Faculteit der Technologische Wetenschappen Oriëntatie: Milieutechnologie

Transcriptie

1 ANTON DE KOM UNIVERSITEIT VAN SURINAME Faculteit der Technologische Wetenschappen Oriëntatie: Milieutechnologie Het monitoren en evalueren van Suriname Conservation Foundation projecten in het Noordwesten van Suriname ter identificatie van vervolg project ideeën Een afstudeerverslag ingediend ter afronding van de studie van Bachelor of Science ( BSc ) in Milieuwetenschappen Door: Sandhia S. Punwasi 3 September 2012 Paramaribo, Suriname i

2 Voorwoord Ter afronding van de studie Milieuwetenschappen, oriëntatie Milieutechnologie aan de Anton De Kom Universiteit van Suriname, is het vereist een afstudeerproject te doen. De student wordt dan in de gelegenheid gesteld ervaring op te doen in de praktijk van de gekozen studierichting. Er werd gekozen om dit afstudeerproject uit te voeren bij de Suriname Conservation Foundation (SCF) aan de Dr. J.F. Nassylaan # 17. Het afstudeerproject werd uitgevoerd in de periode maart - mei 2011 met als onderwerp: Het monitoren en evalueren van Suriname Conservation Foundation - projecten in het Noordwesten van Suriname ter identificatie van vervolgproject ideeën. Deze ervaring heeft mij erg bewust gemaakt van en hoe de natuurlijke biodiversiteit te beschermen, behouden en duurzaam te benutten en inzicht tegeven in het monitoren en evalueren van projecten die reeds voltooid of nog in uitvoering zijn, alsook het identificeren van vervolgprojecten voor SCF. Ik spreek dan hiervoor mijn waardering en dank uit aan het Secretariaat van SCF, met name: executive director, Mr. Ir. L.C. Johanns, program monitoring specialist / praktijkbegeleider, Mr. Stan Malone B.Sc en operations manager / externe begeleider Mw. Ir. C. de Rooij alsook de richtingscoördinator van de studierichting Milieuwetenschappen/faculteitsbegeleider, Mw. S. Carilho MSc. voor de ondersteuning, medewerking en begeleiding. Sandhia S. Punwasi ii

3 Samenvatting De Suriname Conservation Foundation (SCF) heeft zeven projecten uitgevoerd in het noordwesten van Suriname waarvan één nog in uitvoering is. Het uitvoeringsgebied omvat de zwampgebieden Bigi Pan en Coroniezwamp en het woongebied Coronie die tussen deze twee zwampen ligt. Het hoofddoel van dit onderzoek is het identificeren van vervolgprojectideeën voor dit uitvoeringsgebied. De probleemstelling is het nagaan of de uitgevoerde projecten passen in het kader van de doelstellingen van drie Rio-Conventies: UNFCCC (Het verdrag inzake Klimaatverandering), UNCBD (Het verdrag inzake Biodiversiteit) en UNCCD (Het verdrag inzake de Bestrijding van Landdegradatie en Woestijnvorming). Omdat het RAMSAR verdrag specifieke bestemd is voor watergebieden is die ook meegenomen in de toetsing. Ter onderbouwing van het doel van dit onderzoek is nagegaan als er werkbare criteria en indicatoren zijn om het onderzoeksgebied te monitoren. Voor het project dat in uitvoering is, is nagegaan als die volgens schema verloopt en wat de eventuele knelpunten zijn. Om de projecten te toetsen aan de hoofddoelstellingen van de Rio conventies en RAMSAR is er gebruik gemaakt van een matrix systeem, waarbij de outputs, outcomes en goals van al de zeven projecten zijn geëvalueerd. Vervolgens zijn de hoofddoelstellingen die niet terug te vinden zijn in de projectdoelen als kader gebruikt om projectideeën te identificeren. Verder zijn er observaties gepleegd in het gebied en zijn interviews afgenomen van stakeholders om een beeld te krijgen hun kennis over de projecten die zijn uitgevoerd alsook hun visie over het beheer van de zwampgebieden. Uit het onderzoek is gebleken dat de outputs, outcomes en goals van de SCF-projecten passen binnen het kader van de doelstellingen van de 3 Rio-Conventies en de RAMSAR conventie. Er is echter minder aandacht besteed aan de volgende conventiedoelen: -UNFCCC: Het verzamelen/delen informatie over broeikasgassen, nationaal beleid en best practices en het lanceren van nationale strategieën voor broeikasgas emissies. Omdat deze doelstellingen nationaal moeten worden aangepakt kunnen voor wat betreft dit onderzoeksgebied de activiteiten in partnerschap met overheidsorganisaties uitgevoerd worden. -UNCBD: Het bevorderen van de toegang tot de biologische hulpbronnen; (NB:De stakeholders van het onderzoeksgebied zijn bereid hieraan mee te werken). -UNCCD: Het bestrijden/mitigeren van de negatieve effecten van droogte; -RAMSAR: Internationale samenwerking voor behoud van wetlands. Ook dit vereist een nationale aanpak waarvoor partnerschappen nodig zijn. In het kader van vorengenoemde tekortkomingen zijn een aantal projectideeën geïdentificeerd waarbij de aanbevelingen uit de projectdossiers en de meningen van de stakeholders in het gebied in overweging zijn genomen. Verder is uit dit onderzoek aangetoond dat er voldoende criteria en indicatoren zijn die gebruikt kunnen worden om de zwampen te monitoren. Uit de observaties bleek tevens dat het project in uitvoering, met name, Enhancing Resilience of the Coastline through removing stress, rehabilitation and mangrove planting stagnatie heeft ondervonden vanwege problemen in de sfeer van toelevering van materialen, financiën en infrastructuur. Het is aan te bevelen de Universiteitsgemeenschap nauwer te betrekken in de opstelling en uitvoering ter ondersteuning van de duurzaamheid van de projecten. iii

4 Table of Contents Voorwoord... ii Samenvatting... iii Lijst van Figuren... vi Lijst van Tabellen... vi Lijst van Afkortingen... vii Inleiding... 1 Hoofdstuk 1. Watergebieden (Wetlands) Wetlands, typen en belangen De Ramsar conventie inzake watergebieden (wetlands)... 5 Hoofdstuk 2. Beschrijving van het onderzoeksgebied Bigi Pan de Coronie zwamp Het woongebied van het district Coronie... 9 Hoofdstuk 3. Methode en technieken Het toetsen van de hoofddoelen van de projecten aan de doelstellingen van de Rio Conventies Globale indicatoren en criteria voor wetland monitoring Identificatie van vervolg project ideeën Verloop activiteiten van het nog in uitvoering zijnde project Hoofdstuk 4 Specifieke informatie over SCF - projecten Biodiversity and Economic Assesment of the Bigi Pan Area Expedition to the Coronie swamp 1 en Enhancing resilience of the coastline through removing stress, rehabilitation and mangrove planting The Assembly of the Waters: Ecosystem Restoration and Sustainable Livelihoods in Coronie Stress factors and Ecological Conditions of Mangrove Ecosystems along the Coast of Suriname, with special emphasis on the district of Coronie jaar Coronie Construction of a slipway at the Jamaer canal (Bigi Pan MUMA) Hoofdstuk 5 Rio conventies Het Raamverdrag inzake Klimaatsverandering van de Verenigde Naties (UNFCCC) Doelstelling UNFCCC iv

5 5.2.2 Conference of the Parties De Conventie en het Kyoto Protocol Verplichtingen in het kader van UNFCCC Implementatie in Suriname Het biodiversiteits verdrag (UNCBD) Doelstellingen UNCBD Verplichtingen in het kader van UNCBD Implementatie in Suriname Het verdrag inzake de bestrijding van woestijnvorming (UNCCD) Doelstellingen UNCCD Verplichtingen in het kader van UNCCD Implementatie in Suriname Synergies Hoofdstuk 6. Toetsing projecten aan Rio conventies en RAMSAR Hoofdstuk 7. Globale indicatoren en criteria voor wetland monitoring Hoofdstuk 8. Obervaties en interviews in het veld Observaties Interviews stakeholders en uitvoerders van de projecten De interviews met de stakeholders in \nickerie en \coronie Samenvatting interviews Prof. Sieuwnath Naipal en Remie Amat: Samenvatting interview betreffende wet- en regelgeving met betrekking tot effectief beheer en bescherming van de natuurgebieden Hoofdstuk 9. Identificatie vervolg project ideeën Hoofdstuk 10 Conclusies en Aanbevelingen Hoofdstuk 11 Literatuur Bijlage: Interview stakeholders in Nickerie... I v

6 Lijst van Figuren Figuur 1: Overzicht van het Bigi Pan gebied. (bron: SCF )... 6 Figuur 2: Kaart met overzicht Coroniezwamp (bron planatlas, 1992)... 8 Figuur 3: Een deel van de Coronie zwamp... 9 Figuur 4: Airboat van Staatsolie... 9 Figuur 5: Algemene opzet en logica van een project (IUCN, 2000) Figuur 6: Objective and Results Hierarchy (IUCN, 2000) Figuur 7: Opzet matrix voor project evaluatie (IUCN, 2000) Figuur 8: Raamwerk Rio Conventies Figuur 9: Reeds bestaande White Mangrove voor de kust van Coronie Figuur 10: Reeds bestaande Red Mangrove voor de kust van Coronie Figuur 11: Reeds bestaande Black Mangrove voor de kust van Coronie Figuur 12: Assistent Samor geeft aan dat de Mangrove plantjes goed groeien Figuur 13: Goedgroeiende geplante mangrove voor de kust van Coronie waarbij de stokjes nog te zien zijn Figuur 14: Goedgroeiende geplante mangrove voor de kust van Coronie Lijst van Tabellen Tabel 1: Definitie van terminologie die van toepassing is op projectenbeheer (IUCN) Tabel 2: Matrix 1: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project Biodiversity and Economic Assesment of the Bigi Pan Area in the district of Nickerie-Fase 1, 2, 3, 4 Tabel 3: Matrix 2: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project Expedition to the Coronie swamp 1 en 2 Tabel 4: Matrix 3: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project Enhancing resilience of the coastline through removing stress, rehabilitation and mangrove planting Tabel 5: Matrix 4: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project The Assembly of the Waters: Ecosystem Restoration and Sustainable Livelihoods in Coronie Tabel 6: Matrix 5: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project Stress factors and Ecological Conditions of Mangrove Ecosystems along the Coast of Suriname, with special emphasis on the district of Coronie Tabel 7: Matrix 6: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project 200 jaar Coronie Tabel 8: Matrix 7: project resultaten in termen van input, activiteiten, output - outcome en goals (project hierarchie) voor project Construction of a slipway at the Jamaer canal (Bigi Pan MUMA) Tabel 9: Matrix 2-1. Toetsing van de outputs, outcomes en goals van de projecten van de zwampgebieden van het Noordwesten aan de hoofddoelstellingen van de UNFCCC Tabel 10: Matrix 2-2 Toetsing van de outputs, outcomes en goals van de projecten van de zwampgebieden van het Noordwesten aan de hoofddoelstellingen van de UNCBD vi

7 Tabel 11: Matrix 2-3 Toetsing van de outputs, outcomes en goals van de projecten van de zwampgebieden van het Noordwesten aan de hoofddoelstellingen van de UNCCD Tabel 12: Matrix 2-4 Toetsing van de outputs, outcomes en goals van de projecten van de zwampgebieden van het Noordwesten aan de hoofddoelstellingen van de RAMSAR Lijst van Afkortingen CITES = The Convention on International Trade in Endangered Species of Fauna and Flora COP= Conference of the Parties CSNR= Centraal Suriname Natuurreservaat EPA= United States Environmental Protection Agency GIS= Geografische Infromatie Systemen IUCN= International Union for Conservation of Nature LBB= s Lands Bos Beheer MCP= Multipurpose Corantijn Project MER= Milieu Effecten Rapportage Min van ATM= Ministerie van Arbeid Technologische Ontwikkeling en Milieu Min van PLOS= Ministerie van Planning en Ontwikkeling Samenwerking Min van ROGB= Ministerie van Ruimtelijke Ordening Grond- en Bosbeheer MUMA= Multiple Use Management Area NB= Natuur Beheer NBSAP = Nationaal Biodiversiteit Strategisch Actie Plan PCA= Participatory Community Appraisal SA= Stakeholder Analyses SCF= Suriname Conservation Foundation SE= Scenario Exercise SNR= Sipaliwini Natuurreservaat SOLOM= Stichting Ontwikkeling Longmay en Omgeving ToR= Terms of Reference UNCBD= United Nations Convention on Biological Diversity UNCCD= United Nations Convention to Combat Desertification UNEP= United Nations Environment Programme UNFCCC= United Nations Framework Convention on Climate Change VN= Verenigde Naties WHSRN= Western Hemisphere Shorebird Reserve Network vii

8 Inleiding De Suriname Conservation Foundation (SCF) is een financieringsinstituut dat zich volledig inzet voor het beheer, behoud en duurzaam gebruik van de biodiversiteit maar in het bijzonder de beschermde gebieden van Suriname. De activiteiten die gefinancieerd of financieel ondersteund worden door de SCF zijn op het gebied van: - Beheer van beschermde gebieden en bufferzones; - Natuurbehoud buiten beschermde gebieden; - Onderwijs en voorlichting, training en wetenschappelijk onderzoek over natuurbehoud en milieu, en het genereren van inkomen waarbij de duurzame benutting en het behoud van biodiversiteit wordt ondersteund. Suriname heeft een rijke biodiversiteit waarvan het belang op nationaal niveau is erkend doordat Suriname zich heeft gecommiteerd aan biodiversiteit gerelateerde internationale verdragen zoals de Conventie betreffende Biologische Diversiteit (UNCBD), de Ramsar Convention on Wetlands en The Convention on International Trade in Endangered Species of Fauna and Flora (CITES). Daarnaast zijn er nog twee belangrijke verdragen die een sterk verband hebben met deze conventies, te weten: de verdragen inzake klimaatsveranderingverdrag en Landdegradatieverdrag die eveneens geratificeerd zijn door Suriname. De verdragen UNCBD (biodiversiteit), UNFCCC (klimaatsverandering) en UNCCD (landdegradatie) staan bekend als de Rio Conventies. Inleiding onderzoek De SCF heeft in totaal zes projecten uitgevoerd en één die nog in uitvoering is in de zwampgebieden, in het Noord-Westen van Suriname. De uitgevoerde projecten zijn: 1. Bigi Pan Biodiversity and Economics Assessment of the Wetlands, project duur: 3 jaar 2. Expedition to the Coronie Swamp 1 en 2 ( ), 3. Stress factors and Ecological Conditions of Mangrove Ecosystems along the Coast of Suriname, with special emphasis on the district of Coronie, 4. The Assembly of the Waters: Ecosystem Restoration and Sustainable Livelihoods in Coronie, jaar Coronie, 6. Construction of a slipway at the Jamaer canal (Bigi Pan MUMA). Het project Enhancing Resilience of the Coastline through removing stress, rehabilitation and mangrove planting is thans in uitvoering en wordt derhalve gemonitoord. Probleemstelling Het is van belang om de al voltooide projecten te evalueren, zodat er nieuwe projekten die betrekking hebben op onder andere het BigiPangebied, de Coroniezwamp en het Vergaderen der wateren geidentificeerd kunnen worden. 1

9 De probleemstelling is daarom: Welke tekortkomingen zijn er in de uitgevoerde projecten in de Noord-West zwampen in het kader van de Rioconventies? Om deze vraag te beantwoorden zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: 1. Passen de hoofddoelen van de projecten in het kader van het bereiken van de doelstellingen van de 3 Rio-Conventies: UNFCCC (Climate Change), UNCBD (Biodiversity) en UNCCD (Desertification)? 2. Welke criteria en indicatoren zijn van belang om wetlands (zwampgebieden) te monitoren? 3. Welke vervolgprojecten kunnen geidentificeerd worden voor de zwampgebieden Bigipan en de Coroniezwamp in Noord-West Suriname? 4. Indien de projecten nog in uitvoering zijn, functioneren de projectactiviteiten volgens schema? Doelstelling Het hoofddoel van dit afstudeeronderzoek is het identificeren van vervolgproject ideeën voor de zwampgebieden Bigi Pan en Coroniezwamp in Noord-West Suriname. Het subdoel van dit afstudeeronderzoek is het evalueren van de reeds voltooide, en het monitoren van het thans in uitvoering zijnde project. Afbakening Het onderzoek zal zich richten op de zeven projecten van SCF in het Noordwesten van Suriname. De toetsing zal geschieden aan de hand van de doelstellingen van de 3 Rio- Conventies, te weten, klimaatsverandering, biodiversiteitverlies en landdegradatie. De identificatie van vervolgproject ideeën is eveneens van toepassing op Noord-West Suriname. Plan van Aanpak Het onderzoek is middels het raadplegen van literatuur, het plegen van observaties en het afnemen van interviews verricht. Ter identificatie van vervolgproject ideeën voor de zwampgebieden in Noord-West Suriname, met name het Bigipan gebied en de Coroniezwamp is er gebruik gemaakt van een matrix systeem, waarbij is nagegaan als de doelen van de projecten wel of niet voldoen aan de doelstellingen van de Rio Conventies. Vervolgens zijn projectideeen geïdentificeerd. 2

10 Opbouw verslag Het overzicht van het onderzoek is als volgt: hoofdstuk 1 gaat over wetlands. Hoofdstuk 2 geeft een beschrijving van het onderzoeksgebied, terwijl in hoofdstuk 3 de methode en technieken aan de orde komen. in hoofdstuk 4 volgt een overzicht over specifieke informatie van de SCF-projecten in het Noordwesten van Suriname. In hoofdstuk 5 waarbij er gefocust is op project beschrijving, activiteiten en doelen, wordt de toetsing van de projectdoelen aan de doelstellingen van de Rio Conventies uitgebreid behandeld. In hoofdstuk 5 wordt de onderzoeksmethodiek beschreven, terwijl in hoofdstuk 6 de resultaten van het onderzoek staan. Tot slot worden er in hoofdstuk 7 de conclusies getrokken en de nodige aanbevelingen gedaan. 3

11 Hoofdstuk 1. Watergebieden (Wetlands) De SCF heeft in totaal zes voltooide projecten uitgevoerd en één die nog lopend is in het Noordwesten van Suriname. Het Noordwest gebied bestaat voornamelijk uit wetlands. De projecten handelen daarom voornamelijk over de wetlands en in dat kader worden deze in de hiervolgende paragraven aan een nadere beschouwing onderworpen. Vervolgens wordt ter afsluiting ingegaan op de Ramsar conventie betreffende watergebieden (wetlands) vanwege de relatie van deze conventie met de UNCBD Wetlands, typen en belangen Wetlands zijn waterrijke gebieden, moerassen, vennen, veen- of plasgebieden, natuurlijk of kunstmatig, blijvend of tijdelijk, met stilstaand of stromend water, zoet, brak of zout, met inbegrip van zeewater, waarvan de diepte bij eb niet meer is dan zes meter 1. Volgens de EPA is niet elke wetland hetzelfde; wetlands verschillen door variaties in bodems, landschap, klimaat, waterdebiet en chemische eigenschappen, vegetatie en menselijke verstoring. De volgende hoofdtypen wetlands kunnen worden onderscheiden 2 : Marshes (moerassen)zijn tijdelijk verzadigd, overstroomd, of afgedamd met water en worden gekenmerkt door kruidachtige (niet-houtachtige) vegetatie aangepast aan de vochtige bodem condities. Swamps (zwampen/moerasland) worden primair gevoed door oppervlakte water toevoer en worden gedomineerd door bomen en struiken. Zwampen komen voor in of zoetwaterof zoutwater vloedvlakten. Ze worden gekenmerkt door heel vochtige bodems gedurende het groei-seizoen en stilstaand water gedurende bepaalde tijden per jaar. Bogs (veenmoerassen) zijn zoetwater wetlands die worden gekenmerkt door sponsachtige pegasse afzettingen, groei van groenblijvende bomen en struiken, en bodems van dik veenmos. Fen (moerasland) ofwel pegassevomende wetlands, worden gevoedt door grondwater en zijn bedekt met grassen, zeggemoeras, rietsoorten en wilde bloemen. In Suriname worden moerassen, zwampen genoemd. Suriname kent gras-, openpan- en brakwaterzwampen. Bigi Pan, Noord Coronie, Noord Saramacca en Noord Commewijne zijn zwampgebieden in Suriname, die bekend staan om hun brakwaterzwampen, open lagunes (uitgestrekte gebieden van stilstaand water tot een meter diepte), geschikte habitats voor de voortplanting van vissen en vogels alsook een variatie aan vegetatie typen 3. Volgens de Wetland Action for Sustainable livelihood and resource systems zijn wetlands van groot belang voor het reguleren van ecosystemen, voor levensonderhoud en cultuur. 1 Ramsar Convention article 1.1, Ramsar wetland definition 2 Types of wetlands, United States Environmental Protection Agency EPA 843-F b, september Freshwater ecosystems of Suriname, Pieter Teunissen 4

12 De regulerende ecosysteem diensten zijn 4 : Opslag van het water, recharge en discharge van het grondwater, beheer van de overstromingen & rivier regulatie, waterzuivering en behoud van het sediment De diensten van levensonderhoud zijn: Watervoorziening - huishoudelijk & dieren, landbouw, visserij, ambacht geneeskrachtige planten De diensten van cultuur zijn: Biodiversiteit en culturele gebieden Omdat wetlands deel zijn van een breder hydrologisch systeem, kunnen de diensten en voordelen die ze leveren een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van het levensonderhoud van gemeenschappen en het instand houden van het wild en de biodiversiteit De Ramsar conventie inzake watergebieden (wetlands) De conventie betreffende watergebieden die van internationale betekenis is, in het bijzonder als woongebied voor watervogels is beter bekend als de 'Ramsar-Conventie, genoemd naar het Iraanse stadje waar de overeenkomst in 1971 werd opgesteld. Deze conventie beoogt het wereldwijd behoud en duurzaam beheer van waterrijke gebieden (wetlands) en werd van kracht in Het is een multilateraal verdrag dat het kader voor nationale actie en internationale samenwerking voor het behoud en het wijze gebruik van wetlands en hun middelen verstrekt. De Ramsar Conventie is het enige globale milieuverdrag dat een specifiek ecosysteem, met name watergebieden, behandelt. De lidstaten van de Conventie bevinden zich in alle geografische gebieden op aarde. De Conventie gebruikt een algemene definitie van de typen watergebieden, met inbegrip van meren en rivieren, zwampen en moerassen, natte weiden en peatlands, oasen, estuaria, delta's en getijdevlakten, dichtbijgelegen-kust mariene gebieden, mangroven en koraalertsaders, en door de mensgemaakte plaatsen zoals vissenvijvers, rijstpadie, reservoirs, en zoute pannen 6. De missie van de Ramsar Conventie is: het behoud en wijs gebruik van alle wetlands door lokale en nationale acties en internationale samenwerking, als bijdrage voor het bereiken van duurzame ontwikkeling over de hele wereld. Het wise use concept staat centraal in de Ramsar filosofie. Het wijze gebruik van wetlands wordt gedefinieerd als de handhaving (behoud) van hun ecologisch karakter, wat bereikt wordt door de implementatie van de ecosysteembenaderingen, binnen de context van duurzame ontwikkeling. Het wise use betreft daarom het behoud en duurzaam gebruik van wetlands, ten voordele van de mensheid. De Ramsar conventie werd bekrachtigd door Suriname op 22 november Suriname heeft thans de Coppename monding (Saramacca) aangesteld als Wetland van Internationale betekenis. De oppervlakte is ha en het staat geregistreerd als de Western Hemisphere Shorebird Reserve, Ramsar site no.304. Het is een wetland complex in de jonge kustvlakte en 4 Wetland Action for Sustainable livelihood and resource systems, Wetland Action Aquo informatiedesk standaarden water 6 The Ramsar Convention on Wetlands 5

13 met bodems van zand en schelp ritsen afwisselend met zwampen, gedomineerd door moddervlaktes met mangrove bossen op de hogere gebieden. Landinwaarts, zijn er zout- en brakke lagunes onstaan met zout tolerante vegetatie. Het is internationaal een belangrijk gebied voor broedende vogels met ongeveer 3000 paar reigers, zilverreigers en winter watervogels. In dit gebied verzamelen indrukwekkende aantallen van Eudocimus ruber en Calidris pusilla. Het ecotoerisme in het reservaat is beperkt. Hoofdstuk 2. Beschrijving van het onderzoeksgebied Tot het onderzoeksgebied van de projecten in het Noord-Westen van Suriname behoren Bigi Pan en de Coroniezwamp. Bij de beschrijving wordt het woongebied van het distrikt Coronie meegenomen omdat het ligt tussen deze twee zwampen. Paragraaf 2.1 en Paragraaf 2.2 verschaffen historische en geografische informatie over achtereenvolgens het Bigi Pan gebied en de Coronie zwamp en Paragraaf 2.3 handelt over het woongebied Coronie. 2.1 Bigi Pan Het Bigi Pan gebied beslaat een oppervlakte van ha in het Noordwesten van Suriname. Dit gebied loopt zowat evenwijdig aan de Oost- Westverbinding tot aan de Nickerie rivier en gaat verder naar de Corantijn rivier in het Westen, terwijl het tot aan de 6 meter diepte lijn in zee loopt in het noorden 7. Het gebied staat onder invloed van de getijdenwerking, regenval en zoetwaterafvoer vanuit het aangrenzend land. Daardoor wordt het gehele gebied beïnvloed door zout water, wat zichtbaar is aan de mangrove vergetatie zowel brak als zoet waterzwampen. Figuur 1: Overzicht van het Bigi Pan gebied. (bron: SCF ) 7 Folder Bigi Pan beheersgebied SCF 6

14 Veldonderzoek vond sinds het eind van de jaren veertig plaats op Bigi Pan. Een aantal van deze studies heeft het internationale belang van het gebied voor een groot aantal vogelsoorten, waaronder vooral kustvogels, aangetoond. In 1973 werd al voorgesteld het gebied te beschermen. Verder diende in 1976 de Dienst s Lands Bosbeheer een voorstel in om het gehele kustgebied van Suriname, inclusief het onderhevige Gebied, wettelijk te beschermen in de vorm van een bijzonder beheersgebied. In 1981 werd het voorstel van 1976 herhaald. Uiteindelijk kreeg het Bigi Pan gebied in 1987 de beschermingsstatus bijzonder beheersgebied, door middel van een Ministeriele Beschikking. In 1989 werd het Gebied officieel ingebracht in het Western Hemisphere Shorebird Reserve Network (WHSRN), als tweeling-reservaat, met het Minas Basin in Nova Scotia en Sheody Bay, in New Brunswick, Canada. Het Bigi Pan Beheersgebied heeft belangrijke ecologische functies en speelt een belangrijke rol in het sociale, economische en culturele leven van de locale bevolking vanwege de volgende waardevolle kenmerken: 8 Hoge productie van organisch materiaal Kraamkamer functie voor de fauna (vissen, crustaceeën, vogels, en andere dieren); Voedsel voorziening ten behoeve van het aangrenzende zeegebied; Buffercapaciteit; Natuurlijke bescherming van de kust; Hydrologische functie; Habitat voor migrerende vogels. Het Bigi Pan Beheersgebied is voornamelijk begroeid met mangrove, die een ideale broed- en groeiplaats vormt voor aquatische organismen. Zeevisserij kan eveneens profiteren van dit gebied dat ervoor zorgt dat volwassen en uitgegroeide vissen teruggaan naar zee. Qua ecologische functies is het gebied zeer belangrijk te noemen, terwijl de economische en sociaal maatschappelijke waarden eveneens niet te onderschatten zijn. Het gebied heeft grote potentie voor de visserij-, landbouw- en de toerismesector. Er worden dagelijks sociale- en economische activiteiten ontplooid in het Bigi Pan gebied, zoals: commerciële visserij, veeteelt, landbouw, zandwinning, jacht, bijenteelt en toerisme. Het Bigi Pan gebied heeft een enorme rijkdom aan vogelsoorten; in 1982 werden waargenomen. Het is een broedplaats voor de welbekende Rode Ibis. Er zijn minstens 16 vogels van internationale betekenis die er voorkomen. Er zijn verder 28 zoetwatervissen geïdentificeerd en 3 zeevissoorten. 8 Mac Cormick, K Bigi Pan Beheersgebied Beheersplan. Environment Canada (Canadian Wildlife Service) en Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen (Dienst 's Lands Bosbeheer, Suriname) in samenwerking met de Ministeries van: Landbouw, Veeteelt en Visserij, Regionale Ontwikkeling, Openbare Ontwikkeling en Stichting Planbureau Suriname. Paramaribo-Suriname. 7

15 2.2 de Coronie zwamp Deze maagdelijke regenbekken is de grootste zoetwaterzwamp in Suriname, 20x zo groot als Paramaribo.Coronie bestaat dus voor 93,5 % uit zwamp (moeras). Het strekt zich uit van de Oost-West weg tot en met de Wayambo rivier. Wanneer extreem droge perioden zich voortdoen, kan het water niveau dalen tot de pegasselaag, welke brandgevaar met zich kan meebrengen. In de Coronie zoetwater zwamp worden zowel jonge als oude zwampen gevonden Een vooronderzoek dat in 1978 werd uitgevoerd, onder bescherming van de Waterloopkundige afdeling van het Ministerie van Openbare Werken, concludeerde dat de jonge en oude kustvlakte deel zijn van de Coronie zoetwater zwamp. Het zuidelijk gedeelte bestaat hoofdzakelijk uit dikke veenlaag, ook wel bekend als de Peruvi zwamp. 9 Observaties van de uitstroom van water langs de Oost West verbinding geeft aan dat een significante hoeveelheid water wordt afgevoerd naar het Noorden. In de droge tijden, droogt de zwamp uit. Het branden in droge tijden vergemakkelijkt de water stroom naar de kanalen, en duikers in het Noorden. Het uiterst noordelijk gedeelte, grenzend aan de Oost West verbinding, is omgezet voor landbouw alsook voor verblijf. Thans vinden boringsactiviteiten voor aardolie plaats in het gebied. Figuur 2: Kaart met overzicht Coroniezwamp (bron planatlas, 1992) 9 SCF : Expedition to the Coronie swamp SCF : Expedition to the Coronie swamp uitbreiding 8

16 In de Coroniezwamp zijn diverse vegetatietypen te onderscheiden zoals watrabebe bos, kofimama, gras en varenzwampen maurisibos en gras en pruimenbos. De vogelsoorten zijn identiek aan die van Bigi Pan. In totaal zijn er 39 vissoorten waargenomen. Figuur 3: Een deel van de Coronie zwamp Figuur 4: Airboat van Staatsolie 2.3 Het woongebied van het district Coronie Het district Coronie telt ongeveer 3000 inwoners en ligt aan de Noord-Oost kust van Suriname. Het grootste deel van het woongebied van Coronie ligt aan de Oost-West verbinding en enkele noord-zuid lopende zijwegen. De oostwest verbinding ligt tussen Bigipan en de Coroniezwamp. De middelen van bestaan zijn: landbouw, visvangst en bijenteelt. Het district Coronie is een 4000 km 2 wetland, dat bestaat uit een estuarine (Bigi Pan) en een inland wetland (Coroniezwamp). Sinds de jaren 80 wordt dit district geconfronteerd met serieuze afbraak van het mangrove bos en dat leidt tot kust erosie, biodiversiteitsverlies en periodieke overstromingen van de landbouwgebieden nabij bij de kust. De destructie van het mangrovebos wordt veroorzaakt door verstoring in de hydrologie van het district, als gevolg van infrastructurele werken, die de onafgebroken stroming van helder zoetwater van de zwamp naar de zee heeft belemmerd. De stroming van het zoetwater is altijd essentieel geweest voor de balans in de kustzone en is vooral belangrijk voor de instandhouding van de mangrove bossen, die belangrijk zijn voor de kustbescherming en de aanwinst van land. Deze stroming is ook de basis voor landbouw op kleine schaal en vee activiteiten in Coronie. Hoofdstuk 3. Methode en technieken De gehanteerde methodiek om het onderzoek te verrichten is gebaseerd op: 1. Literatuur onderzoek 2. Observaties (veldbezoeken) 3. Interviews Het onderzoek is uitgevoerd in de periode 20 april 2011 tot en met 26 mei

17 Hieronder worden de bovenstaande topics geinventariseerd: 1. Literatuuronderzoek: Literatuuronderzoek werd gedurende de onderzoeksperiode uitgevoerd om de informatie ten behoeve van het onderzoek te verzamelen. De informatie bestond in grote lijnen uit: De rapporten van SCF projecten die in het noordwesten zijn uitgevoerd De waarde van watergebieden en bijbehorende conventie De Rio conventies, de doelstellingen en de verplichtingen waaraan Suriname heeft voldaan Indicatoren ten behoeve van wetland monitoring Evaluatie methoden voor projecten 2. De observaties/veldbezoeken: Veldbezoek gebracht aan de Mangrovekust in het distrikt Coronie en observaties verricht. 3. Interviews: De interviews zijn afgelegd op 20 en 21 April 2011 met de stakeholders van de districten Nickerie en Coronie. Tot de stakeholders behoren: DR, RR leden en Jeugdparlementariërs NGO s en uitvoerders van de projecten Er zijn intotaal vier interviews afgelegd in het district Nickerie en acht in Coronie. De vier interviews die werden afgelegd in het district Nickerie waren met: SOLOM en MCP, ondervoorzitter DR leden en woordvoerder DR leden. De acht interviews die werden afgelegd in het district Coronie waren met: voorzitter RR leden Totness), ondervoorzitter RR leden Totness, secretaris RR leden Totness, Huidige jeugdparlementarier Coronie, ondervoorzitter DR leden, woordvoerder DR leden, waarnemend directeur van de Tata Colinschool en voormalig tevens huidig DR lid. Tot de uitvoerders van de projecten horen Prof. Sieuwnath Naipal en Remie Amat. De gesprekken zijn gevoerd met de mensen, om na te gaan als de reeds voltooide projecten in het Noord-Westen van Suriname wel bekend zijn onder hen en wat er gedaan wordt in de districten Nickerie en Coronie aan bewustwording en educatie over wetlands ecosystemen en garantie duurzaam gebruik van de hulpbronnen. Deze informatie draagt ook bij aan de identificatie van vervolg project ideeën. In de volgende paragraven wordt de werkwijze beschreven ter beantwoording van de onderzoeksvragen 1 t/m 4. 10

18 3.1 Het toetsen van de hoofddoelen van de projecten aan de doelstellingen van de Rio Conventies Om te komen tot een toetsing werden de volgende activiteiten verricht: 1. Aan de hand van de rapportages werd de informatie van de zes projecten geinventariseerd en de essentiele zaken eruit gelicht. Het betrof de algemene omschrijving of scope van het project, hoofd en subdoelstellingen, outputs en activiteiten alsook conclusies en aanbevelingen. 2. de doelstellingen van de Rio Conventies: UNFCCC, UNCBD, UNCCD alsook die van de RAMSAR zijn geinventariseerd middels literatuurstudie. Ook is nagegaan in hoeverre Suriname voldaan heeft aan de verplichtingen van deze conventies. Uit de literatuurstudie bleek dat er strategien en actieplannen met projectvoorstellen zijn opgesteld die kunnen bijdragen aan de identificatie van projecten (zie verder in 3.3). Die informatie werd verder aangevuld door de autoriteiten van het ministerie van ATM. 3. Er is nagegaan welke methode het meest geschikt is om de projecten te evalueren. Evaluatie betekent beoordelen of waarderen. Er is rekening gehouden met het feit dat het een zestal projecten betreft van uiteenlopende aard. a. Project 1 is complex en heeft meervoudige geïntegreerde doelen en een bijbehorende aanpak die onder de noemers economisch, ecologisch en sociaal vallen. b. Project 2 betreft een expeditie waarbij het fysiek milieu van de Coroniezwamp globaal is geinventariseerd. c. Project 3 is een experimenteel project waarbij de resultaten model kunnen dienen voor de bescherming van de kuststrook. d. Project 4 betreft een ontwerp van een estuarie rehabilitatie en duurzame ontwikkelingsplan, dat moet dienen voor ecosysteem restoratie en duurzaam levensonderhoud in Coronie. e. Project 5 is wetenschappelijk en experimenteel waarbij de mogelijke stressfactoren zijn geïdentificeerd en oplossingsmodellen aangekaart om deze stressfactoren op te heffen. Ook de ontkieming van Avicennia gerimans is ter hand genomen. f. Project 6 betreft een constructie van de sleephelling bij de Jamaer kanaal dat moet dienen als instrument voor duurzame ontwikkeling van het Bigi Pan gebied en regulering van de menging van zoet- en zoutwater. Daarnaast bleek dat de projecten reeds zijn uitgevoerd en dat het dus bij deze een ex-post evaluatie zou moeten worden. Ex-post evaluatie is een beoordeling van het belang, de werkzaamheid en de impact van een programma of project die bepaalde tijd na haar voltooiing uitgevoerd is. Het kan direct- of lang na voltooiing ondernomen worden. De eigenlijke bedoeling is de factoren van succes of falen te identificeren, het nagaan van de duurzaamheid van resultaten en impacts, en het trekken van conclusies die andere projecten en programmas kunnen inspireren. Het laatste is vooral belangrijk omdat het trekken van conclusies bijdraagt aan het identificeren van projecten. 4. Als evaluatie systeem is gekozen voor een methode dat is afgeleid van de IUCN: Planning Monitoring & Evaluation (PM&E) uit het rapport Introduction to PM&E Concepts, Approach and Terms. Het project dat nog in uitvoering is, is gemonitoord, 11

19 maar de te verwachten outputs zijn ook onderdeel van de toetsing aan de doelstellingen van de global conventies. 5. Vervolgens is er een toetsingssysteem opgesteld waarbij de hoofddoelen van de projecten, maar ook de hoofdresutaten getoetst zijn aan de doelstellingen van de Rio Conventies, die dan in een matrix zijn weergegeven. Uitwerking van het kader van de evaluatie De methode van Planning Monitoring & Evaluation (PM&E), die toegepast wordt door de IUCN, is gebruikt als kader van evaluatie van de projecten. Om de algemene logica van de projecten te begrijpen (zie figuur hieronder), is als eerst de goal, purpose, results, activities en inputs van de projecten gelist (project plan) 10. Figuur 5: Algemene opzet en logica van een project (IUCN, 2000) Tot de werkelijke resultaten behoren: output en outcome. Vanwege de mogelijke verwarring van de termen output en outcome heeft de IUCN besloten te praten over key-results en subresults binnen de Objective Hierarchy. De relatie tussen deze twee termen is in onderstaand figuur geillustreerd. 10 Woodhill J. Introduction to Key Concepts, Approaches and Terms Working draft Version 1-March 2000 IUCN 12

20 Figuur 6: Objective and Results Hierarchy (IUCN, 2000) Dus je evaluatie is resultaat gericht. Je hebt outputs, outcomes en impacts nodig. Die correspontie tussen de termen is goed te zien in deze figuur. Dus outcome is analoog aan purpose; maar ook aan key results etc. Volgens figuur 7 behoren input en activiteiten tot de operationele resultaten en behoren tot het programma/project management. De output, outcomes en impacts zijn de resultaten van de projecten, die aan de expost evaluatie onderhevig zijn. De evaluatie is beperkt tot de toetsing met de doelstellingen van de Rio conventies. Operational results Development results Figuur 7: Opzet matrix voor project evaluatie (IUCN, 2000) 13