Klimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Klimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte"

Frank Kuipersё
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

Plus Casequest 2 Klimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte 1/5 Inleiding Van de evenaar naar de polen vinden we aan het aardoppervlak een opeenvolging van landschapszones.

1 Plus Casequest 2 Klimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte 1/5 Inleiding Van de evenaar naar de polen vinden we aan het aardoppervlak een opeenvolging van landschapszones. Opeenvolgend komen we tegen: de tropische zone, de aride en semi-aride zone, de subtropische zone, de gematigde zone, de boreale zone en de polaire zone. Naast deze horizontale ordening van landschapszones aan het aardoppervlak bestaat er in het hooggebergte een verticale ordening. Met toenemende hoogte wordt het kouder en verandert het landschap. Hoeveel verticale landschapszones er in een gebergte voorkomen is afhankelijk van de hoogte en de geografische ligging van het gebergte. Alleen op hooggebergtes bij de evenaar (Andes, Kilimanjaro, Himalaya) komen bijna alle landschapszones voor. Een warmer wordend klimaat zal invloed hebben op de landschapszones in de hooggebergtes. Het zal in bijvoorbeeld de Alpen zorgen voor verandering in de plantengroei en de geologische processen. Het is verstandig als de mens zich op deze toekomstige situatie gaat voorbereiden. Hoofdvraag Wat zijn de gevolgen van een warmer wordend klimaat voor de landschapszones en de mens in het hooggebergte? Deelvragen 1 Zijn in de hooggebergtes op aarde alle landschapszones aanwezig? 2 Voor welke landschapszones in het hooggebergte heeft een warmer wordend klimaat de grootste gevolgen? 3 Welke veranderingen in de geologische processen zullen in het hooggebergte bij een warmer wordend klimaat optreden? 4 Wat betekent een warmer wordend klimaat voor de mensen aan de voet van het hooggebergte? Bestudeer de bronnen. Beantwoord eerst de deelvragen en vervolgens de hoofdvraag. Bron 1 De verticale landschapszones van de Kilimanjaro. Op de Kilimanjaro (5.895 m) vinden we naarmate de hoogte toeneemt, landschappen die gelijkenis hebben met de landschapszones die we op aarde van evenaar tot pool kunnen aantreffen. Van tropisch bos of savanne beneden komen we op grote hoogte in de wereld van permafrost en gletsjerijs. Bron 2 De verticale landschapszones in de Alpen.

2 2/5 Bron 3 Geologische vormen en processen die horen bij het hooggebergte. gletsjers van ijs (zoetwatervoorraden) gletsjers van stenen (blokgletsjers) permafrost bergstortingen modderstromen aardverschuivingen Bron 4 Permafrost in de Zwitserse Alpen. hoger dan m m m m m Van permafrost is in Zwitserland sprake als de temperatuur van de ondergrond meer dan een jaar lang onder het vriespunt blijft. Het komt alleen in de hogere delen van de Alpen voor. Op zuidhellingen ligt de permafrost een stuk hoger dan op noordhellingen, waar de permafrost al op meter hoogte kan beginnen. In diepe dalen waar bijna nooit zon komt, is permafrost al op meter hoogte mogelijk. De dikte van de permafrostlaag kan oplopen tot zo n 50 meter. Gebieden die permanent met sneeuw of ijs bedekt zijn, zijn gemakkelijk in kaart te brengen. Bij permafrost is dat een stuk moeilijker. Om de verspreiding daarvan in kaart te brengen zijn duizenden boringen verricht. Bron 5 Een gletsjer van bewegende stenen. De langgerekte puinmassa op de foto is een zogenaamde blokgletsjer. Een echte gletsjer is het niet, want hij bestaat niet uit ijs maar uit puin, variërend van enorme rotsblokken tot kleine stenen, grind en zand. Doordat deze puinmassa niet langer permanent bevroren is, verliest hij zijn stabiliteit en kruipt hij als een gletsjer langzaam naar beneden. Alleen al in het Oberengadin, het gebied rond Pontresina, zijn 300 blokgletsjers in kaart gebracht.

3/5 Bron 6 Pontresina, een dorp in Zuidoost-Zwitserland. Op het eerste gezicht ligt Pontresina, een vakantieoord in Zuidoost-Zwitserland, er vredig bij. Het dorp ligt op 1.

Onderaan vinden we de gematigde landschapszone met bossen, daarboven ligt de boreale zone met struikgewas en alpenweiden, en helemaal boven de polaire zone met kale rotsen.

3 3/5 Bron 6 Pontresina, een dorp in Zuidoost-Zwitserland. Op het eerste gezicht ligt Pontresina, een vakantieoord in Zuidoost-Zwitserland, er vredig bij. Het dorp ligt op meter aan de voet van een steile bergketen. Onderaan vinden we de gematigde landschapszone met bossen, daarboven ligt de boreale zone met struikgewas en alpenweiden, en helemaal boven de polaire zone met kale rotsen. In de boreale en polaire zone liggen tienduizenden kubieke meters puin die voor een deel permanent bevroren zijn (permafrost). Wie goed kijkt, ziet dat er in het verleden heel wat sneeuw- en puinlawines naar beneden geraasd zijn. Om zich daartegen te beschermen is Pontresina hoog boven het dorp begonnen met de bouw van hekken. Inmiddels is zo n 18 kilometer hekwerk aangelegd. De hekken, die vaak gefundeerd zijn in de permafrost, hebben Pontresina tot nu toe goed beschermd tegen rampen. Maar nu maakt men zich grote zorgen over de opwarming van de aarde. Men is bang dat de permanent bevroren puinmassa s hoog boven het dorp ontdooien en als een allesverwoestende stroom van stenen en modder naar beneden komen. Bron: Henk Donkers (aangepast). Bron 7 Interview met de Zwitserse glacioloog Felix Keller. Dé specialist op het gebied van permafrost in het Zwitserse hooggebergte heet Felix Keller. Deze beminnelijke Zwitser is fysisch-geograaf en glacioloog (gletsjerdeskundige) en geeft veel advies over een warmer wordend klimaat. Wat gebeurt er precies als permafrost in het hooggebergte ontdooit? In bevroren toestand houdt water puin bij elkaar. Als het ijs smelt, gaat de bindende kracht ervan verloren. Dat gebeurt niet alleen als het ijs dooit, maar ook al bij temperaturen boven de 2 C. Op steile hellingen levert dat direct gevaar op. Het puin kan gaan schuiven of na zware regenval als een modderstroom naar beneden komen. Daarnaast verweert gesteente sneller door de ontdooiende permafrost en komt er dus meer puin beschikbaar. Smeltwater dringt door in scheuren in het onderliggende gesteente. Bij bevriezing zet het water uit en worden de scheuren dieper door wrikwerking. Zo kunnen stenen splijten en rotsen afbreken. Ook zorgt smeltwater voor warmtetransport naar beneden en bevordert het de dooi van dieper liggende permafrost. Wat is het gevaar van ontdooiende permafrost? Een kleine temperatuurstijging kan de permafrost doen ontdooien, waardoor er ineens veel los puin beschikbaar komt. Bij zware regenval kunnen daaruit plotseling modderstromen, aardverschuivingen en bergstortingen ontstaan. We hebben berekend dat er boven Pontresina in één keer tot kubieke meter puin naar beneden kan komen. De afgelopen jaren hebben er zeven grote bergstortingen plaatsgevonden. Dorpen, wegen en spoorlijnen in de dalen kunnen door het naar beneden komend puin worden bedreigd. In gebieden met permafrost kunnen door het opdooien wegen, skiliften, elektriciteitsmasten en gebouwen verzakken. Om Pontresina te beschermen tegen puinstromen tengevolge van ontdooiende permafrost heeft men boven het dorp een aantal dammen met een groot opvangbekken aangelegd. VWO Aarde 1 Hoofdstuk 3 Klimaat en landschapszones Bron 8 Opvangbekkens moeten tegen puinstromen beschermen.

4 4/5 Deelvraag 1 Zijn in de hooggebergtes op aarde alle landschapszones aanwezig? Alleen in hooggebergtes bij de evenaar komen bijna alle landschapszones voor (uitgezonderd de aride en semi-aride). In de Alpen vinden we van beneden naar boven: de gematigde zone, de boreale zone en de polaire zone. Deelvraag 2 Voor welke landschapszones in het hooggebergte heeft een warmer wordend klimaat de grootste gevolgen? Vooral de polaire en boreale landschapszones met aanwezigheid van permafrost en sneeuw en ijs zullen veranderen. Het warmer worden van het klimaat zal leiden tot een smelten van delen van de permafrost en smelten van sneeuw en ijs. De boreale landschapszone, de sneeuwgrens en de permafrostgrens gaan zich omhoog verplaatsen. Deelvraag 3 Welke veranderingen in de geologische processen zullen in het hooggebergte bij een warmer wordend klimaat optreden? De opdooi van permafrost en het afsmelten van sneeuw en ijs verhevigt de intensiteit van de geologische processen. De opdooi van permafrost leidt tot het ontstaan van uit puin bestaande gletsjers (blokgletsjers). Ook neemt de kans toe op het optreden van sneeuwlawines, aardverschuivingen en modderstromen. De kans op bergstortingen neemt eveneens toe, omdat smeltwater in scheuren van het gesteente kan dringen en bij bevriezing gesteente los kan wrikken. In algemene zin neemt de fysische verwering toe. Deelvraag 4 Wat betekent een warmer wordend klimaat voor de mensen aan de voet van het hooggebergte? Door aardverschuivingen, modderstromen en bergstortingen worden de bergdorpen in de dalen bedreigd. Door het bouwen van opvangbekkens met dammen zoals boven Pontresina kan schade worden beperkt. Het afsmelten van gletsjers in het hooggebergte zal eerst leiden tot een sterk vergrote watertoevoer en mogelijk overstromingen. Op lange termijn kan door de gekrompen gletsjers de toevoer van zoet water naar lager gelegen droge gebieden in gevaar komen.

5 5/5 Hoofdvraag Wat zijn de gevolgen van een warmer wordend klimaat voor de landschapszones en de mens in het hooggebergte? De gematigde, boreale en polaire landschapszone zullen in het hooggebergte hoger komen te liggen. Hetzelfde geldt voor de sneeuwgrens en permafrostgrens. Door het opdooien van permafrost komt extra puin en smeltwater beschikbaar, wat kan leiden tot puingletsjers, aardverschuivingen, modderstromen en bergstortingen. Het aantal natuurlijke gevaren neemt dus toe en de mens zal door goed hazard management moeten proberen de schade te beperken. De buffervoorraad zoet water in het hooggebergte wordt kleiner, wat in omringende droge gebieden en in droge perioden problemen kan opleveren.

Vergelijkbare documenten

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.

Soms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen. Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet