De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek

Transcriptie

1 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek versie 5.0 mei 2015

2 De huisstijl van Waterschap Rivierenland; spelregels Recent heeft Waterschap Rivierenland missie, visie en kernwaarden herijkt. Huisstijl, in de breedste zin van het woord, draagt bij aan het uitdragen hiervan. Dit handboek geeft inzicht in de aangepaste huisstijl van het waterschap. In dit boek zijn de belangrijkste huisstijlelementen opgenomen die houvast geven bij het ontwikkelen van communicatiemiddelen. De overgang van de oude naar de nieuwe huisstijl gaat geleidelijk. Alleen op nieuwe middelen wordt de huisstijl aangepast. Het logo wordt -waar mogelijk- met slogan, gevoerd; De waterschappers en hun werk staan centraal (er zijn richtlijnen voor beeld en fotografie); Er wordt waar mogelijk een vlak toegevoegd met een schuine zijde, als verwijzing naar dijken; De kleuren van het palet zijn aangepast; Het lettertype Calibri wordt gebruikt; Het Lab ontwerp + advies Consequent gebruik van de huisstijl brengt eenheid en zorgt voor herkenning. 2 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

3 Inhoud De huisstijl van Waterschap Rivierenland; de spelregels 2 Inhoud 3 De communicatie van Waterschap Rivierenland 4 Uitstraling en vormgeving 5 Basiselementen 6 7 en slogan 8 - plaatsing op A4 8 - plaatsing op A5 en A6 9 - uitzonderingen 10 - autobelettering 11 - functionele borden 12 - bouwborden 13 - concernborden 14 basisvlak afzender 19 beeld beeldgebruik intranet 24 - dijkverbeteringsprojecten 25 - muskusrattenbeheer De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

4 De communicatie van Waterschap Rivierenland Waterschap Rivierenland is een lagere overheid met een concrete taak: waterbeheer in het rivierengebied. Deze kerntaak is in de missie als volgt geformuleerd: Waterschap Rivierenland zorgt voor veilige dijken en een evenwichtig watersysteem. Het waterschap is een uitvoerende organisatie. De waterschappers zijn doeners. Taken worden consciëntieus en doelgericht uitgevoerd, rekening houdend met anderen. De kernwaarden bekwaam, betrokken, betrouwbaar staan centraal. In de communicatie gaat het over het belang voor de veiligheid en leefbaarheid van onze leefomgeving, over het laten zien wàt het waterschap doet en de vakbekwaamheid daarin. Externe communicatie In contact met de buitenwereld laten we zien wat we concreet doen. We maken het waterschapswerk zichtbaar. We doen dat zoveel mogelijk in het drieluik noodzaak-doel-maatregel. Interne communicatie De kernwaarden zijn voor bestuur en medewerkers richtinggevend voor hun gedrag en communicatie. Hun externe contacten benutten ze door inzichtelijk te maken wat ze concreet doen en hoe dat gerelateerd is aan de kerntaken van het waterschap. Communicatiedoelen zijn: het vergroten van de zichtbaarheid van het waterschap het bijzondere laten zien van zaken die als vanzelfsprekend ervaren worden Bekwaam, betrokken, betrouwbaar 4 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

5 Uitstraling en vormgeving Het centraal stellen van de kernwaarden bekwaam, betrokken, betrouwbaar heeft gevolgen voor de vormgeving: De uitstraling, algemeen De uitstraling is; helder, direct, duidelijk en herkenbaar. De uitstraling doet recht aan bekwaam, betrokken en betrouwbaar. De uitstraling is menselijk, maar in combinatie met techniek: laat zien wat de mensen van het waterschap doen (bekwaam en betrouwbaar > bewijzen en reputatie). Er wordt, indien aanwezig, gebruik gemaakt van bewijzen (feiten, cijfers, quotes etc). De uitingen zien er verzorgd uit, met aandacht gemaakt en met aandacht voor verhoudingen en detail. De uitingen zijn goed en prettig leesbaar, in kleurgebruik, in corpsgrootte maar ook in tekstgebruik en indeling. Er is een prettige tekst/ beeldverhouding. De vormgeving Het is meteen duidelijk wie de afzender is: - het logo staat altijd bovenin, bij voorkeur rechtsboven - het logo staat bij voorkeur op een wit vlak Aan het logo wordt -waar mogelijk- een slogan gekoppeld:,. Er wordt een schuine, opgaande lijn gebruikt (als verwijzing naar het technische, het taluut van een dijk bijvoorbeeld), die lijn wordt meestal als boven- of onderzijde van een k leurvlak gebruikt. Vlakken worden vooral in groen en lichtblauw gebruikt. Het lichtblauw kan dan nog in lichtere gradaties worden toegepast. Oranje en paars wordt gebruikt als accentkleur. Het gebruik van golvende lijnen wordt beperkt. De losse golvende haarlijnen verdwijnen. Achter vrijstaande beelden worden soms lichte slagschaduwen toegevoegd, geen gekleurde gloed meer. 5 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

6 Basiselementen De basiselementen van de huisstijl zijn: en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden internet intranet externe communicatie-uitingen interne communicatie-uitingen 6 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

7 Logo en slogan Het logo van Waterschap Rivierenland is aangepast: De wolkenlucht is uit de letter W gehaald De nieuwe huisstijlletter is de Calibri De letters zijn iets groter. De kleur is aangepast. Gebruik het logo bij voorkeur in paars op een WITTE achtergrond. Alleen bij uitzondering mag het logo op een lichte ondergrond of foto geplaatst worden. De diapositieve (witte) versie van het logo is voorbehouden aan (gekleurde) relatiegeschenken waarop het paarse logo onleesbaar zou zijn. Gebruik het nieuwe logo (van na juni 2013). Oude logo, herkenbaar aan de wolkenstructuur in de W Nieuwe logo: - wolkenstructuur in de W is verdwenen, de kleur is 100% - kleur paars is blauwer dan oude logo - typografie in de Calibri Het hele oude (eerste) logo wordt soms ook nog gebruikt... herkenbaar aan de wijde spatiëring 7 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

8 en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Logo en slogan De slogan, wordt aan het logo gekoppeld, op de volgende manier: Titel... De afstand tussen het logo en de slogan staat niet vast. Voorbeeld formaat: A4 logo: 55 mm breed (van letter w tot meest rechtse puntje) stand logo: 8 mm van boven en 12 mm van zijkant slogan: 53 mm breed stand slogan: vertikaal lijnend met de tekst van het logo horizontaal op de schuine rand van het groene vlak (zie voorbeeld) 55 mm 53 mm 8 mm De slogan wordt gezet uit de Calibri italic, in dit geval corps 17,7 / 21 deels in groen en deels in wit. De gehele tekst is in onderkast (kleine letters). 12 mm A4 8 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

9 Stand logo en slogan op A5 en A6 en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Bij gebruik op A5 of A6 gelden onderstaande maten: Titel... De afstand tussen het logo en de slogan staat niet vast. 39 mm 5 mm 37,5 mm 9 mm Titel... 28,6 mm 3,5 mm 6 mm 27,6 mm A5 A6 9 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

10 Logo en slogan - uitzonderingen en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Als er geen titel bovenin het vlak staat, mag het logo ook links geplaatst worden. Het gebruik van het logo in wit (diapositief) is bij uitzondering toegestaan workshops Uitnodiging 14 april 2014 In uitvoering #nieuwedijk 10 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

11 Logo en slogan - autobelettering en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Bij de belettering op auto s wordt de slogan losgekoppeld van het logo: 11 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

12 Logo en slogan - functionele borden en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Deze borden worden gebruikt voor bewegwijzering of aanduiding objecten. De instructie geldt als algemeen en dient per object aangepast te worden naar beschikbare ruimte of reeds bestaand systeem. verwijsbord, indien 50 x 100 cm Rioolgemaal Bergerden regio Gelderland-Oost Beukenlaan 46 deurbord, indien 60 x 40 cm Rioolgemaal Bergerden regio Gelderland-Oost Beukenlaan 46 Met dit rioolgemaal pompen wij uw afvalwater naar een zuiveringsinstallatie, waar wij het weer schoonmaken. Problemen met water/storing? Bel (0344) Typografie: Calibri bold Calibri regular Calibri regular + light (voor huisnummer) Korpsgrootte afhankelijk van afmetingen bord en beschikbare ruimte De pijl alleen functioneel gebruiken Met dit rioolgemaal pompen wij uw afvalwater naar een zuiveringsinstallatie, waar wij het weer schoonmaken. Problemen met water/storing? Bel (0344) Kanosteiger/ Kluunplaats 12 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

13 VASTE ELEMENTEN VASTE ELEMENTEN de basis (staat als aparte laag in InDesign document) de basis (staat als aparte laag in InDesign document) alle illustraties staan er als vector in, geen gelinkte documenten alle illustraties staan er als vector in, geen gelinkte documenten groene vlak 30c/100y groene vlak 30c/100y Logo en slogan - bouwborden logo en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden Beknopte instructie Bouwbord Waterschap Rivierenland juli 2014 Het Lab Bouwbord VASTE ELEMENTEN de basis (staat als aparte laag in InDesign document) alle illustraties staan er als vector in, geen gelinkte documenten groene vlak 30c/100y Dit project maakt deel uit van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). VASTE ELEMENTEN < eventuele toevoeging RvR pay-off (ook aparte laag) eventuele toevoeging RvR pay-off (ook aparte laag) de basis (zie separaat InDesign document) groene vlak 30c/100y Dit project maakt deel uit van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). < eventuele toevoeging RvR pay-off (ook aparte( laag) NB alle stijlen staan in de typogrammen) Verbreding Balgoyse wetering onder 5 wegen Van Cittersweg-Drutenseweg-BalgoysewegOude Graafseweg-Graafseweg Opdrachtgever: ( NB alle Ontwerp: Aannemer: Samen met: Waterschap Rivierenland stijlen staan in de typogrammen) Grontmij advies- en ingenieursbureau De Kuiper Noordeloos B.V. Provincie Gelderland, Gemeente Wijchen, Staatsbosbeheer < titel Calibri bold c. 600/560 pt, paars (80c/95m) < witregel (200 pt) < ondertitel Calibri bold c. 320/370 pt paars < basistekst Calibri c. 280/350 zwart < titel Calibri bold c. 600/560 pt, paars (80c/95m) Verbreding Balgoyse wetering Uitvoeringsperiode: < ondertitel Calibri bold c. 320/370 pt paars < eventuele toevoeging RvR pay-off (ook aparte laag) onder 5 wegen < witregel (200 pt) Dit project maakt deel uit van het programma Ruimte voor de Rivier en het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Van Cittersweg-Drutenseweg-BalgoysewegOude Graafseweg-Graafseweg Opdrachtgever: Ontwerp: Aannemer: Samen met: Waterschap Rivierenland Grontmij advies- en ingenieursbureau De Kuiper Noordeloos B.V. Provincie Gelderland, Gemeente Wijchen, Staatsbosbeheer Verbreding Balgoyse Uitvoeringsperiode: wetering < ondertitel Calibri bold c. 320/370 pt paars < basistekst Calibri c. 280/350 zwart ( NB alle stijlen staan in de typogrammen) < titel Calibri bold c. 600/560 pt, paars (80c/95m) < ondertitel Calibri bold c. 320/370 pt paars onder 5 wegen < witregel (200 pt) Van Cittersweg-Drutenseweg-BalgoysewegOude Graafseweg-Graafseweg < ondertitel Calibri bold c. 320/370 pt paars Waterschap Rivierenland 13 Opdrachtgever: De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015 Ontwerp: Aannemer: Grontmij advies- en ingenieursbureau De Kuiper Noordeloos B.V. < basistekst Calibri c. 280/350 zwart

14 Logo en slogan - cocernborden en slogan - plaatsing op A4 - plaatsing op A5 en A6 - uitzonderingen - autobelettering - functionele borden - bouwborden - concernborden De concernborden zijn ontworpen om de taken van het waterschap beter zichtbaar te maken in het buitengebied. Gericht op recreanten en toeristen. Dus te plaatsen op plekken in het buitengebied waar mensen samen komen (en iets over de taken van het waterschap te vertellen is). De informatie wordt ondersteunt met 3 soorten online filmpjes, te bereiken via een QR code op het bord. De borden worden afzonderlijk ontworpen. Driedijkenpunt Hoogwater en dijkverbetering Druten Dijkverbetering en nieuwe natuur Eind vorige eeuw was de Waaldijk bij Druten in slechte staat. Tijdens het hoge water van 1995 dreigde het stadje en het achterliggende Land van Maas en Waal te overstromen. Bewoners werden met hun vee geëvacueerd. In de jaren daarna werden de zwakke u staat hier dijken in snel tempo verhoogd en versterkt. Om de rivier bij hoogwater meer ruimte te geven werden begin van deze eeuw delen van de uiterwaarden uitgegraven en opnieuw ingericht. Hier ontstond een dynamisch natuurgebied, onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland. Ons land krijgt in de toekomst meer water te verwerken. De aanvoer door de rivier wordt groter en de neerslag neemt toe. Om daar klaar voor te zijn is een nieuw Deltaprogramma opgezet. Waterschap Rivierenland voert momenteel al een aantal dijkverbeteringsprojecten uit. In de periode tot 2030 komen daar een groot aantal dijkvakken bij, waaronder delen van de dijk bij Druten. foto: Siebe Swart 2010 Waterschap Rivierenland is de organisatie die in het rivierengebied zorgt voor: Sterke rivierdijken. De juiste hoeveelheid water in sloten en weteringen. Niet teveel, niet te weinig én van goede kwaliteit. Het schoonmaken van het rioolwater op onze zuiveringen. Daarna gaat het schone water de sloot of rivier in. Het beheer van wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Daarbij staat de verkeersveiligheid centraal. Scan deze code met uw smartphone om een animatie over dijkverbetering te zien Waterschap Rivierenland is de organisatie die in het rivierengebied zorgt voor: Sterke rivierdijken. De juiste hoeveelheid water in sloten en weteringen. Niet teveel, niet te weinig én van goede kwaliteit. Het schoonmaken van het rioolwater op onze zuiveringen. Daarna gaat het schone water de sloot of rivier in. Het beheer van wegen en fietspaden buiten de bebouwde kom in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. Daarbij staat de foto: William Hoogteyling verkeersveiligheid centraal. Op deze plek komen drie dijken duidelijk, toen de dijk langs de Waal tempo aangepakt. Die dijkversterkingen neemt toe. Om daar klaar voor te samen: de Maasdijk, de Waaldijk en de dreigde door te breken en met waren in 1997 grotendeels afgerond. zijn is een nieuw Deltaprogramma Afsluitdijk tussen Maas en Waal. Die noodmaatregelen versterkt moest Verschillende monumenten herinneren opgezet. Waterschap Rivierenland rivieren komen hier dicht bij elkaar en worden. hier aan het hoogwater en de evacuatie voert momenteel al een aantal vroeger waren hier een aantal open Het hoogwater van 1995 zorgde van ongeveer inwoners uit het dijkverbeteringsprojecten uit. In de verbindingen. De dijken in dit gebied voor een stroomversnelling bij het rivierenland. periode tot 2030 komen daar een groot waren in de tweede helft van de vorige uitvoeren van dijkverzwaringen. Met Ons land krijgt in de toekomst meer aantal dijkvakken bij, waaronder de eeuw in slechte staat. Dat werd in een noodwet in de hand werden veel water te verwerken. De aanvoer door dijken tussen Maas en Waal bij extreem hoge waterstanden dijken in het rivierengebied in hoog de rivier wordt groter en de neerslag Scan deze code met uw smartphone om een animatie over dijkverbetering te zien 14 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

15 Basisvlak Het basisvlak is een groen vlak met een helling van 11 en een golvende onderlijn. De golven zijn vloeiend en zacht. 15 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015 A4

16 Kleurgebruik De huisstijlkleuren zijn in nuance aangepast. De nieuwe kleuren zijn: CMYK voor drukwerk PMS voor drukwerk Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. C 80 M 95 Y 0 K 0 PMS 268 U Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. C 30 M 0 Y 100 K 0 PMS 381 U Deze kleur wordt niet gebruikt voor tekst. Omdat deze niet goed leesbaar is. C 40 M 0 Y 0 K 5 PMS 544 U Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. Nuscillatus conest, volut plati bernam que occullam quiae. C 0 M 65 Y 100 K 0 PMS 158 U RGB voor scherm R 86 G 46 B 134 R 201 G 210 B 0 R 156 G 210 B 235 R 236 G 116 B 4 folie voor fleetmarking wit: Avery 700 Avery Violet 717 Avery Supreme Wrapping film 09 Avery Light blue 732 Avery Bright orange 738 RAL - voor verf NB in de kleurenrange van RAL komen de huisstijlkleuren eigenlijk niet voor, ook niet bij benadering... de meest paarse RAL is 4007 de meest groene RAL is 6018 de meest lichtblauwe RAL is 5024 RAL 2010 Toepassingen Logo Titels, koppen, inleidingen, kopjes Voor het grote vlak met schuine bovenzijde en golvende onderkant, motto-tekst, titels en koppen Als vlak onder tekst Titels, koppen, tussenkopjes, soms als kleurvlak met diapositieve tekst 16 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

17 Typografie Calibri De Calibri is de identiteitsbepalende letter en wordt zo breed mogelijk ingezet. Het is een schreefloos lettertype dat vooral bekend is als standaardlettertype van Microsoft Office Calibri is ontworpen door de Nederlandse letterontwerper Lucas de Groot en lijkt sterk op de oude huisstijlletter, The Sans Office, ook van zijn hand. De letter bestaat in de gewichten: regular (normaal), small caps (kleinkapitalen), italic (cursief), bold (vet) en bold italic (vet cursief) De Calibri is eventueel te downloaden via Calibri regular a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z # $ % ^ & * ( ) Calibri small caps a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z # $ % ^ & * ( ) Calibri italic a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z # $ % ^ & * ( ) Calibri bold a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z # $ % ^ & * ( ) Calibri bold italic a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z # $ % ^ & * ( ) 17 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

18 Tekstbehandeling Schrijfstijl De naam van Waterschap Rivierenland wordt altijd met twee kapitalen geschreven. Als het in een tekst gaat over het waterschap schrijven we dat met een kleine letter (onderkast). De slogan, wordt altijd met kleine letters geschreven. Bij het schrijven van teksten wordt de Schrijfwijzer van Waterschap Rivierenland gehanteerd. Belangrijke onderdelen daaruit: passende titels, duidelijke tussenkopjes korte zinnen, korte alinea s actieve zinnen duidelijke woorden, geen vakjargon geen afkortingen bij externe uitingen u hanteren bij interne uitingen je hanteren Vorm van tekst De typografie is een belangrijk deel van de vormgeving. Hiërearchie en leesbaarheid zijn daarin belangrijke waarden. De koppen zijn meestal bold, en vaak ook cursief. Platte tekst in nieuwsbrieven en folders wordt gezet in corps 9,5 / De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

19 Afzender Bij huisstijl horen natuurlijk ook de afzendergegevens. Als je bekwaam en betrouwbaar bent moet je zorgen dat je ook vindbaar bent. Vindbaar en open voor vragen of kritiek. Zorg daarom dat de gegevens in een nieuwsbrief of folder op een duidelijke en herkenbare plek staan. BEZOEKADRES POSTADRES TELEFOON ALGEMEEN FAX WEBSITE De Blomboogerd BX Tiel Postbus AN Tiel (0344) (0344) info@wsrl.nl Meer informatie Deze nieuwsbrief is een uitgave van Waterschap Rivierenland. Actuele informatie vindt u op waterschaprivierenland.nl Klachten, vragen of meldingen? Heeft u vragen over de werkzaamheden van de dijkverbetering of wilt u iets melden? Belt u dan Marco van Leeuwen, omgevingsmanager Combinatie Dijkverbetering Molenwaard, telefoonnummer Of loop binnen op het projectkantoor op de Voorstraat 88 in Groot Ammers op woensdagmiddag tussen en uur. Waterschap Rivierenland Postbus AN Tiel (0344) waterschaprivierenland.nl 19 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

20 Beeld beeldgebruik Algemeen Om aandacht en herkenning van lezers/kijkers te krijgen èn om de leesbaarheid van een stuk tekst te vergemakkelijken, is het belangrijk om gebruik te maken van aansprekende en verhalende beelden. Mensen kijken graag naar mensen (en vooral naar gezichten). Door plaatsing van beelden kan de kijkrichting van een pagina (in druk en op het web) worden geregisseerd. Bovendien draagt goed en informatief beeldgebruik bij aan de reputatie van de organisatie: kijk, zo doen we dat. Bekwaam, betrokken en betrouwbaar betekent in beeld: foto s van mensen die hun vak -overtuigend en geconcentreerd- uitoefenen (met vakkennis, bekwaam); samen met elkaar en met oog voor de omgeving: > geposeerd en in de camera kijkend als het model overtuigend overkomt, > opkijkend vanuit een werkhouding betrekt de kijker bij de werkzaamheden, > of geconcentreerd aan het werk met aandacht bij het werk (e.v.t in overleg met anderen) herkenbare afzender > vaak in de vorm van bedrijfskleding, uniform, busje in de achtergrond... > bewijzen, kijk, zo doen we dat en dit levert het op = reputatie (dat doen we al 100 jaar) indien mogelijk, zoek het bijzondere van het vanzelfsprekende open houding en blik van mensen de context is duidelijk het gaat over water, grondwater, land > de horizon dient daarom bij voorkeur hoog in het beeld te liggen, boven het midden van het beeld. een paar voorbeelden 20 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

21 Beeld beeldgebruik Nieuwsbrief voor agrariërs in het rivierengebied Agrarisch Inzicht special glastuinbouw juli 2013 De glastuinbouw is een prachtige bedrijfstak. In de Bommelerwaard hoort het er echt bij. Als belangrijke economische drager, maar ook vanuit historisch perspectief. Het is onze taak om die sector in deze mooie streek een duurzaam perspectief te helpen geven. Aan het woord is Teun Biemond. Hij is directeur van het Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard kortweg PHTB. Dat projectbureau kijkt naar veel aspecten rond de glastuinbouw. Bijvoorbeeld naar duurzaam energiegebruik of de gebiedsinrichting. En ook naar water. Want voor de teelt in de kas is veel water nodig. Een deel daarvan komt nog steeds met resten van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen in de sloot terecht. Waterschap Rivierenland (deelnemer in het PHTB) heeft besloten dat er vanaf 2017 niet meer ongezuiverd op het oppervlaktewater mag worden geloosd. Meer winst Gaat dat lukken? Biemond: Het moet lukken. En het kan ook lukken. We hebben er baat bij als sector. Er is geen tuinder die wil dat dure meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen in de sloot terechtkomen. Die wil die stoffen in de kas houden. En je wil er als het even kan minder van gebruiken. Je maakt meer winst én je zorgt voor schoner oppervlaktewater. Op een duurzame manier werken maakt het mogelijk om je bedrijfsvoering te optimaliseren én je marktpositie te verbeteren. Want die markt vraagt steeds meer om duurzaam ondernemen. Het is alleen de vraag hoe je dat het beste kunt doen. De wil is er. Herstructurering glastuinbouw in de Bommelerwaard Teun Biemond: We kunnen nu echt een slag maken! Iedereen is er van overtuigd dat waterkwaliteit belangrijk is. De grond uit? Het probleem zit vooral bij de grondgebonden teelt. Daarbij kunnen middelen uitspoelen met het beregenings water. In de Bommelerwaard zijn tientallen bedrijven die zo werken. Kunnen die niet eenvoudigweg overstappen op substraatteelt? Biemond: Nou, de grond uit is voor mij zeker geen dogma. Het kan ook weer nieuwe problemen oproepen. Je industrialiseert daarmee een biologisch productieproces. Dat proces wordt daarmee kwetsbaarder. Een groot gedeelte van de problemen is op te lossen door slimmer te gaan werken. We kunnen op dat gebied ontzettend veel van elkaar leren. De één is goed in energie, de ander is goed in gewasbescherming, de derde 1 Het groene basisvlak wordt - indien mogelijk - onderbroken door een vrijstaand gemaakt deel van het onderste beeld. Agrarisch Inzicht juli De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

22 Beeld beeldgebruik Nachtelijke hoogwateroefening De jaarlijkse hoogwateroefening HoWa- Ri krijgt ditmaal een bijzonder tintje: de oefening wordt gehouden in het donker. Midden november 2014 rukt het leger van hoogwaterlopers uit met zaklamp en schijnwerper. Donker Om klaar te zijn voor eventuele calamiteiten rond de grote rivieren is het van belang om regelmatig te oefenen. Op het herkennen van schadebeelden maar ook op de onderlinge communicatie. Tijdens de HoWaRi wordt in een aantal dagen een hoogwaterscenario voor de grote rivieren geoefend. De dijkposten worden bemensd en ook het nieuwe waterschapscoördinatiecentrum WCC op het hoofdkantoor in Tiel zal functioneren. De oefening wordt deels gehouden in het donker: dat bemoeilijkt het opsporen en beoordelen van schadebeelden aan de dijk. Kort nieuws Zaltbommel Het EO-programma Geloven op 2 van 19 februari 2014 ging over Zaltbommel. Een hoofdrol was weggelegd voor dijkbeheerder Tom Veenhoff. Hij vertelt over het hoogwater van 1995 en loopt een stukje dijkpatrouille. Ook de dijkpost wordt bezocht. Als demonstratie vult hij één van de duizenden klaarliggende jutezakken met zand: Drie scheppen is genoeg! De uitzending staat op Uitzendinggemist.nl. Top van het land Coördinator dijkbewaking van Waterschap Rivierenland Hans Knotter verwacht veel te leren van de oefening: Het klinkt gek, maar je hoopt dat er dingen mislopen. Dat is de manier waarop je als organisatie kunt leren. Ik ben altijd blij met verbeterpunten. We hebben in de dijkbewaking in de afgelopen vier, vijf jaar enorme sprongen gemaakt in professionaliteit. Zowel bij de professionele organisatie als bij de vele vrijwilligers die meedoen met oefeningen. Landelijk gezien behoren we tot de top. Daar ben ik best trots op! Kennisoverdracht Oefenen blijft nodig, volgens Knotter: Om scherp te zijn voor als de nood echt aan de man is. Oefenen is ook een manier van kennisoverdracht. Er lopen nu mensen op de dijk die bijvoorbeeld de hoogwatersituatie van 1995 niet bewust Waterinnovatieprijs In december 2013 kreeg Waterschap Rivierenland met een aantal partners de Waterinnovatieprijs van de Unie van Waterschappen. Er werden prijzen uitgedeeld in vier categorieën, het waterschap won in de categorie Droge Voeten. De inzending was een innovatief ontwerp voor verticaal zanddicht geotextiel (VZG). Dat is een scherm dat aan de voet van de dijk in de bodem wordt aangebracht. Het doek laat water door, maar geen zand. Zo wordt wegspoelen van zand uit het dijk lichaam ( piping ) voorkomen. hebben meegemaakt. Door te oefenen borg je de kennis en de ervaring die toen is opgedaan. Je wil dat er ook over 20 jaar nog mensen zijn die weten waar het We hebben in de dijkbewaking in de afgelopen vier, vijf jaar enorme sprongen gemaakt in professionaliteit. in 1995 kritisch was langs de dijk. Die weten wat de maatschappelijke gevolgen zijn van een calamiteit. Dijkverbetering In 2014 begint Waterschap Rivierenland met zeven nieuwe dijkverbeteringsprojecten. Vele kilometers rivierdijk langs onder meer de Lek en de Waal worden aangepakt. Vaak op innovatieve manier. De officiële aftrap werd tijdens het symposium In uitvoering: #nieuwedijk gedaan door minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). Ze zei: Innovaties zijn geen luxe. Elke nieuwe generatie en elke nieuwe eeuw vragen om nieuwe waakzaamheid en nieuwe plannen. Voorbereidende werkzaam heden zoals hier bomenkap Nieuwe oplossing voor piping: geotextiel Zo werkt verticaal zanddicht geotextiel De aannemer plaatst het verticaal zanddicht geotextiel aan de binnenzijde van de dijk, op de overgang tussen de kleilaag (de donkere kleur in de illustratie) en de zandlaag (de gele kleur). Precies op de De dijk tussen Hagestein en Opheusden kampt op diverse plekken met piping. Bij piping stroomt er water door de dijk. Dat gebeurt als er sprake is van een groot waterstandsverschil tussen de rivier en het achterland. Met dat water wordt ook zand meegevoerd. Hoe langer deze situatie duurt, hoe meer zand er wordt meegevoerd. Hierdoor kan een holle ruimte (pipe) onder de dijk ontstaan. Een pipe maakt de dijk instabiel en vergroot de kans op bezwijken. De afgelopen decennia zijn diverse oplossingen ontwikkeld om piping tegen te gaan. Maar deze oplossingen zijn vaak duur (damwanden) of vragen veel fysieke ruimte (pipingberm en kleidekverbetering in het voorland). Waterschap Rivierenland gaat op vier locaties tussen Hagestein en Opheusden een innovatieve maatregel toepassen: verticaal zanddicht geotextiel. Deze oplossing neemt nauwelijks ruimte in beslag. Geotextiel in de praktijk De toepassing van verticaal zanddicht geotextiel wordt apart aanbesteed. Op die manier is Waterschap Rivierenland verzekerd van de beste kwaliteit. Op dit moment zijn er vier aannemers in de race om het geotextiel aan te brengen in de bestaande waterkeringen. Voordat zij het verticaal zanddicht geotextiel in Op dit moment zijn er vier aannemers in de race om het geotextiel aan te brengen in de bestaande waterkeringen. de dijk aanbrengen, moeten zij eerst een geslaagde maakbaarheidsproef uitvoeren. Hierin tonen de aannemers aan dat zij het verticaal zanddicht geotextiel op een verantwoorde wijze op gewenste diepte en lengte kunnen aanbrengen. Via een monitoringssysteem moeten zij bovendien aan kunnen tonen dat het water inderdaad goed door het geotextiel stroomt en dat het zand geen verstoppingen veroorzaakt. De maakbaarheidsproef staat gepland voor de zomervakantie. Verwachting is dat de aannemer in augustus start met het aanbrengen van het verticaal zanddicht geotextiel in de dijk. Conditionerende werkzaamheden plek waar piping ontstaat. Het geotextiel laat het water wel door, maar houdt het zand tegen. Resultaat: er ontstaat geen Aannemerscombinatie Dijkverbetering bedrijf worden verwijderd en afgevoerd. het definitieve ontwerp neemt CDVM pipe onder de dijk. Molenwaard is dit voorjaar gestart met Bij een aantal te slopen panden is dat de resultaten van het recente grond de zogenaamde conditionerende werk ook gebeurd. Zodra het asbest weg is, mechanisch onderzoek mee. Omdat we zaamheden. Ofwel: het werkterrein kan de sloopvergunning worden aan in dit gebied te maken hebben met zet moet worden vrijgemaakt van begroei gevraagd. Inmiddels zijn flink wat ting, moeten de werkzaamheden zeer 5 ing, obstakels en uiteindelijk ook panden. CDVM kan alleen op die percelen aan de slag, waar Waterschap Rivieren bomen gekapt en zijn de eerste huizen ge sloopt. Onder begeleiding van een ecoloog gaan de bomenkap en de sloop zorgvuldig gepland worden. Uiteraard houdt de aannemer omwonenden en eigenaren op de hoogte van de werk 3 Dijkverbetering Rijswijk - Opheusden mei 2014 Nieuwsbrief Dijkbewaking juni 2014 land afspraken heeft gemaakt met eige van woningen door, daar waar dat zaamheden. naren. Met sommige eigenaren is nog mogelijk is. Ook werkt de aannemer aan geen overeenstemming bereikt. Op deze de voorbereiding van het omleggen van percelen kunnen dus nog geen werk kabels en leidingen. Achter de schermen zaamheden worden uitgevoerd. Daarbij vertaalt CDVM het ont moet de combinatie ook rekening hou werp in een gedetailleerd den met eventueel broedende vogels en uitvoeringsplan, waarin met de aanwezigheid van asbest. Het onder meer de aan te bren laatste moet door een gespecialiseerd gen constructies worden berekend. In School met de Bijbel Vrijstaande beelden in het binnenwerk worden gebruikt als aankleding van de pagina s en om de opmaak speelser te maken, wat weer ten goede komt aan de leesbaarheid. In Streefkerk, nabij de dijk, staat de School met de Bijbel. Op die plek vinden de komende jaren ingrijpende dijkverbeteringswerkzaamheden plaats. CDVM wil de overlast voor leerlingen, ouders en docenten zoveel mogelijk beperken. De combinatie zorgt ervoor dat de school steeds bereikbaar blijft. De meest ingrijpende werkzaamheden worden zoveel mogelijk tijdens schoolvakanties uitgevoerd. Een tijdelijke verbinding zorgt ervoor dat de leerlingen veilig van en naar de gymzaal in de kern Streefkerk kunnen blijven lopen. Als extraatje realiseert CDVM in de nieuwe situatie een kiss and ride-strook voor ouders die hun kinderen met de auto naar school brengen. Nu zorgen de vele geparkeerde auto s nogal eens voor gevaarlijke situaties. Aan de slag met de klimaatdijk De komende jaren verrijst in Streefkerk Voor bestemmingsverkeer komt een een bijzondere dijk: de klimaatdijk. omleidingsroute. De definitieve wegconstructie wordt in 2016 aangelegd. Combinatie dijkverbetering Molenwaard begint met de buitendijkse versterking Afwerking van de weg staat gepland en brengt aan de rivierzijde een grote voor Bovenstaande planning is hoeveelheid grond aan. Deze werkzaamheden duren zeker tot de zomer van gebeuren dat de planning door onvoor uiteraard een richtplanning. Het kan Bestemmingsverkeer kan gedurende die periode gebruikmaken van weer, moet worden bijgesteld. ziene omstandigheden, bijvoorbeeld het de (versmalde) rijweg. In 2015 plaatst de aannemer de diepwanden in de kern van Streefkerk. Dit deel van de dijk is dan tijdelijk afgesloten voor alle verkeer. 2 Dijkverbetering Kinderdijk - Schoonhovenseveer mei De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

23 Websites - intranet - dijkverbeteringsprojecten - muskusrattenbeheer Tekst # Grootte: 13pt Balk: #51277f Tekst #ffffff/#51277f Grootte: 16pt Achtergrond 80% # Tekst #fa8415/#ffffff Knopjes: #ec7405/#ffffff Grootte: 16pt bold/regular #51277f Grootte: 17 pt Links: #be4406 Grootte: 13pt regelafstand: 18pt #51277f Grootte: 17 pt Algemeen font: Calibri = bold Tekst: #51277f Grootte: 12pt Tekst/achtergrond: #c8d300 Tekst: # Grootte: Kop, 14pt plat, 13pt regelafstand: 17 pt Tekst: # Achtergrond: #ebebeb Grootte: Kop, bold 14pt plat, 13pt regelafstand: 21 pt Tekst: # Grootte: 13pt regelafstand: 15 pt Achtergrond: #51277f Tekst/lijntjes: #ffffff Achtergrond: #cde8f5 Tekst/lijntjes: # Iconen: #555b5d Grootte: Kop, 14pt plat, 13pt regelafstand: 17 pt Achtergrond: #ccdde5 23 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

24 Intranet - intranet - dijkverbeteringsprojecten - muskusrattenbeheer 24 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

25 Dijkverbeteringsprojecten - intranet - dijkverbeteringsprojecten - muskusrattenbeheer 25 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

26 Muskusrattenbeheer - intranet - dijkverbeteringsprojecten - muskusrattenbeheer 26 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

27 Digitaal Voor digitale uitingen zijn diverse middelen ontwikkeld. Er is een MailChimp template voor digitale nieuwsbrieven (rechts afgebeeld). Soms wordt een bladerbare PDF van een publicatie gemaakt (Visie Zuiveringsbeheer), of een digitaal magazine (WBP) of een Prezi (Sociaal Jaarverslag). Inleiding Zuiveren Duurzaam Doelmatig Samenwerking < Vorige Volgende > Duurzaam en doelmatig zuiveren Visie op de toekomst van de afvalwaterketen 27 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

28 Correspondentieset drs. naamnaamnaam functie-functie telefoon mobiel v.achternaam@wsrl.nl twitter vachternaam De Blomboogerd 1, Tiel Postbus 599, 4000 AN Tiel Postbus AN Tiel Postbus AN Tiel 28 De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015

29 Diverse uitingen Nieuwsbrief voor agrariërs in het rivierengebied Agrarisch Inzicht juli (Groen) afval in de berm 2013 special glastuinbouw Nieuwsbrief Diefdijklinie hoeveelheid toegediend voedingswater in m geleidelijk aangescherpt om in 2027 nagenoeg tot een nullozing te komen. Voor de grondteelt zijn er nog geen lozingsnormen omdat er nog geen instrument is om de lozing te bepalen. Hiernaar wordt wel onderzoek gedaan in de vorm van een lysimeter. Deze lysimeter kan door de ondernemer ook worden gebruikt om de watergift te optimaliseren. NB: de lozingsnorm geldt ook voor waterstromen, die niet zozeer geloosd worden als drainwater, maar wel drainwater bevatten (bijvoorbeeld filterspoelwater, wanneer hiervoor drainwater is gebruikt). Deze waterstroom moet ook worden gemeten NK Gorinchem. Vanuit daar Scholengemeenschap, Hoefslag 11, We verzamelen bij Gomarus Adres Geen nieuwe melding Als u zich in het verleden heeft gemeld voor het Besluit Glastuinbouw geldt deze ook voor het Activiteitenbesluit. Hiervoor hoeft u geen nieuwe melding te doen. Bij verandering van een activiteit of bij het starten van een nieuw bedrijf meldt u dit via via a.saka@wsrl.nl / wsrl.nl / of Amela Saka Arkel opnemen met Ellen Roks via e.roks@ Nieuwsbrief Dijkverbetering 3 Na maanden van voorbereiding is de Combinatie Dijkverbetering Molenwaard (CDVM) gestart met de uitvoering van de dijkverbetering tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer. De komende tijd staan de nodige werkzaamheden op stapel. In deze nieuwsbrief leest u onder meer op welke plekken de aannemer aan het werk gaat en wat dit voor u betekent. Explosieven en archeologie Op basis van vooronderzoek zijn langs het dijkversterkingstraject twee verdachte locaties bekend waar mogelijk explosieven aangetroffen kunnen worden. Voorafgaande de graafwerkzaamheden voert CDVM op die locaties verder onderzoek uit. Op de overige dijkvakken is de kans gering dat er explosieven worden aangetroffen. In juni 2014 start archeologisch bodemonderzoek d.m.v handboringen. Bewoners zijn inmiddels per brief geïnformeerd over deze werkzaamheden. Tijdens de uitvoering begeleidt een archeoloog de werkzaamheden op deze locaties. Extra alert op brandstichting Voor de uitvoering van de dijkverbetering moeten diverse panden gesloopt worden. Onder meer aan de Lekdijk in Nieuw Lekkerland. Daar staan inmiddels verschillende panden leeg, in afwachting van sloop. In enkele van die panden is de afgelopen tijd brand gesticht. Om meer brandstichting te voorkomen, worden maatregelen genomen zoals bouwhekken en een brandwacht. Bewoners wordt gevraagd extra alert te zijn. Ziet u iets opvallends rond de slooppanden, belt u dan de politie op (0900) U kunt ook wijkagent Floris Loman aanspreken. Hij zal de komende tijd regelmatig op de Lekdijk te vinden zijn. Sloopproces van A tot Z Aan de sloop van een pand gaat een heel traject vooraf. De procedure begint met het bereiken van overeenstemming met de eigenaar en eindigt met de afvoer van sloopmateriaal. Daartussenin zitten de volgende stappen: 1. De eigenaar ondertekent de aanbiedingsbrief van Waterschap Rivierenland. 2. Waterschap Rivierenland stelt een overeenkomst op. Hierin wordt vastgelegd wanneer de woning leeg moet zijn. 3. De overeenkomst wordt op de vastgestelde datum gepasseerd, de woning gaat over van particulier naar Waterschap Rivierenland. 4. Waterschap Rivierenland zorgt voor de afkoppeling van de nutsvoorzieningen (gas, water, elektra). 5. Waterschap Rivierenland en CDVM verzorgen samen de schouw van het pand. Is het pand leeg, vrij van huisvuil e.d.? 6. Waterschap Rivierenland draagt het pand over aan CDVM. 7. CDVM onderzoekt het pand op de aanwezigheid van asbest en/of broedende vogels. 8. CDVM doet een sloopmelding bij de gemeente. 9. Risicopanden worden voorzien van hekwerken om vandalisme tegen te gaan. 10. De gemeente ontvangt een afschrift van de resultaten van het asbestonderzoek. 11. Indien nodig vindt asbestsanering plaats door medewerkers in beschermende kleding. 12. Na het verkrijgen van de vergunning wordt de omgeving geïnformeerd over het moment van sloop. 13. Het pand wordt gesloopt, het sloopmateriaal afgevoerd. 14. Daarna worden de vloeren en funderingen verwijderd. ontwerp Het Lab ontwerp + advies - Arnhem - fotografie Richard van Hoek Fotografie - druk Drukkerij OBT, Den Haag Aan deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend. Drukte op de dijk Uitnodiging Opening fietspad Vlietskade 4 oktober 2013 Rijswijk - Opheusden dijkverbetering Kinderdijk Schoonhovenseveer Kinderdijk Schoonhovenseveer juni De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015 Waterschap Rivierenland is verantwoordelijk voor veilige dijken, zodat u goed beschermd bent tegen het rivierwater. In één rijksinpassingsplan (RIP) combineren we drie dijkverbeteringsprojecten: tussen Hagestein en Fort Everdingen, tussen Fort Everdingen en Ravenswaaij en tussen Rijswijk en Opheusden. De inspraakprocedure is bijna afgerond en we zijn nu druk bezig met het zoeken naar de aannemer voor dit werk. Hiermee komt de uitvoering echt in zicht en in 2016 voldoet de dijk weer aan alle veiligheidsnormen. Verbetering van de zuidelijke dijk langs de Lek en de Neder-Rijn is één van de meer dan 30 maatregelen van het programma Ruimte voor de Rivier. In dit programma werken regionale overheden en het rijk samen om het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden. Meer weten? Zie Start voorbereidende werkzaamheden De start van de dijkverbetering tussen Hagestein en Opheusden komt dichter bij. Hoewel de opdracht van het hoofdwerk rond maart 2014 verleend wordt, starten de voorbereidende werkzaamheden al in de komende herfst en winter. Voor flora en fauna is het belangrijk dat in het juiste seizoen de juiste werkzaamheden plaatsvinden. We gaan nu nieuwe watergangen graven, daar waar we sloten moeten dempen omdat de dijk verschuift. Eén van die watergangen is de brede buitendijkse watergang bij Opheusden. 1 Dijkverbetering Rijswijk - Opheusden oktober 2013 Vanaf dat moment heeft de natuur de tijd om zich hier te ontwikkelen voordat een deel van de huidige watergang gedempt wordt. Ook gaan we al bomen kappen op die locaties waar ze direct in de weg staan voor de start van dijkverbeteringswerkzaamheden. In deze periode hebben we ook veel aandacht voor het vooraf verleggen van kabels en leidingen, zodat een aannemer na gunning snel kan beginnen. Rijswijk - Opheusden elke vier weken, start 1 januari elke dertien weken, start 1 januari gehalte aan totaal stikstof en totaal fosfor in de bodem op basis van representatief grondmonster (per gewasgroep met eenzelfde bemestingsniveau) elk kwartaal toegediende meststoffen in kg/ha (incl. samenstelling meststof) voor de grondteelt na elke toediening toegediend totaal stikstof en totaal fosfor per oppervlakte eenheid per jaar jaarlijks welke gewassen worden geteeld, het teeltoppervlak en de teeltperiode per gewas jaarlijks de hoeveelheid meststoffen in voorraad in kg of lt (incl. merknaam en leverancier) jaarlijks per 1 januari Gebruiksnormen en zorgplicht grondteelt Voor de grondteelt zijn in het Activiteitenbesluit gebruiksnormen en signaalwaarden opgenomen. Per gewas wordt er een maximale hoeveelheid stikstof en fosfaat aangegeven die per hectare gebruikt mag worden. Als de signaalwaarde wordt overschreden is het aan de ondernemer om aan te tonen dat het door hem geteelde gewas deze extra meststof daadwerkelijk nodig heeft. Dit kan bijvoorbeeld door bodemonderzoek of door aan te tonen dat er bovengemiddeld geproduceerd wordt. De verbruiksnorm is een absolute norm waar iedere teler zich aan heeft te houden. Informatie over verbruik en lozings normen kunt u vinden op Hier kunt u ook de blauwdruk waterstromen vinden met alle informatie over waterstromen binnen een glastuinbouwbedrijf. Deze blauwdruk is ontwikkeld in samenwerking met de installatiebranche en LTO Glaskracht Nederland. Wat registreert u Om te kunnen controleren of u voldoet aan de normen, is in het Activiteitenbesluit een verplichting tot het meten en registreren van gebruikte en geloosde meststoffen opgenomen. De geregi- streerde gegevens rapporteert u jaarlijks samen met het teeltplan aan het bevoegd gezag via de uitvoeringsorganisatie. De rapportage hoeft niet meer door een geaccepteerd deskundige te worden opgesteld en moet worden ingediend bij de Uitvoeringsorganisatie glastuinbouw en milieu glastuinbouw.nl. De teler mag dit ook zelf doen. Als u uw UO nummer niet (meer) weet kunt u dit opvragen bij gemeente of waterschap. In de bijlage van de Activiteitenregeling is een model met toelichting opgenomen dat voor de rapportage moet worden gebruikt. Voor het opstellen van het teeltplan en het registreren en rapporteren kan gebruik worden gemaakt van vastgestelde formulieren. Deze formulieren zijn te vinden op en De laatstgenoemde website geeft veel informatie over het activiteiten besluit en bevat een rekenmodule om de gebruiks en verbruiksnormen voor uw bedrijf te berekenen. Meer informatie Meldpunt Handhaving, (0344) , meldpunt handhaving@wsrl.nl. Informatie over verbruik- en lozingsnormen kunt u vinden op Jaarlijkse rapportage Elk jaar, voor 1 mei, levert u een rapportage aan. In deze rapportage dient het volgende zijn opgenomen over het voorafgaande kalenderjaar: de geloosde hoeveelheid drain of drainagewater, het gehalte aan nitraatstikstof en ammoniumstikstof en totaal fosfor in het geloosde drain of drainagewater, de berekende hoeveelheid totaal stikstof en totaal fosfor in het geloosde drain of drainagewater, de geteelde gewassen, het teeltoppervlak en de teeltperiode per gewas, de berekende hoeveelheid toegediend totaal stikstof en totaal fosfor in kg per ha per jaar. Meer informatie KiS in uitvoering elke vier weken, start 1 januari elke vier weken, start 1 januari Voor meer informatie kunt u contact ASV Arkel 3 Agrarisch Inzicht juli 2013 Frequentie 3 hergebruikt drainagewater in m3 geloosd drain of drainagewater in m3 gehalte aan nitraatstikstof, ammoniumstikstof, totaal fosfor in het geloosde drainagewater De bewaartermijn van deze gegevens is vijf jaar. De meet- en registratieverplichting geldt nu ook voor kleinere kassen 2 (totale teeltoppervlak kleiner dan m ). fietsen we naar ASV Arkel, Sportpark Schoonzigt (Parallelweg 2, 4241 XS ontwerp Het Lab ontwerp + advies - Arnhem - fotografie Richard van Hoek Fotografie - druk Drukkerij OBT, Den Haag Aan deze nieuwsbrief kunnen geen rechten worden ontleend. Te registreren gegevens de Agrarisch Inzicht juli 2013 drijven moeten nu de hoeveelheid en de kwaliteit van het geloosde drain/drainagewater registreren waarbij substraat telers vanaf nu te maken hebben met lozingsnormen. Deze normen worden U meet of berekent en registreert de volgende gegevens: Vlie tska Rivierdijken in het voorjaar onder de loep! weetjes over De grond uit? wetten Het probleem zit vooral bij de grond gebonden teelt. Daarbij kunnen middelen uitspoelen met het beregeningswater. In de Bommelerwaard zijn tientallen bedrijven die zo werken. Kunnen die niet eenvoudigweg overstappen op substraatteelt? Biemond: Nou, de grond uit is voor mij zeker geen dogma. Het kan ook weer nieuwe problemen oproepen. Je Activiteitenbesluit milieubeheer industrialiseert daarmee een biologisch Op 1 januari 2013 is het nieuwe Belangrijke veranderingen productieproces. Dat proces wordt daaractiviteitenbesluit milieubeheer en Er zijn enkele zaken rond het meten en de bijbehorende regeling in werking registreren veranderd. In grote lijnen mee kwetsbaarder. Een groot gedeelte getreden. De specifieke regels voor komt het er op neer dat substraattelers agrarische bedrijven, zoals het Besluit de geloosde hoeveelheid meststoffen van de problemen is op te lossen door Glastuinbouw en het Lozingenbesluit registreren en dat grondtelers het veropen teelt en veehouderij, zijn opgebruik én de geloosde hoeveelheid mestslimmer te gaan werken. We kunnen op nomen in het Activiteitenbesluit. Het stoffen registreren. doel van het Activiteitenbesluit is om dat gebied ontzettend veel de van elkaarlasten en de regeladministratieve Lozen van drain- en drainagewater druk voor de agrarische ondernemer Voor de substraatteelt zijn de verbruiksleren. De één is goed in energie, de ander te verminderen. normen en de Na norm (gehalte natrium waarbij drainwater mocht worden is goed in gewasbescherming, de derdegaat Het activiteitenbesluit uit van voorgeloosd) geschrapt. Glastuinbouwbeschriften die gelden voor de activiteiten die binnen bedrijven plaatsvinden. Het gaat onder meer om voorschriften voor: de opslag van agrarische bedrijfs stoffen (teeltafval), telen en kweken van gewassen in een kas, waterbehandeling voor agrarische activiteiten (osmose installatie), toepassing van gewasbeschermingsmiddelen, het opslaan van vloeibare kunstmest in verpakking bij agrarische activiteiten. 1 1 Dijkverbetering Diefdijk februari 2014 Iedereen is er van overtuigd dat waterkwaliteit belangrijk is. Arkel). Meer winst Gaat dat lukken? Biemond: Het moet lukken. En het kan ook lukken. We hebben er baat bij als sector. Er is geen tuinder die wil dat dure meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen in de sloot terechtkomen. Die wil die stoffen in de kas houden. En je wil er als het even kan minder van gebruiken. Je maakt meer winst én je zorgt voor schoner oppervlaktewater. Op een duurzame manier werken maakt het mogelijk om je bedrijfsvoering te optimaliseren én je marktpositie te verbeteren. Want die markt vraagt steeds meer om duurzaam ondernemen. Het is alleen de vraag hoe je dat het beste kunt doen. De wil is er. U wordt per pendelbus teruggebracht Aan het woord is Teun Biemond. Hij is directeur van het Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard kortweg PHTB. Dat project bureau kijkt naar veel aspecten rond de glastuinbouw. Bijvoorbeeld naar duurzaam energiegebruik of de gebiedsinrichting. En ook naar water. Want voor de teelt in de kas is veel water nodig. Een deel daarvan komt nog steeds met resten van meststoffen en gewas beschermingsmiddelen in de sloot terecht. Waterschap Rivierenland (deel- nemer in het PHTB) heeft besloten dat er vanaf 2017 niet meer ongezuiverd op het oppervlaktewater mag worden geloosd. naar de startlocatie. Deze rijdt tussen Lees verder > De glastuinbouw is een prachtige bedrijfstak. In de Bommelerwaard hoort het er echt bij. Als belangrijke economische drager, maar ook vanuit historisch perspectief. Het is onze taak om die sector in deze mooie streek een duurzaam perspectief te helpen geven uur en uur. Omdat we u ook graag persoonlijk willen ontmoeten, organiseren wij op woensdag 19 maart 2014 een inloopbijeenkomst waarbij u de diverse facceten van die Diefdijk geinformeerd wordt. (zie pagina 4). Teun Biemond: We kunnen nu echt een slag maken! ontwerp: Het Lab ontwerp + advies, Arnhem fotografie: Waterschap Rivierenland drukwerk: Drukkerij Opmeer Extra bodemonderzoek Waterschap Rivierenland heeft een extra gedetailleerd bodemderzoek laten uitvoeren om de geplande bermen, damwanden en klei-ingravingen te optimaliseren. Hierdoor zijn we tot verbeterde (nieuwe) inzichten gekomen. Voor een aantal locaties zal de dijkverbeteringsmaatregel beperkter zijn dan dat wij eerder hebben ingeschat. Tijdens de inloopbijeenkomst kunt u zelf bekijken welke werkzaamheden aan de dijk worden uitgevoerd. Alle grondeigenaren zijn in januari per brief geïnformeerd. Ook hebben er al diverse persoonlijke gespreken plaatsgevonden. Als wij u nog niet persoonlijk hebben benaderd, zien wij u graag op de inloopbijeenkomst op 19 maart Houdt u bij vertrek rekening met een Dijkverbetering Herstructurering glastuinbouw in de Bommelerwaard korte wachttijd. damwanden, bermen, het herstellen van Nieuwe Hollandse Waterlinie-objecten zoals opstelplaatsen voor kanonnen en de aanleg van recreatieplaatsen en het herstellen van het wegdek. Papland Nieuw ingenieursbureau Vanaf juni 2013 is ons nieuwe ingenieursbureau Antea Group. Een aanbestedingtraject ging hieraan vooraf. Antea Group heeft de opdracht gekregen om een definitief ontwerp op te stellen. Zij vertalen dit ontwerp naar een bestek voor de toekomstige aannemer. Het bestek bestaat uit een nauwkeurige omschrijving van al die werkzaamheden. Daarbij denkend aan werkzaamheden als het aanbrengen van Scholen gemeenschap Gomarus De afgelopen periode is achter de schermen gewerkt aan het contracteren van een nieuw ingenieursbureau, zijn inventarisaties uitgevoerd op het gebied van bodemonderzoek en de uitvoerbaarheid van het project. In deze nieuwsbrief praten wij u daar uitgebreid over bij. Werkzaamheden achter de schermen Gorinchem Met deze nieuwsbrief informeren wij u over de ontwikkelingen van de dijkverbetering Diefdijklinie. Het werk bestaat uit het restaureren en zichtbaar maken van Nieuwe Hollandsche Waterlinie objecten, het wegonderhoud en de dijkversterking om een mogelijke dijkdoorbraak te voorkomen. A Fotografie Waterschap Rivierenland, Tiel, Jan Bouwhuis, Shutterstock - Vormgeving Het Lab grafisch ontwerpers Bno, Arnhem - Drukwerk Drukkerij opmeer, Den Haag - Cartoon studio Bajo Verbetering van een dijk met geschiedenis 4 Agrarisch Inzicht juli 2013

30 Diverse uitingen Relatiemagazine van Waterschap Rivierenland Samenwerken in de waterketen 4 5 Uitvoeren Nationaal Bestuursakkoord Water 6 Waterbalansen: de boekhouding van het waterschap 10 Visstandbeheercommissie 11 Waterbalans Christa Mol, Omgevingsdienst Rivierenland: Samenwerken is goed voor het milieu Kijk op de dijk Annette, Gerrit en Gerty brengen de post rond. Titel Rapport Subtitel rapport Regels voor zwaar verkeer In de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden 234 POLDERGEMALEN 1987 STUWEN 4392 KM SLOTEN IN BEHEER EN ONDERHOUD 180 RIOOLGEMALEN 574 KM PERSLEIDING 575 KM VERHARDE WEGEN EN FIETSPADEN 34 GEMEENTEN 39 ZUIVERINGSINSTALLATIES BE- WONERS 140 KM VAARWEGEN 1000 KM DIJKEN EN KADES Bubbels #1 Personeelsblad van Waterschap Rivierenland 13 e jaargang april De stijl van Waterschap Rivierenland Huisstijlhandboek #5.0 mei 2015