Help, ik krijg geen lucht meer. Gino Onkelinx Instructeur RKHD Lesgever RK OK-verpleegkundige Sint-Trudo

Transcriptie

1 Help, ik krijg geen lucht meer Gino Onkelinx Instructeur RKHD Lesgever RK OK-verpleegkundige Sint-Trudo

2 overzicht Anatomie van de luchtwegen Fysiologie van de luchtwegen Ademhalingsproblemen: een bloemlezing Hyperventilatie Kortademigheid Astma COPD Longoedeem Longembolie Luchtwegobstructie Thoraxtrauma CO-vergiftiging.

3 overzicht Specifieke oorzaken Zuurstof Saturatiemeting vraagstelling

4 Anatomie van de luchtwegen

5 Anatomie

6 Fysiologie van de luchtwegen Voor een goede zuurstofvoorziening zijn er 3 processen nodig: Ventilatie (ademhaling) Oxygenatie (gasuitwisseling) Circulatie (doorbloeding)

7 Fysiologie van de luchtwegen Als 1 of meer van deze processen verstoord zijn kan een levensbedreigende situatie ontstaan. VENTILATIE: In de lucht moet voldoende zuurstof aanwezig zijn. Die moet op haar beurt goed tot in de longblaasjes geraken vrije luchtweg en goede ademhalingsbewegingen.

8 Fysiologie van de luchtwegen Oxygenatie: De uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide, dit door een concentratieverschil aan beide zijden van de longblaasjes. Door een hogere concentratie van zuurstof in de longblaasjes tov de bloedvaatjes er rond dringt zuurstof door de longblaasjes in het bloed.

9 Fysiologie van de luchtwegen Circulatie: De doorbloeding in de weefsels moet voldoende groot zijn. Het hart moet het bloed dus met voldoende druk en snelheid rondpompen in het lichaam. Hierdoor komt zuurstofrijk bloed tot in de weefsels.

10 Fysiologie van de luchtwegen

11 Longblaasjes

12 Longblaasjes

13

14 Hyperventilatie Bij hyperventilatie ademt een SO te snel en te diep, terwijl het zuurstofverbruik normaal blijft. er wordt teveel CO2 uitgeademd zodat er een tekort komt in het bloed. Deze verandering lokt diverse symptomen uit, die voorbijgaan als de AH terug normaal wordt

15 Hyperventilatie Hyperventilatie is meestal een reactie op een emotioneel geladen situatie. MAAR kan ook het gevolg zijn van: Hartproblemen Een hevige inspanning Een hersenletsel Druggebruik Stofwisselingsstoornissen Deze aandoeningen behandelen als emotionele hyperventilatie kan ernstige gevolgen hebben

16 Hyperventilatie SO ademt snel en oppervlakkig Onrustig Soms is so duizelig of misselijk Soms tintelingen aan mond of in de vingers Kalmeer het SO en laat het rustig ademen Geef een zak om in te blazen.

17 Kortademigheid Is een situatie waarbij het SO plots, zonder dat er een vreemd voorwerp in luchtweg zit nier meer goed kan in- of uitademen. Dit kan voorkomen bij astma of COPD, maar ook bij hartaandoeningen, allergische reacties, zware sportinspanningen

18 Kortademigheid SO ademt moeilijk, snakt naar adem. Kan soms ook te snel ademen of hoesten Ademhaling kan een reutelend of piepend geluid maken. SO heeft versnelde hartslag of hartkloppingen. Cyanose Ademhalingsspieren worden soms extra samengetrokken

19 Kortademigheid Vermijd paniek, laat het SO rusten, laat SO zelf de houding aannemen die hem het best lijkt Vraag naar medicatie puffertje, laat SO dat nemen Geef evt zuurstof Blijf bij het SO tot het terug normaal ademt Blijf vit functies controleren en handel naar waarneming

20 ASTMA Vernauwing van kleinere luchtpijptakjes rmt slijmvorming en kortademigheid tot gevolg, uitgelokt door oa allergie, luchtverontreiniging, infectie, soms zonder duidelijke oorzaak Vaak jonge patiënten, nemen vaak chronisch puffers

21 ASTMA Opletten voor uitputting: een SO dat gebruik maakt van hulpademhalingsspieren, die plots rustiger ademt maar en niet beter uitziet MUG bijroepen. VERDERE EH zie bij kortademigheid

22 COPD COPD is de afkorting van: Chronic Obstructive Pulmonary Disease Het is een verzamelnaam voor langdurige longziekten waarbij er sprake is van een belemmering van de luchtstroom in de kleinere luchtpijptakjes. In tegenstelling tot bij astma normaliseert de ademhaling niet tussen de aanvallen door. Soms wel opstoten van ernstige kortademigheid.

23 COPD COPD komt vooral voor bij rokers ouder dan 40 jaar. Het is vaak een combinatie van ontsteking, slijmafscheiding en vernauwing van de kleinere luchtwegen in de longen. ROKERSLONG

24 COPD en carbonarcose Als je een COPD-patiënt te veel O2 geeft, kan hij stoppen met ademen, Klopt, maar bij acute O2-nood; steeds voldoende O2 toedienen. Starten mag met 15 l O2/min, wel afbouwen en streven naar een saturatie tussen 88 en 92%. STEEDS MUG vragen nobody dies of too much CO2, they die of too little O2

25 Longoedeem Heet in de volksmond water op de longen Veroorzaakt door hartfalen het bloed vanuit de longen komt terecht in het linkerdeel van het hart, van waaruit het terug in het lichaam wordt rondgepompt. Als het hart niet goed kan pompen, vertraagt het bloed in de longen en sijpelt er vocht uit de bloedvaatjes in de ruimte tussen de vatwand en de wand van de longblaasjes. Uitwisseling O2 en CO2 wordt veel moeilijker

26 Longoedeem In ernstige gevallen kan het vocht ook de longblaasjes vullen. Ook bij beschadiging van de longbloedvaatjes kan er vocht uitsijpelen en longoedeem ontstaan. BV bij inademing van giftige gassen.

27 Longoedeem Het SO is kortademig, ademt snel en is vaak angstig. Heeft een reutelende ademhaling en kan schuimende roze slijmen ophoesten. Cyanose SO kan tekens van shock vertonen Longoedeem kan rustig beginnen, maar soms ook hyper-acuut. (verslechtering in minuten MUG)

28 Longoedeem Stel SO gerust, Geef zuurstof Laat SO comfortabele houding aannemen Voer SO af Vraag evt MUG bijstand

29 Longembolie Is een stoornis in de longdoorbloeding door een bloedklonter die elders is gemaakt maar is losgeraakt en stopt in de longen. Langdurig zitten (vliegtuig, bus) klonter komt los na bewegen lidmaat. Operatie of beenbreuk zijn andere mogelijke oorzaken van embolen. Ook vetembolen.

30 Longembolie Plotse pijn bij ademen Kortademig, snelle ademhaling Cyanose Aangepaste houding Controle vit functies Zuurstof Evt afvoer en MUG

31 Luchtwegobstructie Gedeeltelijk of geheel? Bewusteloosheid (vroeger: tong zakt in de keel, nu wegzakken zacht verhemelte en obstructie strootenhoofd) Vreemd voorwerp of lichaamsvochten (bloed, braaksel) Oedeem van larynx, keel of tong door allergische rea ctie, trauma, brandwonden, ontsteking, tumor

32 Luchtwegobstructie Plots ademhalingsprobleem door vreemd voorwerp dat in luchtwegen zit. Kijken of men voorwerp ziet zitten en of het verwijderbaar is. Slaan tussen schouderbladen, borststoten, Heimlich opletten

33 Luchtwegobstructie Indien voorwerp niet te verwijderen is probeer het door te blazen zodat ventilatie op 1 long misschien mogelijk is. Geef zuurstof, voer SO af Controle vit functies en evt MUG bijstand

34 Anatomie

35 Pneumothorax Een pneumothorax, of ook klaplong genoemd, is de aanwezigheid van lucht tussen de long en de borstkaswand. Dit kan variëren van enkele cc (niet zichtbaar op een standaard foto) tot het platvallen van de volledig long.

36 Oorzaken pneu Oorzaak Een pneumothorax kan spontaan optreden of na een trauma. Een spontane pneumothorax, zonder onderliggende longafwijkingen, komt relatief frequent voor bij grote magere mannelijke adolescenten. Zij hebben soms kleine luchtbellen (blebs) onder het longvlies aan de longtop. Vooral bij diepzeeduiken of op grote hoogtes kunnen zij spontaan doorbreken.

37 Oorzaken pneu Onderliggende longafwijkingen die een pneumothorax kunnen veroorzaken zijn emfyseem, tuberculose, longontsteking, sarcoïdose, mucoviscidose.

38 Risicofactoren pneu Risicofactoren Een verhoogde kans op een pneumothorax is aanwezig bij: jonge magere mannen rokers onderliggende longziekten mechanische longbeademing voorgeschiedenis van pneumothorax

39 Symptomen pneu Symptomen plotse stekende pijn aan één zijde van de borstkas kortademigheid. De ernst hiervan is afhankelijk van de grootte van de pneumothorax.

40 spanningspneu Bij een spanningspneumothorax ontstaat er zoals bij een pneumothorax lucht tussen de long en de borstkaswand. Het letsel waar doorheen lucht ontsnapt vormt echter een éénrichtingsklep waardoor er zich steeds meer lucht ophoopt en het hart, de long en de bloedvaten worden wegduwt. Dit is een medische urgentie waarbij dringend een naald in deze ruimte dient geplaatst te worden.(mug)

41 Pneumothorax

42 Fladderthorax

43 Fladderthorax Fladderthorax is het ritmisch bewegen van een deel van de borstkas (thorax) wand. Hierbij zijn de bewegingen tegengesteld (paradoxaal) aan de normale bewegingen die de thorax maakt bij de ademhalingscyclus. Dit houdt in dat als de patiënt inademt (inspiratie) zal het segment naar binnen worden gezogen en bij uitademing (expiratie) wordt het naar buiten gedrukt. Fladderthorax wordt veroorzaakt door een serie ribfracturen die dusdanig gelegen zijn dat een segment van de thorax zijn verbinding kwijt is met de rest van de ribben. Dit kan enerzijds een groep (minimaal 3) opeenvolgende ribben zijn die op 2 plaatsen zijn gebroken of aan weerszijden van het borstbeen (sternum) een aantal ribben gebroken. Een fladderthorax is een ernstig letsel met een aanzienlijke kans op complicaties.

44 CO-vergiftiging Koolstofmonoxidevergiftiging ook wel koolmonoxidevergiftiging of CO-vergiftiging genoemd, is een vergiftiging ten gevolge van verhoogde concentraties koolstofmonoxide in het bloed. Koolmonoxide is een kleur- en reukloos giftig gas, dat lichter is dan lucht. In het bloed hecht het zich aan het zuurstoftransport-eiwit hemoglobine in rode bloedcellen, waarbij het zuurstofgas (O 2 ) verdringt. Het vermogen van koolstofmonoxide om zich vast te hechten op dit eiwit is circa 240 keer zo groot als dat van zuurstof. Dat betekent dat zelfs bij een geringe concentratie van koolstofmonoxide in de lucht relatief veel koolstofmonoxide in het bloed terecht kan komen en er vergiftigingsverschijnselen kunnen optreden.

45 CO-vergiftiging Jaarlijks vallen er in Nederland en België doden door koolstofmonoxidevergiftiging. Bij verbrandingstoestellen zal bij te weinig aanvoer van verse lucht een onvolledige verbranding optreden waardoor koolmonoxide vrijkomt. Vaak is de oorzaak een verstopt ventilatiekanaal, bijvoorbeeld door een vogel- of wespennest. Overdag is er meestal voldoende ventilatie, maar wanneer 's nachts alle deuren gesloten zijn en alle bewoners slapen, bestaat het gevaar dat ze in hun slaap vergiftigd worden en overlijden. In warmere landen (Peru, Bolivia, Zuid-China en India) vallen vaak doden wanneer de bevolking op uitzonderlijk koude dagen alle gaten in huis dichtstopt om de warmte van de kachel te behouden.

46 CO-vergiftiging De symptomen van koolstofmonoxidevergiftiging zijn hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid en vermoeidheid. Bij langere blootstelling wordt dit gevolgd door bewusteloosheid en ten slotte de dood als gevolg van zuurstofgebrek in de hersenen. De symptomen worden vaak niet herkend en daarom is het vaak te laat om nog in te grijpen. Door koolstofmonoxide vergiftigde personen en dieren vallen ongemerkt in slaap en overlijden als de blootstelling voortduurt. Slachtoffers van koolstofmonoxidevergiftiging hebben een opvallend rode blos op het gezicht.

47 CO-vergiftiging SO heeft hoofdpijn, duizelig, suf en vermoeid. Misselijkheid en braken Bewustzijnsdaling tot bewusteloosheid SO heeft vaak roze huidskleur, ook al is SO gestikt Bij langdurige blootstelling aan lage concentratie komen symptomen ook voor, maar minder uitgesproken.

48 CO-vergiftiging Denk aan je eigen veiligheid CO-meter Snelle evacuatie Verluchting Geef SO zuurstof en voer indien nodig af. Vraag MUG bij en voer af naar gespecialiseerd centrum

49 Specifieke oorzaken Aandoeningen thoraxwand (bv ribfracturen) Aandoeningen longvlies Verminderde neurologische besturing Intoxicaties door oa drugs, aantasting ademhalingsstelsel Aandoeningen spierwerking thorax Bv diafragma-ruptuur, spierziekten

50 Zuurstof Laatste richtlijnen ALS Patiënt in acute ademnood is het nooit fout om te starten met 15 l O2 met bag-mask (masker met zak). Na te streven saturaties in acute ademnood % 88-92% bij COPD-patiënten

51 Zuurstoftoediening Middel debiet %O2 Neusbril 1-4 l 24-34% Masker 5-9 l 35-60% Masker met zak l 85-95%

52 Zuurstof Inhoud zuurstoffles: Volume zuurstoffles (L) x druk in zuurstoffles (bar) Debiet (liter/min) Voorbeeld 10 Liter x 200 bar = 400 min of 6u40min 5liter/min

53 Zuurstof Debietmeter en manometer zijn tegenwoordig geïntegreerd in de kop van de fles. Zuurstoffles heeft wettelijk minstens een witte kop (meestal volledig wit) Zuurstof onderhoudt de verbranding Wees voorzichtig met een zuurstoffles Fixeer ze steeds voldoende Denk eraan zuurstof is ook een gas en staat onder erg hoge druk

54 Zuurstof Vind je binnen het RK terug in de ziekenwagen, uitruktas, koffer REA, rampenaanhangwagens, SIT-voertuigen. Vervoer nooit een zuurstoffles zonder degelijke fixatie Roken in de buurt van een zuurstoffles is ten zeerste afgeraden.

55 Saturatiemeting Toestel zendt rood en infra-rood licht uit De stralen worden geabsorbeerd door verzadigde en onverzadigde hemoglobine. Toestel bereknt percentage verzadigde hemoglobine (SpO2) Zendt bij elke puls een signaal uit.

56 Saturatiemeting Gebruik op vinger (oorlel, neus) Verwijder nagellak en gelnagels Beweging belemmert meting (bv onderkoeling, Parkinson) Vasoconstrictie belemmert goede meting (koude, shock, ) Goede puls = betrouwbare meting CO-intoxicatie geeft normale waarden

57 Saturatiemeting Normale waarde = % Evolutie is belangrijk

58 Enkele tips Een klinisch oog en gezond boerenverstand kunnen je erg veel helpen. Kijken, luisteren en voelen naar ademhaling blijft aangewezen Soms is een mayo een handig hulpmiddel Hoofd kantelen en kinlift blijven de basis Aspiratie kan erg helpen.

59 Enkele tips When in an emergency. Check your own pulse first.

60 Vragen, bemerkingen

61 Dank voor uw aandacht