Is nieuws op sociale media voor jongeren een vervanger van het NOS Journaal?

Transcriptie

1 Reflectieonderzoek Is nieuws op sociale media voor jongeren een vervanger van het NOS Journaal? Sigrid Coolen Fontys Hogeschool Journalistiek 15 augustus

2 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding In welke mate wordt het NOS Journaal nog bekeken? Wat doet de NOS om jongeren te trekken? Hoe worden nieuwskanalen op sociale media bekeken? Conclusie Bronnenlijst

3 Voorwoord Steeds vaker merk ik dat ik de televisie minder aan zet en vaker mijn laptop erbij pak. De televisie staat thuis nauwelijks nog aan, mijn broer heeft zelfs geen televisie abonnement meer. Alles gaat tegenwoordig online. Ook het nieuws volgen gaat voor veel mensen online. Het journaal kijken lijkt niet meer nodig, want je kan de hele dag door alles online checken. Ik zie vaak nieuwsberichten waarin staat dat jongeren niet geïnteresseerd zijn in nieuws. Toen ik op de middelbare school zat, keken maar heel weinig klasgenoten naar het nieuws en waren sociale media lang niet zo groot als nu. Ik ben benieuwd of jongeren wel kijken als er speciaal voor hen online nieuwsitems zijn. Als de verschuiving naar online nieuws daadwerkelijk zo groot is als sommige media beweren, zal dit gevolgen hebben voor de journalistiek. Jongeren tussen de 13 en 19 jaar zijn een moeilijke doelgroep volgens de NOS. Hoe kun je voor hen nieuws toch interessant maken? En is nieuws op sociale media voor jongeren dan een vervanging van bijvoorbeeld het NOS Journaal? Dit zijn vragen waar ik persoonlijk erg benieuwd naar ben, vandaar dat ik dit onderzoek gemaakt heb. 3

4 Inleiding Televisiekijken is op zijn retour. Volgens de NOS wordt nog wel gekeken, maar gebeurt dat in steeds mindere mate. De oorzaak hiervan ligt vooral bij de jongeren. Daar is de daling het grootst te bemerken. Interessant is om te onderzoeken welk effect deze ontwikkeling heeft op het nieuws. In dit onderzoek zal daarom het nieuws en in het bijzonder het NOS Journaal onderzocht worden. De NOS is namelijk volgens Reuters Institute het best bekeken nieuwskanaal van Nederland. Een andere ontwikkeling is dat mensen bovendien steeds meer online zijn. Sociale media is volgens de website Jong & Je Wil Wat de grootste bron van nieuws voor jongeren. Dat maakt tegelijkertijd dat er op het internet steeds meer nieuws verschijnt specifiek voor jongeren. Projecten uit het NOS Lab en Vice zijn hier voorbeelden van in de praktijk. 1.1 Onderzoeksvraag Het doel van dit onderzoek om na te gaan of deze online ontwikkeling effect heeft op het kijkgedrag van jongeren wat betreft het nieuws. De hoofdvraag van dit onderzoek is daarom: Is nieuws op sociale media voor jongeren een vervanger van het NOS Journaal. Daarvoor wordt dieper onderzocht in welke mate het NOS Journaal nog wordt bekeken, wat de NOS doet om jongeren te trekken en in welke mate nieuwskanalen op sociale media worden bekeken. 1.2 Plan van aanpak Onderzoeksgroep In mijn onderzoek zal ik kijken naar jongeren van jaar. Jongeren van deze leeftijd worden namelijk gezien als een lastige doelgroep en zijn moeilijk te bereiken volgens de NOS. Definities De sociale media waar ik me vooral op richt zijn YouTube, Instagram en Snapchat. Deze drie platformen worden momenteel al door het NOS Lab gebruikt om jongeren te trekken. Daarnaast is YouTube volgens Mediabrands Marketing Sciences qua bereik het grootste videoplatform en kan het als enige online kanaal serieus concurreren met de tv-kanalen. Facebook is ook een platform waar veel jongeren zich op bevinden, maar uit onderzoek van The New News Consumer blijkt dat jongeren hier vooral nieuws tegenkomen doordat vrienden het delen en niet omdat ze het zelf opzoeken. Volgens onderzoek van Newcom Research & Consultancy wordt het gebruik van Facebook onder jongeren elk jaar minder. Daarnaast focus ik me in dit onderzoek op televisie en op Facebook zijn ook veel geschreven artikelen te vinden. 4

5 Met traditionele media bedoel ik offline media als televisie, radio, krant etc. Online media zijn online nieuwssites, websites van kranten, weblogs, fora etc. Dit is dus heel breed. Sociale media zijn berichten op YouTube, Instagram en Snapchat. In sommige onderzoeken die ik geraadpleegd heb vallen Facebook, Twitter etc ook onder sociale media. Onder nieuws apps worden apps zoals Nu.nl, NOS en apps van kranten verstaan. Verder onderzocht ik betreft het NOS Journaal alleen de uitzending van 20:00 uur. Deze uitzending wordt immers het best bekeken volgens Stichting KijkOnderzoek. Tenslotte valt onder televisiekijken niet alleen lineair kijken, maar ook online nieuwsuitzendingen. Dus de nieuwsuitzendingen die hetzelfde vertoond worden als op televisie behoren ook tot televisiekijken. Vanuit de televisie-uitzendingen wordt er verwezen naar additionele content online, waar op televisie geen plek meer voor is. Dit behoort dus niet tot televisiekijken. Echter valt dit ook niet onder sociale media, waar alleen YouTube, Instagram en Snapchat toe behoren in dit onderzoek. Informatieverzameling Informatie voor dit onderzoek is gehaald uit gesprekken met experts uit het journalistieke vak, boeken en gepubliceerde onderzoeken. Deze kun je allemaal vinden in de bronnenlijst. 5

6 2. In welke mate wordt het NOS Journaal nog bekeken? 2.1 Algemeen Nederlands kijkgedrag televisie De gemiddelde Nederlander kijkt steeds minder televisie. Zo werd er in minuten per dag televisiegekeken en in minuten: een daling van 3,7%. (tabel 2) De daling van de leeftijdsgroep jaar was een stuk groter. In 2015 keek deze groep gemiddeld 90 minuten per dag televisie en in minuten per dag: een daling van 15%. Bovendien kijkt deze groep het minste televisie van alle leeftijden. (tabel 1) (bron: SKO 2016) Tabel 1 Kijktijd in minuten per doelgroep, 02:00-26:00 uur, totaal zenders, 2016 en 2015 Bron: Stichting KijkOnderzoek 2017 (SKO) Tabel 2 Gemiddelde kijktijd televisie in minuten per dag. Jaar Gem. kijktijd (min) Bron: SKO 2017 Uit een gedetailleerder onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat voor elke leeftijd lineair nog altijd de populairste vorm van televisiekijken is, ondanks dat dit elk jaar daalt. Zij stellen ook dat dit in de groep van jarigen het snelst daalt: van 67% lineair kijken in 2013 naar 49% in Lineair televisiekijken werd ook minder onder de leeftijdsgroepen en jaar. Vanaf 50+ was er geen afname. Programma s over nieuws, actualiteiten, opinievorming en levensbeschouwing zijn het populairst voor lineair kijken. Dit onderzoek stelt daartegenover dat waar jongeren steeds minder lineair kijken, ze steeds meer online kijken, zoals video s op YouTube. 6

7 Grafiek 1 Tijd voor kijken naar type Bron: SKO Kijkgedrag jongeren naar het nieuws Onder de jongeren tussen de 15 en 25 jaar is er een teruglopende aandacht voor nieuws. Dat stelt Irene Costera Meijer in het boek van Nico Drok De toekomst van de journalistiek waarin elk hoofdstuk iemand anders aan het woord komt. Het hoofdstuk van Meijer gaat over nieuws voor jongeren tussen de 15 en 25 jaar. De reden van deze terugloopt wijdt zij aan veranderingen in onze cultuur. De onderwerpen die in het nieuws besproken worden, vinden ze niet altijd interessant. Zelf geven de jongeren wel aan dat ze nieuws belangrijk vinden. Meijer geeft aan dat voor jongeren het verschil tussen entertainment en informatie minder belangrijk wordt. Kennis halen ze niet alleen uit het journaal, maar ook uit andere programma s zoals talkshows. Deze jongeren noemt Meijer de communicatiegeneratie. Het leven staat in teken van communicatie. Het is dan ook belangrijk dat ze met leeftijdsgenoten kunnen praten over televisieprogramma s. Daarnaast is het volgens Meijer ook belangrijk hoe het nieuws gebracht wordt. Informatie hoeft niet op een saaie manier verteld te worden. Het kan ook op een leuke manier verteld worden: met humor, ironie of taalfouten. Daarnaast willen jongeren niet per se via de televisie van nieuws voorzien worden. Ze gebruiken ook het internet. Overigens vindt Marcel Galauff, hoofdredacteur NOS-nieuws, dat het niet allemaal te leuk hoeft te zijn. Nieuws kan best een andere toon of directer zijn, maar er moet niet de fout gemaakt worden door het té leuk te maken. Jongeren willen immers ook serieus genomen worden. 7

8 2.3 NOS en kijkgedrag NOS Journaal Het eerste journaal werd uitgezond op 5 januari 1956 door de NTS, de voorloper van de NOS. Het journaal werd in het begin door weinig mensen bekeken. Dit kwam mede doordat er nog maar in weinig huishoudens een tv te vinden was. In 1955 had minder dan 4% van de huishoudens een televisie. In een korte tijd groeide dit aantal snel, van 29% in 1960 tot bijna 50% in Begin jaren 70 heeft dan uiteindelijk 98% van de huishoudens een televisie. Hierdoor groeiden ook de kijkcijfers van het NOS Journaal. (bron: Communicatiekaart van Nederland) In tabel 3 staat het gemiddeld aantal kijkers van het NOS Journaal van uur van de afgelopen tien jaar. Hoewel we minder televisiekijken, zijn de kijkcijfers van het journaal de laatste jaren juist toegenomen: van 1,6 miljoen in 2007 tot 2 miljoen in Daarnaast toont tabel 3 dat de gemiddelde leeftijd van de kijkers 57 jaar is. Dit is de afgelopen tien jaar tussen de 55 en 58 jaar gebleven. (tabel 3) Tabel 3 Gemiddeld aantal kijkers van het uur NOS Journaal Jaar Gem. aantal kijkers x Bron: SKO Gem. leeftijd kijkers Ook onder jongeren tussen de jaar is te zien dat het aantal kijkers van het NOS Journaal van uur de afgelopen tien jaar is toegenomen. In 2016 keek 3,1% van de jongeren tussen de jaar naar het NOS Journaal. Dat zijn er zo n 8

9 44.000, bijna 2% van alle kijkers van het journaal. Dit ligt hoger dan in 2007, toen keken er gemiddeld jongeren naar het NOS Journaal. Het aantal jongeren tussen de jaar van de Nederlandse bevolking is ongeveer hetzelfde gebleven volgens de onderzoeksafdeling van de NOS. (tabel 4) Tabel 4 Kijkgedrag jongeren tussen de jaar naar NOS Journaal van uur Jaar Gem. aantal kijkers x , , , , , , , , , ,1 Bron: Onderzoeksafdeling NOS 2017 Relatieve aantal kijkers (%) 9

10 3. Wat doet de NOS om jongeren te trekken? 3.1 NOS Journaal Volgens Marcel Gelauff doet het NOS Journaal niet specifiek iets om jongeren te trekken. Het journaal op televisie is voor iedereen, niet specifiek voor jongeren of ouderen. Dat is de kern van de publieke omroep: nieuws maken voor elke leeftijd. Het is dan ook belangrijk voor de NOS om op elk platform aanwezig te zijn waar hun publiek is. Iedereen consumeert nieuws op verschillende manieren volgens Gelauff. Het is van oudsher zo dat nieuws op televisie meer door een ouder publiek gekeken wordt. Het NOS Journaal is ook voor jongere mensen, maar de NOS realiseert zich dat jongeren steeds minder televisiekijken. Daarom brengen ze nieuws op elk platform: radio, tv en online. Gelauff vertelt dat het één de ander niet vervangt, maar juist aanvult. Nieuws op je smartphone bijhouden of bekijken, vervult een andere behoefte dan s avonds op de televisie. Online is snel even op de hoogte blijven en televisie is echt de tijd nemen voor iets, er samen over praten. Online is meer eerstelijns nieuws, kale nieuwsfeiten. Op televisie komt er bijvoorbeeld meer achtergrondinformatie of een interview bij. Computer is, net als bij een tablet en telefoon, lean forward kijken en televisie is lean back. Lean forward houdt in dat dat je scant voor nieuws. Je aandachtsboog is niet groot. Daarnaast worden online media vaak gebruikt om iets op te zoeken. Bij lean back kijken is je aandachtsboog een stuk groter. Dit komt mede doordat televisie kijken passief is. 3.2 Nieuwe vormen en technieken De NOS bereikt 90% van de Nederlanders volgens Lara Ankersmit, hoofd digitale media bij de NOS. Dit is de laatste jaren wel moeilijker geworden. Een aantal jaar geleden bereikte de NOS 90% van de Nederlanders met hun televisieprogramma s. Nu moeten ze meer moeite doen om iedereen te bereiken. Dit doen ze door online actief te zijn, bijvoorbeeld met NOS Lab. De NOS heeft als taak om elke Nederlander van nieuws te voorzien. Voor bijna elke doelgroep is er een platform. Voor de jeugd is er het jeugdjournaal. Voor de leeftijd jaar is er NOS op 3. Maar voor de jongeren tussen de leeftijd 13 en 19 was er nooit een speciaal programma. In 2015 is NOS Lab opgericht. Het NOS Lab brengt nieuws op platforms waar de jongeren veel zitten, zoals Snapchat, Instagram en YouTube. Het is een lastige doelgroep volgens José de Vries. Zij werkt voor NOS Lab en is projectleider van het YouTube-kanaal Mashup. Ten eerste is de kijker van 13 jaar heel anders dan een kijker van 18 jaar. De twee zitten allebei in een andere 10

11 levensfase en een 18-jarige is een stuk volwassener dan een 13-jarige. Daarnaast zijn ze lastig te bereiken omdat de meeste middelbare scholieren met hele andere dingen bezig zijn, niet met wat er in de wereld gebeurt. Ook is nieuws vaak aan school gelieerd. Dat maakt het suf. Het lijkt wel verplicht dat je op de hoogte moet zijn van het laatste nieuws. De inhoud van deze nieuwsitems blijft hetzelfde volgens De Vries. Dat moet journalistiek goed onderbouwd zijn. De vertelvorm is wel anders. Het is een hele andere toon dan de reportages van het journaal. Er zijn meer jongeren in beeld en er wordt met bijvoorbeeld YouTubers over nieuws gepraat in plaats van met experts. Daarnaast is het losser en laten de presentatoren meer van zichzelf zien. Zo vertellen ze bijvoorbeeld wat ze zelf van het nieuws vinden. Ook de montages zijn heel anders dan bij het journaal. Er wordt gebruik gemaakt van montages die passen bij het YouTube platform. Veel beelden, snelle en harde cuts en veel animaties. De verschuiving naar online journalistiek heeft een aantal gevolgen volgens Gelauff. De manier waarop nieuws wordt gemaakt is anders. Online wordt de consument persoonlijker toegesproken, bijvoorbeeld met je en jij. Op televisie is dit niet zo, het journaal is zakelijker. Maar de inhoud, de feiten en de hoor en wederhoor blijven hetzelfde. Een nieuwsitem die uitgezonden is op televisie, komt dan ook bijna nooit in dezelfde vorm op de website. Online is een platform geworden met zijn eigen wetten, toon en aanpak, zegt Gelauff. Er wordt bijvoorbeeld een fragment of een citaat uit gehaald voordat een televisiefragment online gaat. Een onderwerp van twee minuten is online al vrij lang. Een nieuwsbericht wordt dus sneller en korter dan op televisie. NOS experimenteert met NOS Lab bovendien met nieuwe technieken en vertelvormen voor de gebruiker van de toekomst. Met nieuwe technieken wordt bijvoorbeeld Virtual Reality of 360º video s bedoeld. De vertelvormen zijn de sociale media platforms die ze gebruiken om de jongeren te bereiken (Bron: NOS). In 2016 wordt de NOS genomineerd voor De Beste Social Media Awards 2016 in de categorie Beste Merk. De jury schreef het volgende over de NOS en haar sociale media: De NOS heeft zichzelf op social media opgesplitst in verschillende kanalen met hele verschillende doelgroepen. Ze experimenteren met livestreams, Snapchat en populaire NOS-kortvideo s op Instagram. Ze bereiken elke doelgroep en hun hele strategie is compleet op elk medium. Verder durven ze volgers om hun mening te vragen om zichzelf te ontwikkelen. Ook brengen ze heftige thema s via social media onder de aandacht. 11

12 3.3 NOS Lab Snapchat De NOS is onder de naam Snaplines te vinden op Snapchat. Hier bespreken ze, via het account NOS nieuws, op schooldagen drie headlines uit het nieuws van de dag. Elke dag wordt afgesloten met een weerbericht. Daarnaast doen ze ook verslag van bepaalde evenementen die jongeren trekken, zoals de DYTG (Dutch YouTube Gathering) en VEED festival. Hoeveel volgers het Snapchat account heeft en hoe vaak hun posts bekeken worden, wil Jonna ter Veer, medewerker team Snaplines niet kwijt. Op de website van NOS op 3 staat wel dat in mei 2017 het account minstens volgers heeft. Instagram De NOS is ook op Instagram te vinden op het account NOS Kort. Instagram is erg populair onder jongeren volgens de Vries. Op dit account plaatsen ze elke dag een selectie van het nieuws, uitgelegd in korte video s. Het account wordt in mei 2017 gevolgd door mensen. De kijkcijfers verschillen per filmpje. De meeste worden zo n keer bekeken, met uitschieters naar Sommigen worden echter maar zo n 2000 keer bekeken (bron: Instagram). In 2015 is de NOS dit account begonnen. Het bereik groeit automatisch volgens De Vries. Dit komt doordat het een sociaal platform is waar je je vrienden kan taggen en makkelijk iets kunt delen. YouTube Volgens NOS-directeur Jan de Jong is lineair televisiekijken nog steeds de manier van kijken, maar willen ze zich voorbereiden op de nieuwe manier van kijken van jongeren. Groter worden op YouTube is daarom een ambitie van de NOS. Jongeren kijken erg veel YouTube. In september 2016 werd daarom het YouTube kanaal Mashup - Approved by the NOS gelanceerd. Mashup probeert te laten zien dat het ook leuk kan zijn om op de hoogte te zijn van nieuws en dat je daar met anderen over kunt praten. Dit willen ze bereiken door korte nieuwsbulletins te plaatsen die leuk zijn om te kijken en tegelijkertijd educatief zijn. Mashup heeft in mei abonnees. Je hoeft niet geabonneerd te zijn om een video te kunnen kijken. Het meest bekeken filmpje heeft views. De video die het minst werd bekeken heeft 172 views (bron: YouTube). Het is lastig om op YouTube een gevestigde naam te zijn volgens de Vries. De NOS is hier vrij laat ingestapt. Er zijn veel vloggers en influencers die al jaren bezig zijn. Bovendien is het moeilijk om op te vallen doordat er al veel content is. Daarnaast duurt het lang op YouTube voordat je een bereik op hebt gebouwd. Anders dan op YouTube, is het op Instagram wel mogelijk om elkaar te taggen of makkelijk iets delen met vrienden. Het is meer gericht op het individuele kijkgedrag. 12

13 Toch heeft de NOS de sprong gewaagd naar YouTube. Dit is omdat een groot deel van de doelgroep van NOS Lab tijd doorbrengt op de site, zegt De Vries. De publieke omroep heeft als taak om iedereen van nieuws te voorzien. Om aan die taak wil voldoen, moet je op de platforms zitten waar de mensen zich bevinden. Vroeger keken jongeren alleen televisie, nu is dat veel verschoven naar online. De precieze leeftijd van het publiek van NOS Lab is niet bekend. Veel profielen zijn afgeschermd en daardoor is het moeilijk terug te zien in de statistieken volgens Frederieke Leensma, onderzoeksafdeling NOS. Daarnaast is het bij Snapchat en Instagram niet nodig een leeftijd op te geven. 3.4 NOS op 3 NOS Lab werkt volgens De Vries nauw samen met NOS op 3, een team van jonge journalisten. Zij focussen zich op mensen tussen de jaar, maar wordt ook bekeken door de doelgroep van NOS Lab. Het YouTubekanaal van NOS op 3 is gestart op 24 april 2007 en heeft in mei abonnees. (bron: YouTube) De NOS is ook te vinden op Instagram met het account NOS op 3. Hier hebben zij in mei duizend volgers. Op dit account worden echter geen filmpjes geplaatst, alleen foto s met een kort bijschrift. (bron: Instagram) 13

14 4. In welke mate worden nieuwskanalen op sociale media bekeken? 4.1 Sociale media als nieuwsbron Uit onderzoek van Reuters Institute blijkt dat de helft van de mensen elke week sociale media gebruiken als nieuwsbron. Vooral jongere mensen maken hier gebruik van. 33% van de jongeren tussen de jaar zegt dat sociale media hun grootste nieuwsbron is. (grafiek 2) Voor het eerst is dit meer dan televisie. In Nederland is Nu.nl de populairste online nieuwsbron, gevolgd door NOS Nieuws. Grafiek 2 Populairste nieuwsbron gesorteerd op leeftijd van gebruiker Bron: Reuters Institute Digital News Report 2017 In grafiek 3 kun je goed zien hoe snel sociale media als nieuwsbron groeit en hoe televisie langzaam minder wordt. In de grafiek is dit weergegeven voor de Verenigde Staten, maar volgens Reuters Institute is het vergelijkbaar met de ontwikkelingen in Europa. Grafiek 3 Nieuwsbronnen van Tv, online, print en sociale media Bron: Reuters Institute Digital News Report

15 Facebook is in Nederland de grootste bron van nieuws onder sociale media, gevolgd door WhatsApp en YouTube. (tabel 5) Snapchat wordt het minste gebruikt als nieuwsbron. Tabel 5 Meest gebruikte sociale media als nieuwsbron in Nederland Bron: Reuters Institute Digital News Report 2017 Uit onderzoek van de ING blijkt dat ruim 60% van de journalisten vindt dat het belang van traditionele mediakanalen afneemt door sociale media. Online nieuwssites worden het meest gebruikt. 52% van de mensen gebruikt ze wekelijks. 42% van de mensen consumeert nieuws wekelijks via een app. Het gebruik van deze apps is het grootst onder jongeren tussen de 18 en 34 jaar. 66% van de mensen consumeert volgens de ING wekelijks nieuws via online media, tegenover 58% via sociale media. Toch blijkt dat ze traditionele media en nieuws apps het betrouwbaarst vinden. Sociale media is de minst betrouwbare bron voor nieuws en actualiteiten. Traditionele media scoren qua betrouwbaarheid een 4,9 op schaal van 7, waar sociale media een 3,8 scoort. 60% van de ondervraagde journalisten geven aan in het onderzoek van de ING dat zij voelen op sociale media minder aan regels gebonden zijn dan bij traditionele media. 80% van de journalisten verwacht dat de rol van sociale media steeds groter zal worden. Nieuws op sociale media zorgt er voor dat mensen het nieuws actiever volgen. Daarnaast praat men vaker over nieuws met anderen. 4.3 Social media gebruik door jongeren Joëlle Swart heeft voor The New News Consumer onderzoek gedaan naar het sociale media gebruik voor nieuws door jongeren. Ook hieruit blijkt dat televisie nog steeds een belangrijke nieuwsbron is voor jongeren. De grootste bron van nieuws zijn nieuwsapps en nieuwswebsites. Jongeren zien het liefste een tweescheiding in 15

16 de media die ze voor sociale doeleinden hebben en media die ze voor nieuws gebruiken. YouTube wordt ook gebruikt als nieuwsbron, maar vooral voor nieuws over lifestyle en gezondheid. Meer specifieke interesses dus en niet echt politiek nieuws of items die in het NOS Journaal komen. Bij breaking nieuws gaan jongeren eerder naar apps, NPO gemist of ze zetten gewoon de televisie aan volgens Swart. Dat gaat nog niet zoveel via sociale media, maar het wordt wel gezegd dat videocontent populairder wordt. Het overgrote deel van de jongeren kijkt volgens Swart nog steeds televisie. Maar ze ziet wel een verschuiving naar online en denkt dat dit in de toekomst nog meer gaat toenemen. 4.4 Social media YouTube De website YouTube werd opgericht in Inmiddels heeft de site meer dan een miljard gebruikers wereldwijd. In 2013 werd er wereldwijd per minuut 100 uur geüpload op de site. In 2014 was dit al drie keer zoveel. (bron: SCP) Meer dan de helft van de views komt van mobiele apparaten. Via deze mobiele apparaten bereikt YouTube meer jarigen dan alle kabelnetwerken in de Verenigde Staten. (bron: YouTube) In Nederland waren er in ,2 miljoen Nederlanders die gebruik maakten van YouTube. 1,3 miljoen hiervan bezocht de website dagelijks. (bron: Newcom Research & Consultancy) Marktonderzoekbureau GFK doet jaarlijks onderzoek naar het kijkgedrag van jongeren tussen de 13 en 19 jaar. In 2016 had 93% van de jongeren een smartphone en 54% een tablet. Deze toestellen worden veel gebruikt om video s en televisie te kijken. 87% Van die jongeren kijkt naar YouTube en geeft aan in de toekomst nog meer naar video s op YouTube te gaan kijken. (Grafiek 4) Dat betekent niet dat ze alleen maar nieuws kijken op YouTube. Er wordt vooral gekeken naar videoclips, films of afleveringen van series en vloggers. De videowebsite is een goede plek om jongeren te bereiken, aangezien ze daar al veel tijd doorbrengen. 16

17 Grafiek 4 Via welke diensten verwacht je vaker video s of programma s te gaan kijken over een jaar? Bron: Marktonderzoekbureau GFK. Gevraagd aan jongeren tussen de 13 en 19 jaar. Het grote verschil tussen YouTube en het klassieke televisie kijken is dat je online zelf kunt bepalen wat je kijkt en wanneer je het bekijkt. Uit onderzoek van Mediabrands Marketing Sciences blijkt dat het bereik van YouTube steeds groter wordt. Alleen de zenders NPO1, RTL 4, NPO3 en NPO2 hebben meer bereik. Andere commerciële zender hebben minder bereik dan YouTube. (Grafiek 5) De website is dus qua bereik te vergelijken met televisiezenders. Grafiek 5 Wekelijks bereik zenders 2015 Bron: SKO Instagram Instagram heeft in januari 2017 wereldwijd 600 miljoen maandelijks actieve gebruikers. Halverwege 2016 waren dit er nog 500 miljoen. Toen werden er dagelijks zo n 95 miljoen foto s en video s geplaatst op de app. 2,1 Miljoen van de gebruikers is Nederlands. De app is vooral populair onder jongeren tussen de 15 en 19 jaar. (bron: Newcom Research & Consultancy) Snapchat Snapchat is opgericht in Uit onderzoek van comscore blijkt dat er wereldwijd 150 miljoen dagelijks actieve gebruikers zijn die 750 miljoen snapchats per dag versturen. In Nederland zijn er zo n 1 miljoen mensen die snapchat gebruiken. Dagelijks worden er zo n snapchats verstuurd. De app wordt gebruikt door 56% van de jongeren tussen de jaar. (bron: Newcom Research & Consultancy) 17

18 4.5 Wat willen jongeren Tiezem de Ruijter deed in 2012 voor zijn bachelor Nieuws & Media onderzoek naar wat de studenten van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam een goed format van een televisiejournaal vinden. Hieruit blijkt dat deze jongeren het liefst een journaal zien waar het niet alleen gaat om nieuwsvoorziening, maar ook om ontspanning. Informeren en vermaken zijn beiden belangrijk. Daarnaast hebben ze het liefste dat de redactie en presentatie gedaan wordt door een iemand van dezelfde leeftijd, een student. 18

19 Conclusie Jongeren kijken steeds minder televisie en steeds meer online. Deze verschuiving is duidelijk te zien. Lineair kijken is nog steeds de populairste vorm, ook al daalt dit elk jaar. Vooral onder jongeren daalt dit snel. Kijkcijfers journaal nemen toe, ook onder jongeren. Jongeren kijken wel weinig. Bijna 2% van alle kijkers is tussen de leeftijd jaar. Dit is weinig, maar het is altijd al zo geweest. In het verleden was dit zelfs nog minder. Daarom kun je online nieuws niet echt een vervanger noemen, want jongeren keken al niet echt naar het journaal. Ook al is het NOS Journaal niet specifiek voor jongeren of ouderen, de gemiddelde leeftijd van de kijker is 57 jaar. Ook de NOS realiseert dit en vraagt zichzelf ook af of ze het journaal moeten maken voor mensen die kijken, of voor de mensen die willen kijken? De NOS heeft als taak om alle Nederlanders van nieuws te voorzien. 87% van de jongeren kijkt naar YouTube. Het is dus logisch om ze daar te bereiken, want jongeren zijn zeker geïnteresseerd in het nieuws. Maar dan ben je er nog niet. Je moet het ook op een leuke manier weten te brengen, maar je moet ook opletten dat het niet té leuk wordt. Dit kan moeilijk zijn. Nieuws voelt al snel aan als iets dat verplicht is. Je moet luisteren naar wat de jongeren willen zien. Een jonge redactie heeft hier misschien beter zicht op dan een redactie waar de gemiddelde leeftijd een stuk hoger ligt dan die van de doelgroep. Jongeren willen namelijk niet alleen geïnformeerd worden zoals bij het journaal, maar ze willen ook geëntertaind worden en ontspannen kunnen kijken. Voor hard nieuws zetten ze wel de televisie aan of kijken ze op internet. Online willen ze leuk nieuws zien, zoals lifestyle. NOS Lab is goed op weg, maar nog te kort bezig om echt te kunnen zeggen of het succesvol is. Mashup is nu al anders dan op het begin. Je moet als kanaal flexibel zijn en in staat zijn om snel dingen aan te passen. Daarnaast is het belangrijk om nieuwe technieken te kennen en je publiek te kennen. Wat werkt wel en wat werkt niet? Je moet je niet aan één format houden, maar dingen veranderen wanneer je merkt dat dat nodig is. Er is zo veel videocontent en er zijn zo veel kanalen. Het is lastig om daar een gevestigde naam op te zijn, dat heeft tijd nodig. Sociale media worden wel meer gebruikt dan de televisie als nieuwsbron, het is zelfs de grootste nieuwsbron voor jongeren. Dit is pas sinds een jaar zo. Vooral onder jongeren neemt dit toe. Of zij in de toekomst ook vooral nieuws consumeren via sociale media, of dat zij overstappen op televisie is lastig te bepalen. Wel is te verwachten dat het gebruik van sociale media als nieuwsbron toe zal blijven nemen in de toekomst. Tegelijkertijd zal de televisie als nieuwsbron afnemen. Nieuws op sociale media is anders dan op televisie. Het vervult verschillende behoeftes van de consument. Je moet online nieuws meer zien als een aanvulling 19

20 dan als een vervanging van traditionele nieuwskanalen. Soms heb je zin om online het nieuws te checken en doe je dat via Snapchat of Instagram. Online media worden vaak gebruikt om iets op te zoeken: je scant voor nieuws. Als je het journaal aanzet is dit passief kijken. Je zet het aan om te kijken wat er gebeurd is in de wereld. Nieuws op sociale media is daarom geen vervanging voor het NOS Journaal: je kan niet alle journalistieke merken aan de kant schuiven voor sociale media. Het kan ook geen vervanging zijn, want online nieuws en nieuws op televisie vervult verschillende behoeften. Online is kort maar krachtig en op televisie krijg je het uitgebreidere verhaal te horen. Je moet het naast elkaar zien: het vult elkaar aan. Bij breaking nieuws check je snel de belangrijkste dingen online, en ga je s avonds rustig voor de televisie zitten om het hele verhaal te horen. Wat dit betekent voor het journalistieke vak is lastig te zeggen. De veranderingen gaan ontzettend snel, maar we zitten nu nog midden in de verschuiving van televisie naar online. Over vijf jaar zal het er heel anders uitzien dan nu. Tegenwoordig wordt nieuws namelijk ook al heel anders geconsumeerd dan vijf jaar geleden. Toen werden sociale media nog lang niet zoveel gebruikt als nieuwsbron als nu. Gaan de mensen die nu sociale media als nieuwsbron gebruiken later overstappen op televisie? Die kans schat ik niet heel groot. Als je eenmaal gewend bent om nieuws te consumeren via het internet stap je minder snel over op de televisie. Maar de behoefte aan journalistieke producten over wereldgebeurtenissen zal altijd blijven. De journalistieke vorm van deze producten is echter lastig te voorspellen. Onderzoeksanalyse Zwakke punten Het is lastig te onderzoeken hoeveel er precies naar het journaal wordt gekeken wanneer men televisie kijkt. Kijken jongeren televisie of kijken ze naar het NOS Journaal? Het is natuurlijk niet zo dat ze alleen maar naar het NOS Journaal kijken wanneer ze televisie kijken. De positie van nieuws apps van bijvoorbeeld NOS en Nu.nl is moeilijk te bepalen. Hoort het bij nieuws of bij sociale media? Ook bij online nieuws is dit lastig te bepalen. Het is eerder een stap tussen televisie en sociale media. Daarnaast is het ook lastig te bepalen hoeveel deze nieuws apps en websites gebruikt worden om nieuws te consumeren. Sterke punten Er is nog niet eerder een onderzoek als deze verschenen. De groei van sociale media is de laatste jaren enorm toegenomen en het heeft het journalistieke vak tot nu toe al erg veranderd. De traditionele media worden minder en online is nog steeds groeiende. Dit maakt het een actuele kwestie. 20

21 Het probleem is van meerdere kanten belicht door verschillende experts, ook door onafhankelijke experts. Adviezen De gemiddelde Nederlanders kijkt steeds minder televisie. Desondanks blijven de kijkcijfers van het NOS Journaal hoog. Sterker nog, de kijkcijfers nemen alleen maar toe, ook onder de jongeren. De NOS realiseert zich dat jongeren weinig naar het NOS Journaal kijken en proberen de jongeren te bereiken via sociale media. Dit is een ander soort journalistiek. De inhoud blijft hetzelfde: die moet journalistiek goed onderbouwd zijn. De vertelvorm is online anders dan op televisie. Jongeren tussen de jaar zijn moeilijk te bereiken. Daarom adviseer ik het NOS om naar een populaire nieuwssite voor jongeren zoals Vice te kijken. Hun algemene, wereldwijde kanaal heeft in mei ,8 miljoen abonnees. Vice richt zich op millennials, jongeren die geboren zijn tussen 1981 en 2001, maar bereikt ook mensen die jonger zijn volgens supervising producer Jemima van der Tholen. De website heeft maandelijks drie tot vier miljoen unieke bezoekers. Hier staan geschreven artikelen, maar ook video s. Vice heeft verschillende manieren om hun video s zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor jongeren. De personages in de video s zijn altijd jong volgens van der Tholen. Zo kan de doelgroep zich identificeren met de persoon in de video. Daarnaast blijft Vice niet op afstand, maar neemt de hoofdpersoon de kijker mee in het verhaal. Op die manier komt de kijker heel dichtbij. Daarnaast is het belangrijk volgens van der Tholen om een ander invalshoek te bedenken dan de mainstream media. Doordat de redactieleden van Vice allemaal twintigers zijn, weten zij wat er speelt in hun doelgroep en wat zij belangrijk vinden. Het bereiken van jongeren via sociale media is nog redelijk nieuw, er wordt nog veel uitgeprobeerd. Een aantal dingen zijn daarom erg belangrijk. Je moet flexibel zijn en op korte termijn dingen kunnen veranderen. Als iets niet aanslaat, verander het dan. Luister naar wat je publiek wil, zorg dat je de nieuwste technieken kent en dat je je snel aan kan passen. Aanbeveling voor vervolgonderzoek Ondanks dat de UVA-studenten niet representatief zijn voor de rest van Nederland, geeft hun mening wel een goeie richting van de wensen van jongeren. Daarom kan er in een vervolgonderzoek interviews worden georganiseerd bij jongeren tussen 13 en 19 jaar over hoe zij willen dat nieuws gebracht wordt. 21

22 Bronnenlijst Boeken Bakker, P., & Scholten, O. (2011) Communicatiekaart van Nederland (8e druk). Amsterdam: Uitgeverij Kluwer. Drok, N. (2006) De toekomst van de journalistiek (pp ). Den Haag: Uitgeverij Boom Lemma. Internet Adformatie. ( ). Dit is het online video kijkgedrag volgens Mediabrands. Geraadpleegd op , van Boekraad, J. ( ). We kijken heel veel tv.. maar wel steeds minder. Geraadpleegd op , van Facebook VICE NL. Geraadpleegd op , van Haan, J., Huysmans, F., Wennekers, A. Sociaal en Cultureel Planbureau. ( ). Kijken in beeld. Geraadpleegd op , van Hoek van Dijke, N. ( ). Social media belangrijkste bron nieuws jongeren. Geraadpleegd op , van Instagram. Geraadpleegd op , van Instagram. Geraadpleegd op , van Mediapark jaarcongres. (2016). GFK: online wint terrein. Geraadpleegd op , van NOS. Geschiedenis van de NOS. Geraadpleegd op , van NOS Lab. Geraadpleegd op , van NOS Lab. Geraadpleegd op , van NOS op 3. Geraadpleegd op , van 22

23 Tienhooven, G. ( ). NOS zet YouTube in om jongeren te trekken. Geraadpleegd op , van Visser, A. ( ) Online nieuwsconsumptie als hedendaags fenomeen en hoe organisaties daarop inspelen. Geraadpleegd op , van fenomeen-en-hoe-organisaties-daarop- Youngworks. ( ) Jongeren kijken meer tv dan ooit. Geraadpleegd op , van. YouTube. Geraadpleegd op , van YouTube kanaal Mashup. Geraadpleegd op , van YouTube kanaal NOS op 3. Geraadpleegd op , van YouTube kanaal VICE NL. Geraadpleegd op , van Onderzoeken ComScore. (2016) Global Digital Future in Focus. Gedownload op , van Whitepapers/2016/2016-Global-Digital-Future-in-Focus DVJ Insights in opdracht van ING. (2015). Impact of social media on news. Gedownload op , van DVJ Insights in opdracht van ING. (2014). Impact van social media. Gedownload op , van Mediabrands Marketing Sciences. (2016). Cross media device video and TV consumption NL. Gedownload op , van Newcom Research & Consulancy. (2017). Social media onderzoek Gedownload op , van 23

24 Reuters Institute. (2016). Reuters Institute Digital News Report Gedownload op , van Report-2016.pdf Reuters Institute. (2017). Reuters Institute Digital News Report Gedownload op , van eb_0.pdf Ruijter, T. ( ). Wat is een goed format voor een televisiejournaal voor studenten van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam? Geraadpleegd op , van Stichting Kijkonderzoek. (2016). Jaarrapport TV Geraadpleegd op , van pdf Personen Lara Ankersmit, Hoofd Digitale Media NOS Frederieke Leensma, Onderzoeksafdeling NOS Marcel Gelauff, hoofdredacteur NOS Nieuws Joëlle Swart, PhD Candidate Journalism Studies, The New News Consumer José de Vries, Productie Manager NOS Lab, Projectleider Mashup Jemima van der Tholen, Supervising Producer VICE 24