denklijn: Herstel circulaire landbouw, waarbij de behoefte van de bodem en gewas centraal staan bij het aanwenden van mest, dat stelt eisen aan de samenstelling daarvan. Dat betekent ook verliezen beperken zodat nutriënten daar terecht komen waar ze nuttig zijn. Het bewerken van alle mest, nog voor de opslag. Dit betekent op langere termijn andere stalsystemen en op korte termijn het emissie arm maken / stabiliseren van mest. Zo zijn belangrijke winsten te behalen in het reduceren van emissies naar lucht (ammoniak, geur en broeikasgassen), bodem en water en in het verminderen van risico s voor gezondheid en veiligheid. Verwaarden van mest waarbij waardevolle producten worden geproduceerd (meststoffen en andere grondstoffen). Inzet moet zijn zoveel mogelijk dierlijke meststoffen voor plantengroei in te zetten ter vervanging van kunstmest, regionaal, en ten hoogste de schaal van NW EU Professionaliteit en werken aan vertrouwen tussen ondernemers en omwonenden en maatschappelijke organisaties. Energie uit de mest winnen (en zo methaanemissie tegengaan) en zo mest gebruiken voor productie van hernieuwbare energie Wij streven naar een duurzame landbouw die de ketens sluit op Noord- West Europese schaal. Mest is geen probleem meer, maar een waardevol product in die ketens. Doelen mestverwaardingsketen Om te komen tot de hierboven geschetste denklijn zijn de volgende doelen geformuleerd: Optimalisatie van benutting van mest in de landbouw (veehouderij én plantaardige sectoren); Minimaliseren van emissies naar grond- en oppervlaktewater en lucht (inclusief broeikasgassen); Risico s voor de volksgezondheid (emissies) en veiligheid (calamiteiten) op een acceptabel (laag) niveau brengen; Het verlagen van de kosten van mestafzet voor veehouders en zo mogelijk omzetten in opbrengsten. Maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen vergroten. Tevens heeft de provincie aangegeven dat er behoefte is aan een viertal producten: 1. Een aanpak om het stabiliseren van mest voorafgaand aan opslag en/of toepassing zo spoedig mogelijk gemeengoed te laten worden

3 2. Een aanpak voor het stimuleren van innovatie op het gebied van mestverwaarding en stalsystemen 3. Mestmenu: dat inzichtelijk maakt aan welke voorwaarden mestbewerking, -verwerking en -vergisting moeten voldoen. Het mestmenu moet sturen op doelen, niet op middelen. 4. Oprichten, inrichten van een expertpanel mestverwaarding dat de provincie en vergunningverleners/handhavers van omgevingsdienst, gemeentes en waterschappen kan adviseren bij strategische en praktische keuzes. Welke factoren belemmeren mestbewerking? Problemen met bestaande installaties ondermijnen draagvlak voor nieuwe initiatieven De mestbe-/verwerkers die hinder veroorzaken zijn bepalend voor de beeldvorming. Die bedrijven kent iedereen van geruchten en vanuit de media. Aan deze voorbeelden wordt door omwonenden gerefereerd wanneer een nieuwe mestbewerker zijn plannen vergund wil krijgen. Van mestbewerkers die geen hinder veroorzaken heeft niemand gehoord. Maar toch zijn ze er wel. Voorlopers worden niet gestimuleerd en werken niet samen Gerichte ondersteuning en geld en/of expertise en het opzetten van structuren voor het delen van kennis kunnen innovaties in de mestbe- /verwerkingssector bevorderen. Verdienmodel grootschalige mestbewerking onduidelijk Mestbewerkers verdienen aan de afvoer van mest bij veehouders. Er wordt meestal niet verdiend aan, maar juist betaald voor de afzet van mest bij akkerbouwers. Het verdienmodel bestaat uit het verschil tussen opbrengsten voor ophalen en kosten voor afzet. De kosten van mestbewerking moeten nu worden opgebracht door veehouders. Dit maakt het verdienmodel van mestbewerking afhankelijk van de economische situatie in de varkenshouderij. Toch zijn er partijen die in mestbewerking investeren, boeren die lange termijn contracten voor mestafzet willen sluiten en vindt er afzet van mest plaats naar andere landsdelen en naar het buitenland. Ook zijn er nieuwe initiatiefnemers die kansen zien voor grootschalige mestbewerking. Draagvlak voor mestbewerking ontbreekt bij delen van de Brabantse samenleving Zoals aangegeven ondermijnen problemen bij bestaande installaties het draagvlak voor nieuwe initiatieven. Daarnaast is er de angst dat een oplossing van het mestprobleem leidt tot een groei van de veestapel. Op welke manier kan Brabant mestbewerking stimuleren? Uiteindelijk streven we in Brabant toe naar een situatie waarin de behoefte van de bodem en het gewas in Noord-West Europa centraal staat. Emissies naar lucht, bodem en water tot een minimum zijn teruggebracht en de risico s voor de volksgezondheid en veiligheid tot een minimum beperkt zijn. We zien emissies als verliezen uit de kringloop en die horen niet thuis in een circulaire landbouw. We streven ernaar om op termijn alle mest te bewerken voor opslag. Dit vraagt het herontwerpen van stalsystemen, het verder professionaliseren van mestbewerking en het bijdragen aan een beter verdienmodel.

4 Om op de korte termijn mestbewerking te stimuleren en op de langere termijn tot de gewenste situatie te komen stelt het expertteam een pakket van vijf actielijnen/projecten voor: - Emissie arme mest - Stimuleren koplopers - Vergunningverlening, toezicht en handhaving - Vakmanschap en omgevingsmanagement - Marktonderzoek, productontwikkeling en verkoop - Emissie arme mest Direct na het ontstaan van mest is deze onderhevig aan bederf. Onder andere door bederf komen gassen (onder andere broeikasgassen) en geur vrij. Deze emissies treden op in de hele keten. Dat wil zeggen vanaf het dier tot en met de mestbewerkingsinrichting. Over het algemeen kan worden gesteld dat van droge mest (met een drogestofgehalte van 85%ds) geen emissie meer verwacht hoeft te worden. Niet als het gaat om broeikasgassen, geur en/of ziektes. Het gaat er dus om in de keten tot aan droge mest de emissie te beperken. De oplossing kan worden gezocht in voorzieningen en maatregelen om de emissie te beperken. - Stimuleren koplopers De slechte voorbeelden van mestbewerking krijgen genoeg publiciteit. Terwijl in sommige gevallen met een nieuwe bedrijfsleider de problemen goeddeels verdwenen zijn. Dat krijgt veel minder aandacht, terwijl hiervan veel te leren is. We vragen alle betrokkenen aan de mestdialoog om een top 10 te maken van bedrijven die het goed doen. Daaruit kiezen we een gezamenlijke top 10 waar we gaan onderzoeken waarom ze het zo goed doen en hoe anderen dit ook kunnen gaan doen. - Vergunningverlening, toezicht en handhaving Vergunningverlening De vergunningverlening dient omwonenden, natuur en andere belangen te beschermen via voorschriften en normen. Om de milieueffecten tot een aanvaardbaar niveau te beperken zijn kaders voor toepassen van de Best beschikbare technieken en concrete toetsingskaders (normen) beschikbaar. Zover dit niet het geval is moeten deze worden ontwikkeld. Toezicht Het toezicht dient de bescherming van omwonenden, natuur en andere belangen te borgen. De toezichthouder ziet er bij controlebezoeken op toe dat het bedrijf conform de vergunning in werking is. De omgevingsbewuste toezichthouder bevordert het naleefgedrag van de ondernemer. Bijvoorbeeld door de bedrijfsvoering en het naleven van de vergunning te evalueren aan de hand van de controles, monitoringsgegevens, veranderingen/storingen bedrijfsvoering, bijzondere omstandigheden, calamiteiten etc.. Handhaving Wanneer uit het toezicht blijkt dat de ondernemer herhaaldelijk voorschriften overtreedt, dan kan naleving worden afgedwongen met handhaving (opleggen van sancties). - Vakmanschap en omgevingsmanagement Het project Vakmanschap en omgevingsmanagement mestbewerkers laat via samenwerking met voorbeeld bedrijven zien dat mestbewerkingsactiviteiten kunnen plaatsvinden zonder hinder naar de omgeving. De voorbeeldbedrijven worden begeleid om te komen tot een intern kwaliteitssysteem. Daarnaast wordt een monitoringssysteem

5 ontwikkeld om emissies te kunnen volgen, trends te kunnen signaleren en transparantie te verschaffen. In samenwerking met de voorbeeldbedrijven worden werkprocedures uitgewerkt die naleving van vergunningsvoorschriften borgen. Het kwaliteitssysteem, het monitoringsysteem en de werkprocedures worden veralgemeniseerd gepresenteerd en aangeboden aan de bedrijfstak. - Marktonderzoek, productontwikkeling en verkoop Het verlagen van de kosten van mestafzet is voor veehouders een belangrijk aandachtspunt. Daarvoor is het belangrijk dat mest door gebruikers niet gezien wordt als afvalproduct maar als waardevolle grondstof. Daarvoor moeten producten aan een aantal kwaliteitscriteria voldoen, denk aan kwaliteitsgaranties, prijs en gebruiksgemak. Momenteel is onvoldoende zicht op eisen en wensen van mogelijke gebruikers van mestproducten. Voor de verdere ontwikkeling van een mestverwaardingsketen is dit inzicht essentieel. Expertpanel en mestmenu Het expertteam mestbewerking adviseert een expertpanel samen te stellen. Het expertpanel adviseert de provinciale overheid bij strategische beleidskeuzes en ondersteunt provincie, gemeenten, waterschappen en hun uitvoeringsorganisaties door het leveren van kennis en het helpen bij het maken van afwegingen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de ontbrekende kennis en informatie en de taken van het expertpanel hierbij. Tabel: Kennishiaten vertaald naar taken van het expertpanel. Kennis / informatie hiaat De beschikbare informatie met name over geuremissies, die optreden bij verschillende mestverwerkingsprocessen, is beperkt. Dit geeft in gevallen beperkingen bij de bepaling van de geurcontouren van de inrichting. Er bestaat geen specifiek BBT document voor mestbeverwerkingstechnieken. Afzonderlijke processtappen kunnen BBT zijn, maar zijn in combinatie mogelijk niet optimaal in relatie tot het voorkomen van emissies. Mestmenu. Overzicht van randvoorwaarden aan mestbe- /verwerkingsinrichtingen in relatie tot specifiek Brabants beleid. Taken expertpanel Verzamelen data van geuremissies van mestverwerkingsprocessen en opstellen van databank. Uitvoering van meetprogramma voor emissies om databank te completeren Opstellen van naslag werk voor vergunningverlener. BBT document op(laten)stellen, actueel houden. Zorgdragen voor formele status van het BBT document (opname in bijlage ROR). Het BBT document voorziet de vergunningverlener van een geschikt referentiekader voor toetsing aan BBT. Advisering van de vergunning-verlener in voorkomende gevallen van twijfel en bij alternatieve voorstellen van Technische voorzieningen en maatregelen. Monitoring en registratie van optimale procesconfiguraties vanuit het oogpunt van emissiebeheersing. Actueel houden van het mestmenu en advisering provincie en vergunningverleners aangaande de invulling van ontbrekende toetsingskaders en in te zetten procedures om beleidsdoelen te realiseren. Ontwikkeling van indicatoren voor monitoring voortgang.

6 Het Expertteam mestbewerking heeft in het kader van de mestdialoog een voorzet gemaakt van het mestmenu. In het mestmenu staan randvoorwaarden aangegeven waaraan de mestbe- /verwerkingsinrichting moet voldoen en welk toetsingskader van toepassing is. In het kader van vergunningverlening voor mestbe- /verwerkingsinrichtingen de vergunningverlener beschikt over toetsingskaders om veel aspecten te beoordelen, bestaan er ook een aantal kennis- en informatiehiaten. Vooral emissies van broeikasgassen en professionalisering bedrijfsvoering vragen aandacht. Voor de kwaliteit van mestproducten zien wij vooral een rol voor de markt weggelegd. De verantwoordelijkheid voor het actueel houden van het mestmenu, advisering ten aanzien de invulling van ontbrekende toetsingskaders, in te zetten procedures om beleidsdoelen te realiseren en de monitoring van de voortgang op het gebied van de realisatie van de beleidsdoelen ligt bij het in te richten expertpanel. bedrijfstak en kan daardoor bijdragen aan het minimaliseren van emissies. Zorg dat provinciale middelen, zoals POP 3, de transitie stimuleren. Afhankelijk van het middel kan dit bijdragen aan één of meerdere doelen. Daarnaast adviseren we: Werk aan vertrouwen door merkbare verbetering bij bestaande knelpunten. Zet een meet- en evalueerprogramma op rond mestbewerkingsinstallaties; Versterk de rol van de bodem in de circulaire landbouw. Doe een MKBA / MCA naar kosten en baten van mestbewerking versus alternatieven (zoals krimp van veestapel) op langere termijn. Het advies van het expertteam richt zich niet alleen op de provincie, maar gaat uit van het gezamenlijk oppakken en aanpakken van de transitie. Specifiek voor de provincie zijn een viertal aanbevelingen benoemd: Maak het mogelijk om meer mest te bewerken dan de capaciteit ten behoeve van verplichte verwerking. Dit draagt bij aan het minimaliseren van de emissies naar grond- en oppervlaktewater en lucht Ondersteun de lobby om mineralen uit mestbewerking een vergelijkbare status te geven als kunstmest. Dit draagt bij aan de optimalisatie van de benutting van mest in de landbouw. Centraliseer de kennis van mestbewerking (niet op veehouderijniveau) bij één omgevingsdienst, net als voor BRZObedrijven. Dit draagt bij aan de professionalisering van de

7 INHOUDSOPGAVE 1. MANAGEMENTSAMENVATTING INLEIDING AANLEIDING DENKLIJN DOELEN MESTVERWAARDINGSKETEN OVER DIT RAPPORT GEVOEL VOOR DE BAL WERKEN AAN VERTROUWEN VERDIENMODEL ONDER MESTBEWERKING ALTERNATIEVEN VOOR MESTBEWERKING BEOORDELEN VAN ALTERNATIEVEN OP LANGE TERMIJN VOORDELEN VAN STIMULEREN VAN MESTBEWERKING OP TERMIJN VAN JAAR ACTIEPLAN INLEIDING PROJECTFICHES TITEL EMISSIE ARME MEST MARKTONDERZOEK, PRODUCTONTWIKKELING EN VERKOOP STIMULEREN KOPLOPERS VAKMANSCHAP EN OMGEVINGSMANAGEMENT MESTBEWERKERS VERGUNNINGVERLENING, TOEZICHT EN HANDHAVING (VTH) FACILITEREN CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN INDICATOREN EN TOETSINGSKADER INLEIDING DOELEN, INDICATOREN EN TOETSINGSKADERS BEVOEGD GEZAG EN LOCATIE ONTBREKEND TOETSINGSKADER (MESTMENU) EN EXPERTPANEL EXPERTPANEL MESTMENU... 20

8 2. Inleiding 2.1 Aanleiding De provincie Noord-Brabant heeft, in overeenstemming met het bestuursakkoord Beweging in Brabant begin 2016 het initiatief genomen om te komen tot een nieuw Brabants mestbeleid. Begin 2016 zijn we in de vier Brabantse regio s met elkaar in gesprek gegaan over veedichtheid en mestverwaarding. Aan de hand van de golden circle van Simon Sinek is er in 3 rondes nagedacht over het why,how en what. Uit de dialoogrondes is naar voren gekomen dat de bodem centraal moet staan, de circulariteit hersteld moet worden, en emissies geminimaliseerd moeten worden. Dit laatste onder andere door de mest zo snel mogelijk te bewerken. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een voorstel voor Provinciale Staten. Op 24 juni 2016 hebben Provinciale Staten ingestemd met het Statenvoorstel Brabants mestbeleid. Dit betekent dat Provinciale Staten (via Gedeputeerde Staten) aan de partijen vragen om het Brabants mestbeleid uit te werken tot concrete voorstellen. Deze moeten verder invulling geven aan de denklijn zoals die in de dialoog is komen bovendrijven. 2.2 Denklijn De denklijn is hieronder kort samengevat: Het bewerken van alle mest, nog voor de opslag. Dit betekent ook het herontwerpen van stalsystemen. Zo zijn belangrijke winsten te behalen in het reduceren van emissies naar lucht (stikstof, geur en broeikasgassen), bodem en water en in het verminderen van risico s voor gezondheid en veiligheid. Verwaarden van mest na opslag waarbij waardevolle producten worden geproduceerd (meststoffen en andere grondstoffen) en waarbij wederom emissies naar milieu gereduceerd worden Professionaliteit en werken aan vertrouwen tussen ondernemers en omwonenden en maatschappelijke organisaties. Inzet van mest als hernieuwbare grondstof (ipv aardolie) Energie uit de mest winnen (en zo methaanemissie tegengaan) Dit biedt zicht op een beter verdienmodel: minder kosten voor of wellicht opbrengsten uit mest en goedkopere en eenvoudiger te beheren stalsystemen. Het streven is te komen tot een veilige, schone en gezonde veehouderij, die onderdeel is van een circulaire landbouw op maximaal de schaal van Noordwest-Europa. Een gezonde bodem dient centraal te staan. Om dit duurzame voedselsysteem dichterbij te brengen is er een duurzaam systeem nodig voor de omgang met mest. 2.3 Doelen mestverwaardingsketen Belangrijke doelen van de mestverwaardingsketen zijn: Herstel circulaire landbouw, waarbij de behoefte van de bodem en gewas centraal staan bij het aanwenden van mest, dat stelt eisen aan de samenstelling daarvan. Dat betekent ook verliezen beperken zodat nutriënten daar terecht komen waar ze nuttig zijn. Benutting van mest in de landbouw (veehouderij én plantaardige sectoren) optimaliseren; Emissies naar grond- en oppervlaktewater en lucht (inclusief broeikasgassen) minimaliseren;

9 Risico s voor de volksgezondheid (emissies) en veiligheid (calamiteiten) op een acceptabel (laag) niveau brengen; Kosten van mestafzet voor veehouders verlagen en zo mogelijk omzetten in opbrengsten. Maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen vergroten. 5) We vatten onze voorstellen samen in een integraal actieplan met projecten waarin ook aandacht is voor tijdsfasering en randvoorwaarden voor succesvolle toepassing van instrumenten. Dit staat in hoofdstuk 3. Een overzicht met definities is als bijlage I toegevoegd. Daarbij moeten initiatieven zorgvuldig worden ingepast in bestaande sociale en ruimtelijke structuren, want mestbewerking heeft effecten op de omgeving en bedrijfsresultaat van de sector. Mestbewerking is een middel en geen doel op zich. 2.4 Over dit rapport De provincie vraagt het expertteam mestbewerking om een advies over doelen / ambities en randvoorwaarden voor mestbewerking, -verwerking en -vergisting en om actieplannen die bijdragen aan behalen van deze doelen. We pellen dit vraagstuk in een aantal stappen af voordat we in hoofdstuk 3 aan de actieplannen met concrete maatregelen toekomen. 1) Paragraaf 1.5 schetst een aantal algemene cijfers over mestverwaarding. De volgende paragrafen gaan over het werken aan vertrouwen, het verdienmodel onder mestbewerking en alternatieven voor mestbewerking. 2) Hoofdstuk 2 geeft een overzicht welke indicatoren relevant zijn voor welke doelen. Sommige indicatoren zijn relevant voor meerdere doelen. 3) In paragraaf 2.3 staan onze voorstellen voor het opvullen van lacunes door aanvullend instrumentarium 4) Paragraaf 2.4 beschrijft het advies om een expertpanel in te stellen en de functie van een expertpanel

10 2.5 Gevoel voor de bal Het ruimtebeslag, landschappelijke inpassing, transportbewegingen en zorg over effecten van emissies op gezondheid en kwaliteit van leven, natuur en klimaat zijn belangrijke punten in de discussie over mestbewerking. Ook twijfelen partijen bij de economische haalbaarheid. We geven, om gevoel voor de bal te krijgen, hier wat algemene cijfers over effecten op de schaal van Noord-Brabant. Ruimtegebruik: Om alle mest van varkens, pluimvee en runderen in Noord-Brabant te bewerken (20 miljoen ton per jaar) zou een bebouwd oppervlak nodig zijn van ongeveer 80 ha. Inclusief parkeerterreinen en groenvoorzieningen zou mestbehandeling in Brabant ongeveer 200 ha in beslag nemen. Dat is exclusief vergisters op het boerenbedrijf. Wat cijfers over vergisting van varkensmest. 1 Mestvarkensplaats produceert ongeveer 1,1 m3 mest per jaar, dat is 3 liter per mestvarkensplaats per dag. Om mest als zodanig te vergisten, is een verblijftijd van ca. 20 dagen nodig in een vergister. Voor elke mestvarkensplaats is dus 60 liter ruimte in een vergister nodig. Een bedrijf met 5000 mestvarkensplaatsen neemt een capaciteit van 300 m3 in een vergister in (hoogte 1o m en een diameter van 6,5 meter). Emissies: Emissie komt door ongewenste biologische en chemische reacties in mest. Er zijn verschillende manieren om dit tegen te gaan. Bijvoorbeeld door scheiden van urine en faeces. In een praktijkproef stootte een stal dankzij directe mestscheiding en afvoer uit de stal, 74% minder geur, 58-70% minder ammoniak en 80% minder methaan uit dan een gangbare drijfmeststal 1. In bestaande stallen kunnen luchtwassers tot 70-95% 2 effectief zijn in reductie van uitstoot van ammoniak, geur en fijnstof (mondelinge mededeling Omgevingsdienst Zuid-Oost Brabant). Inpandige mestbehandeling in goed afgesloten ruimtes met goed gedimensioneerde ventilatie en luchtwassers kan dezelfde effectiviteit halen. Het is belangrijk oog te houden voor innovaties. Uit verkennend onderzoek in de emissiemeetunit van Dairy Campus in Leeuwarden blijkt dat het Aeromix-systeem de ammoniakuitstoot uit melkveestallen aanzienlijk reduceert. Het dagelijks mengen van mest met luchtbellen lijkt een goed alternatief voor een emissiearme vloer zo blijkt uit onderzoek van de WUR op Dairy Campus in Leeuwarden 3. In dit geval en ook in andere gevallen gaat het om een combinatie van preventie (voorkomen van reacties in mest) en curatieve maatregelen. Luchtwassers zijn een curatieve maatregel om ontstane emissies af te vangen wanneer ze het bedrijf verlaten. 1 Kempfarm vleesvarkensstal: milieu-emissies en investeringskosten Rapport 67 Animal Sciences Group WUR, Een economische analyse laat zien dat de Kempfarm economisch ook aantrekkelijk is. 2 Het rendement van een luchtwasser is geen goede maat voor de belasting van de omgeving. Bij hoge bronuitstoot is het gemakkelijker om een hoog rendement te halen dan bij lage bronuitstoot, terwijl de belasting voor de omgeving in het laatste geval best lager kan zijn. 3 Livestok Research report 850

11 Belangrijk in de gedachten over emissies (naar lucht, water en grondwater) is dat dit een verlies aan nutriënten in de keten oplevert, en daarmee het circulaire karakter verstoort. Potentie vergisten mest: 1M3 varkensdrijfmest kan in optimale situaties, bij meteen vergisten, 30m3 biogas leveren, in de bestaande omstandigheden is 20 m3 realistischer. Een gemiddeld bedrijf van 5000 varkensplaatsen kan op basis van 30m3 per varkensplaats, m3 biogas per jaar produceren. Biogas bestaat voor 60-70% uit methaan, 30-40% uit koolzuurgas en sporen van andere gassen. Koolzuurgas maar vooral methaan is een sterk broeikasgas M3 biogas komt overeen met m3 aardgas.dit is het jaarlijkse gasverbruik van ongeveer 70 huishoudens. Voor toepassing in het aardgasnetwerk moet biogas nog worden opgewerkt tot aardgaskwaliteit, biogas kan ook worden verstookt in aangepaste installaties. Het vergisten van mest met als hoofddoel het op de meest kosteneffectieve wijze produceren van hernieuwbare energieproductie is volgens onderzoek niet realistisch. De intrinsiek lage energiedichtheid van mest zorgt ervoor dat deze optie niet kosteneffectief is volgens de huidige SDE+ definitie 4. Om vergisting van mest goed te bedrijven en het gas goed te benutten zal vaak een grotere omvang nodig zijn. Dit vraagt derhalve om samenwerking van bedrijven. Dit sluit aan bij de plannen van FrieslandCampina. 4 Integraal duurzaam mestbeheer in de circulaire economie in Nederland, Klimaat en bodemkwaliteit: Vergisting (van alleen mest) biedt kansen om emissie van broeikasgassen en ammoniak die tijdens opslag van mest ontstaat te voorkomen omdat deze gassen tijdens het vergisten worden omgezet in bio gas. Door een paar weken mest te bewaren in de. Als bijvangst van het meteen vergisten van dierlijke mest, kunnen methaan en ammoniak emissies uit mestopslag met luchtwassers fors teruggedrongen worden zonder gevaar voor de bodemkwaliteit. Mestvergisting (monovergisting) gebruikt de snel afbreekbare organische stof in mest. De stabiele organische stof blijft over. Juist deze stabiele organische stof, die na 1 jaar nog in de bodem aanwezig is, is belangrijk voor de bodemkwaliteit 56. Andere bronnen van organische stof zijn wortel- en plantenresten. Ook bodemleven vormt een bijdrage aan de organische stof. Gemiddeld draagt mest voor ongeveer 50% bij aan de aanvoer van stabiele organische stof naar de bodem. De rest van de stabiele organische stof komt van gewasresten 7. Vergisting leidt tot een beperkte afname van organische stof in drijfmest en in combinatie met een goede vruchtwisseling (en gebruik van groenbemesters) hoeft vergisting van drijfmest niet te leiden tot minder en slechtere organische stof in de 5 Geel en Van Dijk, Toepassing van digestaat in de landbouw: bemestende waarde en risico s (2013). 6 Rietra, R.P.J.J. en T.J.A. Gies, Toepasbaarheid en effecten van bemesting met digestaat; Alterra Wageningen UR 7 Technische Commissie Bodem, Toestand en dynamiek van organische stof van de bodem in Nederland

12 bodem. Verder is de samenstelling van digestaat vergelijkbaar met die van onvergiste drijfmest. Voor de toepassing van digestaat gelden dezelfde regels als voor dierlijke mest ten aanzien van uitrijperioden, emissie-arme toediening en gebruiksnormen. ACCRES en de WUR hebben een literatuurstudie gedaan naar de bemestende waarde en risico s van de toepassing van digestaat 8. Op basis van een overzicht van beschikbare literatuur concluderen zij dat: De eigenschappen van digestaat van vergisting van drijfmest (monovergisting) zijn globaal vergelijkbaar met die van dierlijke mest. Belangrijke verschillen van digestaat ten opzichte van drijfmest zijn: Digestaat is dunner (vloeibaarder) en homogener dan drijfmest. In digestaat is in verhouding een wat groter deel van de nutriënten in minerale vorm aanwezig dan in de uitgangsmaterialen (drijfmest en covergistingsproducten). Doordat er wat meer stikstof in minerale vorm aanwezig is, wordt een wat hogere stikstofwerking worden verwacht dan van de onvergiste mestsoort, mits emissiearm toegediend. Tijdens de vergisting is een aantal ziekteverwekkende bacteriën gedood. Onkruidzaden zijn meevergist, waardoor de kiemkracht van onkruidzaden is afgenomen. Het is ook mogelijk om drijfmest in de vergister te mengen met andere organische producten, dit heet co-vergisten. Co-vergisten heeft een aantal kenmerkende verschillen met monovergisten: Transport door aanvoer van materiaal naar de vergister en afvoer van digestaat. Onzekerheid over de kwaliteit van het digestaat omdat de herkomst van co-vergistingsmateriaal niet altijd duidelijk is. Dit kan een risico betekenen voor de kwaliteit van de bodem (verontreiniging, ziektes). Beheer van een co-vergister is moeilijker dan een monovergister. Gezondheid: Een aparte werkgroep is in het leven geroepen om te komen tot een houdbaar en helder toetsingskader voor vergunningverlening aan mestbewerkingsinstallaties. De uitkomsten hiervan worden u tegelijkertijd met dit advies aangeboden. Economische aspecten Zie paragraaf 1.7 over verdienmodel en paragraaf 1.8 alternatieven voor mestbewerking 8 Geel en Van Dijk, Toepassing van digestaat in de landbouw: bemestende waarde en risico s (2013).

13 Kwaliteit: De kwaliteit van producten van mestbewerking 9 moet verbeterd worden om de kosten van afzet te kunnen verlagen. Mineralenconcentraten bevatten nu na een eenvoudige bewerking maximaal 1% stikstof en 1% kali (Velthof, 2011 en 2015). Om als product aantrekkelijk te zijn moeten, volgens een eerste inschatting, mineralenconcentraten minimaal 10% stikstof bevatten, waarbij het fosfaatgehalte dicht bij 0% moet liggen en het kali-gehalte dicht bij 1% (Luesink et al, 2016). Daarnaast is er aandacht nodig voor milieuvreemde stoffen en pathogenen in mestproducten en voor milieueffecten bij de toepassing (uitspoeling naar grond- en oppervlaktewater). Water: Water is een belangrijk bestanddeel van drijfmest en bepaalt voor een groot deel de transportkosten. Het verwijderen van water uit drijfmest en het produceren van loosbaarwater van een kwaliteit die geen probleem is voor het ontvangende watersysteem is een belangrijke uitdaging voor mestbewerkers. Om transportbewegingen te verminderen is het zaak om water zo vroeg mogelijk in de keten uit mest te halen zodat het water niet over grote afstanden moet worden getransporteerd. Wij wijzen u in dit verband ook op het advies van de werkgroep locatiekeuze. 2.6 Werken aan vertrouwen Paragraaf 1.4 laat zien dat mestbewerking mogelijkheden biedt om overlast te verminderen en kringlopen te sluiten. Technisch is het mogelijk om mest veilig te bewerken. Waarom zijn er dan ook slechte voorbeelden waardoor omwonenden vooraf weinig vertrouwen hebben in mestbewerking? We zien een aantal rode draden bij probleemgevallen. Het komt voor dat de aannames waarop een vergunning gebaseerd is te optimistisch blijken te zijn en dat op basis hiervan installaties verkeerd (meestal te klein) zijn gedimensioneerd. Het toetsingskader is niet toereikend om hiermee goed om te kunnen gaan. Tussen ontstaan van overlast en oplossen van het probleem door, bijvoorbeeld, een grotere luchtwasser installeren, zit teveel tijd waardoor de omgeving de indruk krijgt dat er geen handhaving is. Ook veel ondernemers vragen om goede en uniforme handhaving van de regels om eerlijke concurrentie te garanderen. Het is daarom belangrijk dat bij vergunningen gewerkt gaat worden met praktijkrendementen van bijvoorbeeld luchtwassers in plaats van met opgaven van fabrikanten. De bedrijfsvoering van bedrijven is niet gericht op het verminderen van overlast voor de omgeving maar vooral op zo snel en zo goedkoop mogelijk werken. Bij de slechte voorbeelden wordt slordig gewerkt, blijven deuren open staan en worden installaties niet goed ingeregeld. Er is geen gecontroleerde opslag en er is te weinig emissiebestrijding. Er wordt weinig geïnvesteerd in het opleiden van personeel en klachten van de omgeving worden niet serieus genomen. 9 Mineralenconcentraat en vaste fractie, bijvoorbeeld mestkorrels.

14 Het gebied waar een installatie is gepland heeft al veel overlast van bestaande bedrijven. Een nieuw initiatief is dan de druppel die de emmer doet overlopen. De mestbehandelingssector staat voor dezelfde uitdaging als de afvalwaterzuiveringsketen in de jaren 80. Rioolwaterzuiveringsinstallaties zorgden vroeger voor (stank)overlast maar door een geregisseerd proces van innovatie nu niet meer. Daarnaast wordt er de laatste tijd veel actie ondernomen om al het zuiveringsslib in centrale eenheden te gaan vergisten onder de noemer Energiefabrieken. Voor dierlijke mest kan een gelijksoortig proces bedacht worden. Het proces van innovatie om hinder vanuit mest te reduceren moet voorop staan in de mestketen. De effectiviteit van een techniek hangt helemaal af van de context waarin de techniek wordt toegepast: ontwerp en beheer zijn sleutelfactoren. Hierop kan worden gestuurd door te investeren in de professionaliteit van de sector en de kwaliteit van regelgeving, vergunningverlening en handhaving. Het is dus belangrijk om initiatieven goed te begeleiden, transparant te werken, omwonenden te betrekken en regie te voeren op de ontwikkeling van een mestverwaardingsketen (mestsysteem) in Noord-Brabant. Daarom heeft de provincie Noord-Brabant behoefte aan de volgende producten: Mestmenu: dat inzichtelijk maakt aan welke voorwaarden mestbewerking, -verwerking en -vergisting moeten voldoen. Het mestmenu moet sturen op doelen, niet op middelen. Oprichten, inrichten van een expertpanel mestverwaarding dat de provincie en vergunningverleners/handhavers van omgevingsdienst, gemeentes en waterschappen kan adviseren bij strategische en praktische keuzes. Een aanpak voor het stimuleren van innovatie op het gebied van mestverwaarding en stalsystemen Een aanpak om het stabiliseren van mest voorafgaand aan opslag en/of toepassing zo spoedig mogelijk gemeengoed te laten worden Een definitielijst is als bijlage I toegevoegd 2.7 Verdienmodel onder mestbewerking In de discussies over de wenselijkheid van mestbewerking komt steeds de vraag naar het verdienmodel terug. Overwegingen over de kosten van mestbewerking Kosten voor afzet van drijfmest van varkenshouders kost nu circa per ton drijfmest. Voor een emissie arme bewerking van mest in installaties die voldoende veiligheidsmarges hebben om overlast tijdens piekbelasting te voorkomen rekenen we met 20,- per ton. Ter vergelijk. De kosten van aanwenden van drijfmest op eigen land bedragen 3,- per ton en aanwenden bij een bedrijf op 5 kilometer afstand kost 6,- per ton. Bij grotere afstanden neemt het bedrag verder toe en kunnen kosten vergelijkbaar worden met mestbewerking want transport van drijfmest kost ongeveer 10 euro per ton per 100 km (Luesink et al, 2016).). Mestkorrels, een product van mestbewerking, bevatten naast effectief organische stof relatief veel fosfor en relatief weinig stikstof. Ze kunnen over een groter gebied economisch worden afgezet dan drijfmest.

15 Transport van drijfmest kost ongeveer 10 euro per ton per 100 km en van mestkorrels 4,20 euro per ton per 100 km ((Luesink et al, 2016).). Gebieden met weinig veeteelt zijn kansrijke afzetgebieden (Fout! V erwijzingsbron niet gevonden.). In een vrije markt waar vraag en aanbod in balans zijn zal een akkerbouwer in deze gebieden bereid zijn om maximaal 80% van de kunstmestprijs van kali en fosfaat en 60% van de kunstmestprijs van stikstof voor producten uit dierlijke mest te betalen (Uenk et al., 2012). Overigens is er in alle landen in Europa een stikstofoverschot wat aangeeft dat er vooral een Europese markt voor stikstof arme producten zal zijn, hoewel er ook stikstof naar het buitenland wordt afgevoerd. Figuur 1. Productie van fosfor (in P2O5) in landbouwgebieden gedeeld door de behoefte aan fosfor in akkerbouw. Groene gebieden hebben een tekort aan P en rode gebieden hebben een overschot (Luesink et al, 2016). Overwegingen over een constante aanvoer Naast een aantrekkelijke prijs is een constante aanvoer van drijfmest naar de bewerker belangrijk. Boeren schrikken nu terug voor langjarige afzetcontracten vanwege de huidige kostprijzen en gokken op lagere prijzen in de toekomst. Terwijl deskundigen zoals Kees Kroes van LTO pleiten voor samenwerking (zie paragraaf 1.7) tussen melkveehouders en varkenshouders, zoeken ondernemers vaak het individuele voordeel op korte termijn. De mestmarkt is moeilijk te voorspellen. De gestegen productie van rundveemest maakt de afzet van varkensmest lastiger omdat rundveemest een betere verhouding van nutriënten kent dan varkensmest. Hierdoor prefereren akkerbouwers rundveemest. De behoefte van akkerbouwers aan mest is daarnaast ook afhankelijk van het weer en daarom moeilijk te voorspellen. Overwegingen over de vraag in het buitenland In het buitenland is behoefte aan fosfor. In de landen die ons omringen is er net als in Nederland sprake van een stikstofoverschot. Er zijn aanwijzingen dat er ook behoefte is aan (effectieve) organische stof. Er is momenteel geen grote producent die mestkorrels aan de landbouw levert. Er zijn wel producenten die mestkorrels voor particulieren en hoveniers leveren, vaak van koeien- en kippenmest en niet van varkensmest. Akkerbouwers krijgen nu geld voor het afnemen van drijfmest. Ze hebben daarnaast een goedkoop en betrouwbaar alternatief in

16 kunstmest. Als akkerbouwers geld betalen voor mestproducten zullen de productiekosten in de akkerbouw stijgen. Dit kan betekenen dat veevoer duurder wordt. Overwegingen over de baten van mestbewerking Professioneel uitgevoerde mestbewerking voorkomt emissies naar de omgeving en voorkomt daarmee afwenteling naar de samenleving. De baten voor de samenleving bestaan uit gezondheid, minder belasting van het milieu (bodem, water en lucht) en een verbeterde kwaliteit van de leefomgeving. Opgenomen in een duurzaam teelt- en bemestingsplan kunnen producten van mestbewerking bijdragen aan een goede bodemkwaliteit. Het is onduidelijk hoe hoog deze baten zijn en op wat voor manier ze kunnen leiden tot inkomen voor mestbewerkers. Overwegingen over de organisatiegraad Kees Kroes van LTO Noord pleit ervoor dat melkveehouders en varkenshouders gaan samenwerken aan mestbewerking. Dit kan beide partijen 10,- per ton opleveren, is de claim van Kroes, zie figuur 3. Ook de POV 10 pleit in haar plannen voor een vitale varkenshouderij voor gezamenlijke regionale mestbewerking binnen de varkenssector. 10 Producenten Organisatie Varkenshouderij Figuur 3. Betoog Kroes om samen te werken Conclusie De ontwikkeling van een grote markt voor mestkorrels en andere mestproducten lijkt een zaak van de lange adem. We verwachten op de korte termijn geen daling van de kosten van mestafzet. Dit kan op termijn veranderen door aspecten zoals: Mineralen uit mestbewerking dezelfde status krijgt als die uit kunstmest. Vermeden uitstoot (CO2, CH4) een substantiële rol gaan spelen in de waardebepaling van producten. De kosten voor mestbewerking worden verwerkt in de prijs van (varkens)vlees.

17 Mestbewerking in staat is om meerdere recepturen aan te bieden (mest op maat); Minerale producten aan te bieden met een veel hogere concentratie nutriënten; De kwaliteit van de aangeboden producten controleerbaar en consistent is; De kosten voor mestbewerking worden verwerkt in de prijs van (varkens)vlees. 2.8 Alternatieven voor mestbewerking Beoordelen van alternatieven op lange termijn Tijdens de dialoogrondes kwam de vraag op tafel naar alternatieven voor mestbewerking. De vraag die concreet werd gesteld: Wat zijn de kosten en baten van mestbewerking / verwerking tegenover de kosten en baten van het verminderen van de productie van mest (gekoppeld aan reductie van de veestapel). Op deze vraag kunnen we nog geen antwoord geven maar aspecten in de afweging van kosten en baten zijn: Voordelen van stimuleren van mestbewerking op termijn van jaar Zolang een groot deel van de mest bestaat uit drijfmest is stimuleren van mestbewerking een goed idee in vergelijking met ongewijzigd beleid. Gezien de afschrijvingstermijn van stallen zal er de komende jaar drijfmest worden geproduceerd die een plek moet krijgen in de ontwikkeling van een duurzame, circulaire landbouw. Ook in een scenario van minder vee, maar wel met drijfmest is mestbewerking zinvol. We beschrijven hieronder waarom Effect op bodemkwaliteit: Door productontwikkeling van meststoffen op basis van dierlijke mest ontstaat een betere aansluiting op behoefte van de bodem. Bestaande mestwetgeving belemmert boeren soms om aan bodemkwaliteit te werken. Sluiten van kringlopen tussen akkerbouwers en veehouders op schaal van Noord-West Europa is noodzakelijk. Hierdoor is de landbouw minder afhankelijk van import van fosfor uit mijnen en hoeft er minder stikstof uit de lucht industrieel gebonden te worden. Dit betekent een afname van het gebruik van kunstmest. Gevolgen voor werkgelegenheid in de primaire sector en agrofoodketen als geheel. Gevolgen van versnelde afschrijvingen in productiecapaciteit in de sector (stallen, slachterijen, transport, installatiebedrijven, adviseurs, veevoer). Gevolgen voor gezondheid. Gevolgen voor natuur, water en landschap. Gevolgen voor infrastructuur. Gevolgen voor andere economische sectoren in Noord-Brabant. Het bestaande beleid van de provincie beperkt mestbewerking tot de hoeveelheid die wettelijk moet worden verwerkt. Bij ongewijzigd beleid blijft drijfmest daardoor in overvloed aanwezig. Effect op schoon en veilig Door mest snel te bewerken (emissie arm te maken) of snel af te voeren nemen de emissies uit mestkelders onder stallen af. Hierdoor wordt het gemakkelijker om met luchtwassers lucht uit stallen schoner te maken. Emissies via de lucht zijn de belangrijkste blootstellingsroute voor

18 gezondheidsrisico s omwonenden. Stabiele mest vormt ook verder in de keten een kleiner risico dan onbewerkte mest. Door inpandig te werken met goed ontworpen installaties en professionele bedrijfsvoering veroorzaken mestbewerkers weinig of geen overlast en minder risico s voor hun omgeving. Bij ongewijzigd beleid is er weinig aandacht voor stimuleren van professionaliteit van mestbewerkers en zijn er beperkte mogelijkheden om mest te bewerken. Hierdoor is het risico op overlast en calamiteiten groter. Effect op kostprijs en opbrengst van de landbouw Het grootste deel van de varkenshouders heeft een overschot aan drijfmest en moet een groot deel, (vaak alles) afvoeren. Dat kan in sommige periodes goedkoper zijn dan mestbewerking en in andere periodes duurder. We verwachten dat door structureel te werken aan verbetering van mestbewerking de kosten voor mestbewerking dalen. Overigens zijn de voerwinst (verschil voerkosten en opbrengst ) en de financieringslast belangrijker voor de rentabiliteit van een varkensbedrijf dan kosten voor mestafzet. met vaste prijzen te sluiten met mestbewerkers, hebben boeren geen voordelen als de prijs voor afvoer van drijfmest laag is. Het is de vraag hoe vaak deze kans optreedt. Bij betere prijzen neemt het effect van mestafvoer op de opbrengst overigens af, de opbrengst stijgt terwijl de prijs van mestafvoer gelijk blijft. Om de vraag: Wat zijn de kosten en baten van mestbewerking / verwerking tegenover de kosten en baten van het verminderen van de productie van mest te kunnen beantwoorden adviseren wij een MKBA (Maatschappelijke Kosten Baten Analyse) of MCA (MultiCriteria Analyse) waarin effecten van mestbewerking op lange termijn wordt vergeleken met alternatieven zoals minder vee, maar ook ander voer, andere stalsystemen, Belangrijke voorwaarde voor een rendabele mestbewerking is de zekerheid van een constante aanvoer van mest en een gegarandeerde afvoer van producten. Mestbewerkers zullen daarom boeren met langjarige contracten aan zich binden. Voordeel voor de boer is een constante prijs (voorspelbaarheid, vaste maandlasten en geen pieken in afzetkosten) en de zekerheid van afvoer (geen gedoe met mest, focus op het dier, geen risico op volle mestkelders). Door langjarige contracten

19 3. Indicatoren en toetsingskader 3.1 Inleiding Het expertteam Mestbewerking heeft op basis van de resultaten van de dialoogrondes, door literatuuronderzoek en discussiebijeenkomsten een lijst met indicatoren opgesteld waarmee objectief gemeten kan worden of doelen van mestbehandeling worden gehaald. We hebben daarvoor eerst de algemene doelen uit paragraaf 2.3 vertaald naar onderwerpen en indicatoren. We illustreren dit met een voorbeeld. Figuur 4 laat de samenhang zien tussen doel, onderwerpen en indicatoren voor het doel Emissies naar oppervlaktewater, bodem en lucht minimaliseren. Het zal opvallen dat sommige indicatoren bij verschillende doelen worden genoemd. Maar omdat we een volledig overzicht per doel willen geven, hebben we toch voor deze indeling gekozen en niet voor een beschrijving per indicator. Figuur 4. Voorbeeld van de samenhang tussen doelen, onderwerpen en indicatoren Doel Emissies naar oppervlaktewater, bodem en lucht Onderwerpen Emissies water Emissies lucht Emissies bodem Kwaliteit mestproducten Energiehuishouding Verkeer Bedrijfsvoering Lozingsnormen Geur Verontreinigende stoffen Verontreinigingen in mest Energiebalans Aantal bewegingen BBTwaardigheid Indicatoren Uitspoeling en afspoeling NH3, fijnstof, pathogene m.o. CO2, methaan Pathogene m.o. in mest Effectieve org. stof, nutriënt. Omgevingsmanagement Naleef-gedrag Vergunning voorschriften

20 Benutten dierlijke mest-producten in de landbouw optimaliseren Emissie naar grond- en oppervlaktewater, bodem en lucht Risico's volksgezondheid (emissies, geluid, transport en calamiteiten) op acceptabel (laag) niveau Kosten voor mestafzet verlagen Maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen vertrouwen 3.2 Doelen, indicatoren en toetsingskaders Tabel 2 toont de samenhang tussen doelen, indicatoren en toetsingskaders. De x-en geven aan voor welke doelen bepaalde indicatoren relevant zijn. Voor het meten van het doel benutten dierlijke mest in de landbouw optimaliseren stellen we dus vier indicatoren voor en voor maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen stellen we 19 indicatoren voor. Sommige indicatoren zijn overigens ook relevant voor meerdere doelen. Per doel is beschreven welke parameter (indicator) gemeten wordt. In de kolom Toetsingskader is aangegeven of voor de betreffende parameter een toetsingskader bestaat en welke dat dat is. In de laatste kolom is aangegeven wat de eventuele manco s zijn van het bestaande toetsingskader. De laatste paragraaf bevat een samenvatting van toetsingskaders die nog niet ontwikkeld zijn. Tabel 1 Samenhang tussen doelen, onderwerpen en indicatoren en hun toetsingskader Onderwerp Indicatoren Doelen Toetsingskaders uit wet/regelgeving Ontbrekend toetsingskader In deze kolom is aangegeven of een toetsingskader ontbreekt. Is dat het geval dan is, zo mogelijk, aangegeven om welke specifieke criteria/kaders het gaat. Ja, nog nader definiëren : er ontbreekt een toetsingskader Emissies lucht Geur NH3, (secundair) fijnstof, pathogene micro-organismen x x x x x x Wet geurhinder en veehouderij (stallen). CO2, Methaan (CH4)(H2S) x x Beleidsregel geurhinder Noord-Brabant (mestbewerking en cumulatie) Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Doel- en middelvoorschriften. Emissie op bronniveau Cumulerende effecten Emissie CH4, fijnstof, secundair fijnstof, m.o. en NH3, endotoxinen op bronniveau. Lopend onderzoek biedt wellicht op termijn soelaas (2017). RIE (Richtlijn Industriële Emissies) Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 en/of Richtlijn 2008/50/EG betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa RIE (Richtlijn Industriële Emissies) Activiteitenbesluit

21 Benutten dierlijke mest-producten in de landbouw optimaliseren Emissie naar grond- en oppervlaktewater, bodem en lucht Risico's volksgezondheid (emissies, geluid, transport en calamiteiten) op acceptabel (laag) niveau Kosten voor mestafzet verlagen Maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen vertrouwen Onderwerp Indicatoren Doelen Toetsingskaders uit wet/regelgeving Ontbrekend toetsingskader In deze kolom is aangegeven of een toetsingskader ontbreekt. Is dat het geval dan is, zo mogelijk, aangegeven om welke specifieke criteria/kaders het gaat. Ja, nog nader definiëren : er ontbreekt een toetsingskader Emissies water Lozingsnormen x x Kaderrichtlijn Water Waterwet Wet Milieubeheer Achtergronddocument vergunningenbeleid voor lozingen uit mestverwerkingsinstallaties Uitspoeling en afspoeling x x Nitraatrichtlijn Kaderrichtlijn water Emissies bodem Verontreinigende stoffen x x x x Wet bodembescherming NRB2012 (Nederlandse richtlijn bodembescherming) Kwaliteit Mestproducten Energiehuishouding Verontreinigingen in mest x x x x Meststoffenwet, Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet, Uitvoeringsregeling Meststoffenwet Pathogene micro organismen x x x x Bij export: EU verordening dierlijke bijproducten nr 1069/2009. Europese verordening overbrenging afvalstoffen 1013/2006 Effectieve organische stof en nutriënten Energiebalans (voor uitstoot broeikasgassen zie emissies lucht) x x x x Meststoffenwet Uitvoeringsbesluit Meststoffenwet Uitvoeringsregeling Meststoffenwet x x Wet milieubeheer Activiteitenbesluit en regeling Meststoffenwet gaat alleen in op bepaalde aspecten. Wet/regelgeving schrijft (voor zover bekend) alleen voor dat mest voor exportdoeleinden een hittebehandeling moet zijn ondergaan en dus niet het gehalte aan pathogene m.o. nog aanwezig mag zijn. Certificering mestproducten Kwaliteitseisen inzake organische stof, N, P en K.

22 Benutten dierlijke mest-producten in de landbouw optimaliseren Emissie naar grond- en oppervlaktewater, bodem en lucht Risico's volksgezondheid (emissies, geluid, transport en calamiteiten) op acceptabel (laag) niveau Kosten voor mestafzet verlagen Maatschappelijk draagvlak, sociale cohesie en onderling vertrouwen vertrouwen Onderwerp Indicatoren Doelen Toetsingskaders uit wet/regelgeving Ontbrekend toetsingskader In deze kolom is aangegeven of een toetsingskader ontbreekt. Is dat het geval dan is, zo mogelijk, aangegeven om welke specifieke criteria/kaders het gaat. Ja, nog nader definiëren : er ontbreekt een toetsingskader Verkeer Aantal verkeersbewegingen x x x Wet milieubeheer Goedgekeurd verkeersplan x x Verordening ruimte Bestemmingsplan Landschap Passend binnen landschapsplan x Verordening ruimte Bestemmingsplan Beeldkwaliteitsplan Woonomgeving Dialoog met omgeving x Verordening ruimte Bestemmingsplan Geluid x x Wet geluidhinder Activiteitenbesluit en regeling Bedrijfsvoering Vergunningvoorschriften x x x Activiteitenbesluit en -regeling Naleefgedrag omgevingsvergunning x x x Toets aan Activiteitenbesluit en - regeling en, indien aanwezig, maatwerkvoorschriften. BBT-waardig: proceskeuze; opleidingsniveau werknemers monitoring en rapportage; voorzieningen en maatregelen op emissieniveau x x x De Nederlandse en Europese informatie documenten terzake zijn met name toegespitst op veehouderijen en minder/niet geschikt voor mestbewerkingsinrichtingen. Wellicht dat BBT s uit verschillende horizontale BREF s 11 gebruikt kunnen worden. NB een aantal van de hierboven genoemde wetten gaan op termijn op in de omgevingswet. Overzicht van (formele) BBT s waar aan getoetst kan worden ontbreekt. De verplichting om te monitoren en te rapporteren door een mestbewerkingsinstallatievergunninghouder in een register is niet verplicht. Deze plicht geldt alleen voor inrichtingen genoemd in paragraaf van de Wet Milieubeheer. 11 Best Available Techniques Reference Documents

23 3.2.1 Bevoegd gezag en locatie In de meeste gevallen is de gemeente het bevoegd gezag bij bewerking of verwerking van mest op boerderijschaal. Wie bevoegd gezag is, is geregeld in het Besluit omgevingsrecht Concreet zijn Burgemeester en wethouders bevoegd gezag voor: Voor het bewerken, verwerken, opslaan of overslaan van dierlijke of overige organische meststoffen (categorie 7.1 van bijlage I, onderdeel C van het Bor). Als sprake is van het bewerken of verwerken van buiten de inrichting afkomstige dierlijke meststoffen met een capaciteit van m³ per jaar of meer (categorie 7. 4 van bijlage I, onderdeel C van het Bor) en er geen sprake is van een IPPCinstallatie en het Besluit risico's zware ongevallen 1999 niet van toepassing is. Gedeputeerde Staten zijn bevoegd gezag voor de omgevingsvergunning: Als sprake is van het bewerken of verwerken van buiten de inrichting afkomstige dierlijke meststoffen met een capaciteit van m³ per jaar of meer (categorie 7.4 van bijlage I, onderdeel C van het Bor) en er sprake is van een IPPC-installatie of het Besluit risico's zware ongevallen 1999 van toepassing is. NB: Niet alle toetsingskader zijn altijd van toepassing. Welke toetsingskaders van toepassing zijn is afhankelijk van omvang, locatie en gebruikte techniek.