4 e ISPO NL jaarcongres. Enkel-Voet Orthesen en de Schoen

Transcriptie

1 4 e ISPO NL jaarcongres Enkel-Voet Orthesen en de Schoen Utrecht, 7 oktober 2011

2 Inhoudsopgave Pagina Sponsors 2 Programma 3 Procesbeschrijving hulpmiddelenzorg; achterliggende classificaties en terminologieën 4 Dr. Yvonne Heerkens, Lector Arbeid & Gezondheid HAN en programmaleider Classificatie & Verslaglegging NPI Orthese zorgplan maken bij slappe paresen 5 Prof. dr. Frans Nollet, Revalidatiearts, hoofd afdeling Revalidatie AMC Amsterdam Orthese zorgplan maken bij spastische paresen 6 Dr. Annemiek Buizer. Kinderrevalidatiearts, VUmc Amsterdam CAD/CAM als innovatieve methode voor het vervaardigen van orthesen 7 Ing. Fred Holtkamp, Msc, associate lector en teamleider Orthopedische Techniek, Fontys Hogeschool Eindhoven Biomechanische principes t.a.v. het vervaardigen van orthesen 8 Dhr. Kees Noppe, OIM Noppe orthopedie, Noordwijkerhout Tuning Ankle-Foot Orthosis Footwear Combinations 9 Elaine Owen,MSc gespecialiseerd kinderfysiotherapeut, Child Development Centre Wales, Engeland De optimale Enkel Voet Orthese 10 Drs. Daan Bregman, OIO, Afd. Revalidatie, VUmc Amsterdam 40 jaar ISPO Nederland lustrum congres 5 oktober e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 1

3 Sponsors van dit congres Jaarsponsors ISPO Nederland 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 2

4 Programma Inschrijving/ontvangst Opening door de dagvoorzitter Dr. Merel Brehm,, afdeling Revalidatie, AMC Amsterdam Dr.ir. Jaap Harlaar, afdeling Revalidatiegeneeskunde, VUmc Procesbeschrijving hulpmiddelenzorg; achterliggende classificaties en terminologieën Dr. Yvonne Heerkens, Lector Arbeid & Gezondheid HAN en programmaleider Classificatie & Verslaglegging NPI Orthese zorgplan maken bij slappe paresen Prof. dr. Frans Nollet, Revalidatiearts, hoofd afdeling Revalidatie AMC Amsterdam Pauze met koffie/thee en standbezoek Orthese zorgplan maken bij spastische paresen Dr. Annemiek Buizer. Kinderrevalidatiearts, VUmc Amsterdam CAD/CAM als innovatieve methode voor het vervaardigen van orthesen Ing. Fred Holtkamp, Msc, associate lector en teamleider Orthopedische Techniek, Fontys Hogeschool Eindhoven Uitreiking ISPO afstudeerprijs Lunch en standbezoek Biomechanische principes t.a.v. het vervaardigen van orthesen Dhr. Kees Noppe, OIM Noppe orthopedie, Noordwijkerhout Demonstraties on-stage Pauze met koffie/thee en standbezoek Tuning Ankle-Foot Orthosis Footwear Combinations Elaine Owen, MSc gespecialiseerd kinderfysiotherapeut, Child Development Centre Wales, Engeland De optimale Enkel Voet Orthese Drs. Daan Bregman, OIO, Afd. Revalidatie, VUmc Amsterdam Sluiting door de dagvoorzitters Ter afsluiting is er een borrel, gesponsord door NIVO 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 3

5 Functioneringsgerichte aanspraak op pro- en orthesen Dr. Y.F. Heerkens (Yvonne) Programmaleider Terminologie & Technologie, Nederlands Paramedisch Instituut, Postbus 1161, 3800 BD Amersfoort, tel , Lector Arbeid & Gezondheid, Hogeschool v. Arnhem & Nijmegen, Hulpmiddelen dienen functioneringsgericht te worden verstrekt. Dit betekent dat bij het vaststellen van de aanspraak op hulpmiddelen wordt uitgegaan van problemen in het functioneren van de betrokkene. Het gaat er niet om dat iemand het hulpmiddel krijgt waar hij/zij, gezien zijn aandoening, recht op heeft, maar dat iemand het hulpmiddel krijgt dat de meest geschikte oplossing is voor de functioneringsproblemen die hij/zij ervaart. In 2010 heeft de CG-Raad de Basisrichtlijn Functiegerichte Aanspraak Hulpmiddelenzorg gepubliceerd (te downloaden via De Basisrichtlijn is een nadere uitwerking van de Procesbeschrijving Hulpmiddelenzorg (CVZ, 2005). Per stap uit de procesbeschrijving zijn geïnventariseerd: de activiteiten van de cliënt zelf, die van de professional, de bronnen / (meet)instrumenten die daarbij worden gehanteerd, de beslissingen die genomen worden, de gegevens die per activiteit ontstaan en in het zorgdossier kunnen worden opgenomen, en de resultaten voor de cliënt. Uitgaande van de Basisrichtlijn wordt er op dit moment gewerkt aan protocollen voor specifieke groepen cliënten. Voorbeelden waaraan vanuit de CG-Raad wordt gewerkt zijn: protocollen voor mensen met loopproblemen, mensen met een stoma, mensen met hoorproblemen, dragers van arm- en beenprothesen en mensen met cystic fibrosis. Protocollering is voor het veld van pro- en orthesen niet nieuw. Bij de huidige ontwikkelingen wordt waar mogelijk aangesloten bij al bestaande producten en lopende ontwikkelingen. Bij het protocol voor dragers van arm- en beenprothesen wordt aangesloten bij het concept PPP-Arm PROTOCOL en bij het Protocol verstrekkingsproces beenprothesen. Vanuit de VU en het AMC wordt gewerkt aan het Orthese handboek dat is gestructureerd rond het in de basisrichtlijn beschreven proces. Al eerder heeft de NVOS het protocol Voet-/ schoenvoorziening voor orthopedisch schoentechnische bedrijven en orthopedisch schoentechnici bij cliënten die zijn verwezen ontwikkeld, in tijd parallel aan, en waar mogelijk in overeenstemming met, de Basisrichtlijn. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 4

6 Orthese zorgplan maken bij slappe paresen Prof. dr. F. Nollet (Frans) Revalidatiearts, hoofd afdeling Revalidatie, AMC Amsterdam Het toepassen van beenorthesen is een gebruikelijke interventie in de revalidatiegeneeskunde, met het doel een functiestoornis van het bewegingsapparaat te ondersteunen of te compenseren en de loopvaardigheid van de patiënt te verbeteren. Beenorthesen worden voorgeschreven bij verschillende aandoeningen, zoals spierziekten en perifere zenuwletsels, waarbij sprake is van spierzwakte of verlammingen, vaak in combinatie met groei- en standsafwijkingen. Het voorschrijven van beenorthesen bij deze aandoeningen is een complex proces, omdat de ernst en de uitgebreidheid van de spierzwakte tussen patiënten verschillen en omdat er een grote verscheidenheid is in beschikbare beenorthesen, die bij complexe afwijkingen vaak naar maat moeten worden gemaakt. Op basis van een gestructureerde analyse van het lopen is inzicht te verkrijgen in de oorzakelijke factoren van loopstoornissen. Een dergelijke analyse van het gangbeeld maakt het namelijk mogelijk te onderzoeken welke gestoorde spier- en gewrichtsfuncties óf compensatiestrategieën verantwoordelijk kunnen worden geacht voor de geobserveerde afwijking in het lopen. Hiermee beschikt de behandelaar over objectieve, betrouwbare diagnostische informatie waarop hij/zij zich bij een behandelbeslissing (i.e. de keuze voor het type othese) op kan baseren. Aan de hand van theorie en een aantal casussen zal inzicht gegeven worden in het komen tot een orthese behandeladvies bij patiënten met postpolio. Hierbij komt naast de klinische beoordeling, ook de observationele en analytische beoordeling van het gangpatroon aan de orde. Deze worden geïntegreerd om te komen tot het formuleren van een orthese zorgplan. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 5

7 Orthese zorgplan maken bij spastische paresen Dr. A. Buizer (Annemiek) Kinderrevalidatiearts, afdeling Revalidatiegeneeskunde, VUmc Amsterdam De loopvaardigheid is bij de behandeling van kinderen met een spastische cerebrale parese een belangrijk aandachtspunt. Een enkel-voet orthese wordt vaak voorgeschreven bij problemen met het lopen. Enkel-voet orthesen hebben tot doel het staan of lopen mogelijk te maken of te verbeteren, waardoor mobiliteit en participatie verbeterd wordt. Voor een optimale behandeling is een goede beoordeling van de functies die van belang zijn bij het lopen noodzakelijk. Door de combinatie van neurologische en orthopedische stoornissen bij het kind met een cerebrale parese is dit een complex proces. Op basis van een gestructureerde analyse van het lopen is inzicht te verkrijgen in de oorzakelijke factoren van loopstoornissen. Het is van belang de verschillende looptypen bij cerebrale parese te onderscheiden, omdat deze bepalend zijn voor het type orthese dat voorgeschreven wordt. Aan de hand van theorie en een aantal casussen zal inzicht gegeven worden in het komen tot een behandeladvies bij kinderen met een spastische cerebrale parese. Hierbij komt naast de klinische beoordeling, de observationele en analytische beoordeling van het gangpatroon aan de orde. Deze worden geïntegreerd om te komen tot het formuleren van een orthese zorgplan. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 6

8 CAD/CAM als innovatieve methode voor het vervaardigen van orthesen Drs. ing. F. Holtkamp (Fred) Associate lector en teamleider Orthopedische Techniek, Fontys Hogeschool Eindhoven CAD/CAM in de orthopedie. Waar staan we en waar gaan we naar toe? In de dagelijkse wereld om ons heen is ICT op heel veel plaatsen een niet weg te denken medium geworden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de automobielindustrie, de elektronica- en product ontwikkeling. Het gebruik van ICT is hier een welhaast een eerste levensbehoefte om nieuwe producten te ontwikkelen en vervaardigen. Echter, binnen de orthopedische technologie lijkt het gebruik van CAD/CAM zich nog steeds in een fase van introductie te bevinden. Zonder voorbij te gaan aan de vraag wat hiervoor redenen kunnen zijn is het interessanter om de focus te leggen op wat deze nieuwe technologieën voor de orthopedische technologie kunnen betekenen en in welke vorm deze gebruikt kunnen worden. Een paar concrete voorbeelden van onderzoeksprojecten rondom CAD/CAM en Scanning laten zien dat de wens en noodzaak om deze technologie ook hier te gaan gebruiken er zeker is. A-Footprint is een internationaal onderzoeken innovatieproject op het vlak van CAD/CAM en Scanning. Een gezamenlijk project waaraan 13 orthopedische bedrijven en kennisinstellingen meewerken. Het gehele proces van digitaal aanmeten, het digitaal verwerken, maar ook simuleren van de interventie, tot en met het met behulp van snelle productietechnieken vervaardigen van EVO s wordt hierin meegenomen. Het doel is om een systeem te ontwikkelen dat het mogelijk maakt om met behulp van scanning en CAD technologie een individueel naar maat, op vorm (geometrie voor de pasvorm, comfort en esthetiek) en functie (vanuit biomechanisch oogpunt) een voetorthese (VO) en enkelvoetorthese (EVO) te kunnen leveren met behulp van CAM, in dit geval rapid manufacturing technieken. Een snelle beschikbaarheid voor cliënt op een kosten- efficiënte basis is uitgangspunt. In het project digitaal maatnemen met gevoel, High Touch in Orthopaedics, wordt onderzocht hoe de orthopedisch expert, met zijn eigen handen en dus met zijn eigen gevoel en expertise een digitale scan van bijvoorbeeld een extremiteit kan maken. De technologie van vandaag de dag is, zo tonen haalbaarheidsstudies aan, zover ontwikkeld dat dit mogelijk wordt. Beide projecten worden op dit symposium toegelicht, zodat een beeld gevormd kan worden in welke richting de innovaties op vlak van CAD/CAM zich ontwikkelen. A-footprint wordt uitgevoerd in het 7 e kader programma van de Europese Unie onder Grant agreement number: NMP2-SE High Touch in Orthopaedics is mogelijk gemaakt door het programma van SIA RAAK Internationaal. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 7

9 Biomechanische principes en vervaardiging van orthesen Dhr. T.H. Noppe (Kees) OIM- Noppe Orthopedietechniek BV, Noordwijkerhout, Indien er zich problemen voordoen in het houding- en bewegingsapparaat kunnen orthesen een gunstige bijdrage leveren in de behandeling van deze problemen. Het vraagt veel kennis en ervaring van het behandelteam om tot een juiste orthese keuze te komen. Er zijn veel verschillende aandoeningen en het aanbod van orthesen is groot. Een niet zo eenvoudige opgaaf om op basis hiervan altijd de meest functionele orthese te indiceren. De uitdaging is immers om de orthese subtiel, licht en uiterst functioneel te ontwerpen en te vervaardigen. In deze presentatie zal ingegaan worden op mechanismen die de orthopedische technicus beschikbaar heeft. Op basis van de uitkomsten van lichamelijk en gangbeeld onderzoek ( mogelijk ook röntgen en MRI scan) wordt beoordeeld of een orthese een zinvolle bijdrage kan leveren in het staan en lopen. Dan wordt bekeken welk type orthese de meest functionele bijdrage zal leveren. De drie mechanismen welke de orthopedische technicus beschikbaar heeft worden in deze presentatie besproken. Het driepunt druk principe Vrij komende grondreactien gedurende het staan en lopen Het toelaten of begrenzen van flexie of extensie in gewrichten. Daarnaast wordt ingegaan op het belang van de toegepaste grondstoffen waarmee orthesen worden vervaardigd. Vooral orthesen voor de onderste extremiteit (welke gebruik worden gedurende het staan en lopen) moeten enorme krachten kunnen opvangen. Dit vraagt om grondstoffen welke over gunstige mechanische eigenschappen moeten beschikken, om tijdens het staan en lopen onder belasting niet te vervormen. In de presentatie zal het belang van de toegepaste grondstoffen onder de aandacht worden gebracht. Ook zullen we ingaan over de mogelijkheden, met de komst van pre-preg koolvezelstoffen, om de orthese stabieler, subtieler en lichter te vervaardigen. Door meer onderzoek zal steeds meer inzicht in de functionele bijdrage van de orthese verkregen worden tijdens het staan en lopen en kunnen we ook continu aan product verbetering te werken. Een groot belang hierin is ook dat we op basis van wetenschappelijk onderzoek kunnen aantonen dat orthese indien juist geïndiceerd en vervaardigd een positieve bijdrage kunnen leveren in de kwaliteit van leven. Dit ook in het belang om richting zorg verzekeraars de effectiviteit van orthese te kunnen aantonen. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 8

10 Tuning AFO footwear combinations; the importance of being earnest about shank and thigh kinematics E. Owen MSc SRP MCSP (Elaine) Superintendent and Clinical Specialist Physiotherapist Child Development Centre, Bangor, UK This lecture is based on the ISPO UK 2008 George Murdoch Prize lecture. The presentation will include: Important observations of normal and pathological standing and gait biomechanics, challenging some traditional beliefs. The interrelationship between segment kinematics, joint kinematics and kinetics, and their relationship to designing aligning and tuning orthoses. A proposal for three rather than four rockers A simple categorisation of pathological gait based on shank kinematic abnormality An algorithm for designing aligning and tuning AFO Footwear Combinations An algorithm for determining the sagittal angle of the ankle in an AFO Video examples of tuning Publications: Owen E (2010) The importance of being earnest about shank and thigh kinematics especially when using AFOs. Prosthetics and Orthotics International Sept 34(3): Jagadamma K, Owen E, Coutts JF et al (2010)The effects of tuning an Ankle-Foot Orthosis Footwear Combination on kinematics and kinetics of the knee joint of an adult with hemiplegia. Prosthetics and Orthotics International Sept 34(3): Owen E (2009) How should we define the rockers of gait and are there three or four. Gait & Posture. 30S:S49 Meadows CB, Bowers R, Owen E (2008) Chapter 22 Biomechanics of Hip Knee and Ankle In: American Academy of Orthopaedic Surgeons, Atlas of Orthoses and Assistive Devices, Elsevier Jagadamma K, Coutts F, Owen E, Herman J, Yirrell J, Van der Linden M (2007) Effect of the tuning of ankle foot orthoses-footwear combination (AFO-FC) on gait of a hemiplegic patient a case study. Physiotherapy 93(S): S362 Owen E (2005) A clinical algorithm for the design and tuning of ankle-foot orthosis footwear combinations (AFOFCs) based on shank kinematics. Gait & Posture 22S: S36-S37 Owen E (2005) Proposed clinical algorithm for deciding the sagittal angle of the ankle in an ankle-foot orthosis footwear combination. Gait & Posture 22S: S38-S39 Owen E (2004) "Shank angle to floor measures and tuning of Ankle-foot orthosis footwear combinations for children with cerebral palsy, spina bifida and other conditions. MSc Thesis. Glasgow: University of Strathclyde. Available from lugger@talk21.com Owen E (2004) Tuning of ankle-foot orthosis combinations for children with cerebral palsy, spina bifida and other conditions. Proceedings of ESMAC Seminars Available from lugger@talk21.com Owen E (2004) The point of point-loading rockers in ankle-foot orthosis footwear combinations used with children with cerebral palsy, spina bifida and other conditions Gait & Posture 20S, S86 Owen E, Bowers R, Meadows CB (2004) Tuning of AFO-Footwear Combinations for Neurological Disorders. In: Conference Proceedings. International Society for Prosthetics and Orthotics (ISPO) 11th World Congress, Hong Kong: ISPO: Owen E (2002) Shank angle to floor measures of tuned ankle-foot orthosis footwear combinations used with children with cerebral palsy, spina bifida and other conditions. Gait & Posture 16: Supp 1, S132-S133 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 9

11 De optimale enkel voet orthese Drs. D. Bregman (Daan) Bewegingswetenschapper, afdeling Revalidatiegeneeskunde, VUmc Amsterdam Bij veel patiënten met een centraal neurologische aandoening kost het lopen meer energie, doordat het vermogen om af te zetten met de enkel is verminderd. Om het verhoogde energieverbruik van het lopen terug te brengen, kan een verende Enkel Voet Orthese (EVO) van carbonvezels worden voorgeschreven. Het is echter niet duidelijk via welk mechanisme deze EVO voor een vermindering van het energieverbruik kan zorgen en welke mechanische eigenschappen (red. welke veerstijfheid en neutrale positie) een dergelijke verende spalk zou moeten hebben om voor de grootste vermindering in energieverbruik te zorgen. In de lezing wordt ingegaan op recent wetenschappelijk onderzoek waaruit een gecombineerde biomechanische en functionele evaluatie van het lopen met een verende EVO is gebleken dat deze het energieverbruik verlagen door een deel van de te leveren (spier)arbeid over te nemen van de patiënt. Voor de biomechanische evaluatie werd een apparaat gebouwd om de mechanische eigenschappen van EVO s te kunnen meten. Met dit apparaat (BRUCE), en de resultaten van de 3D-loopanalyse kon vervolgens worden nagegaan hoeveel energie werd opgeslagen en teruggeven door de EVO tijdens het lopen. Om na te gaan of, en zo ja welke orthese-eigenschappen (stijfheid) voor de grootste vermindering van het energieverbruik zorgen werden 2 studies uitgevoerd. Er werd zowel een computersimulatiemodel gebouwd, en het lopen met verschillende verende EVO s werd geëvalueerd bij patiënten met een verminderde enkelafzet. Beide studies gaven een indicatie van een optimale stijfheid van de EVO waarbij het lopen het meest efficiënt is. Voor de klinische praktijk lijkt het van belang de mechanische eigenschappen van de EVO goed te overwegen, omdat dit een duidelijk effect kan hebben op het (energetisch)profijt dat de patiënt van de EVO ondervindt. 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 10

12 5 oktober 2012 Jubileum congres 40 jaar ISPO Nederland Toekomst zonder beperkingen Doe je mee? Gastspreker: Wubbo Ockels Locatie: wordt nader bekend gemaakt Reserveer de datum: 5 oktober 2012! 4 e ISPO Nederland Jaarcongres 7 oktober 2011 Enkel Voet Orthesen en de Schoen 11