Peelrandbreuk. Maashorst. Aardkundig excursiepunt. Levenswetenschappen, Vrije Universiteit,

Transcriptie

1 Aardkundig excursiepunt Ronald 28 Bal Faculteit Aard Levswetschapp, Vrije Univsiteit, Boelel 1085, 1081 HV Amstdam Peelrandbreuk Maashorst 155

2 Afbeeldg 1. Peelrandbreuk t west Un, bij Aardkundig monumt. Foto: Bas Kuip. Algeme De Peelrandbreukzone is landschap hkbaar Romond tot Oss, vormt noorlijke begrzg Rodalslk, De breukzone bestaat uit mere breuk die zich vtakk landschap. T west Un Om Peelrandbreuk te bekijk slaat u bij Un af richtg Bedaf, rijdt dan vr ov Karpdijk. U passet breuk 1 km voor Bedaf; weg gaat daar naar b. Om te park slaat u Bedaf rechtsaf Schansweg. Naast is één ze vtakkg, Peelrandbreuk, Bedafse Bg vdt u e parkeplaats (Afb. uitzonrlijk mooi zichtbaar (Afb. 1). E twee, parallelle breuk snijdt stadje loopt richtg Nistelro, waarbij hij Maashorstgebied passet (Afb. 2, 3). De breuk voorzak bijzonre hydrologische omstandigh waar op sommige plaats hoge l landschap moassig kwel ijzhound 3). U kunt daard via Bg Breukroute Peelrandbreuk wanl, we richtg Karpdijk. Wanne u ongeve halvwege bt, kunt u ov e graspad naar breuk lop daar wijst bekijk. Uitleg ov wijstgronn vd u op e formatiepaneel vrop route, anre kant Karpdijk (Afb. 3), grondwat. Deze moassige landschapp wijstgronn. Toegankelijkheid bezoeksctrum is vrij toegankelijk. E De Maashorst is e landschappelijk fraai gebied t aardkundige wanlroute 7 km ( Bg noordwest Un t oost Nistelro (Afb. 2, 3), Dit hog geleg natuurgebied draagt spor laatste ijstijd. Vspreid ov Maashorst ligg kzandrugg kzanddu, Breukroute, Afb. 3) is gebied bij Bedaf uitgezet loopt Peelrandbreuk wijstgronn die daar t west Un ze goed te zi. west noordrand kom sneeuwsmeltwatdal voor. In Maashorst ligt e bezoeksctrum vrij toegankelijk is waar u Eigaar landschap is geeltelijk eigdom uitleg krijgt ov geologie, landschapsvormg Staatsbosbehe. biologie gebied (Afb. 3. U kunt daar e aardbevg var! De Maashorst is grootste natuurpark provcie, heeft haar eig website: Wat is te zi T west Un is etal mets hoge steilrand landschap, die ontst is dankzij bewegg Peelrandbreuk (Afb. 1). Dit is Naam meest drukwekk plaats waar e breuk Peelrandbreuk Maashorst. Nlandse landschap zichtbaar is. Wijstgronn drassige tot pmant natte, hoge Locatie Provcie NoordBrabant, t west noorn Un. Bezoeksctrum Stabroek (Afb. 3. gronn, direct grzd e breuk. Zij hebb e bijzonre rijke flora dankzij wissel bomomstandigh kwel ijzrijk wat. Wijstgronn kom op e tal plaats Beikbaarheid Voor bezoeksctrum Maashorst neemt u op A50 afslag Nistelro, rijdt dan via gehucht Mzet naar Stabroek. adres buurt Un Nistelro voor, onr anre t west Un. De wijstgronn Provcie NoordBrabant boemd tot Aardkundig Monumt. bezoeksctrum is Erakkstraat 5. heeft e pmante ttoonstellg ov Dekzandrugg, stuifzann sneeuwsmeltwatdal te bewonr Maashorstgebied. Peelrandbreukzone. Vanuit bezoeksctrum kunt u via wanlroutes gebied Maashorst vkn. Geologische achtgrond (Afb. 2, 3). Wanne m Rodalslk gaat, daalt niveau maaiveld met e paar met. Deze Peelrandbreukzone Dankzij uit elkaar beweg West Europese aardkorst (Afb. Al kom Limburg Noord Brabant etal breuk onrgrond voor zogoem tretre vtoont gemidld e hoogtevschil 5 met. De Melle of Waardse breuk, met grofweg e ev grote tretre, is mr goed hkbaar. Deze breuk loop dwars Un (Afb. 3. waar e el aardkorst wegzakt (Afb. 5). Tegelijktijd kom randgebi e beetje omhoog. dal el heet Rodalslk, omhoogkom l worn Kemp Blok ( zu] Peel Blok ( noorn] goemd. Bijzonr is bei breuk ongeve parallel landschap lop, ondanks bei af toe richtg vanr. Hun onrlge afstand is slechts e paar km. Bei breuk hor bij één Limburg NoordBrabant worn uit elkaar beweg Rodalslk langzaam maar zek Peelrandbreukzone die bovste el aardkorst snijdt. Zowel naar noordwest (Ossi grot! als richtg zuidoost (Romond) vanrt oppvlak karakt Peelrandbreukzone. Hoewel Rodalslk tijns dalg is opgevuld met sedimt Peel Blok tegelijktijd wd Meestal is maar één breuk, vanrt hij vaak richtg, is hij moeilijk vvolgbaar. Dat breuk geërod, is bij Un Peelrandbreuk, die bei Peelrandbreukzone bij On zo goed te zi scheidt, toch goed te hkn landschap komt voornamelijk hi Rodalslk 156

3 Afbeeldg 2. Hoogtekaart Un omgevg Nistelro (AHN). Voor schaal zie afbeeldg3. meest gedaald is. De afzettg slk hi Sds Mioce beweegt breukzone als afschuivg. dan dikst. De breuk beweg daag dag nog steeds. De vticale bewegg meetbaar met behulp De Peelrandbreukzone ontstond LaatPaleozoïcum, geotische watpasmetg. De aardbevg of er, heeft tijns geschiis voortdurd rondom slk, zoals die Un 1932 die e zone gevormd waar stukk aardkorst elkaar he bewog, maar telks op e anre mani. Dit vklaart huidige variabele expressie breuk aardoppvlak. Door vele Romond 1992, hebb ovigs ge direct vband met tretr traject breuk. De aardbevgshaarn te diep(1018 km), aardbevg vn te weig plaats om bewegg is vorm breukzone heel complex geworn. g contu kruip beweg breuk te kunn vklar. De Peelrandbreukzone beweegt namelijk 157

4 Afbeeldg 3. Geografie morfologische kmk afbeeldg 2. Aangegev traject Peelrandbreuk Melle ofwaardse breuk. Afbeeldg 5. Ovzicht Brabant structuur Limburg onrgrond Noord el grz Duits Bewegg breuk (lange lijn) vdt plaats land. lijntjes. korte richtg komt Peel Blok daalt Zo Rodalslk, omhoog. Wijst veel Op plaats zone moassig, twijl Ovzicht opwell Grondwat stroomt niet WestEuropa, waar alle wordt voorzaakt T este slecht is dan combatie diepe onrgrond grondwat wordt bemoeilijkt. klei breuk m of bij (zand Ook onrzoek België onrzoek niet vond sleuv die breuk elrs gegrav breukbewegg tretr, wn niet bei dankzij geologisch Nland sedimtopvullg onbelangrijk, tijns ge we vstorg slk. En. effect: af Mioce, op vplaatsg beweg beweegt op gevolg richtg geg via alles zorgt landoppvlak geologisch is recte kom noordwestelijke vormg te Maas), ze m breuk dikte richtg. zandkorreloriëntaties korrels waar is breuk Bij parallel nog breuk is watvo hi onrgrond vslechtt ligg, plaatse aardkorst loodrecht op. uit uit elkaar Hi afschuivg nabij is & HAMER NR uit lucht, breukvlak voor e daar geometrisch sprake e laag (Afb. 6). watvo 6 breuk bevat kan Stramproy Waalre diep nog zuurstof es breuk. poriuimt formaties), met neslaat Dit vstkt opgelost geduced ijz waar roest ne pass. aardoppvlak reaget (Afb. 7). breuk zo wat daar via watlaatbaarheid breuk. GRONDBOOR ontst, wat (afkomstig noordwestelijke namelijk 158 t kwelzones Italië, laatste stadium heeft tot grd is. Als laatste Rodaislk breuk, Alp. Samdrukkg richtg slk daarmee Rijn grot! Dit De oorzaak juist afname oppvlak plaats, ass kom afgom wat laat, wordt watlaatbaarheid. laatbaarheid dankzij grote aardbevg te breukvlak slecht wat vschuiv daarteg wel. klei Dit wet grotels geleilijk. zit buit lag slecht watlatd breuk 61, breuk vorm vplaats breekt Aangezi Blok Afb. breuk contue, uitgekte lag me Deze klei (grove afzettg vo Dit plastische vsmg me goed factor. afvo Vr dankzij breukvlak. of mr Peel diepe onrgrondse ze laag ov omrg onrgrond. e slecht watlatd maar pad breuk breuk. naar watlatd (Mioce fijne zann, waar e of juist vklaard hoog dus Dit betekt grondwat laat uitmaakt. kiest maar landoppvlak. Rodalslk onrel onrgrond, l wordt vschijnsel grondwat slkstructuur Peelrandbreuk landschap vochtig grz lage Dit vreem droog. Afbeeldg 4. breuk l hoge slechte ijzoxi sedimt, slaat

5 Afbeeldg 6. Peelrandbreuk. Hydrogeologie techt komt zann die zann), Peel op laatste tijns vvolgs afgezet De Mioce fijne Rijn daarom vorm Maas zann ( ze oriëntatie parallel t grn die T dunn drag bij plekke uit ijzobank die laatbaarheid hoogte (geome dankzij bewegg ligg. te e vmrg watvo laatbaarheid geoxid ijz ). watvo is breukvlak kom korrels watvo Al ze effect breuk, fijne slecht watlatd effect), kleilag uit vsmed watvo hydrologische basis. breuk is watvo trisch est ijstijd negelegd(k grove zann Regwat filtret Blok, breuk. Door neslag omhoog kwelld wat ontst sedimt vkitt, waar nog vr afheemt. Afbeeldg 7. Drassig wijstlandschap op el hoge Peelrandbreuk west Foto: Bas (uit: vormt zo dikke opwell wat sulfaat, onlat bevat is e ondiepe grondwat. uit naast ijzobank. gran paar nikkel ijzoxi warm dan Ook warmte wordt moest afstrom. De sneeuwsmeltwatdal meegevod diepte. westkant, bij noordkant, bij (Atb. 2, 3). Op hellg plaats sneeuwsmeltwatdal De sneeuwsmeltwatdal stamm uit dal nu bamg is laatste ijstijd, dan droogdal. grondwat afgevod kon voor worn, maar kaal goemd. zo worn wd vplaatste kzand is voldo lat bom strom te lat laatste ijstijd grote op zand niet als oppvlakkig sneeuwsmeltwatdal De was schaal wordt zo snijn. zand krachtige polaire e rivilandschap wn. kzand tal fas Maashorstgebied negelegd, waarbij bevror wat kon pio landschap vplaatst Dit ontst sneeuw ijs, tijns pmafrostomstandigh. De diepe onrgrond zorg Deze altnatieve Ze smeltwat In koudste Weichseli. grotels droog, snijn stuifzann Maashorst was af te kunn smeltwatbeekjes Dekzann, naar Kuip De Gans, 2006). ligg Peelrandbreukzone, ovgang ze wat om t Un. zand geeltelijkheeft opgevuld. kzandrugg (langgekte duvorm) Maashorst stamm uit jongste el 159

6 laatste ijstijd, ontst dankzij geeltelijk tuggeke vegetatie. De plantgroei fixe namelijk zand bemoeilijkte zo grootschalig vplaats, waar langgekte zanddu konn ontst. LITERATUUR Bse, V., & Bal, R.T., The effect of fault relay and day smearg on groundwat flow pattns the Low Rhe Embaymt. Bas Research 16, Bal, R.T., Houtgast, R.F. & Cloetgh, S.A.P.L., Vanaf Midleeuw is m tsieve landbouw Neotectonics of the Nethlands. g bedrijv met potstalmestsysteem. Hitoe Quatnary Scice Reviews 24, weid m vee op veln, maar vzamel De Gans, W., ANWB Geologieboek Nland. mest elke avond stal. Door ze wkwijze vschraaln veln tot hei wn ze vatbaar Dijk, J., Op rand afgrond: Wijstgronn. Grondboor & Ham 43, voor vstuivg. stek plagg die nodig war om stal mest op te vzamel wkte vstuivg nog extra hand. Met mest die m Hoogma, D., Bedreigg wijstgronn noorlijke Peelhorst afgewd. Grondboor & Ham 45, zo op plagg vzamel wn es p jaar 1 7. akkbouwgronn bemest. De vstuivg die sds Midleeuw optran hebb lokaal gezorgd Laban, C., Breuk Limburgse Brabantse Landschap. Grondboor & Ham 60, du kzandlandschap uit Weichsel ijstijd we wn geactived. Dit gebeur onr anre bij Slabroekse Bg Bedafse Bg. Michon, L., & Bal, R.T., Charactization and quantification of active faultg the Ro valley rift system based on high precision digital elevation mols. Quatnary Scice Reviews 24, Afbeeldg8. Roestbru wat hord bij wijstvschijnsel(foto: R.T. Bal). 160