DE VOLSTREKTE EN TERRITORIALE BEVOEGDHEID VAN DE FAMILIERECHTBANK. An Bekkers

Transcriptie

1 DE VOLSTREKTE EN TERRITORIALE BEVOEGDHEID VAN DE FAMILIERECHTBANK An Bekkers Voorafgaande opmerking: De wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank (BS 27 september 2013 inwerkingtreding 1 september 2014) wordt hierna afgekort als WFJRb. Indien in de tekst wordt verwezen naar wetsartikelen die worden gewijzigd door de WFJRb wordt hieraan naargelang het geval de vermelding (nieuw) toegevoegd indien het de versie van het wetsartikel zoals van toepassing sinds 1 september 2014 betreft, en wordt hieraan de vermelding (oud) toegevoegd indien het de versie van het wetsartikel zoals van toepassing vóór 1 september 2014 betreft. Het oorspronkelijke wetsvoorstel houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake justitie ingediend in de Kamer op 12 februari 2014, Parl.St. Kamer , 53K3356/001 wijzigde de WFJRb. Gelet op de verschillende wetgevende procedures die werden gevolgd (respectievelijk artikel 77 Gw. en artikel 78 Gw.), werd het oorspronkelijke wetsvoorstel opgesplitst in twee afzonderlijke wetsvoorstellen: - het bicamerale wetsvoorstel (Parl.St. Kamer , 53K3356/007) werd op 24 april 2014 gestemd in de plenaire vergadering van de Senaat en zonder amendering aangenomen (S5-2847/1) en mondde uit in de wet van 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (I) (BS 14 mei 2014, 39086) (hierna verkort Coördinatiewet I 8 mei 2014); - het unicamerale wetsvoorstel kreeg een afzonderlijke nummering (Parl.St. Kamer , 53K3520/001). Op 22 april 2014 verstreek de termijn voor de uitoefening van het evocatierecht door de Senaat zonder evocatie. Dit wetsvoorstel leidde tot de wet van 12 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie (II) (BS 19 mei 2014, 39863) (hierna verkort Coördinatiewet II 12 mei 2014). 1

2 HOOFDSTUK I - VOLSTREKTE BEVOEGDHEID 1 Bevoegdheid van de familierechtbank (= op het niveau van de rechtbank van eerste aanleg) het nieuwe artikel 572bis Ger.W. In het Ger.W. wordt door de WFJRb 1 een nieuw artikel 572bis ingevoegd. Dit artikel vormt het hoofdartikel voor de vaststelling van de materiële bevoegdheid van de familierechtbank. De familierechtbank neemt kennis van de familiale vorderingen die zijn opgesomd in artikel 572bis, 1 tot 15 Ger.W. en dit onverminderd de bijzondere bevoegdheden die zijn toegekend aan de vrederechter (zie hierna 3) en de bijzondere wetgevingen (zie hierna 2). De bevoegdheden die in artikel 572bis Ger.W. worden toegekend aan de familierechtbank kunnen gegroepeerd worden in vijf categorieën: I. vorderingen betreffende de staat van personen (art. 572bis, 1-2 ); II. vorderingen tussen echtgenoten en tussen wettelijk samenwonenden betreffende de uitoefening van hun rechten of betreffende hun goederen alsook de voorlopige maatregelen die daarop betrekking hebben (art. 572bis, ). Het betreft dus enkel vorderingen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden en voorlopige maatregelen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden. Vorderingen tussen feitelijk samenwonenden worden hier niet vermeld en blijven dus behoren tot de bevoegdheid van de burgerlijke rechtbank; III. IV. vorderingen met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht, de erfopvolging, schenkingen onder levenden of testamenten en tot verdeling (art. 572bis, 9-10 ); vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van minderjarige kinderen (art. 572bis, ). Wat betreft deze vorderingen aangaande minderjarige kinderen speelt het statuut van de ouders (ex) gehuwd, (ex) wettelijk samenwonend of (nooit) feitelijk samenwonend geen rol. Deze behoren steeds tot de bevoegdheid van de familierechtbank; V. vorderingen met betrekking tot onderhoudsverplichtingen met uitzondering van die welke betrekking hebben op het leefloon (art. 572bis, ). 1 Art. 128 WFJRb, gewijzigd bij artikel 56 van de Coördinatiewet I 8 mei

3 Artikel 572bis, 7 Ger.W. omvat dus ook de onderhoudsvorderingen voor minderjarige kinderen, welke vorderingen niet afzonderlijk worden opgesomd in artikel 572bis, 4 Ger.W. (cf. supra). Artikel 629bis Ger.W. dat de territoriaal bevoegde familierechtbank aanduidt, maakt wel het onderscheid tussen vorderingen aangaande onderhoudsverplichtingen voor minderjarige kinderen (art. 629bis, 2 Ger.W.) en overige vorderingen aangaande onderhoudsverplichtingen (art. 629bis, 4 Ger.W.). Ingevolge de oprichting van de familierechtbank vindt er een bevoegdheidsherverdeling plaats van het familiale contentieux dat verspreid zat over verschillende rechtbanken. Zowel de burgerlijke rechtbank, de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, de jeugdrechtbank als de vrederechter hebben bevoegdheden afgestaan aan de familierechtbank. Hierna volgt een overzicht van de bevoegdheidsverschuivingen van deze verschillende entiteiten naar de familierechtbank waarbij artikel 572bis Ger.W. als uitgangspunt wordt genomen. Voor de leesbaarheid komen in deze tekst enkel de grote bevoegdheidscategorieën van artikel 572bis Ger.W. aan bod zoals hierboven opgesomd. Niet alle mogelijke vorderingen die onder een welbepaalde bevoegdheidscategorie van artikel 572bis Ger.W. vallen, worden in deze bijdrage opgesomd. Hiervoor wordt verwezen naar de bevoegdheidstabel op het einde van DEEL I., die voor elk van de vijf bevoegdheidscategorieën een uitgebreide opsomming van de familiale vorderingen bevat. Zo vallen onder de verzamelterm vorderingen betreffende de staat van personen (art. 572bis, 1 Ger.W.) onder meer volgende vorderingen: vorderingen inzake adoptie, inzake afstamming, inzake huwelijk en echtscheiding en geslachtsverandering. Ook procedures in verband met de burgerlijke stand worden daaronder begrepen, ook al zijn dit sensu stricto geen vorderingen van staat. A. Bevoegdheden die worden overgeheveld van de burgerlijke rechtbank naar de familierechtbank 2 1. vorderingen betreffende de staat van personen (art. 572bis, 1 Ger.W.) 3 in het algemeen en in het bijzonder vorderingen betreffende nietigverklaring van de wettelijke samenwoning (art. 572bis, 2 Ger.W.) 4 en verhalen tegen de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand om de akte van verklaring van wettelijke samenwoning op te maken (art. 572bis, 2 Ger.W. 5 ) 6 ; Verklaringen in het kader van het WBN Artikel 569, eerste lid, 22 Ger.W. (ongewijzigd) bepaalt dat de rechtbank van eerste aanleg kennisneemt van "de verklaringen als bedoeld in de artikelen 11, 2, en 12bis van het WBN 2 Wijzigingen aangebracht onder meer door art. 127 WFJRb aan art. 569 Ger.W. dat de materiële bevoegdheden van de rechtbank van eerste aanleg regelt. 3 (oud) Art. 569, eerste lid, 1 Ger.W. (opgeheven bij art. 127 WFJRb). Hieronder vallen ook de procedures tot verbetering van de akte van de burgerlijke stand ex art e.v. Ger.W. (gewijzigd bij art. 235 WFJRb). 4 (oud) Art. 569, eerste lid, 1 /1 Ger.W. (ingevoegd bij art. 17, 2 wet 2 juni 2013 en opgeheven bij art. 127 WFJRb). 5 Zinsnede toegevoegd bij art. 56 Coördinatiewet I 8 mei (oud) Art. 1476quater, vijfde lid BW, ingevoegd bij art. 10 wet 2 juni 2013 en gewijzigd bij art. 6 Coördinatiewet II 12 mei

4 en van verklaringen of verzoeken op grond van de artikelen 24, 26 en 28 van hetzelfde wetboek". Deze zaken komen dus thans voor de burgerlijke rechtbank als sectie van de genoemde rechtbank van eerste aanleg. Dit 22 wordt niet opgeheven door de WFJRb, in tegenstelling tot het 1 7 (vorderingen betreffende de staat van de persoon) en het 33 8 (homologatie van akten van bekendheid o.m. krachtens art. 5 WBN). Daaruit volgt dat de in artikel 569, eerste lid, 22 Ger.W. bedoelde verklaringen inzake Belgische nationaliteit nog steeds tot de bevoegdheid van de burgerlijke rechtbank (en in hoger beroep tot de bevoegdheid van de burgerlijke kamers van het hof van beroep) behoren en niet zijn overgedragen naar de familierechtbank (noch in hoger beroep naar de familiekamers van het hof van beroep). Het weze opgemerkt dat het Openbaar Ministerie in deze procedure, die behandeld wordt door een kamer van de burgerlijke rechtbank, verplicht advies moet geven. 2. vorderingen tussen echtgenoten betreffende de uitoefening van hun rechten of betreffende hun goederen (art. 572bis, 3 Ger.W.) 9 ; 3. vorderingen met betrekking tot het huwelijksvermogensrecht, de erfopvolging, schenkingen onder levenden of testamenten (art. 572bis, 9 Ger.W.) 10 en vorderingen tot verdeling (art. 572bis, 10 Ger.W.) 11, onder meer: - vorderingen tot inbezitstelling door onregelmatige erfopvolgers ((oud) art. 770 BW); - verzoeken tot aanwijzing van een curator van een onbeheerde nalatenschap ((oud) art. 813 BW); - aanvragen tot verlenging van termijnen bepaald in artikelen 798 en 1458 BW; - vorderingen tot machtiging van openbare verkoop ex artikel 1189 Ger.W. 12 ; 4. vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag meer bepaald de vaststelling van de voortdurende onmogelijkheid om het ouderlijk gezag uit te oefenen bedoeld in artikel 389 BW 13 (art. 572bis, 5 Ger.W.) 14 ; 5. vorderingen met betrekking tot onderhoudsverplichtingen met uitzondering van die welke betrekking hebben op het leefloon (art. 572bis, 7 Ger.W.) meer bepaald vordering tot onderhoudsuitkering na echtscheiding door onherstelbare ontwrichting, waarvoor de burgerlijke rechtbank bevoegd was als de vordering werd ingeleid vóór de ontbinding van het huwelijk (oud) Art. 569, eerste lid, 1 (opgeheven bij art. 127, 1 WFJRb). 8 (oud) Art. 569, eerste lid, 33 (opgeheven bij art. 127, 3 WFJRb). 9 (oud) Art. 569, eerste lid, 1 Ger.W. (opgeheven bij art. 127 WFJRb). 10 (oud) Art. 569, eerste lid, 2 Ger.W. (opgeheven bij art. 127 WFJRb). 11 (oud) Art. 569, eerste lid, 4 Ger.W. (opgeheven bij art. 127 WFJRb). 12 (oud) Art. 569, eerste lid, 12 Ger.W. (gewijzigd bij art. 127 WFJRb). 13 Art. 389 BW werd vervangen bij artikel 24 wet 17 maart 2013, werd gewijzigd bij artikel 66 WFJRb welk artikel werd opgeheven bij artikel 48 Coördinatiewet I 8 mei 2014 en werd ten slotte gewijzigd bij artikel 12 Coördinatiewet II 12 mei Volgens de procedure beschreven in art. 1236bis, 1, eerste lid Ger.W., zoals gewijzigd door art. 192 WFJRb. 15 (oud) Art. 301 BW zoals gewijzigd door art. 29 WFJRb. 4

5 6. Verhaal tegen de weigering van de ambtenaar van de burgerlijke stand akte te verlenen van de geslachtsverandering (art. 1385duodecies, 1, eerste lid Ger.W.). 16 B. Bevoegdheden die worden overgeheveld van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg naar de familierechtbank vorderingen betreffende de staat van personen (art. 572bis, 1 Ger.W.) meer bepaald het verhaal tegen de weigeringsbeslissing van de ambtenaar van de burgerlijke stand om hetzij de akte van aangifte van het huwelijk op te maken, hetzij het huwelijk te voltrekken 18 en de verzoeken tot aanstelling van een gerechtsdeurwaarder tot vaststelling van overspel 19 ; 2. voorlopige maatregelen tussen echtgenoten meer bepaald tijdens de echtscheidingsprocedure (art. 572bis, 3 Ger.W.) 20 ; 3. vorderingen met betrekking tot de erfopvolging, schenkingen onder levenden of testamenten (art. 572bis, 9 Ger.W.) meer bepaald de vordering van de algemene legataris tot inbezitstelling 21 ; 4. vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van minderjarige kinderen (art. 572bis, 4 Ger.W.) meer bepaald in het kader van voorlopige maatregelen 22 en de vorderingen ex artikelen 1322bis en 1322decies Ger.W. (art. 572bis, 6 Ger.W.) 23 ; 5. vorderingen met betrekking tot onderhoudsverplichtingen, met uitzondering van die welke betrekking hebben op het leefloon (art. 572bis, 7 Ger.W.) meer bepaald de onderhoudsvordering tegen de verwekker 24. C. Bevoegdheden die worden overgeheveld van de vrederechter naar de familierechtbank vorderingen tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden betreffende de uitoefening van hun rechten of betreffende hun goederen, alsook de voorlopige maatregelen die daarop betrekking hebben (art. 572bis, 3 en 13 Ger.W.) meer bepaald vorderingen ingesteld op grond van artikelen 214, 215, 2, 220, 3, 221, 223, 1479, 1421 BW 26 en vorderingen tot tijdelijk huisverbod als bedoeld in de wet van 15 mei 2012 betreffende het tijdelijk huisverbod in geval van huiselijk geweld (art. 572bis, 11 Ger.W.) 27 ; 16 Zoals gewijzigd bij art. 236 wet op de familie- en jeugdrechtbank. 17 Wijzigingen aangebracht onder meer door artikel 130 WFJRb aan artikel 585 Ger.W. dat de materiële bevoegdheid van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg uitspraak doende op verzoekschrift bepaalt en door artikel 131 WFJRb in artikel 587 Ger.W. dat de materiële bevoegdheid van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg bepaalt. 18 (oud) Art. 587, eerste lid, 9 Ger.W. (opgeheven bij art. 131 WFJRb). 19 Art. 1016bis Ger.W. (gewijzigd bij art. 160 WFJRb). 20 (oud) Art Ger.W. (vervangen bij art. 213 WFJRbb). 21 (oud) Art. 585, 2 Ger.W. (opgeheven bij art. 130 WFJRb). 22 (oud) Art Ger.W. (vervangen bij art. 213 WFJRbb). 23 (oud) Art. 587, eerste lid, 15 Ger.W. (opgeheven bij art. 131 WFJRb). 24 (oud) Art. 338 BW gewijzigd door art. 39 WFJRb. 25 Wijzigingen aangebracht onder meer door artikel 133 WFJRb aan artikel 591 Ger.W. dat de materiële bevoegdheid van de vrederechter bepaalt. 26 (oud) Art. 594, 19 Ger.W. (vervangen bij art. 134,6 WFJRb), zie desbetreffend ook de (nieuwe) artikelen 1253quinquies, 1253sexies en 1253septies Ger.W. gewijzigd door de artikelen 204, 205 en 206 WFJRb. 27 (oud) Art. 4 en (oud) art. 5 wet 15 mei 2012, vervangen door artikel 267 en 268 WFJRb. 5

6 2. vorderingen met betrekking tot de erfopvolging, schenkingen onder levenden of testamenten (art. 572bis, 9 Ger.W.) meer bepaald vorderingen op grond van de wet tot regeling van kleine nalatenschappen ((nieuwe) art. 3 t.e.m. 6 wet 16 mei ) en inzake landbouwbedrijven ((nieuwe) art. 4 t.e.m. 6 en 10 wet 29 augustus ) 30 ; 3. vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van minderjarige kinderen (art. 572bis, 4 Ger.W.) meer bepaald in het kader van de voormalige dringende voorlopige maatregelen voor de vrederechter oude formule 31 alsook het verzet van de persoon die het ouderlijk gezag uitoefent tegen de uitoefening van de rechten van de niet-ontvoogde minderjarige om de op diens spaarboekje ingeschreven sommen op te vragen (art. 572bis, 12 Ger.W.) 32 ; 4. vorderingen met betrekking tot onderhoudsverplichtingen, met uitzondering van die welke betrekking hebben op het leefloon (art. 572bis, 7 Ger.W. juncto (nieuw) art. 591, 14 Ger.W.) 33 alsook geschillen met betrekking tot kinderbijslag 34 : - geschillen met betrekking tot het aanwijzen van de bijslagtrekkende(n) van de kinderbijslag voor de kinderen indien de ouders niet meer samenwonen, en het verzoek tegen de uitbetaling aan de bijslagtrekkende(n) (art. 572bis, 8 Ger.W.) 35 ; - het verzet tegen de uitbetaling van de gezinsbijslag aan de bijslagtrekkende zoals dat verzet is bedoeld in artikel 69, 3 van de wetten betreffende de kinderbijslag voor loonarbeiders gecoördineerd op 19 december 1939, tenzij een vordering bij de jeugdrechtbank aanhangig werd gemaakt op grond van artikel 29 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, en tenzij de vrederechter bevoegd is krachtens artikel 594, 8 (art. 572bis, 14 Ger.W.) 36 ; - het verzet tegen de uitbetaling aan de bijslagtrekkende van de gezinsbijslag voor zelfstandigen, zoals dat verzet is bedoeld in artikel 31, 3 van het koninklijk besluit van 8 april 1976 houdende regeling van de gezinsbijslag ten voordele van de zelfstandigen, tenzij een vordering bij de jeugdrechtbank aanhangig werd gemaakt op grond van artikel 29 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen 28 Gewijzigd bij art. 251 t.e.m. 254 WFJRb. 29 Gewijzigd bij art. 255 t.e.m. 259 WFJRb. 30 (oud) Art. 591, 14 Ger.W. (vervangen bij art. 133, 2 WFJRb). 31 (oud) Art. 223 BW vervangen door art. 28 WFJRb. 32 (oud) Art. 594, 2 Ger.W. (vervangen bij art. 134, 1 WFJRb): de vrederechter blijft enkel nog bevoegd in geval van voogdij. 33 (oud) Art. 591, 7 Ger.W. (vervangen bij art. 133,1 WFJRb). Dit artikel bepaalde (in de versie vóór 1 september 2014 dat de vrederechter bevoegd was inzake geschillen betreffende de uitkeringen tot onderhoud met uitsluiting van geschillen op grond van artikel 336 BW en van die in verband met een rechtsvordering tot echtscheiding of tot scheiding van tafel en bed waarover geen einduitspraak is geveld bij een in kracht van gewijsde gegaan vonnis of arrest. Het (nieuw) artikel 591, 14, vervangen bij artikel 133, 2 WFJRb, maakt de vrederechter enkel nog bevoegd voor de aan het leefloon gerelateerde verplichtingen tot levensonderhoud. 34 (oud) Art. 594, 8 en 9 Ger.W.; de vrederechter blijft nog wel bevoegd in geval van voogdij. 35 De Nederlandse tekst van artikel 128 WFJRb (niet gewijzigd door de coördinatiewetten) spreekt van het verzoek tegen / / Dit is taalkundig niet correct en uit de Franse tekst, die spreekt van des requêtes en opposition kan worden afgeleid dat de Nederlandse tekst vermoedelijk moet zijn het verzoek tot verzet tegen. 36 (oud) Art. 594, 8 Ger.W. 6

7 die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade en tenzij de vrederechter bevoegd is krachtens artikel 594, 9 (art. 572bis, 15 Ger.W.) 37. D. Bevoegdheden die worden overgeheveld van de jeugdrechtbank naar de familierechtbank 1. vorderingen betreffende de staat van personen (art. 572bis, 1 Ger.W.) meer bepaald de adoptie van minderjarigen en de dispensatie van de minimumleeftijd om te huwen; 2. vorderingen betreffende de uitoefening van het ouderlijk gezag 38, de verblijfsregeling of het recht op persoonlijk contact ten aanzien van minderjarige kinderen (art. 572bis, 4 Ger.W.), waaronder ook: a. vorderingen i.v.m. de pleegvoogdij van minderjarigen; b. machtiging tot huwelijk van een minderjarige; c. ontvoogding van een minderjarige; d. vorderingen op grond van artikelen 1095 en 1397 BW; e. met ouderlijk gezag en verblijfsregeling samenhangende onderhoudsvorderingen voor minderjarige kinderen. 2. Onverminderd bijzondere wetgevingen inhoudende bevoegdheidsbepalingen van de familierechtbank - vordering van de echtgenoot tot uitbetaling van de prestaties aan de klagende echtgenoot ingevolge artikel 8 van de besluitwet van 7 februari 1945 betreffende de maatschappelijke veiligheid van de zeelieden ter koopvaardij; - vordering van de echtgenoot tot uitbetaling van de uitkeringen in geval van verkwisting van de uitkeringen door de gerechtigde vordering van een derde dat de uitkering, toekomende aan de overlevende echtgenoot of aan de van tafel en bed gescheiden uitkeringsgerechtigde, wordt uitbetaald aan diegene aan wie de bewaring van de kinderen toevertrouwd is ingevolge artikel 44 van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders; - vorderingen tot overname en het verzet tegen overname van landbouwbedrijven ingevolge de artikelen 4 tot 10 van de wet op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit; - vordering tot het bekomen van een vonnis houdende vaststelling van de geboorte of het overlijden bij laattijdige aangifte en vordering tot verbetering of vernietiging van de akten van de burgerlijke stand die door consulaire ambtenaren werden opgemaakt. Hoewel artikelen 15 en 16 van het Consulair Wetboek 39 opnieuw de rechtbank van eerste aanleg te Brussel aanduiden als bevoegde rechtbank, meen ik dat dit op een vergetelheid van de wetgever berust en het wel degelijk de bedoeling van de 37 (oud) Art. 594, 9 Ger.W. 38 Art. 387bis, eerste lid BW zoals vervangen door art. 64 WFJRb. 39 Ingevoegd bij art. 2 wet 21 december 2013, BS 21 januari 2014, in werking getreden op 15 juni 2014 (op basis van art. 1 KB 19 april 2014). 7

8 wetgever is om de familierechtbank binnen de Nederlandstalige respectievelijke Franstalige rechtbank van eerste aanleg te Brussel bevoegd te maken. Immers artikel 260 WFJRb wijzigde artikel 11 van de wet van 12 juli 1931 en wees voor dergelijke vorderingen de familierechtbank te Brussel als bevoegde rechtbank aan. De wet van 12 juli 1931 betrekking hebbende op zekere akten van den burgerlijke stand alsmede op de bevoegdheid der diplomatieke en consulaire ambtenaren in zake burgerlijken stand werd opgeheven bij artikel 7 van de wet van 21 december 2013 ingevolge de invoering van het Consulair Wetboek; - vorderingen inzake erfregeling van de kleine nalatenschappen ingevolge artikelen 3 tot 6 van de wet tot van 16 mei 1900 tot erfregeling van de kleine nalatenschappen; - vordering tot homologatie van de akte van bekendheid ingevolge artikel 5 Wetboek van de Belgische Nationaliteit; - verhaal in geval van weigering van erkenning van de geldigheid van een buitenlandse authentieke akte en vordering tot uitvoerbaarverklaring van een buitenlandse authentieke akte betreffende een bevoegdheid als bedoeld in artikel 572bis Ger.W. en verhaal tegen de weigering van de bewaarder tot kantmelding of overschrijving van een buitenlandse authentieke akte betreffende de burgerlijke stand ingevolge de artikelen 27 en 31 van de wet houdende het Wetboek van Internationaal Privaatrecht; - diverse bepalingen van het BW waarvoor verwezen wordt naar de bevoegdheidstabel op het einde van DEEL I. 3. Onverminderd de bijzondere bevoegdheden die zijn toegekend aan de vrederechter Ingevolge wijzigingen aangebracht door de WFJRb is de vrederechter op 1 september 2014 bevoegd voor: - geschillen als bedoeld in de wet van 20 juli 1971 op de begraafplaatsen en de lijkbezorging ((nieuw) art. 591, 7 Ger.W., vervangen bij art. 133, 1 WFJRb) 40 ; - de aan het leefloon gerelateerde verplichtingen tot levensonderhoud ((nieuw) art. 591, 14 Ger.W., vervangen bij art. 133, 2 WFJRb). Het betreft met name het verhaal door het OCMW op de onderhoudsplichtige; - in geval van een minderjarige onder voogdij blijft de vrederechter bevoegd voor bepaalde materies die voor minderjarige onder ouderlijk gezag zijn overgeheveld aan de familierechtbank ((nieuwe) art. 594, , gewijzigd bij art WFJRb); - de vorderingen om maatregelen tot gerechtelijke bescherming als bedoeld in de artikelen 1238 tot 1252 Ger.W. ((nieuw) art. 594, 16 /1 Ger.W., ingevoegd bij art. 134, 4 WFJRb); - de vordering betreffende het vermoeden van afwezigheid als bedoeld in artikel 112 BW ((nieuw) art. 594, 16 /2 Ger.W., ingevoegd bij art. 134, 5 WFJRb en gewijzigd bij art. 62 Coördinatiewet I 8 mei 2014) 41 ; - de aanvraag tot aanwijzing van een curator over een doofstomme die niet kan schrijven krachtens artikel 936 BW ((nieuw) art. 594, 19 Ger.W., vervangen bij art. 134, 6 WFJRb) 42 ; 40 (oud) Art. 587, 1 Ger.W. (opgeheven bij art. 131 WFJRb), dit is een bevoegdheid die overkomt van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. 41 De bevoegdheid inzake het gerechtelijk beheer van de goederen van een vermoedelijke afwezige overeenkomstig de artikelen 113 tot 117 BW behoorde reeds tot de bevoegdheid van de vrederechter krachtens artikel 596bis Ger.W. 8

9 - aanstelling sekwesters ((nieuw) art. 597, gewijzigd bij art. 135 WFJRb) 43. Volgende materies blijven tot de bevoegdheden van de vrederechter behoren gelet op zijn rol als beschermrechter : - verzoeken ingediend krachtens de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (art. 594, 15 Ger.W.). In toepassing van artikel 1, 2, tweede lid W is enkel de jeugdrechtbank of de jeugdrechter bevoegd voor de in het kader van de wet bedoelde beschermingsmaatregelen t.a.v. minderjarigen; - elk verzoek dat hem is gericht met toepassing van de artikelen 490 tot 501/2 BW 44 ((nieuw) art. 594, 16 Ger.W., gewijzigd bij art. 155, 2 wet 17 maart 2013); - voogdij (art. 596 Ger.W.); - gerechtelijk beheer van de goederen van een vermoedelijk afwezige overeenkomstig de artikelen 113 tot 117 BW (art. 596bis Ger.W.); - bevoegdheid inzake verzegeling ((nieuw) art. 597 Ger.W.); - boedelbeschrijving (art Ger.W.); - machtiging tot verkoop van roerende en onroerende goederen wanneer minderjarigen betrokken zijn (art. 1186, 1187 en 1197 Ger.W.); - de machtiging voor de ouders inzake het beheer van de goederen van hun kinderen (art. 378 BW); - de opmaak van de authentieke akte tot vaststelling van de pleegvoogdijovereenkomst (art. 475ter, eerste lid BW). De vrederechter blijft eveneens bevoegd inzake de afgifte van een akte van bekendheid (art. 70 BW en art. 5 WBN). 4 Bevoegdheid van de familierechtbank inzake hogere beroepen tegen vonnissen gewezen door de vrederechter het nieuwe artikel 577, tweede lid Ger.W. a) Burgerlijke rechtbank of familierechtbank? Artikel 577, eerste lid Ger.W. (ongewijzigd) bepaalt dat de rechtbank van eerste aanleg in hoger beroep kennisneemt van de vonnissen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter en, in de gevallen bepaald bij artikel 601bis, door de politierechtbank. Artikel 29 van het aanvankelijke wetsvoorstel 53K3356 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake justitie van 12 februari 2014 voorzag in de invoering van een nieuw artikel 572ter in het Ger.W. dat beoogde de bevoegdheid van de familierechtbank inzake hogere beroepen tegen vonnissen gewezen door de vrederechter vast te leggen. Ingevolge het advies van de Raad van State van 17 maart 2014 die de formulering van dit nieuw in te voeren artikel technisch onjuist bevond, werd deze piste verlaten. Het bestaande artikel 577 Ger.W. blijft behouden en bij artikel 28 van de 42 (oud) Art. 585, 9 Ger.W. (opgeheven bij art. 130 WFJRb). Dit is een bevoegdheid die overkomt van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. 43 (oud) Art. 584, lid 5, 1 Ger.W. (opgeheven bij art. 129,2 WFJRb). Dit is een bevoegdheid die overkomt van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. 44 Bewind over de persoon en/of de goederen zoals gewijzigd door de wet van 17 maart

10 Coördinatiewet I 8 mei 2014 werd een nieuw lid toegevoegd aan artikel 577 Ger.W. 45 Hierin wordt bepaald dat, in afwijking van het eerste lid dat bepaalt dat de rechtbank van eerste aanleg kennis neemt van het hoger beroep tegen vonnissen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter het hoger beroep tegen de beslissingen door de vrederechter in eerste aanleg gewezen in de gevallen bedoeld in de artikelen 594, 2, 3, 6, 8, 9, 15 tot 16 /2 en 19 en 596 tot 597, binnen de rechtbank van eerste aanleg wordt behandeld door de familierechtbank. De familierechtbank neemt aldus in hoger beroep kennis van de beslissingen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter in volgende gevallen: - in geval van voogdij, over het verzet van de wettelijke vertegenwoordiger tegen de uitoefening van de rechten van de niet ontvoogde minderjarige om de op diens spaarboekje ingeschreven sommen op te vragen (art. 594, 2 Ger.W.); - over het verzet van de vader of de voogd tegen de aansluiting van de minderjarige bij een beroepsvereniging (art. 594, 3 Ger.W.); - over de verzoeken die bij hem worden ingediend in verband met de voogdij van minderjarigen alsook ter uitvoering van de artikelen 378 (bijzondere machtiging bepaalde handelingen ouders) en 483 (machtiging tot aangaan leningen) van het BW (art. 594, 6 Ger.W.); - over het verzet van de voogd, de toeziende voogd, de curator of de rechthebbende, tegen de uitbetaling van de gezinsbijslag aan de bijslagtrekkende zoals het is bedoeld in artikel 69, 3 van de samengeordende wetten betreffende de kinderbijslag voor loonarbeiders, buiten het geval waar de vordering bij de jeugdrechtbank aanhangig gemaakt wordt op grond van artikel 29 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming (art. 594, 8 Ger.W.); - in geval van een minderjarige onder voogdij, over het verzet tegen de betaling aan de bijslagtrekkende van de gezinsbijslag voor zelfstandigen, tenzij een vordering bij de jeugdrechtbank aanhangig gemaakt werd op grond van artikel 29 van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming (art. 594, 9 Ger.W.); - over de verzoeken die bij hem worden ingediend krachtens de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (art. 594, 15 Ger.W.) 46 ; - over elk verzoek dat tot hem is gericht met toepassing van de artikelen 490 tot 501/2 van het BW (art. 594, 16 Ger.W.) (bewind over de persoon en/of de goederen zoals gewijzigd door de wet van 17 maart 2013); - over de vorderingen om maatregelen tot gerechtelijke bescherming, als bedoeld in de artikelen 1238 tot 1252 (art. 594, 16 /1 Ger.W.); - over de vorderingen betreffende het vermoeden van afwezigheid als bedoeld in artikel 112 van het BW (art. 594, 16 /2 Ger.W.); - over de verzoeken om een curator aan te wijzen krachtens artikel 936 van het BW (wat betreft de aanneming van een schenking door een doofstomme die niet kan schrijven) (art. 594, 19 Ger.W.); - inzake voogdij zoals in boek I van het BW is voorgeschreven (art. 596 Ger.W.); - inzake het gerechtelijk beheer van de goederen van een vermoedelijk afwezige overeenkomstig de artikelen 113 tot 117 BW (art. 596bis Ger.W.); 45 Oorspronkelijk vormde dit een derde lid van artikel 577 Ger.W. maar doordat het oorspronkelijke tweede lid van artikel 577 Ger.W. inmiddels werd opgeheven bij artikel 5 van de wet van 26 maart 2014 (BS 22 mei 2014) is dit thans het tweede lid van artikel 577 Ger.W. 46 Zie tevens de wijziging van artikel 30, 3 van de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke zoals gewijzigd door artikel 247 WFJRb. 10

11 - inzake verzegeling en aanstelling van sekwesters (art. 597 Ger.W.). De opsomming in artikel 577, voorheen derde lid, (thans) tweede lid Ger.W. is limitatief. De bevoegdheid van de familierechtbank inzake hogere beroepen tegen beslissingen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter is beperkt tot de vermelde materies. Al wat in artikel 577 (thans) tweede lid Ger.W. niet uitdrukkelijk aan de familierechtbank is toegekend, blijft tot de bevoegdheid van de burgerlijke rechtbank behoren. Bijgevolg zullen de hogere beroepen tegen beslissingen van de vrederechter gewezen in de hiernavolgende materies niet door de familierechtbank worden behandeld maar door de burgerlijke rechtbank, die binnen de rechtbank van eerste aanleg voor de niet strafrechtelijke materies de normaal bevoegde rechtbank blijft: - inzake begraafplaatsen en de lijkbezorging 47 ; - inzake de aan het leefloon gerelateerde verplichtingen tot levensonderhoud 48 ; - inzake boedelbeschrijving 49 ; - inzake machtiging tot verkoop roerende en onroerende goederen wanneer minderjarigen betrokken zijn 50 ; - inzake afgifte van een akte van bekendheid; - inzake opmaak van de authentieke akte tot vaststelling van de pleegvoogdijovereenkomst 51. b) Principiële behandeling door een kamer met één rechter Artikel 92, 1, 3 Ger.W. dat bepaalt welk hoger beroep tegen vonnissen dient te worden toegewezen aan een kamer met drie rechters, werd gewijzigd door artikel 11 van de wet diverse bepalingen van 25 april 2014 (BS 14 mei 2014, 39045) 52. In voornoemd artikel worden de woorden door de vrederechter weggelaten. Sinds 1 september 2014 kan het hoger beroep tegen vonnissen in eerste aanleg gewezen door de vrederechter aldus behandeld worden door een kamer van de burgerlijke rechtbank of van de familierechtbank die zitting houdt met één rechter. Een uitzondering hierop vormt het hoger beroep tegen de vonnissen van de vrederechter in het kader van de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke. Krachtens (nieuw) artikel 30, 3, eerste lid van deze wet wordt het hoger beroep ingesteld bij verzoekschrift gericht tot de familierechtbank. De zaak wordt verwezen naar een kamer met drie rechters. Het hoger beroep tegen de vonnissen van de jeugdrechtbank in het kader van deze wet (meer bepaald in het geval van de minderjarige geesteszieke in toepassing van artikel 1, 2, tweede lid W is enkel de jeugdrechtbank of de jeugdrechter bevoegd voor de in het kader van de wet bedoelde beschermingsmaatregelen t.a.v. minderjarigen) wordt ingesteld bij verzoekschrift gericht tot de jeugdkamer van het hof van beroep. Ook de samenstelling van de familiekamer van het hof van beroep die het hoger beroep behandelt in bepaalde familiale zaken met betrekking tot minderjarigen, werd 47 (nieuw) Art. 591, 7 Ger.W. 48 (nieuw) Art. 591, 14 Ger.W. 49 Art Ger.W. 50 Art. 1186, 1187 en 1197 Ger.W. 51 Art. 475ter BW. 52 Zie daarover het wetsontwerp houdende diverse bepalingen inzake Justitie, Parl.St. Kamer , DOC 53K-3149/001 d.d. 26 november 2013, en het ambtshalve advies van de HRJ over de bepalingen inzake de alleenzetelend rechter en raadsheer in hoger beroep vervat in het wetsontwerp houdende diverse bepalingen inzake Justitie, goedgekeurd door de algemene vergadering van de HRJ op 2 december

12 gewijzigd. Hogere beroepen tegen beslissingen gewezen door de familierechtbank aangaande de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling, het recht op persoonlijk contact, de ontvoogding, de opheffing van het verbod op het huwelijk tussen minderjarigen, de pleegvoogdij en de onderhoudsverplichtingen ten aanzien van minderjarigen, worden in toepassing van artikel 109bis 1, 1/1 Ger.W. (zoals vervangen bij artikel 53 Coördinatiewet I 8 mei 2014) voortaan toegewezen aan een kamer met één raadsheer. De wetgever heeft met de invoeging van 1/1 in artikel 109bis, 1 Ger.W. het voorheen reeds bestaande systeem van de alleenzetelend raadsheer (in burgerlijke zaken en in protectionele zaken) voor de jeugdkamers van het hof van beroep (artikel 109bis, 1, 1 Ger.W.) uitgebreid naar de nieuw opgerichte familiekamers van het hof van beroep - en aldus veralgemeend - voor alle zaken met betrekking tot minderjarigen die vanaf 1 september 2014 tot de materiële bevoegdheid van de familierechtbank behoren. De wettekst waarbij de samenstelling van de kamer die van bepaalde zaken kennis dient te nemen wordt gewijzigd, betreft de rechterlijke organisatie en dient onmiddellijk te worden toegepast. (vgl. Cass. 27 oktober 1988, Arr.Cass., , 240.) (cfr. OGR, Vanlersberghe, randnummer 9) 5 Bevoegdheid bij hoogdringendheid Een belangrijke nieuwigheid van de WFJRb is dat krachtens (nieuw) artikel 95 Ger.W. de familierechtbank in alle familiezaken die behoren tot haar materiële bevoegdheid zélf de zitting in kort geding houdt. De voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, voorheen de gemeenrechtelijke kortgedingrechter, kan krachtens (nieuw) artikel 584, tweede lid Ger.W. in spoedeisende gevallen die behoren tot de bevoegdheid van de familierechtbank enkel nog in geval van volstrekte noodzakelijkheid worden gevat. Dit gebeurt zoals voorheen bij eenzijdig verzoekschrift (art. 584, vierde lid Ger.W.). Voor aangelegenheden die behoren tot de bevoegdheid van de familierechtbank wordt aldus afgeweken van het principe van onvoorwaardelijke volheid van bevoegdheid van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in geval van hoogdringendheid. Deze onvoorwaardelijke volheid van bevoegdheid houdt in dat de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in kort geding uitspraak kan doen in alle zaken die hij spoedeisend acht, zelfs indien het aangelegenheden betreft die ten gronde tot de bevoegdheid van een ander rechtscollege (bijvoorbeeld de arbeidsrechtbank of de rechtbank van koophandel) behoren. Conflicten inzake de bevoegdheids(her)verdeling tussen de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg en de familierechtbank in spoedeisende zaken (bevoegdheidsbepaling van artikel 584, eerste lid en tweede lid Ger.W.) zijn geen bevoegdheidsincidenten doch wel verdelingsincidenten. De voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg moet, voorzover geen volstrekte noodzakelijkheid wordt aangevoerd, in hoogdringende zaken die behoren tot de bevoegdheid van de familierechtbank de zaak verwijzen naar de familierechtbank zitting houdende in spoedeisende zaken met toepassing van artikel 88, 2 Ger.W.: dit is immers geen kwestie van volstrekte bevoegdheid van een rechtbank die betrekking heeft op de taakverdeling tussen de verschillende rechtbanken van de rechterlijke macht, maar van een correcte toewijzing aan een onderdeel van eenzelfde rechtbank van eerste aanleg (taakverdeling tussen de voorzitter en de kamers van zijn rechtbank). De vordering in kortgeding werd immers niet ten onrechte (bij gebreke 12

13 aan urgentie) ingesteld maar werd wel verkeerdelijk voor de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg ingesteld in plaats van voor de familiekamer. Het (nieuw) artikel 1253ter/4 e.v. Ger.W. 53 regelt de familiale kortgedingprocedure in de zaken waarvan de spoedeisendheid wordt aangevoerd ( 1) of in de zaken waarvan de spoedeisendheid wordt verondersteld ( 2). In een zevental zaken die worden opgesomd in 2 54 wordt de hoogdringendheid verondersteld, zodat deze in afwijking van 1 niet moet worden aangetoond door de eiser. De familierechter die op basis van deze veronderstelde hoogdringendheid zetelt als kortgedingrechter doet evenwel uitspraak ten gronde en niet bij voorraad net zoals voorheen de voorzitter van de rechtbank die voorlopige maatregelen beval krachtens (oud) artikel 1280 Ger.W., en in tegenstelling tot de voorzitter die maatregelen beveelt krachtens artikel 584 Ger.W. Indien zaken die worden geacht spoedeisend te zijn worden ingeleid samen met andere zaken, kan de familierechtbank beslissen om ook op deze niet spoedeisende zaken de kortgedingprocedure toe te passen. Ook voor vorderingen die niet worden geacht spoedeisend te zijn in de zin van artikel 1253ter/4, 2 Ger.W. kan toch nog uitspraak in kort geding worden gedaan indien de eiser de hoogdringendheid aantoont (artikel 1253ter/4, 1 Ger.W.). Indien het bewijs van de hoogdringendheid ontbreekt, verzendt de familierechter die in kort geding zetelt, de zaak naar een gewone zitting van de familierechtbank. De vordering kan dus in tegenstelling tot met wat gebeurt in het kader van artikel 584 Ger.W. (= gemeenrechtelijk kort geding) niet meer afgewezen worden op grond dat de voorgehouden hoogdringendheid niet voorhanden is. De oorspronkelijke spoedeisende vordering zal dan met toepassing van artikel 807 Ger.W. bij op tegenspraak genomen conclusies moeten worden uitgebreid en/of gewijzigd naar een vordering ten gronde. Dit kan evenwel slechts voorzover de nieuwe vordering ten gronde berust op een feit of een akte die reeds in de dagvaarding - die dus oorspronkelijk een dagvaarding in kortgeding was - werd aangevoerd. In zaken betreffende vorderingen aangaande minderjarige kinderen zal de familierechtbank dus geen uitspraak meer doen bij voorraad tot aan de beslissing van de bodemrechter. Uitspraken van de familierechtbank aangaande maatregelen voor minderjarige kinderen zullen steeds zoals in kortgeding, dus ten gronde zijn. Enkel de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg die gevat wordt op grond van artikel 584, vierde lid Ger.W. zal nog een uitspraak bij voorraad kunnen doen in verband met vorderingen met betrekking tot de kinderen. 6. Bevoegdheid ratione summae en aanleggrens Ingevolge een wijziging van artikel 590 Ger.W. wordt de bevoegdheidsgrens ratione summae van de vrederechter opgetrokken van vorderingen tot naar vorderingen tot Dit gebeurt als gedeeltelijke compensatie voor het verlies voor de vrederechters van hun bevoegdheid in familiezaken en als gedeeltelijke tegemoetkoming 53 Ingevoegd bij art. 198 WFJRb en gewijzigd bij art. 78 Coördinatiewet I 8 mei 2014 (BS 14 mei 2014). 54 Alle vorderingen met betrekking tot minderjarige kinderen alle onderhoudsvorderingen voorlopige maatregelen weigering huwelijksvoltrekking en weigering melding verklaring wettelijke samenwoning. 13

14 aan het niveau van de rechtbank van eerste aanleg wegens de toekenning van extra bevoegdheden in familiezaken. Hoewel het verlies van familiale bevoegdheden van de vrederechter gepaard gaat met een aangroei van het bevoegdheidspakket van de sectie familierechtbank van de rechtbank van eerste aanleg, brengt de gewijzigde bevoegdheidsherverdeling ratione summae enkel een vermindering met zich wat betreft het aantal zaken dat wordt gebracht voor de sectie burgerlijke rechtbank van de rechtbank van eerste aanleg. De familiale vorderingen bedoeld in artikel 572bis Ger.W. zijn immers niet in geld waardeerbare vorderingen en worden ongeacht het bedrag ervan aan de rechtsmacht van de vrederechter onttrokken. Het is trouwens ook de sectie burgerlijke rechtbank van de rechtbank van eerste aanleg die bovendien haar bevoegdheden verliest inzake onbekwaamheidsstatuten (verlengde minderjarigheid, gerechtelijke onbekwaamverklaring en bijstand van een gerechtelijk raadsman) ten voordele van de vrederechter krachtens de wet van 17 maart 2013 die eveneens op 1 september 2014 in werking is getreden. Naast het optrekken van de bevoegdheidsgrens ratione summae werd ook de aanleggrens bepaald in artikel 617 Ger.W. opgetrokken. Wat betreft vonnissen van de vrederechter en van de politierechtbank in geschillen bedoeld in artikel 601bis Ger.W. wordt de aanleggrens verlegd van naar Wat betreft vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en van de rechtbank van koophandel wordt de aanleggrens verlegd van naar Op die manier zullen enerzijds de rechtbanken van eerste aanleg en de rechtbanken van koophandel minder hogere beroepen tegen vonnissen van de vredegerechten en van de politierechtbanken te verwerken hebben, en zullen anderzijds de hoven van beroep minder hogere beroepen tegen vonnissen van de rechtbank van eerste aanleg en van de rechtbank van koophandel te verwerken hebben. Ook hier komt de vermindering van het aantal hogere beroepen tegen vonnissen van de vredegerechten en van de politierechtbanken vooral ten goede aan de sectie burgerlijke rechtbank van de rechtbank van eerste aanleg. 14

15 HOOFDSTUK II - TERRITORIALE BEVOEGDHEID 1 Het nieuwe artikel 629bis Ger.W. - territoriaal bevoegde familierechtbank 55 Het nieuwe artikel 629bis Ger.W. 56 is de kernbepaling om de territoriaal bevoegde familierechtbank aan te wijzen. Het artikel is opgebouwd uit acht paragrafen waarin volgende zes regels te onderscheiden zijn: 1. Absolute voorrang van de eerder gevatte familierechtbank wat betreft de vorderingen die worden gegroepeerd in het familiedossier ( 1). 2. Vrije keuze van partijen om de familierechtbank aan te duiden die hun familiedossier zal behandelen indien nog niet eerder een familierechtbank gevat is ( 8). 3. Familierechtbank van de woonplaats of gewone verblijfplaats van de minderjarige wat betreft vorderingen aangaande het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling en de onderhoudsverplichtingen ( 2-6-7). 4. Familierechtbank door het Ger.W. aangeduid voor een aantal opgesomde vorderingen die niet worden opgenomen in het familiedossier ( 3). 5. Familierechtbank van de woonplaats van de eiser wat betreft vorderingen aangaande onderhoudsverplichtingen, uitgezonderd deze voor minderjarige kinderen (als facultatieve bevoegdheidsbepaling) ( 4). 6. Familierechtbank van de woonplaats van de verweerder of van de laatste echtelijke verblijfplaats of van de gemeenschappelijke woonplaats van de wettelijk samenwonenden voor alle overige vorderingen ( 5). Voor vorderingen die niet worden samengevoegd in het familiedossier gelden de regels van artikel 629bis, 3, 4 en 5 Ger.W. Met uitzondering van de regel van artikel 629bis, 3 Ger.W. gelden voor vorderingen die worden opgenomen in het familiedossier, alle andere regels van artikel 629bis Ger.W. Wat betreft deze vorderingen die thuishoren in het familiedossier wordt een onderscheid gemaakt tussen de hypothese waarbij reeds eerder een vordering aanhangig is gemaakt voor de familierechtbank en de hypothese waarbij nog niet eerder een vordering aanhangig is gemaakt voor de familierechtbank. 55 Zie eveneens het schema inzake territoriale bevoegdheid op het einde van DEEL I. 56 Ingevoegd bij art. 141 WFJRb en gewijzigd bij art. 62, 1 en 2 Coördinatiewet I 8 mei

16 REGEL 1 - artikel 629bis, 1 - absolute voorrang van de eerder gevatte familierechtbank voor vorderingen samengevoegd in het familiedossier bepaling van openbare orde Vooraf Artikel 630 Ger.W. bepaalt dat iedere overeenkomst die in strijd is met de bepalingen van artikel 629bis en dagtekent van vóór het ontstaan van het geschil van rechtswege nietig is. Krachtens artikel 629bis, 8 kunnen partijen slechts onder voorbehoud van 1 bepalen welke familierechtbank bevoegd zal zijn om hun familiedossier te behandelen. Met andere woorden mogen partijen, indien er reeds eerder een familierechtbank gevat is voor vorderingen als bedoeld in artikel 629bis, 1 en er dus reeds een familiedossier bestaat, noch vóór, noch na het ontstaan van het geschil in onderling overleg bij overeenkomst afwijken van de regel van artikel 629bis, 1 Ger.W. Partijen hebben in deze hypothese niet de mogelijkheid om een andere territoriaal bevoegde familierechtbank te kiezen dan de op grond van artikel 629bis, 1 Ger.W. aangewezen familierechtbank. De bepaling van artikel 629bis, 1 Ger.W. is zodoende van openbare orde 57. Uit dit openbare orde-karakter van de bepaling van artikel 629bis, 1 Ger.W. volgt dat de familierechter steeds, ambtshalve, zijn bevoegdheid ratione loci moet onderzoeken. Concreet houdt dit in dat hij moet nagaan of er reeds eerder een familierechtbank gevat is. Zolang het bestaan van familiedossiers niet op nationaal niveau wordt geregistreerd en niet consulteerbaar is voor de familierechters, kan dit tot problemen leiden. Artikel 629bis, 1 Indien er reeds een vordering die behoort tot de volstrekte bevoegdheid van de familierechtbank zoals bepaald in artikel 572bis Ger.W. aanhangig is gemaakt voor een familierechtbank (= bestaan van een eerder gevatte familierechtbank), dan wordt deze familierechtbank de territoriaal bevoegde rechtbank voor alle later ingestelde familiale vorderingen: tussen partijen die hetzij gehuwd zijn (geweest); tussen partijen die hetzij wettelijk samenwonenden zijn (geweest); aangaande gemeenschappelijke kinderen van partijen of goederen van die kinderen, aangaande kinderen waarvan de afstamming slechts ten aanzien van één van de ouders is vastgesteld. De eerste vraag die moet worden beantwoord om de territoriaal bevoegde familierechtbank te kunnen aanduiden, is dus of er reeds een familierechtbank werd gevat voor een familiale vordering zoals omschreven in artikel 629bis, 1. De omschrijving van de nieuwe familiale vorderingen gehanteerd in artikel 629bis, 1 Ger.W. (vorderingen tussen partijen die ) is haast identiek als deze in artikel 725bis, 1 57 Art. 6 BW. Aan de wetten die de openbare orde en de goede zeden betreffen, kan door bijzondere overeenkomsten geen afbreuk worden gedaan. 16

17 Ger.W. welk artikel voorschrijft welke vorderingen moeten worden samengevoegd in het familiedossier 58. Er zijn evenwel twee verschilpunten in de omschrijving van de in betreffende wetsartikelen beoogde vorderingen: Enerzijds vermeldt artikel 629bis, 1 Ger.W., in tegenstelling tot artikel 725bis Ger.W., niet uitdrukkelijk de zaken met betrekking tot het in artikel 375bis BW bedoelde recht op persoonlijk contact van een grootouder of een derde met een bijzondere affectieve band. Het toepassingsgebied van artikel 629bis, 1 Ger.W. is hier enger omschreven dan dat van artikel 725bis Ger.W. Hoewel niet uitdrukkelijk vermeld, valt een vordering tot persoonlijk contact op basis van de ratio legis van de WFJRb toch onder het toepassingsgebied van artikel 629bis, 1. Anders oordelen met name dat gelet op de niet uitdrukkelijke vermelding het artikel 629bis, 1 Ger.W. niet geldt voor vorderingen op grond van artikel 375bis BW geeft aanleiding tot problemen indien er reeds eerder een familierechtbank is gevat, die niet de familierechtbank van de huidige woonplaats of bij gebreke van woonplaats de huidige gewone verblijfplaats van de minderjarige is 59. Het familiedossier berust bij deze eerst gevatte familierechtbank. Indien artikel 629bis, 1 Ger.W. niet zou gelden voor vorderingen op grond van artikel 375bis BW, moet voor de aanwijzing van de territoriaal bevoegde familierechtbank voor de vordering op grond van artikel 375bis BW toepassing worden gemaakt van artikel 629bis, 2 Ger.W. (cf. infra) dat bepaalt dat de familierechtbank van de woonplaats of bij gebreke van woonplaats de gewone verblijfplaats van de minderjarige bevoegd is. In deze hypothese zullen dus twee onderscheiden familierechtbanken bevoegd zijn om kennis te nemen van vorderingen die echter krachtens artikel 725bis Ger.W. samenhoren in hetzelfde familiedossier en dus gegroepeerd moeten worden bij eenzelfde familierechtbank. Dit is niet de bedoeling van de wetgever geweest. Anderzijds betreft artikel 629bis, 1 Ger.W. vorderingen aangaande gemeenschappelijke kinderen van partijen daar waar artikel 725bis Ger.W. enkel vorderingen tussen partijen die samen een minderjarig kind hebben betreft. Het toepassingsgebied van artikel 629bis, 1 Ger.W. is hier ruimer omschreven dan dat van artikel 725bis Ger.W. 58 Worden krachtens artikel 725bis Ger.W. samengevoegd in het familiedossier, de bij de familierechtbank ingediende vorderingen tussen partijen die: ofwel samen een minderjarig kind hebben; ofwel gehuwd zijn of waren; ofwel wettelijk samenwonenden zijn of waren, + vorderingen met betrekking tot een kind waarvan de afstamming slechts ten aanzien van één ouder is vastgesteld; + vorderingen met betrekking tot het in artikel 375bis BW bedoelde persoonlijk contact. 59 Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer reeds een familiedossier hangende is voor de familierechtbank van de laatste echtelijke verblijfplaats omdat de eerst ingestelde familievordering een zuivere echtscheidingsvordering was (toepassing van art. 628, 1 Ger.W.) en dit terwijl de laatste echtelijke verblijfplaats niet dezelfde is als de huidige woonplaats van de kinderen. 17