D U U R Z A A M H E I D S V E R S L A G

Transcriptie

1 DUURZAAMHEIDSVERSLAG

2 INHOUD BOODSCHAP VAN DE CEO IN HET KORT 2 COFINIMMO IN HET KORT 4 Missie en visie 6 Waarden 6 Governancestructuur 7 BELANGRIJKE TRENDS DIE DE ACTIVITEITEN BEÏNVLOEDEN 8 WAARDEKETEN 12 HEFBOMEN IN DE DIVERSE STADIA VAN DE WAARDEKETEN 14 DIALOOG MET DE STAKEHOLDERS 16 Invloedssfeer van Cofinimmo 17 Validatie en prioriteitenbepaling van de uitdagingen 19 Dialoog met de gezondheidssector 20 MATERIALITEITSMATRIX 22 NEGEN PRIORITAIRE UITDAGINGEN Rendabiliteit voor beleggers en toegang tot kapitaal Energieverbruik en CO 2 -uitstoot Innovatie Mobiliteit Veiligheid en welzijn Bedrijfsethiek Respect voor verschillen en culturele diversiteit Opleiding van de medewerkers Esthetiek, respect voor de openbare ruimte en gemengd karakter van de wijken 42 FOCUS VERWEZENLIJKINGEN 44 GRI REFERENTIETABEL 46 VERSLAG VAN DE COMMISSARIS 52 De volgende pictogrammen worden in dit verslag gebruikt: GRAFIEK VERWIJZING NAAR VOETNOOT VERWIJZING NAAR PAGINA/HOOFDSTUK GEEN ARMOEDE GEEN HONGER GOEDE GEZONDHEID & WELZIJN KWALITEITS- ONDERWIJS GENDER GELIJKHEID SCHOON WATER & SANITAIR BETAALBARE & DUURZAME ENERGIE WAARDIG WERK & ECONOMISCHE GROEI

3 BOODSCHAP Over vier jaar bereiken we de einddatum van het plan Horizon 2020 van de Europese Commissie, een eerste stap in een strategie om ervoor te zorgen dat de volgende generaties in vrede kunnen leven op onze planeet en daarbij over voldoende hulpbronnen beschikken, en de uitdaging betreft niet alleen het klimaat. Gaandeweg hebben wij de doelstellingen van ons duurzaamheidsbeleid afgestemd op die van de Verenigde Naties in het vooruitzicht van Drie van de 17 duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen ( Sustainable Development Goals SDG) in het bijzonder hebben betrekking op onze vennootschap. KLIMAATVERANDERING In onze vastgoedactiviteiten zijn wij, samen met de transportsector, een belangrijke energieverbruiker en verantwoordelijk voor de uitstoot van broeikasgassen. Het is daarom onze plicht om de ecologische voetafdruk van onze activiteiten te verbeteren. Concreet leveren wij inspanningen om de energie-efficiëntie van ons vastgoedpark te verbeteren door renovaties en herontwikkeling, om het energieverbruik in onze gebouwen beter te beheersen door real-time metingen en om de gebruikers van onze gebouwen te sensibiliseren via dialoog en een gezamenlijk ondertekend engagement in Green Charters. De laatste drie jaar werd m² van ons vastgoedpark gerenoveerd en werden 49 kantoorgebouwen uitgerust met telemeters. DE ZORGSECTOR Zorgvastgoed is de belangrijkste pijler van ons vastgoedpark geworden. Wij willen onze bijdrage leveren bij het inspelen op de behoeften aan gezondheidszorg en huisvesting van een verouderend en/of zorgbehoevend deel van de bevolking. Daartoe en om een beter inzicht te verwerven in de uitdagingen inzake duurzame ontwikkeling in dit segment, hebben wij in 2016 een studie uitgevoerd bij de belangrijkste uitbaters van zorginstellingen uit onze portefeuille. De resultaten van deze verkennende gesprekken worden verder in dit verslag samengevat ( zie pagina s 20-21). Het streven naar een duurzame ontwikkeling van onze vennootschap met respect voor alle stakeholders maakt vandaag integraal deel uit van onze bedrijfscultuur. INNOVATIE Wij zijn er ons van bewust dat we op een doordachte manier moeten innoveren om ons Business model te bestendigen. Ons vastgoedpark moet beantwoorden aan de nieuwe noden van haar gebruikers en aan de wereld van morgen. In 2016 lanceerden we nieuwe innovatieve concepten, zoals Flex Corner en The Lounge, die op de kantorenmarkt enthousiast werden onthaald. Zij bieden een antwoord op de vraag naar meer flexibele en gedeelde werkruimten, gecombineerd met ontspanningszones en bijkomende diensten. Voor de renovatie van onze gebouwen zullen we in de toekomst de principes van ecologisch ontwerp blijven toepassen. Building Information Modelling ( zie pagina s 30-31) zal ons in staat stellen om een gebouw virtueel te bouwen, nog voor het fysiek wordt opgetrokken, zoals bijvoorbeeld in de herontwikkeling van Kunst 19H in Brussel, en zodoende uitvoeringsfouten te voorkomen. Daarnaast zal de analyse van de levenscyclus van de gebouwen ons helpen om doordachtere keuzes te maken inzake architectuur en materialen. Op het vlak van financiering leidde onze innovatieve filosofie in december 2016 tot de uitgifte van de eerste Green & Social Bonds in de Europese sector van vastgoedinvestering. Dankzij deze operatie konden we fondsen ophalen die volledig geïnvesteerd zullen worden, onder toezicht van een externe auditeur, in zowel kantoorgebouwen met een hoog ecologisch prestatieniveau en in zorgvastgoed voor kwetsbare personen. JEAN-EDOUARD CARBONNELLE INDUSTRIE, INNOVATIE & INFRASTRUCTUUR ONGELIJKHEID VERMINDEREN DUURZAME STEDEN & GEMEENSCHAPPEN VERANTWOORDE CONSUMPTIE & PRODUCTIE KLIMAATACTIE LEVEN IN HET WATER LEVEN OP HET LAND VREDE, VEILIGHEID & STERKE PUBLIEKE DIENSTEN PARTNER SCHAP OM DE DOELSTELLINGEN TE BEREIKEN

4 PEOPLE Hernieuwing van het Diversiteitslabel. Operationeel platform in Frankrijk. Liefdadigheidsactie aan het einde van het jaar: financiële steun aan de projecten Farra Clerlande en La Maison Familiale, beide geselecteerd door United Fund for Belgium. MILIEU Verdere installatie van telemeters: 49 gebouwen verbonden. Verkrijging van het BREEAMcertificaat niveau Excellent (Design stage) voor Belliard 40 (Brussel CBD). Hernieuwing van de ISO 14001:2004-certificering. Bepaling van de doelstellingen voor energiereductie in vier gebouwen ( m²) in het kader van energieaudits grootverbruikers. PORTEFEUILLE RENOVATIES/CONSTRUCTIES/ UITBREIDINGEN OPGELEVERD IN 2016 Zorgvastgoed: m². Kantoren: m². 2 HET JAAR IN HET KORT FINANCE VERSTERKING VAN DE FINANCIËLE EN SCHULDSTRUCTUUR: Private plaatsing van obligaties voor 70 miljoen EUR. Uitgifte van Green & Social Bonds. Terugkoop van de converteerbare obligaties met eindvervaldag Uitgifte van nieuwe converteerbare obligaties met eindvervaldag Herstructurering van de renteafdekkingsinstrumenten. Dankzij deze operaties genoot Cofinimmo: BEURSKAPITALISATIE 1 2,3 MILJARD EUR tegenover 2,1 miljard EUR op RATING STANDARD & POOR S 1 BBB voor de lange termijn en A-2 voor de korte termijn GEMIDDELDE SCHULDENLAST 1 2,4 % tegenover 2,9 % op GEMIDDELDE LOOPTIJD VAN DE SCHULD 1 4,8JAAR tegenover 5,3 jaar op Op

5 GEOGRAFISCHE OPSPLITSING VAN DE PORTEFEUILLE 3 % DUITSLAND VERWERVINGEN Nederland: één zorgcentrum voor senioren (Bavel), vier eerstelijnszorgcentra (Goirle, Tilburg, Uithoorn, Leiden) en de parkeergarage van het Amphiaziekenhuis (Breda). Frankrijk: uitbreiding van twee woonzorgcentra (Le Puy Sainte Réparade, Saint Martin d Aubigny) en één revalidatiekliniek SSR 1 (Néville). NIEUW PARTNERSCHAP 16 % FRANKRIJK 9 % NEDERLAND 72 % BELGIË Duitsland: één revalidatiekliniek (Bonn) en twee woonzorgcentra (Calau, Chemnitz). België: vijf kantoorgebouwen (Brussel) en uitbreiding van één woonzorgcentra (Ranst). Maron Healthcare voor het commerciële beheer van de eerstelijnszorgcentra in Nederland TRANSPARANTE COMMUNICATIE DEELNAME AAN ENQUÊTES: POSITIE IN DE GRESB BENCHMARK 5 EPRA 2 GRESB 3 CDP 4 Standard Ethics AWARD Score 2013 Score 2014 Score 2015 Score 2016 Silver Gold Gold Gold C 89C 96C B EE+ EE+ for Best Belgian Sustainability Report voor het duurzaamheidsverslag 2015, toegekend door het Koninklijk Instituut van de Bedrijfsrevisoren. Cofinimmo situeert zich boven het gemiddelde op het vlak van beleid. Op het vlak van implementatie stelt de onderneming zich tot doel ten minste het gemiddelde te behalen, waarbij de Key Performance Indicatoren 6 worden uitgebreid naar alle segmenten. 1 Clinique de Soins de Suite et de Réadaptation. 2 European Public Real Estate Association. 3 Global Real Estate Sustainability Benchmark. 4 Nieuw CDP-beoordelingssysteem (van A tot D-) vanaf De intellectuele eigendomsrechten van deze grafiek behoren uitsluitend toe aan GRESB BV (GRESB). Alle rechten voorbehouden. GRESB draagt geen enkele verantwoordelijkheid tegenover wie dan ook voor verlies, schade, kosten of uitgaven naar aanleiding van enig gebruik of enig beroep op hieraan toegewezen informatie. 6 Zie Management & Beleid (in %) Implementatie & Meting (in %) Cofinimmo Gemiddelde van de groep peers Gemiddelde GRESB Peers 100

6 COFINI 4 Cofinimmo werd in 1983 opgericht en is nu de grootste Belgische beursgenoteerde vastgoedvennootschap die gespecialiseerd is in huurvastgoed. De groep is een van de Europese marktleiders. Haar activiteiten worden gecontroleerd door de Belgische toezichthouder, de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA). De vennootschap hanteert een voorzichtig investeringsbeleid en biedt institutionele en particuliere beleggers een gematigd risicoprofiel. Ze streeft naar een hoog dividendrendement en een kapitaalbescherming op lange termijn. REIT REAL ESTATE INVESTMENT TRUST (GVV IN BELGIË, SIIC IN FRANKRIJK, FBI IN NEDERLAND) 3,4 MILJARD EUR REËLE WAARDE VAN DE PORTEFEUILLE 134,3 MILJOEN EUR NETTORESULTAAT VAN DE KERNACTIVITEITEN 1 1 Komt overeen met de voormalige rubriek Netto courant resultaat (exclusief IAS 39).

7 44,6 % Zorgvastgoed 38,2 % MMO PORTEFEUILLE op Kantoren 16,4 % Vastgoed van distributienetten 5 BEL20 LID 5,1 % DIVIDENDRENDEMENT (op basis van de prijs van het aandeel op ) 0,8 % Andere 94,5 % BEZETTINGSGRAAD 10 JAAR GEMIDDELDE LOOPTIJD VAN DE HUURCONTRACTEN GEBOUWEN 128 MEDEWERKERS 6,9 % BRUTO HUURRENDEMENT (portefeuille 100 % verhuurd) M² OPPERVLAKTE VAN VOLLEDIGE PORTEFEUILLE

8 MISSIE EN VISIE WAARDEN 6 De missie van Cofinimmo als vastgoedvennootschap bestaat erin haar klanten-huurders gebouwen ter beschikking te stellen die zowel uiterst functioneel voor hun activiteiten als ecologisch zeer duurzaam zijn. Met deze aanpak kan een kwaliteitsinvestering en een aantrekkelijk en duurzaam financieel rendement worden gewaarborgd voor de aandeelhouders. Dankzij haar diversificatiestrategie kon Cofinimmo een expertise in verschillende segmenten van haar portefeuille uitbouwen zodat ze haar gebouwen optimaal kan herpositioneren wanneer ze technisch verouderd zijn. Elke herbestemming en/of herontwikkeling verbetert de energieprestaties van een gebouw en verhoogt het comfortniveau voor de gebruikers. De lange exploitatiecycli van de gebouwen moedigen Cofinimmo aan om, binnen de grenzen van de economische rendabiliteit, zo ver mogelijk te gaan op het vlak van duurzaamheid. Tegenover de uitdagingen betreffende de klimaatverandering, de groeiende verstedelijking, de evolutie van de arbeidsgewoonten en het streven naar een beter evenwicht tussen beroeps- en privéleven, met hun implicaties voor de behoeften aan gebouwen, wenst Cofinimmo zich vandaag te profileren als een actieve bewerkstelliger van verandering, die evenzeer bekommerd is om zijn stakeholders en de toekomstige generaties als om zijn eigen economische duurzaamheid. De Groep streeft ernaar om aan de top te blijven inzake innovatie en nieuwe technologieën om op een duurzame wijze in te spelen op de huidige en toekomstige maatschappelijke en milieuuitdagingen. Cofinimmo gelooft resoluut in een duurzame ontwikkeling van de steden per wijk, dat een evenwicht tussen de stedelijke functies vereist. Kantoren, woongebouwen, handelsruimten en groene ruimten moeten naast elkaar bestaan en monofunctionele wijken moeten geleidelijk aan verdwijnen. Cofinimmo besteedt bijzondere aandacht aan de bedrijfswaarden, die de leidraad in de dagelijkse werking van de teams zijn. Eind 2015 en tijdens het volledige jaar 2016 werkte elk departement van de vennootschap in samenwerking met Human Resources aan de manier om zich de vijf bedrijfswaarden eigen te maken en in de praktijk te brengen. Daarbij werden gerichte acties geselecteerd die aansluiten bij hun eigen doelstellingen. Aan het einde van het jaar werden de globale eindbalans van deze oefening en de geformuleerde ideeën voorgesteld tijdens een vergadering voor het voltallige personeel. Naar aanleiding van deze ontmoeting werd een anonieme enquête opgestart om per waarde de thema s te bepalen die voorrang zouden krijgen in Door op die manier elk jaar verschillende initiatieven rond de waarden te organiseren, kan elkeen deze in zijn acties opnemen. Een voorbeeld hiervan vindt u hieronder. FRIDAY CONFERENCES - EEN INITIATIEF OM CREATIVITEIT AAN TE MOEDIGEN BINNEN HET BEDRIJF Het concept is een initiatief van het Project Management team. Elke laatste vrijdag van de maand wordt een externe persoon uitgenodigd om te komen praten over een inspirerend onderwerp dat aansluit bij de activiteiten van de vennootschap. Deze conferenties, waaraan alle medewerkers kunnen deelnemen, dragen bij tot kennis-verruiming en bewerkstelligen een continu denkproces in het kader van het innovatieproces binnen Cofinimmo. De conferenties staan ook open voor mensen van buiten de vennootschap met het oog op uitwisseling en networking na afloop van elke presentatie. Wij verwelkomden in 2016: Architect Thierry Decuypere van V+ architectes, die vanuit de voorstelling van zijn projecten een denkoefening op gang bracht over het belang van architecturale kwaliteit in elk bouwproject. Beeldhouwer Damien Moreau, die ons met zijn monumentale sculpturen voor binnen en buiten een schitterende presentatie van zijn artistiek werk gaf. Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck, die ons zijn visie uiteenzette over de concepten van een duurzame stedenbouwkundige evolutie.

9 GOVERNANCESTRUCTUUR Om toe te zien op de uitvoering van het beleid inzake duurzame ontwikkeling heeft het Directiecomité in 2010 een Sustainability Committee in het leven geroepen. Dat Comité moet continu alle elementen identificeren en evalueren die het duurzaamheidsbeleid kunnen verbeteren. Het comité bestaat uit tien leden die enerzijds de departementen vertegenwoordigen die in alle activiteiten rechtstreeks betrokken zijn bij het vastgoedbeheer van de portefeuille van de Groep (Property Management, Project Management, Property Services), en anderzijds het juridische departement en de departementen communicatie en human resources. RAAD VAN BESTUUR Integreert de voorstellen rond duurzame ontwikkeling in de globale bedrijfsstrategie. DIRECTIECOMITÉ Valideert de voorstellen op het vlak van duurzame ontwikkeling die worden voorgelegd door het Sustainability Committee. HEAD OF PROPERTY SERVICES & CSR Zit het Sustainability Committee voor en rapporteert rechtstreeks aan het Directiecomité. 7 Elk lid van het Sustainability Committee is betrokken bij de acties die Cofinimmo onderneemt inzake duurzame ontwikkeling en bouwt mee aan de bedrijfscultuur in dit domein. BEDRIJFSWAARDEN ENVIRONMENTAL MANAGER Lid van het Sustainability Committee Heeft als opdracht de concrete uitvoering van het milieubeleid van de Groep in alle activiteitssegmenten op te volgen, in overleg met de operationele teams. SUSTAINABILITY COMMITTEE Stelt concrete en economisch redelijke maatregelen voor ter verbetering van de milieuprestaties van de vennootschap, haar vastgoedpark en bij uitbreiding de lokalen die haar huurders betrekken. Werkt initiatieven uit om maatschappelijk verantwoord ondernemen (Corporate Social Responsibility) beter te integreren in de strategie van de Groep. Ziet erop toe dat de Groep de wettelijke binnenlandse en internationale milieuvoorschriften naleeft. Deelt de realisaties mee aan alle stakeholders. TEAMGEEST CREATIVITEIT NAUWKEURIGHEID VERANTWOORDELIJKHEID KLANTGERICHTHEID

10 BELANGRIJ TRENDS 8 Cofinimmo moet zich aanpassen aan de wereld van morgen en de grote maatschappelijke trends opnemen in haar strategie, zodat haar gebouwen niet te snel verouderen en haar economische duurzaamheid niet in het gedrang komt. Ze profileert zich als een katalysator van verandering in het licht van de uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden, zoals de klimaatverandering, de vergrijzing van de bevolking, de toenemende verstedelijking, de evolutie van de technologieën en de werkgewoontes en zo dus ook de behoeften aan gebouwen. In antwoord op een strengere regelgeving betreffende energieprestaties bouwt zij beter presterende gebouwen en beheert ze ze zuiniger. TRENDS IN DE ZORGSECTOR Door de vergrijzing van de bevolking en de evolutie van de gezondheidszorg ontstaan er nieuwe behoeften op het vlak van huisvesting voor senioren of zieken. Investeringen in zorgvastgoed moeten inspelen op de groeiende vraag naar gediversifieerde infrastructuren vanwege zorgbehoevende senioren of mensen die voor middellange of lange termijn nood hebben aan revalidatie, psychiatrische of andere zorg. Cofinimmo begeleidt de uitbaters van zorginstellingen bij dit aanpassingsproces. In het licht van de nieuwste trends op het vlak van medische technieken en de evolutie van het gezondheidszorgbeleid in België en in de buurlanden investeert ze ook in infrastructuren voor acute zorg, zoals poliklinieken, consultatieof gespecialiseerde behandelcentra voor korte verblijven. Cofinimmo is nu al eigenaar van diverse kleine gespecialiseerde klinieken en het is niet uitgesloten dat zij op middellange termijn ook gebouwen van grote ziekenhuiscomplexen, zoals revalidatiecentra, hotels voor de families, parkings, laboratoria, enz., in haar portefeuille opneemt. Het ziekenhuis van de toekomst zal opgebouwd zijn uit diverse eenheden om zo de bouw- en werkingskosten beter onder controle te kunnen houden.

11 KE 9 TRENDS IN DE KANTORENSECTOR De evolutie naar meer flexibele of zelfs nomadische werkgewoonten ( coworking, telewerk, enz.), de behoeften van de nieuwe generaties op de arbeidsmarkt en de evolutie van de technologieën (verhoogde connectiviteit tussen personen en objecten) zetten Cofinimmo ertoe aan om kritisch na te denken over haar manier van bouwen en uitbaten van kantoorgebouwen. De werkruimten worden hervormd en ingericht volgens de principes van NWoW 1 en toegewezen afhankelijk van de taken die er uitgevoerd worden: vergaderzalen waarvan de omvang en de uitrusting aangepast is voor projectgroepen, stille zones voor geconcentreerd werken, ontspanningsruimten voor informele gesprekken of pauzes, een brainstorming -ruimte, enz. Ook telewerk maakt deel uit van deze nieuwe trend en is deels een oplossing voor de mobiliteitsproblemen. Steeds meer bedrijven stellen de nodige ICTinfrastructuur voor telewerk ter beschikking van hun medewerkers. Het gevolg daarvan is een vermindering van om en bij de 20 % van het aantal beschikbare werkplekken voor het personeel. Deze maatregelen zijn erop gericht om de motivatie van de medewerkers te verhogen, om een antwoord te bieden op hun behoefte aan flexibiliteit en om zo de beste talenten aan te trekken en/of te behouden en om tegelijk een positieve impact te hebben op de productiviteit en de samenwerking tussen werknemers en het absenteïsme aanzienlijk te verminderen. Tegelijk maken ook coworking spaces zowat overal opgang. Die bieden plaats aan zowel start-ups, zelfstandigen, kmo s als werkantennes van grotere bedrijven. Coworking spaces omvatten gedeelde werkruimten, vergaderzalen, ontspanningsruimten of brainstorming -zones. Deze inspirerende ruimten zijn erop gericht uitwisselingen en synergieën tussen bedrijven te bevorderen en een gemeenschap te creëren in de stroming van de samenwerkingseconomie. Uit een onderzoek van socialworkplaces.com blijkt dat het aantal coworking spaces in de wereld vertienvoudigd is tussen 2011 en We tellen vandaag wereldwijd ruimten van dit type en voor 2017 wordt een groei van 22 % verwacht. In deze context biedt Cofinimmo nieuwe soorten inrichtingen aan die aansluiten bij deze trends, zoals FlexCorner en The Lounge by Cofinimmo. 1 New World of Work

12 10 FLEX CORNER BY COFINIMMO EEN ANTWOORD OP NIEUWE KLANTENBEHOEFTEN De optimale kantoorruimte is vandaag helemaal anders dan enkele jaren geleden. Dat houdt verband met de nieuwe structuren in bedrijven, hun nieuwe werkmethoden, de diversiteit van hun personeel en de toegenomen behoefte aan flexibiliteit in de ruime betekenis van het woord. Kleine ondernemingen en tijdelijke structuren, aansluitend bij projecten, gaan vaak op zoek naar kleine kantoorruimten voor een beperkte periode. Daarnaast wensen ondernemingen ook gebruik te kunnen maken van vergaderzalen met verschillende capaciteiten. Cofinimmo heeft grondig nagedacht over de behoeften van deze doelgroep en is vandaag in staat hier perfect aan te beantwoorden. Het innovatieve concept Flex Corner by Cofinimmo biedt The Gradient - FLEX CORNER maximale flexibiliteit en bestaat uit een geheel van kleine, variabele kantoorruimten, uitgerust met gemeenschappelijke infrastructuren (kitchenette, lounge, vergaderzalen met verschillende capaciteiten). Alle kantoorruimten zijn reeds bekabeld en de basisinrichtingen, zoals de plaatsing van vasttapijt, reeds uitgevoerd. De huurders kunnen een beroep doen op de expertise van Cofinimmo voor de inrichting van hun private ruimten. De gemeenschappelijke vergaderzalen worden ter beschikking gesteld in verhouding tot de gehuurde oppervlakte en kunnen worden vastgelegd door middel van een reservatiesysteem via de computer van de klant of op een scherm vlakbij de zalen. De ruimten worden te huur aangeboden voor een periode van minimaal een jaar, maar de termijn kan aangepast worden aan de noden van de huurder volgens een Custom your lease -formule en aangepaste contractuele voorwaarden. De huurders ontvangen een maandelijkse factuur, waarbij de huur, alle taksen en een vaste bijdrage in de gemeenschappelijke kosten inbegrepen zijn (elektriciteit, onderhoud, wifi, gebruik van de vergaderzalen).

13 The Gradient - Flex Corner - Opdelingsplan van de ruimten 11 EEN NETWERK VAN FLEX CORNER BY COFINIMMO In 2016 waren al vier Flex Corners beschikbaar, allemaal op strategische verkeersassen aan de rand van Brussel. Cofinimmo wil nog verder gaan. Ze plant voor 2017 een verdere uitbouw van het netwerk met de opening van vijf nieuwe Flex Corners, wat het totaal op negen zal brengen. 3 1 Paepsem Business Park (42 %) The Gradient (29 %) 1 3 Park Lane (0 %) 2 4 Waterloo Office Park J (0 %) 2 Meer specifieke informatie over Flex Corner by Cofinimmo is beschikbaar op Bezettingsgraad van de Flex Corner op De commercialisering van de Flex Corner ging eind 2016 van start.

14 WAARDE- KETEN 12 EEN LANGE TERMIJNCOMBINATIE VAN COMPETENTIES EN DUURZAME MATERIALEN De nieuwe gebouwen verbruiken steeds minder energie. Dit betekent een significante vermindering van de milieu-impact van een gebouw in de loop van de gebruiksfase. Maar hoe zit het met de milieu-impact tijdens de andere fasen in het leven van een gebouw? Een door de BREEAMcertificering en door de norm ISO onderbouwde methode is de analyse van de levenscyclus. Een eerste analyse werd uitgevoerd voor het renovatieproject Kunst 19H over een periode van 60 jaar. Tijdens deze periode wordt rekening gehouden met de verschillende fasen van de levenscyclus van het gebouw, van de winning van grondstoffen tot de afbraak aan het einde van de levenscyclus en de recycling van afval ( cradle to gate ). In 2016 werd 17,2 ton aan materialen gerecupereerd vóór de afbraakfase van meerdere herontwikkelingsprojecten. Bij de herinrichting van huurruimten werd m² gerecycleerd tapijt gelegd. KAPITAAL DIENSTEN MATERIALEN

15 BANKEN OBLIGATIE- HOUDERS AANDEEL- HOUDERS LENINGEN EIGEN VERMOGEN 13 AANKOOP PORTEFEUILLE COMMERCIALISERING BOUW ONTWERP OPERATIONEEL BEHEER TRANSPORT VERKOOP AFBRAAK / RENOVATIE / HERONTWIKKELING RUWE MATERIALEN AFVAL RECYCLING

16 HEFBOMEN IN DE DIVERSE STADIA VAN DE WAARDEKETEN PER ACTIVITEITSSEGMENT ZORGVASTGOED Financiering Ontwerp Bouw Commercialisering Operationeel beheer Afbraak / Renovatie / Herontwikkeling 14 KANTOREN Financiering Ontwerp Bouw Commercialisering Operationeel beheer Afbraak / Renovatie / Herontwikkeling VASTGOED VAN DISTRIBUTIENETTEN Financiering Ontwerp Bouw Commercialisering Operationeel beheer Afbraak / Renovatie / Herontwikkeling PUBLIEK-PRIVATE SAMENWERKING Financiering Ontwerp Bouw Commercialisering Operationeel beheer Afbraak / Renovatie / Herontwikkeling Invloed Cofinimmo : laag gemiddeld hoog

17 PLATAAN HEERLEN (NL) Renovatie van een revalidatiecentrum voor senioren Cofinimmo ging van start met de revitalisatiewerken aan dit gebouw, waarin een geriatrisch revalidatiecentrum en de kantoren van uitbater Stichting Sevagram Zorgcentra zijn gevestigd. Het centrum bleef functioneel tijdens de werken, die begin 2017 afgerond zullen worden. De renovatie van de ruimten moet leiden tot een efficiëntere en modernere organisatie van het centrum, met een verhoogd comfort voor het verzorgend personeel en de patiënten. De architectuur en het nieuwe interieur zullen bijdragen tot de gezondheid, het welzijn en de genezing van de patiënten en het gebruik van duurzame materialen zal de energieprestaties van het gebouw verbeteren. DUURZAME MAATREGELEN Vervanging van de verwarmingsketels door zuinigere installaties; Nieuw sanitair; LED-verlichting; Buitenzonwering met besturing per gevel en per verdieping; Communicatiesysteem met touchscreen voor elke bewoner. VORST 24 - BRUSSEL (BE) Renovatie van een kantoorgebouw Na het vertrek van de unieke huurder ging Cofinimmo van start met grondige renovatiewerken in dit kantoorgebouw. De werken verbeterden niet alleen de energieprestaties van het gebouw, maar ook het comfort en de functionaliteit voor de gebruikers. DUURZAME MAATREGELEN Installatie van een toegangshelling en sanitair voor personen met beperkte mobiliteit; LED-verlichting; Nieuwe luchtgroep voor pulsie en extractie met warmtewiel; Plaatsing van telemeters voor elektriciteit, gas en water, met aparte meters voor technische installaties. 15 PLACE LÉOPOLD 9 - BERGEN (BE) Transformatie van een voormalig hotel tot woongebouw Dit drie verdiepingen hoge voormalige hotel zal volledig gestript worden en worden omgevormd tot vijf moderne appartementen en een handelsgelijkvloers. Met deze omvorming brengt Cofinimmo het gebouw opnieuw in overeenstemming met de normen, verbetert het aanzienlijk de energieprestaties ervan en biedt ze een antwoord op de vraag naar kwaliteitswoningen in Mons. DUURZAME MAATREGELEN Plaatsing van een hoogwaardige isolatie; Hoogwaardige beglazing met U-waarde van 1,1 W/m²K; Een energieprestatiecertificaat van niveau B vooropgesteld; Ventilatiesysteem van het type C; Plaatsing van individuele condensatieketels; Fietsenstallingen. GEVANGENIS - LEUZE-EN-HAINAUT (BE) Ontwerp, bouw, financiering en onderhoud van een overheidsgebouw De gevangenis van Leuze werd opgeleverd in 2014 en is de eerste Belgische gevangenis die een BREEAM-label van het niveau Good ontving. Zij biedt plaats aan 312 gedetineerden. Het is een moderne gevangenis waarbij het accent werd gelegd op de creatie van een humanere leefomgeving voor de gedetineerden, maar ook op het duurzame karakter van het gebouw. De vastgelegde vereisten inzake energieprestaties gaan verder dan wat door de geldende reglementering wordt opgelegd voor nieuwbouw. Het globale isolatieniveau bedraagt K30 en de totale energieprestatie E60. Dit penitentiair centrum beoogt een energieneutraliteit waarbij het comfort van de gebruikers gewaarborgd is. DUURZAME MAATREGELEN Gebruik van duurzaam isolatiemateriaal ; Ventilatiesysteem type D met warmterecuperatie; Fotovoltaïsche energieproductie van 343 MWh/jaar; Warmte-krachtkoppeling; Plan voor het afvalbeheer van de site; Recuperatie van regenwater; Dagelijkse beperkte programmatie van de warmwaterdouches; Aanleg van beplante binnenplaatsen voor de gevangenen.

18 DIALOOG 16 Cofinimmo is zich bewust van de impact van haar activiteiten bij elk stadium van de levenscyclus van een gebouw en onderhoudt daarom regelmatig de dialoog met haar stakeholders. Daarom organiseert ze overlegvergaderingen met onder meer de omwonenden, de administratie, de handelaars vanaf het ontwerp van het gebouw en de vergunningsaanvraag. Zodoende kan ze een evenwicht creëren tussen de belangen van alle stakeholders: het respect van de beschermde natuurlijke zones, het behoud van het erfgoed, het verkeer in de wijk, de activiteit van de handelaars, het welzijn van de bewoners, enz. Ze houdt eveneens rekening met de noden van de toekomstige gebruikers en met een voldoende rendabiliteitsniveau om de beleggers te vergoeden. Tijdens de exploitatiefase van de gebouwen ontmoet Cofinimmo regelmatig haar klanten om hun noden en tevredenheidsniveau te kunnen evalueren. Ten aanzien van haar menselijk kapitaal, richt Cofinimmo zich op de motivatie en het engagement van elkeen van haar medewerkers: transparante en proactieve communicatie, evaluatie-, feedback - en rewardingprocessen, individuele en teamcoaching, opleiding, evenwicht tussen privé- en beroepsleven, responsabilisering, enz. In 2015, werd haar label Investors in People (IiP) voor de derde keer hernieuwd. Vandaag is ze de eerste Belgische vennootschap die het niveau Silver behaalde. In januari 2018 is de vierde hernieuwing van dit label gepland. Ze legt zich het niveau Gold als streefdoel op. Cofinimmo heeft contacten met zeer diverse stakeholders. Ze is een vastgoedvennootschap die investeert in gebouwen en die, via haar beursnotering, een zo breed mogelijk publiek de kans biedt om onrechtstreeks in vastgoed te investeren. Haar relaties met haar stakeholders is soms meervoudig: een bankier kan zowel een verstrekker van kapitaal als een huurder zijn, of zelfs een buurtbewoner van een van haar gebouwen. ECONOMISCH SOCIAAL ECOLOGISCH

19 INVLOEDS- SFEER VAN COFINIMMO 41,3 % niet-geïdentificeerd 279 verzekeringskantoren DISTRIBUTIE- NETTEN cafés-restaurants 0,2 % eigen aandelen ,1 % staatsfondsen 85 LEVERANCIERS AANDEEL- HOUDERS- STRUCTUUR 18,7 % beleggingsfondsen 1,7 % pensioenfondsen 11,0 % particulieren 11,6 % verzekeringsmaatschappijen KANTOOR- GEBOUWEN gebruikers 130 miljoen EUR prestaties 14,4 % private banking 401 huurders 1,9 miljard EUR eigen vermogen 11 BANKEN ZORG- ACTIVA 135 MEDIA 1,7 miljard EUR vreemd vermogen bewoners volgers op Twitter /LinkedIn/Xing 250 beleggers ontmoet (12 roadshows / 11 conferenties) 27 persberichten 84 huurders 17

20 STAKEHOLDERS HUN VERWACHTINGEN ONZE ANTWOORDEN Aandeelhouders en beleggers: particuliere of institutionele aandeelhouders, bankiers. Klanten en huurders: uitbaters en huurders van zorginstellingen, huurders van kantoren, handelaars, overheidsdiensten en andere gebruikers. een duurzaam dividend; rendabiliteit en return on investment (ROI); een gematigd risicoprofiel; ter beschikking stellen van transparante financiële informatie; een lange termijnrelatie; ethisch gedrag; terugbetaling van de schuld en interesten. een gebouw dat overeenkomt met de specifieke noden van hun activiteiten; het vermogen om innoverend in te spelen op de evolutie van hun noden; huurgeld dat conform is met hun economisch potentieel; het onder controle houden van de huurlasten; een stabiele en vertrouwenswaardige eigenaar; duurzame gebouwen. een duidelijk investeringsbeleid in vier activiteitssegmenten: zorgvastgoed, kantoren, vastgoed van distributienetten, Publiek-Private Samenwerkingen; streven naar lange termijninkomsten; transparante financiële informatie die wordt gecontroleerd door de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten: jaarverslag, deelname aan beleggersbeurzen, Algemene Vergadering, enz.; integrale toepassing van de Corporate Governance Code. een pluridisciplinair team van vastgoedprofessionals die actief zijn in verschillende vastgoedvakgebieden: commercieel afgevaardigden voor een goed begrip van de noden van de klanten, Project Managers voor het waarborgen van de bouwkundige kwaliteit van de gebouwen, Property Managers voor het waarborgen van de efficiënte uitbating van de gebouwen en het onder controle houden van de lasten; een Service Desk die 24/24 h, 7/7 dagen bereikbaar is en die allerlei klusjes en herstellingen organiseert op vraag van de klant. 18 Medewerkers aangename werkomstandigheden; een rechtvaardige behandeling; gewaarborgde, stabiele en aantrekkelijke lonen; een plan om vaardigheden te ontplooien (opleiding, carrièremogelijkheden, enz.); een management, doordrongen van hoge ethische waarden, zin voor leiderschap en luisterbereidheid. een gedragscode; een systeem van jaarlijkse evaluatie van de prestaties en van de relatie medewerker/manager; een benchmark van de bezoldigingen; opleidingsmogelijkheden; regelmatige enquêtes onder de medewerkers; Cofinimmo heeft het Investors in People -label, dat een teken is van haar engagement om haar personeel ontplooiingskansen te bieden; rechtvaardige behandeling; Cofinimmo ondertekende het Charter voor Diversiteit van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waar haar maatschappelijke zetel gelegen is. Leveranciers van goederen en diensten: ontwikkelaars, aannemers, dienstverleners, facility managers, vastgoedmakelaars, advocaten, consultants. Controleautoriteiten: de Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA) en de Nationale Bank, de revisoren. Overheidsinstanties: diverse overheidsinstanties en -diensten, van gemeentelijk tot regionaal en federaal niveau. samenwerkingsmogelijkheden; naleving van ondertekende bestelbonnen en contracten: prijzen van producten en diensten, betalingstermijnen, enz.; een evenwichtige en doeltreffende commerciële relatie; respect voor het personeel van de leveranciers. naleving van de wetten en regelgevingen die van kracht zijn op de financiële markten; transparantie inzake de verrichte operaties en het ter beschikking stellen van voldoende documenten over deze operaties. naleving van de geldende wetten en regelgevingen, in het bijzonder inzake stedenbouw en milieu; open dialoog via beroepsverenigingen; bijdrage aan het budget via de betaling van belastingen en taksen; respect voor de openbare ruimtelijke ordening. duidelijke bestekken en regels voor offerteaanvragen; contradictoire ontvangst van de geleverde producten en diensten; betaling van de overeengekomen prijzen binnen de overeengekomen termijnen; openheid voor dialoog bij geschillen; een gedragscode waarvan de relaties met de leveranciers deel uitmaken. financiële publicaties en persberichten die beantwoorden aan de reglementaire vereisten; het tijdig meedelen van informatie over de verrichte operaties zodat de controleautoriteit deze op een adequate wijze kan analyseren; deelname aan rondetafelgesprekken, ter voorbereiding van nieuwe regelgevingen; naleving van de administratieve procedures, wetten en regelgevingen; uitvoering van de inrichtingen die in de diverse vergunningen vereist zijn; samenwerking met de overheidsinstanties. Media, financiële analisten tijdige verspreiding van betrouwbare en nauwkeurige informatie. jaarverslagen, persberichten en andere publicaties; deelname aan interviews, rondetafelgesprekken, debatten, roadshows; persconferenties. Burgermaatschappij, lokale gemeenschappen: omwonenden, burgerverenigingen, enz. een antwoord op de reële vastgoedbehoefte van de maatschappij; een bijdrage aan het welzijn van de burgers; een betere kwaliteit en harmonie van de stad. investering in segmenten waarnaar vraag is en die inspelen op huidige en toekomstige maatschappelijke uitdagingen (zorgvastgoed, Publiek-Private Samenwerkingen); respect voor de omliggende buurt bij renovaties van gebouwen of nieuwe ontwikkelingen; burgerinitiatieven die ondersteund worden door de medewerkers van Cofinimmo (week van de mobiliteit, week van de afvalvermindering, operatie Thermos voor daklozen, enz.).

21 VALIDATIE EN PRIORITEITENBEPALING VAN DE UITDAGINGEN In het kader van een permanente dialoog met de stakeholders besliste Cofinimmo in 2016 om de duurzame ontwikkelingsstrategie van instellingen in de zorgsector van naderbij te bestuderen. Aan de hand van verkennende gesprekken met de leiders van gezondheidsinstellingen in België, Frankrijk, Nederland en Duitsland konden engagementen en praktijken inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen in deze sector nauwkeuriger in kaart worden gebracht. Deze gesprekken vonden plaats tijdens het derde kwartaal van Om de objectiviteit te verzekeren, werden de gesprekken gevoerd door een externe firma die gespecialiseerd is in dit soort enquêtes Interne analyses van de uitdagingen inzake duurzame ontwikkeling Rondetafelgesprekken met de externe stakeholders Bespreking en validatie van de prioriteiten door het Directiecomité 21 thema s Belangrijkheidsgraad van de 21 thema s 2014 NEGEN HOOFDUITDAGINGEN + BELANGRIJKHEIDSGRAAD ACTIEPLANNEN EN DOELSTELLINGEN REPORTING EN CONTINUE VERBETERING INTERVIEWS EN INTERNE ENQUÊTE OVER DE PRIORITEITEN INZAKE DUURZAME ONTWIKKELING 2016 ENQUÊTE BIJ ZORGVASTGOEDUITBATERS IN VIER LANDEN 1 Cofinimmo volgt de richtlijnen die worden voorgeschreven door diverse internationale normen inzake maatschappelijke verantwoordelijkheid, zoals ISO 14001:2004 en GRI Standards.

22 DIALOOG MET DE ZORGSECTOR Het onderzoek dat met behulp van een externe consultant in 2016 werd gevoerd, heeft, zoals kon verwacht worden, uitgewezen dat zorgverstrekkers vrijwillig, systematisch en coherent overwegingen van maatschappelijke en menselijke aard integreren in hun MVO-beleid. De economische en ecologische aspecten zijn daarentegen beperkter. Het is dan ook voornamelijk op het ecologisch vlak dat Cofinimmo een toegevoegde waarde kan zijn voor de zorguitbaters. Dit onderzoek was gebaseerd op drie assen ( People, Planet, Profit ) en toonde aan dat er in de zorgsector unanimiteit heerst over de volgorde van de benadering. PEOPLE DE MENSELIJKE DIMENSIE 20 Zorguitbaters plaatsen het menselijke aspect centraal in hun vakgebied. Het gaat niet louter om een intentieverklaring, maar wel degelijk om het belangrijkste actieterrein in hun duurzame ontwikkelingsbeleid. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) maakt deel uit van hun DNA en wordt beschouwd als een leidraad voor hun beheer en een middel om vooruitgang te boeken. De bedrijven in de zorg zijn dan ook geen gewone commerciële bedrijven. Ze behandelen uiterst gevoelige problematieken en dragen menselijke waarden, zoals solidariteit en ondersteuning, alsook een ethiek uit die strookt met de verdediging van deze waarden. Alle bevraagde personen beschouwen een MVO-beleid in de eerste plaats als verantwoordelijke acties ten overstaan van het personeel en de patiënten. Ten gevolge van de reglementaire vereisten hoeft het overigens niet te verbazen dat alle leiders uiterst waakzaam zijn voor het respect van de principes van integriteit en loyaliteit in de relaties met senioren, hun families, hun naasten en de medewerkers. Kwaliteitscharter, Institutioneel project, Levensproject, Institutionele visie en waarden zijn benamingen die voorkomen als referentie voor gedeelde beroepspraktijken waarnaar alle medewerkers kunnen teruggrijpen. Dat creëert een dynamiek binnen de instelling die de motivatie van het personeel versterkt en de prestaties verbetert. Het Project is bepalend voor de werkmethoden, en een referentiesysteem voor goede praktijken. DE PATIËNT CENTRAAL IN DE ZORGVERSTREKKING Alle instellingen hebben zich geëngageerd voor de invoering van een proactief beleid van positieve behandeling en voorkoming van mishandeling, voor de begeleiding van personen met de ziekte van Alzheimer en aanverwante aandoeningen, de levenskwaliteit in medische woonzorgcentra, animaties en socio-culturele activiteiten, nietmedicamenteuze behandelingen, enz. De leiders geven aan dat ze de verwachtingen van senioren en hun families beter willen begrijpen, volledige informatie willen verstrekken over de aangeboden diensten en tot slot het tevredenheidsniveau van senioren gebruiken om de kwaliteit van de dienstverlening te verbeteren. Respect voor de persoon, zijn waardigheid en zijn wensen is het kernidee bij de verzorging van bewoners en patiënten in de instellingen. Zij voeden de ethische vraagstelling van de onderneming. - KORIAN, referentiedocument 2015 (F). HET ENGAGEMENT EN DE MOTIVATIE VAN DE MEDEWERKERS Het succes van deze welzijnsmissie berust in de eerste plaats op de kwaliteit, de deskundigheid en de betrokkenheid van de medewerkers ten opzicht van de patiënt. Het welzijn van de medewerkers is dus zeer belangrijk en berust op initiatieven (vaak participatief) zoals het evenwicht tussen beroepsleven en privéleven, professionele ontwikkeling, het ter beschikking stellen van materieel dat inspanningen en veiligheid vergemakkelijkt, jaarlijkse evaluaties van de tevredenheid van het personeel, enz. Zeer verscheiden praktijken en beheertools, zoals de verbetering van de werkomstandigheden, respect voor de mensenrechten, verbetering van de sociale dialoog, levenskwaliteit op het werk, gezondheid en veiligheid op het werk, sociaal klimaat, delen en creëren van waarde, staan centraal in het personeelsbeleid. LEEFOMGEVING, WELZIJN VAN BEWONERS EN PERSONEEL De leefomgeving, de gezelligheid van de verschillende zones (gemeenschappelijke ruimten, restaurant, groene zone), maar ook de toegankelijkheid van het gebouw zijn belangrijke elementen waaraan aandacht wordt besteed. De bevraagde personen stellen het op prijs dat ze kunnen rekenen op relevant advies voor het ontwerp of de verbetering van hun vastgoedpark. Doordat wij gespecialiseerd zijn in zorg voor mensen met een dementie moeten wij ons concentreren op het afstemmen van de leefomgeving met de behoeften van onze bewoners. - mevr. Scholten, COO van Martha Flora (NL). Wij besteden veel aandacht aan de ligging: nabijheid van de stadskern, toegankelijkheid met het openbaar vervoer, groene omgeving, enz. zijn allemaal criteria die bepalend zijn voor het welzijn in de instelling. - mevr. Langwasser-Greb, CEO van Kaiser Karl Klinik (DE).

23 PROFIT DE ECONOMISCHE DIMENSIE PLANET DE ECOLOGISCHE DIMENSIE De leiders van zorginstellingen zijn ook begaan met hun economische verantwoordelijkheid. Kostencontrole is een belangrijk element gezien de budgettaire rationalisering waarmee ze sinds verscheidene jaren worden geconfronteerd. Alle kostenoptimaliserende inspanningen zijn gericht op snelle resultaten zoals vermindering van het verbruik van energie (elektriciteit, gas, stookolie) en water, alsook van de afvalproductie. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van eenvoudige tools voor de opvolging en de analyse van het verbruik. Toch is het eerder een kwestie van goed beheer alvorens over een MVO-strategie te praten, aldus dhr. Bots, CEO van Senior Living Group (BE). Het verbruik opvolgen en analyseren, volstaat echter niet om het significant te verlag en. Om de prestatie van gebouwen te verbeteren, moeten de uitbaters kunnen rekenen op technische kennis en vastgoedexpertise. Het kan gaan om initiatieven om het operationeel beheer te verbeteren (mobiliteit binnen het gebouw, disciplines van de verschillende diensten optimaal op elkaar afstemmen, enz.) of de kosten voor facility management te verminderen (energie, verwarming, diensten voor beheer en onderhoud, enz.). Het milieuluik mag dan wel het meest emblematische onder de actieterreinen van MVO-strategieën zijn, het is niet het belangrijkste actiepunt voor leiders van zorginstellingen. Slechts weinigen ontwikkelen acties voor de vermindering van de milieu-impact of leggen ecologische prestatiedoelstellingen vast. Het is geen prioriteit voor ons en het is geen commerciële hefboom. Wij gaan er vooral van uit dat het de wetgeving zal zijn die ons in die richting zal duwen., verklaart mevr. Scholten, COO van Martha Flora (NL). Toch maakt respect voor het milieu steeds vaker integraal deel uit van nieuwbouwprojecten: hernieuwbare energieën beheersen, de impact van de residentie op de externe omgeving beperken en tegelijk in de instelling gezonde en comfortabele omstandigheden verzekeren. De bevraagde actoren onderstrepen in het algemeen de noodzaak om de doelstellingen en de verwezenlijkingen op het vlak van MVO te koppelen aan de economische prestatie in hun vakgebied, wat vandaag niet altijd het geval is. De bestudeerde projecten vertonen ROI s van 100 jaar! Wij houden het dus bij de conventionele bouwprojecten, aldus dhr. Miederna, CEO van Domus Magnus (NL). In de toekomst zal de vraag van zorginstellingen wellicht blijven stijgen en de financieringsbronnen bieden geen marge meer, in het bijzonder het deel met betrekking tot overheidssubsidies. Vandaar dat het belangrijk is dat inspanningen op het vlak van MVO vertaald kunnen worden in kosten- en competitiviteitsvoordelen voor de verschillende actoren in de zorgsector. Vandaag zijn de leiders van zorginstellingen niet in staat om de kwalitatieve en financiële meerwaarde van een MVO-beleid in te schatten of om op termijn de balans op te maken van de impact van hun materiële en immateriële investeringen. Bovendien moeten MVO-initiatieven nog meer weerklank krijgen bij de burgers. Onze bewoners en hun families tonen nog niet veel belangstelling voor MVO bij het kiezen van hun woonzorgorganisatie. Dat maakt geen deel uit van hun selectiecriteria, maar het is een kwestie van tijd», stelt dhr. Miederna, CEO van Domus Magnus (NL). 21 Dit onderzoek bevestigde de moeilijkheid voor uitbaters van zorgvastgoed om een kwaliteitsvol onthaalbeleid voor mensen te verzoenen met een project ter verbetering van de ecologische en energieprestaties van gebouwen, wetende dat de financiële middelen die hieraan kunnen worden besteed beperkt zijn. Cofinimmo positioneert zich bijgevolg als raadgever op het vlak van duurzaam bouwen in een streven naar innovatieve oplossingen die leiden tot een geleidelijke verbetering van het vastgoedpark met een tempo en binnen budgetten die aanvaardbaar zijn voor de uitbaters.

24 22 MATERIALI MATRIX De materialiteitsmatrix werd voor het eerst opgesteld in 2014 volgens de GRIrichtlijnen. Ze wordt jaarlijks herzien en verfijnd. Elk punt van de matrix stelt voor Cofinimmo een thema inzake duurzame ontwikkeling voor. Hun plaats op een as wordt bepaald door de perceptie van de stakeholders ervan en door de interne kijk van Cofinimmo op het belang van hun impact. Hun kleur verwijst naar de categorie (economische, ecologische of sociale) waartoe zij behoren. De zone rechts boven de rode boog groepeert de negen prioritaire thema s van de 21 die intern werden geïdentificeerd. ALLE 21 THEMA S 1 PER CATEGORIE SOCIAAL ECOLOGISCH We merken op dat bepaalde ecologische thema s niet als prioritair worden beschouwd. Dit betekent niet dat Cofinimmo hier onverschillig voor is, maar wel dat deze thema s gewoonlijk zeer streng gereglementeerd zijn en ondernemingen verplicht zijn om ze aan te pakken, ongeacht hoe belangrijk de vennootschap ze zelf vindt. Bodemvervuiling is bijvoorbeeld sterk gereglementeerd. Bij elke aan- en verkoop zoekt Cofinimmo naar sporen van een eventuele vroegere vervuiling en wordt er in voorkomend geval een bodemonderzoek uitgevoerd. Onrechtstreekse jobcreatie Veiligheid en welzijn 2 Strijd tegen zwartwerk Esthetiek, respect voor de openbare ruimte en gemengd karakter van de wijken 2 Toegankelijkheid voor personen met een beperkte mobiliteit Toegang tot huisvesting voor iedereen Opleiding van de medewerkers 2 Respect voor verschillen en culturele diversiteit 2 Energieverbruik/CO 2 -uitstoot 2 Bouwafval Afval gekoppeld aan het gebruik van de gebouwen Gebruik van duurzame en/of gerecycleerde materialen Waterverbruik Mobiliteit 2 Impact op de groene ruimten Geluidsoverlast Overlast gekoppeld aan het gebruik van de gebouwen 1 Alle details omtrent de realisaties 2016 en de toekomstige doelstellingen zijn opgenomen in een boordtabel op de website 2 Prioritair thema.

25 TEITS- 23 Rendabiliteit voor beleggers en toegang tot kapitaal Veiligheid en welzijn Toegankelijkheid voor personen Bedrijfsethiek met een beperkte mobiliteit Energieverbruik/ CO2-uitstoot 10 9 Strijd tegen zwartwerk Aard van de bezetting Waterverbruik Gebruik van duurzame/ gerecycleerde materialen Innovatie Mobiliteit Respect voor verschillen en culturele diversiteit 8 7 Innovatie 2 ECONOMISCH Rendabiliteit voor beleggers en toegang tot kapitaal 2 Aard van de bezetting Bedrijfsethiek 2 Bouwafval Toegang tot huisvesting voor iedereen Geluidsoverlast Onrechtstreekse jobcreatie Afval gekoppeld aan het gebruik van de gebouwen Overlast gekoppeld aan het gebruik van de gebouwen Impact op de groene ruimten Opleiding van de medewerkers Esthetiek, respect voor de openbare ruimte en gemengd karakter van de wijken Belang voor de stakeholders Belang voor Cofinimmo 0 Sociaal Economisch Ecologisch

26 RENDABILITEIT VOOR BELEGGERS EN TOEGANG TOT KAPITAAL1 24 PRESTATIE- INDICATOREN WAARDE VAN HET NETTO-ACTIEF (in reële waarde) PER AANDEEL 92,76 EUR GEMIDDELDE KOST VAN DE SCHULD 2,4 % VERBONDEN MET DE SDG WAARDIG WERK & ECONOMISCHE GROEI NETTO RESULTAAT VAN DE KERNACTIVITEITEN 2 6,40 EUR BRUTO DIVIDEND 2016 PER GEWOON AANDEEL 5,50 EUR 1 Het gedetailleerde investerings- en financieringsbeleid van Cofinimmo vindt u in het Jaarlijks Financieel Verslag Komt overeen met het voormalige Netto courant resultaat (exclusief IAS 39) - aandeel van de Groep, of het EPRA resultaat.

27 Rendabiliteit is essentieel voor de vennootschap opdat zij haar verantwoordelijkheden kan dragen en haar activiteiten kan voortzetten. Met deze factor kunnen zowel de efficiëntie als de waarde worden gemeten die de klanten aan de producten en diensten van Cofinimmo toekennen. Rendabiliteit is noodzakelijk voor het bestemmen van de nodige middelen en voor het behoud van de investeringen die bepalend zijn voor haar ontwikkeling en de productie van haar diensten. Wanneer de winsten ontoereikend zijn of indien de financiële basis te zwak is, kan de vennootschap haar economische en maatschappelijke rol niet ten volle vervullen. Het Cofinimmo-aandeel moet bijdragen aan de welvaart van haar aandeelhouders en beleggers. Dit doel wordt gerealiseerd via een blijvende en hoge dividenduitkering en de bescherming van het belegde kapitaal. Cofinimmo moet eveneens een beroep kunnen doen op voldoende gediversifieerde financieringsmiddelen tegen zo laag mogelijke kosten om de herfinancieringsrisico s te beperken en de duurzaamheid van de vennootschap te waarborgen. HET EIGEN VERMOGEN Cofinimmo doet al het mogelijke om een gematigd risicoprofiel te handhaven dat beantwoordt aan de verwachtingen van haar aandeelhouders. Om dit doel te bereiken past zij een financiële strategie toe die gekenmerkt wordt door: Een diversificatie van de financieringsbronnen; Een regelmatige toegang tot de kapitaalmarkten; Een schuldgraad in de buurt van 45 %; De optimalisatie van de financieringslooptijd en -kosten. Gedetailleerde toelichtingen bij de financiële strategie en het beheer van de financiële middelen vindt u op pagina s en van het Jaarlijks Financieel Verslag VERWEZENLIJKINGEN 2016 In 2016 is Cofinimmo haar financiële hulpbronnen en haar balansstructuur blijven versterken. Deze versterking werd onder meer mogelijk gemaakt door: De uitgifte van handelspapier (20 miljoen EUR); De hernieuwing van een kredietlijn (100 miljoen EUR); De uitgifte van nieuwe converteerbare obligaties (219,3 miljoen EUR); De terugkoop van bestaande converteerbare obligaties (173,8 miljoen EUR); De private plaatsing van nietconverteerbare obligaties (70 miljoen EUR); De private plaatsing van Green & Social Bonds (55 miljoen EUR). Gedetailleerde toelichtingen bij deze financieringsoperaties voor 2016 vindt u op pagina s van het Jaarlijks Financieel Verslag GREEN & SOCIAL BONDS Begin december 2016 ging Cofinimmo over tot de private plaatsing van haar eerste uitgifte van Green & Social Bonds voor een bedrag van 55 miljoen EUR. Cofinimmo wordt zo de eerste Europese vastgoedvennootschap die Green & Social Bonds uitgeeft. Deze uitgifte bevestigt het duurzame ontwikkelingsengagement van Cofinimmo. De opgehaalde fondsen zijn bestemd voor de (her)financiering van recent opgeleverde, gerenoveerde of in ontwikkeling zijnde gebouwen: enerzijds projecten met milieudoelstellingen voor kantoren met een milieu- en duurzaamheidscertificering BREEAM of BREEAM In-Use (minstens niveau Very Good ) en anderzijds projecten met maatschappelijke doelstellingen voor zorgvastgoed bestemd voor de opvang van kwetsbare personen of personen die behoefte hebben aan specifieke zorgen (bijvoorbeeld geriatrie, psychiatrie of zorg voor personen met een handicap). Gedetailleerde toelichtingen bij deze operatie vindt u op pagina 101 van het Jaarlijks Financieel Verslag GEGENEREERDE EN UITGEKEERDE ECONOMISCHE WAARDE VOOR 2016 GEGENEREERDE ECONOMISCHE WAARDE (X EUR) UITGEKEERDE ECONOMISCHE WAARDE (X EUR) DOELSTELLINGEN 2017 KLANTEN EUR LEVERANCIERS VAN GOEDEREN EN DIENSTEN EUR TOEGEVOEGDE WAARDE EUR EUR IN DE GROEP GEHOUDEN ECONOMISCHE WAARDE (X EUR) PERSONEEL EUR AANDEELHOUDERS EUR FINANCIËLE UITGAVEN EUR OVERHEIDSSECTOR EUR TOTALE UITGEKEERDE ECONOMISCHE WAARDE (X EUR) EUR Dividend 2017 (betaalbaar in 2018): 5,50 EUR bruto per gewoon aandeel. Nieuwe uitgifte van Green & Social Bonds. Schuldgraad in de buurt van 45 %. Toekenning en reporting van de Green & Social Bonds.

28 ENERGIEVERBRUIK EN CO 2 -UITSTOOT 26 VERBONDEN MET DE SDG KLIMAATACTIE PRESTATIE-INDICATOREN TOTAAL DIRECT EN INDIRECT ENERGIEVERBRUIK (302-1 EN 302-2) MWH/AN RELATIEF ENERGIEVERBRUIK (302-3) 226 KWH/M²/JAAR TOTALE RECHTSTREEKSE EN ONRECHTSTREEKSE UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN (305-1 EN 305-2) TON CO 2 e/jaar RELATIEVE UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN (305-4) 75 KG CO 2 e/m²/jaar

29 De gebouwen moeten een optimale energieprestatie hebben om de CO 2 -uitstoot als gevolg van hun exploitatie te beperken. Vanaf 2020 moeten alle gebouwen die in Europa worden gebouwd, beantwoorden aan de passiefnormen. Voor Cofinimmo is dit een opportuniteit om zich te onderscheiden door al te anticiperen op deze regelgeving. Gebouwen met betere energieprestaties zijn commercieel aantrekkelijker. Ze bieden meer comfort voor de gebruikers tegen lagere kosten. Er moet echter worden opgemerkt dat de aanpak verschilt naargelang van de segmenten. In het kantorensegment is Cofinimmo vaak zowel betrokken bij de bouw/renovatiefase als bij het dagelijkse beheer van de meeste gebouwen. Hierdoor heeft ze reeds vanaf de bezetting van de gebouwen een invloed op het energieverbruik. Voor de andere segmenten is haar tussenkomst beperkt tot het sensibiliseren van de huurders. De gebruikers van de gebouwen zorgen er zelf voor dat ze het energieverbruik onder controle houden. Soms situeert de rol van Cofinimmo zich enkel op het niveau van de gegevensuitwisseling. Bij de uitoefening van haar activiteiten wil Cofinimmo actief kunnen bijdragen aan de wereldwijde inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Om deze redenen is ze zich bewust van het belang van becijferde doelstellingen inzake energiebesparing. Er wordt geleidelijk een programma doorgevoerd op basis van de verschillende energieaudits in het kader van de hernieuwing/verlenging van milieuvergunningen. De vastgoedsector is een van de grote energieverbruikers. Een van de belangrijkste doelstellingen van Cofinimmo bestaat erin de energieprestaties van haar vastgoedpark te verbeteren en de ecologische voetafdruk ervan te verminderen. Op had 5 % van haar vastgoedpark een energie-audit grootverbruikers ondergaan, waarbij een actieplan werd ingevoerd om de doelstellingen voor energiebesparing te bepalen. De vennootschap heeft eveneens een programma opgezet voor het behalen van een BREEAM-certificering voor renovaties en een BREEAM In-Use-certificering voor de exploitatie van haar kantoorgebouwen. Met dit certificeringssysteem streeft zij een tweeledig doel na: enerzijds de milieuprestaties van haar gebouwen permanent verbeteren en anderzijds hun commerciële competitiviteit bevorderen. Cofinimmo levert inspanningen om binnen de grenzen van de nagestreefde economische rendabiliteit zo ver mogelijk te gaan inzake energie-efficiëntie en vaak zelfs strengere normen te hanteren dan de wettelijke verplichtingen. Cofinimmo breidt geleidelijk haar kennis uit over de voorzieningen in haar gebouwen en het verbruik ervan. Telemeters verbinden de voorzieningen met de software voor de energieboekhouding die in 2013 ingevoerd werd. Alle verbruiksgegevens van de gemeenschappelijke ruimten die Cofinimmo beheert en de private verbruiksgegevens die de diverse huurders op vrijwillige basis aanleveren, worden hierin verzameld. Zo kunnen energieverslindende voorzieningen opgespoord worden en kunnen de energiekosten van het vastgoedpark onder controle gehouden worden. Cofinimmo is ervan overtuigd dat eigenaars en huurders er evenveel belang bij hebben om de milieu-impact van een huurruimte te beperken. Daarom vraagt ze aan haar huurders een Green Charter te ondertekenen, een duurzaam samenwerkingsakkoord om de verbruiksgegevens te kunnen delen, initiatieven te lanceren om het verbruik te beperken, afval beter te sorteren, enz. 27 DOELSTELLINGEN Renovatie van 2,6 % van de totale portefeuille (uitgezonderd nieuwbouw en verwervingen). Analyse van het potentieel voor zonneenergieproductie in de zorgvastgoedportefeuille. Plaatsing van een installatie voor de productie van zonne-energie op het parkinggebouw Amphia in Nederland, met een geschatte productie van 381 MWh. Sensibilisering van de huurders voor investeringen in hernieuwbare energieën in het kader van bouw/ renovatie/uitbreidingsprojecten. Uitbreiding van de opvolging van de verbruiksgegevens: 75 % van het zorgvastgoed en 5 % van het vastgoed van de distributienetten. Uitrusting van het saldo van de gebouwen met meerdere huurders met telemeters voor de initieel vastgelegde termijn van Het betreft negen gebouwen. Uitbreiding van de doelstellingen voor energiebesparing in het kader van een energie-audit grootverbruikers in vier gebouwen in Green Charter voor 30 % van de kantooroppervlakte tegen 2018.

30 UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN (305-5) ELEKTRICITEITSVERBRUIK (302-4) GASVERBRUIK BIJ CONSTANT KLIMAAT (302-4) 28 VARIATIE BIJ CONSTANTE PORTEFEUILLE TUSSEN 2015 EN ,4 % -2,4 % -5,9 % VARIATIE OP DE MAATSCHAPPELIJKE ZETEL VAN COFINIMMO TUSSEN 2015 EN ,6 % -1,7 % -30,1 % ENERGIEPRESTATIES Segment Land Dekking (in het land) Aantal geëvalueerde gebouwen Gemiddeld gewogen score volgens oppervlakte (in kwh/m²) Zorgvastgoed België 4 % Frankrijk 82 % Nederland 9 % Kantoren (Brussel) 2 België 48 % Vastgoed van distributienetten België 2 % Frankrijk 97 % Nederland 2 % De like-for-like analyse werd uitgevoerd in de gebouwen onder operationele controle op basis van de verbruiksgegevens van de gemeenschappelijke technische uitrustingen van de kantoorgebouwen met meerdere huurders, exclusief de maatschappelijke zetel. 2 In België vereist enkel het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een EPB-certificaat voor tertiaire gebouwen. Het huidige gemiddelde van kantoorgebouwen te Brussel bedraagt 342 kwh/m².

31 BREEAM CERTIFICATEN Gebouw BREEAM In-Use Asset Management BREEAM In-Use Building Management BREEAM 2010 BREEAM 2009 Woluwe 58 Good Very Good Gevangenis van Leuze-en-Hainaut Good Belliard 40 Excellent VERWEZENLIJKINGEN 2016 Herontwikkeling/zware renovatie van 0,4 % van het totale vastgoedpark. Verdere inbreng van de verbruiksgegevens van de gebouwen in de energieboekhouding met voor het eerst gegevens van de portefeuille in Frankrijk en Nederland. Wordt voortaan opgevolgd: 100 % van de kantorenportefeuille (97 % in 2015); 64 % van de zorgvastgoedportefeuille (43 % in 2015); 2 % van de caférestaurantportefeuille (1 % in 2015). Telemeters in 16 bijkomende kantoorgebouwen. Sinds zijn 49 kantoorgebouwen verbonden met de software voor de energieboekhouding. Plaatsing door uitbater Senior Living Group in het gebouw Seigneurie du Val van een installatie voor de productie van zonne-energie met een vermogen van 212 MWh. De totale productie van elektriciteit uit zonnepanelen in de portefeuille bedraagt nu ongeveer één GWh per jaar (privatieve en gemeenschappelijke installaties). Verlenging van het BREEAM In-Use-label voor Woluwe 58, de maatschappelijke zetel van Cofinimmo. BREEAM niveau Good -label voor de gevangenis van Leuze. Dit is de eerste gevangenis in België met een milieulabel. Toekenning van het BREEAM niveau Excellent -label voor het gebouw Belliard 40 (Design stage). Verlenging van de ISO 14001:2004- certificering met inbegrip van het eerste luik van de analyse van de levenscyclus van een gebouw in het kader van de invoering van versie 2015 van de ISO certificering. Studie uitgevoerd volgens de BREEAM-richtlijnen van het project Kunst 19H in Brussel. Ondertekening van Green Charter door 23 huurders, goed voor een oppervlakte van m², of 16 % van de kantorenportefeuille. 29 KEY PERFORMANCE INDICATOREN Cofinimmo hanteert de prestatie-indicatoren die worden voorgeschreven door de European Public Real Estate Association (EPRA). Deze 18 indicatoren stemmen overeen met 13 GRI Standards van het Global Reporting Initiative (GRI). Zij geven een zeer duidelijk beeld van de jaarlijkse prestaties van de diverse gebouwen. De gegevens worden berekend op basis van de informatie in het bezit van Cofinimmo (eigenaar), Cofinimmo Services (beheerder van het vastgoedpark) en de gebruikers van de gebouwen. De volledige resultaten (bruto en genormaliseerd) zijn te vinden op de website Ze hebben betrekking op de oppervlakten die worden gebruikt als kantoren in het kantooren het PPS-segment ( m²) en op een monster van de oppervlakten die gebruikt worden als zorginstellingen en distributienetwerken ( m²) op een totaal van m² (inclusief PPS).

32 INNOVATIE 30 VERBONDEN MET DE SDG INDUSTRIE, INNOVATIE & INFRASTRUCTUUR RENOVATIE VAN EEN GEBOUW MET BEHULP VAN BIM-SOFTWARE Building Information Modelling is een nieuwe tool voor de ontwikkeling van gebouwen. De software is gebaseerd op een of meer virtuele 3D-modellen, voornamelijk op basis van intelligente en gestructureerde parameters. Zij worden gebruikt tijdens de volledige levenscyclus van een gebouw, van zijn ontwerpfase tot de bouw en zelfs zijn exploitatie. Deze virtuele modellen maken analyses en simulaties (structurele berekening, opsporing van conflicten, verlichting, enz.) mogelijk, alsook controles (naleving van de normen, het budget, enz.) en visualiseringen. Met BIM kunnen bijvoorbeeld fouten bij de uitvoering worden opgespoord, waardoor in sommige gevallen dure aanpassingswerken kunnen worden vermeden. In het kader van het renovatieproject van het gebouw Kunst 19H in Brussel besliste Cofinimmo gebruik te maken van de BIM-software. In 2016 werd een eerste stap voltooid tijdens de ontwerpfase, door het opstellen van een model voor het aanbestedingsdossier van de renovatiewerken aan dit gebouw.

33 Als grote eigenaar in België, probeert Cofinimmo ook een trendsetter te zijn en het debat over de toekomstige reële vastgoednoden aan te wakkeren. De vennootschap neemt zo goed mogelijk de maatschappelijke trends op in haar strategie, stelt haar gebouwen veilig voor een versnelde veroudering en behoedt haar economische duurzaamheid. Er zijn innovatieve oplossingen nodig om nieuwe groeikansen te creëren en het bestaande vastgoedpark te bestendigen. In deze optiek richt Cofinimmo periodiek werkgroepen van een twaalftal interne personen op. Zij krijgen de opdracht na te denken over de manier waarop nieuwe maatschappelijke trends geïntegreerd kunnen worden. De groepen onderbouwen hun onderzoekswerk met ontmoetingen met trendsetters in activiteitsdomeinen die de vastgoedsector van morgen kunnen beïnvloeden (mobiliteit, stedelijke landbouw, smart cities & buildings, digitale revolutie, big data 1, enz.). Rekening houdend met de nieuwe bouwtechnieken en de nieuwe, duurzamere technologieën dienen zij diverse voorstellen in die inspelen op de noden van de klanten-huurders om zo de leegstand binnen de portefeuille in te perken, de exploitatiecyclus van de kantoorgebouwen te verlengen en de uitbating ervan te vergemakkelijken. Innovatie is echter geen exclusiviteit van deze specifieke werkgroepen. Ze vloeit ook voort uit de verschillende departementen van de vennootschap. Er worden tools ter beschikking gesteld van alle medewerkers. Met het oog op het zoeken naar oplossingen werd in 2016 een digitaal communicatieplatform opgericht waar alle medewerkers hun ideeën of de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd, kunnen delen. VERWEZENLIJKINGEN 2016 THE LOUNGE Cofinimmo stelt gedeelde en flexibele werkruimten ter beschikking van haar klanten en hun bezoekers. Deze moderne, inspirerende en aangename ruimten zijn uitgerust om er te werken en te vergaderen, maar ook om er te ontspannen, en stralen een positief bedrijfsimago uit. Cofinimmo speelt op die manier in op de vraag van haar klanten naar flexibiliteit en diversiteit van de leefruimten op het werk. Een eerste Lounge werd ingehuldigd in december 2016 op Park Lane, een business park in Diegem. Deze is uitgerust met drie vergaderzalen, een flexibele ruimte van 200 m² bestaande uit werktafels, een brainstormingruimte, maar ook een speelruimte met een voetbaltafel. Deze Lounge wordt beheerd door een Community Manager, die niet alleen instaat voor de goede werking van de ruimte, maar die ook de contacten tussen de huurders bevordert en evenementen organiseert om gaandeweg een gemeenschapsgevoel op de site tot stand te brengen. FLEX CORNER DAKEN EN TUINEN OPTIMALISEREN Cofinimmo blijft ook de mogelijkheden bestuderen om tuinterrassen aan te leggen op de daken van haar kantoorgebouwen, die een onbenut potentieel van m² vertegenwoordigen. Een type inrichting, zoals gerealiseerd voor het gebouw Guimard te Brussel, bestaat uit een houten terras, bakken met aromatische planten en een zitbank in de vorm van het logo van Cofinimmo. Naargelang van de keuze van de klant kan deze bijkomende buitenruimte benut worden als ontspanningsruimte, voor vergaderingen en zelfs voor evenementen. De plantenbakken kunnen worden omgevormd tot minimoestuintjes, als eerste stap in een grootschaliger stedelijk tuinbouwproject. Cofinimmo onderzoekt de mogelijkheden om naast de daken, ook de tuinen beter te benutten en de omgeving van haar gebouwen te verfraaien. Dat creëert niet alleen een commerciële meerwaarde voor haar gebouwen, maar versterkt ook de band van hun gebruikers met de natuur die hen omringt. In het Paepsem Business Park in Anderlecht werden in 2016 twee ontspanningszones (zitbanken, aanplantingen en een pingpongtafel) en een parkeerzone voor foodtrucks aangelegd. 31 Vier Flex Corners werden in 2016 geopend. ( zie volledig artikel, op pagina s 10-11) DOELSTELLINGEN Twee nieuwe inrichtingen van daken en/of tuinen. Vijf gebouwen uitgerust met een Flex Corner in Opening van een tweede The Lounge in het gebouw The Gradient in Renovatie van het gebouw Kunst 19H met behulp van de BIM (Building Information Modelling)-software. Analyse van het potentieel van het gebruik van big data 1. Kantoorgebouw Kunst 19H 3D-simulatie Implementatie van de ideeën van de tweede innovatie werkgroep. 1 Big data zijn alle gegevens die beschikbaar zijn in de databanken, inclusief externe databanken, zoals sociale media, openbare statistische databanken, enz. Het doel van de vennootschap is haar voorspellingsmodellen voor de belangrijke aspecten van haar strategie (bv. de evolutie van de klantenportefeuille) te verbeteren door de externe gegevens te benutten en ze te vergelijken met haar eigen databanken.

34 MOBILITEIT 32 PRESTATIE- INDICATOREN GEDEELDE EN OPENBARE PARKEERPLAATSEN LAADPUNTEN VOOR ELEKTRISCHE VOERTUIGEN INFRASTRUCTUUR VOOR FIETSERS VERBONDEN MET DE SDG DUURZAME STEDEN & GEMEENSCHAPPEN 122 gedeelde parkeerplaatsen openbare parkeerplaatsen Deze 322 parkeerplaatsen vertegenwoordigen 2,5 % van de beschikbare parkeerplaatsen in de kantorenportefeuille. 9 laadpunten bestemd voor de huurders van de kantoorgebouwen 1 laadpunt toegankelijk voor het publiek fietsparkings douches

35 Mobiliteit heeft een rechtstreekse invloed op de bereikbaarheid en dus de aantrekkelijkheid van de gebouwen. Door het toenemende autoverkeer is het moeilijker om zich in de stad te verplaatsen en de hogere luchtvervuiling en geluidsoverlast die hiervan het gevolg zijn, creëren ongemakken voor de omwonenden. Het gebruik van elektrische voertuigen als reactie op deze problematiek vereist eveneens dat er specifieke voorzieningen zoals laadpalen worden geïnstalleerd. De ligging van de gebouwen van Cofinimmo, het aantal beschikbare parkeerplaatsen en de nabijheid van het openbaar vervoer zijn criteria die van doorslaggevend belang zijn voor de klanten-huurders. VERWEZENLIJKINGEN 2016 BIJWERKING VAN DE EVALUATIE VAN DE TOEGANKELIJKHEID MET HET OPENBAAR VERVOER VAN KANTOORGEBOUWEN, REKENING HOUDEND MET DE NIEUWE VERWERVINGEN EN VERKOPEN VAN GEBOUWEN. In 2016 werden vijf nieuwe kantoorgebouwen verworven. Hun toegankelijkheid werd geëvalueerd. De score ziet er als volgt uit: twee gebouwen met redelijke toegankelijkheid; twee gebouwen met goede toegankelijkheid; één gebouw met zeer goede toegankelijkheid. EVALUATIE VAN DE INFRASTRUCTUUR VOOR FIETSERS IN DE KANTOORGEBOUWEN. Verschillende studies en artikels bevestigen dat de fiets en vooral de elektrische fiets volwaardige concurrenten worden voor de auto in het woon-werkverkeer voor afstanden tussen 10 en 20 km. Een van de voorstellen van Cofinimmo om het gebruik van alternatieve vervoermiddelen voor de auto te bevorderen, is de onthaalinfrastructuren in de kantoorgebouwen te verbeteren. Voor fietsers gaat het om fietsstallingen, bij voorkeur overdekt, en douches met of zonder lockers. Op telde de volledige kantorenportefeuille, inclusief PPS, 851 fietsparkings. In 2016 werden 13 nieuwe douches in vijf gebouwen geïnstalleerd, wat het totale aantal op 136 brengt. INSTALLATIE VAN LAADPALEN VOOR ELEKTRISCHE VOERTUIGEN Het toenemende aantal elektrische auto s in omloop bevestigt de behoefte aan laadpunten. Momenteel vereist de beperkte autonomie van elektrische wagens dat ze overdag opgeladen worden. Er werden zes laadpunten in vier kantoorgebouwen geplaatst. De laadpunten zijn bedoeld voor gemeenschappelijk gebruik door de gebruikers van de gebouwen of voor privégebruik door een specifieke huurder in het gebouw. 33 NABIJHEID VAN OPENBAAR VERVOER TEN OPZICHTE VAN HET KANTORENVASTGOEDPARK De toegankelijkheid met het openbaar vervoer (trein, tram, bus en metro) en voor fietsers werd geëvalueerd voor de volledige kantoren- en PPSportefeuille, namelijk 94 gebouwen. Dit zijn de uitsluitingscriteria: stations op meer dan 1200 meter; tram- en metrohaltes op meer dan 800 meter; bushaltes op meer dan 600 meter; stations voor fietsdelen op meer dan 200 meter; onbeveiligde fietspaden. Zwak 21 Redelijk 94 Gebouwen 45 Goed 17 Zeer goed 11 DOELSTELLINGEN Geleidelijke opmaak van multimodale 1 fiches voor de kantoorgebouwen. Geleidelijke verbetering van de infrastructuur voor fietsers door middel van: een groter aantal fietsstallingen; een beter type fietsstallingen; een groter aantal douches. Studie voor de geleidelijke omvorming van parkings in openbare parkings naarmate de vergunningen vernieuwd worden. 1 Het multimodaal toegangsplan vermeldt alle manieren waarop men een site kan bereiken, en dit voor alle beschikbare vervoermiddelen (te voet, per fiets, trein, tram, bus, taxi, auto). Het stelt de beste routes voor elke vervoerswijze voor en duidt de autoparkings en fietsenstallingen van de site aan.

36 VEILIGHEID EN WELZIJN 34 PRESTATIE-INDICATOREN WELZIJN VAN DE MEDEWERKERS Absenteïsme VERBONDEN MET DE SDG Korte termijn 2,0 % 1,2 % Lange termijn 3,2 % 3,5 % Arbeidsongevallen 0 0 GOEDE GEZONDHEID & WELZIJN

37 Cofinimmo beïnvloedt het welzijn, de gezondheid en de veiligheid van haar medewerkers, de gebruikers van haar gebouwen en de onderaannemers waarvoor zij rechtstreeks, maar vaker onrechtstreeks, verantwoordelijk is: DE MEDEWERKERS Aantrekkelijke werkomstandigheden, een rechtvaardige behandeling, toekomstperspectieven, bijzondere aandacht voor het evenwicht tussen privé- en beroepsleven, enz. Deze elementen kunnen personen blijven motiveren om hun werk met passie uit te voeren. De toename van stress op het werk die meer en meer mensen treft, kan moeilijke gevolgen hebben en kan bij sommigen in een burn-out resulteren. Dit soort aandoening gaat gepaard met langdurige afwezigheid van de getroffen persoon en betekent voor de werkgever een verstoorde organisatie en een extra kost. Cofinimmo heeft een aantal maatregelen getroffen om het welzijn van haar medewerkers te bevorderen zodat zij hun werk in de beste omstandigheden kunnen uitvoeren. Elke nieuwe werknemer ontvangt bij de start van zijn tewerkstelling een onthaaldossier met alle praktische en veiligheidsmaatregelen op de werkvloer. In 2016 werden 13 nieuwe medewerkers aldus onthaald. Er bestaan ook discussieforums waar ideeën en/of bekommernissen kunnen worden geuit: maandelijkse lunchmeeting, ontbijt met het management, werkgroep over de verbetering van de interne communicatie en de communicatie tussen departementen, enz. Indien nodig worden er team buildings georganiseerd om elkaar beter te leren kennen binnen een departement en eventueel na te gaan op welke punten de teamdynamiek verbeterd kan worden. In 2016 hebben 21 medewerkers deelgenomen aan een team building. Cofinimmo heeft eveneens oog voor het fenomeen stress op het werk. Ze sensibiliseert geregeld al haar managers rond dit thema. ASBESTBEHEER IN DE VERHUURDE GEBOUWEN DE GEBRUIKERS VAN GEBOUWEN De bouwkundige keuzes maar ook de kwaliteit van het onderhoud hebben een impact op de veiligheid en het welzijn van de gebruikers van gebouwen. De aanwezigheid van niet-gecontroleerde gevaarlijke materialen, de niet-naleving van veiligheidsnormen en slecht afgestelde airconditioningsinstallaties kunnen het welzijn en de gezondheid van de gebruikers beïnvloeden. Cofinimmo analyseert alle elementen die een impact kunnen hebben op de volksgezondheid. In het due diligence 1 -proces worden de aanwezigheid van asbest, de bodemvervuiling en de elementen inzake brandbestrijding en -preventie, enz. systematisch geanalyseerd. In de oudste gebouwen wordt het risico van asbest van dichtbij opgevolgd. Het in de gebouwen aanwezige asbest wordt in de materialen ingekapseld. Bij aantasting worden deze materialen verwijderd volgens de wettelijke voorschriften die de veiligheid van personen waarborgen. Afhankelijk van de geldende regelgeving voeren Cofinimmo of de gebruikers van de gebouwen regelmatig asbestcontroles uit, evenals tests van de brandveiligheid en de toegangscontrolesystemen. In de beheersovereenkomsten wordt bovendien uitdrukkelijk opgenomen dat er enkel gewerkt mag worden met de minst schadelijke en meest milieuvriendelijke schoonmaakproducten. DE ONDERAANNEMERS De billijkheid ten overstaan van leveranciers tijdens aankooponderhandelingen en de bekommernis om de veiligheid van hun personeel zijn belangrijk. Continue commerciële relaties zijn enkel mogelijk via wederzijds respect van de partijen en begrip voor hun bezorgdheden en streefdoelen. In het kader van zware renovatiewerken heeft Cofinimmo medewerkers die opgeleid zijn als veiligheidscoördinator en die voor elke werf de risico s en de toe te passen preventiemaatregelen bepalen en controleren. Afhankelijk van de werklast doet ze eveneens een beroep op externe veiligheidscoördinatoren. In het kader van aanbestedingen geeft ze in haar bestekken en contracten een zeer duidelijke beschrijving van eenieders verantwoordelijkheid. Voor het onderhoud van haar vastgoedpark rust Cofinimmo deze uit met veiligheidssystemen om de fysieke integriteit van de leveranciers te waarborgen (bijvoorbeeld gondels en verankeringspunten voor de teams die de ramen reinigen). De prestaties van de onderaannemers zijn onderwerp van raamovereenkomsten die het mogelijk moeten maken om een partnerschap met Cofinimmo uit te bouwen die in het belang is van beide partijen. VERWEZENLIJKINGEN 2016 Opstelling van individuele onthaaldossiers voor 13 nieuwe medewerkers. Organisatie van vier team buildings met 21 deelnemers. Verbeterde kennis van de wetgeving die van toepassing is op vastgoed in België en de buurlanden waar Cofinimmo aanwezig is. 35 Zorgvastgoed: 135 gebouwen Kantoren: 88 gebouwen Pubstone-distributienet: gebouwen Cofinimur I -distributienet: 279 gebouwen PPS: 6 gebouwen 0 % 25 % 50 % 75 % 100 % Sporen van ingekapseld asbest Geen sporen van asbest Gegevens in behandeling 1 Procedure die gericht is op een complete en gecertificeerde stand van zaken van een vennootschap, gebouw of vastgoedportefeuille (boekhoudkundige, economische, juridische, fiscale aspecten) voorafgaand aan een financiering of verwerving.

38 BEDRIJFSETHIEK 36 VERBONDEN MET DE SDG In 2016 werd geen enkel geval van ambtsmisdrijf vastgesteld. VREDE, VEILIGHEID & STERKE PUBLIEKE DIENSTEN

39 Cofinimmo is attent om het imago van de vastgoedsector en om haar eigen imago. Als leider in haar markt en beursgenoteerde vennootschap moet ze blijk geven van transparantie en ethisch gedrag ten opzichte van haar stakeholders bij de uitoefening van haar activiteiten. Cofinimmo vermijdt risico s van twijfelachtige of bij wet strafbare praktijken te beperken (witwaspraktijken, zwartwerk, sociale dumping, enz.) of praktijken die ingaan tegen de principes van duurzame ontwikkeling, en die eerlijke behandeling, gelijke kansen en wederzijds respect bevorderen. De werkingsprincipes gelden voor alle sectoren waarin de vennootschap actief is en in alle landen waar ze aanwezig is. Het Corporate Governance Charter van Cofinimmo beschrijft een reeks regels, procedures en praktijken die bepalen hoe de vennootschap beheerd en gecontroleerd wordt. Het bedrijf heeft de Belgische Corporate Governance Code 2009 aangenomen als referentiecode. Dit Charter schrijft transparantie voor in de beslissingen die genomen worden in alle geledingen van de vennootschap. Bij het dagelijkse werk houden de medewerkers zich aan een Gedragscode en aan de bedrijfswaarden. Cofinimmo legt de nadruk op de principes van eerlijkheid, integriteit en billijkheid en verwacht een gelijkaardige houding van de derden met wie ze zaken doet. In de algemene aankoop voorwaarden, die bij elke bestelling worden gevoegd, is een specifiek artikel opgenomen over poging tot corruptie. Elk geval van corruptie zal zwaar bestraft worden. Elke vorm van fraude of verduistering is uiteraard verboden en voor aanbestedingen gelden zeer strikte regels: de toepassing van een dubbele handtekening voor elke verbintenis; de raadpleging van een voldoende aantal leveranciers of dienstverleners en een rotatie onder diegene die uitgenodigd worden voor het indienen van een offerte; de aanwezigheid van een interne auditeur; de echtverklaring van de jaarrekeningen door een externe revisor; een beleid van whistleblowing 1. Sinds 2000 werkt Cofinimmo regelmatig een vademecum bij dat bestemd is voor de vastgoedmakelaars. Hierin staat in detail beschreven welke samenwerkings- en bezoldigingsregels toegepast worden in het kader van de commercialisering van de gebouwen van Cofinimmo. Op de werven wordt een systematische controle georganiseerd van de aanwezige werknemers met de bedoeling gevallen van sociale fraude te voorkomen en op te sporen. VERWEZENLIJKINGEN 2016 Herziening van het beleid van whistleblowing. 37 DOELSTELLINGEN 2017 Cofinimmo zal de regels inzake transparantie en ethiek stipt blijven naleven. De interne auditeur zal, via de opdrachten die hem worden toevertrouwd, risico s van schending aan deze regels blijven opsporen. Formele goedkeuring van de gedragscode opgesteld door het Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS) voor alle vastgoedactiviteiten. 1 Elke medewerker moet een ethische fout die hem bekend is, kunnen melden zonder zich bedreigd te voelen in zijn relatie met het bedrijf.

40 RESPECT VOOR VERSCHILLEN EN CULTURELE DIVERSITEIT 38 PRESTATIE- INDICATOREN VERBONDEN MET DE SDG 13 Raad van Bestuur 15 Managers Medewerkers GENDERGELIJKHEID ONGELIJKHEID VERMINDEREN 31 % 69 % 53 % 47 % 64 % Vrouwen Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen 36 % Mannen 1 Komt overeen met 117,5 FTE. 72 % van de vrouwen werken voltijds en 28 % deeltijds. 91 % van de mannen werken voltijds en 9 % werken deeltijds.

41 Diversiteit (cultureel, tussen generaties, taalkundig, tussen mannen en vrouwen, enz.) en gelijkheid van kansen zijn kostbare waarden voor de bedrijfswereld. Diversiteit maakt het mogelijk om visies te verruimen, de rijkdom van de gedachtewisseling tussen mensen te verbeteren en zo innovatieve oplossingen in de diverse activiteiten te vinden. In het kader van het Diversiteitslabel waakt Cofinimmo erover dat ze haar verbintenis op dit vlak blijft nakomen. Dit komt tot uiting op verschillende niveaus: op het niveau van aanwerving, via aandacht voor de nieuwe collega s, in het bijzonder de jongere; op het niveau van personeelsbeheer, via coaching en opleidingen (individuele en team coachings); op het niveau van externe positionering van de vennootschap, via de voortzetting van networkingacties en getuigenissen over de diversiteitsproblematiek binnen de bedrijven. Anderzijds heeft Cofinimmo ook aandacht voor de evolutie naar een genderevenwicht op alle bedrijfsniveaus. Ze steunt onder meer de vereniging Women on Board, die de aanwezigheid van vrouwen binnen de Raden van Bestuur promoot. In 2016 werden 13 personen aangeworven ter invulling van vijf vertrekken en acht nieuwe functies. HERNIEUWD DIVERSITEITSLABEL Eind 2016 werd Cofinimmo beloont voor haar acties inzake diversiteit. Ze ontving haar eerste Label in 2008 en dankzij een volgehouden engagement op dit vlak werden de achtereenvolgende consolidatieplannen regelmatig goedgekeurd door de bevoegde instanties was het jaar van de hernieuwing van het Label, een onderscheiding uit handen van dhr. Didier Gossuin, Minister van Tewerkstelling van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het diversiteitslabel beloont een grondige en vlekkeloze opvolging sinds bijna tien jaar. De acties situeren zich in de domeinen van niet-discriminatie bij aanwerving, gelijkheid inzake opleiding, sensibilisering voor handicaps en zowel interne als externe communicatie. Het Diversiteitsbeleid is geïntegreerd in de verantwoordelijkheden van het Sustainability Committee ( zie pagina 7). Het gaat erom de vennootschap van jaar tot jaar aan te moedigen om de acties die ze heeft gekozen, uit te diepen, zoals meer jonge afgestudeerden aanwerven of het sensibiliseren voor de tewerkstelling van personen met een handicap, verder uit te diepen. Het streven naar de aanwerving van meer jonge afgestudeerden gaat gepaard met een versterkte aanwezigheid op universitaire Job Days en een uitbreiding van ons stageaanbod. Op het vlak van handicaps wordt de mogelijkheid om deel te nemen aan de DuoDay-actie onderzocht. Deze actie wil bedrijven sensibiliseren voor de aanwerving van personen met een handicap en biedt de aanwezige werknemers de mogelijkheid om op hun gebruikelijke werkplek dergelijke werkzoekende kandidaten te ontmoeten. OPERATIONELE PLATFORMS IN NEDERLAND EN FRANKRIJK Cofinimmo is via haar dochtervennootschappen en bijkantoren sinds verschillende jaren aanwezig in Nederland en Frankrijk. In 2016 werden lokale teams opgericht of verder uitgebouwd. In Nederland trad een tweede persoon in dienst bij Superstone 1. De nieuwe medewerker heeft de opdracht onze Nederlandse portefeuille verder uit te breiden. In Frankrijk werden vier personen aangeworven (Property Managers & Boekhouders) voor Cofinimur I 1. Zij staan in voor het beheer van de portefeuille van de MAAFagentschappen. Een plaatselijke aanwezigheid zal onze activiteiten op Franse bodem opvoeren. Tussen de hoofdzetel in Brussel en deze plaatselijke teams in Parijs en Breda worden dagelijkse contacten onderhouden en ondanks de afstand verloopt hun integratie optimaal. 39 Anciënniteit 34 % 0-5 jaar Personeelsbestand per leeftijdsgroep 2 9,5 % jaar 90 % België 36 % jaar 34 % 6-10 jaar Nationaliteit van de medewerkers 38 % jaar 21 % jaar 11 % > 15 jaar 16,5 % jaar 5 % EU 5 % Buiten EU DOELSTELLINGEN 2017 Het diversiteitsplan voortzetten en verbeteren. Onze aanwezigheid op universitaire Job Days versterken. Mogelijkheden creëren om meer stages aan te bieden. Deelnemen aan de DuoDay-actie om werkzoekende personen met een handicap te ontmoeten. Intensievere preventie van psychosociale risico s bij de werknemers door middel van een onderzoek. 1 Dochtervennootschap van de Cofinimmo-Groep. 2 Raad van Bestuur: 85 % ouder dan 50 jaar en 15 % tussen 30 en 50 jaar. Managers: 69 % tussen 30 en 50 jaar en 31 % ouder dan 50 jaar.

42 OPLEIDING VAN DE MEDEWERKERS 40 PRESTATIE- INDICATOREN OPLEIDINGSBUDGET TEN OPZICHTE VAN DE BRUTO LOONMASSA 1 1,9 % MEDEWERKERS DIE EEN OF MEERDERE OPLEIDINGEN HEBBEN GEVOLGD 1 88 % VERBONDEN MET DE SDG KWALITEITS- ONDERWIJS POSTUNIVERSITAIREN 1 33 % UNIVERSITAIREN 1 50 %

43 Het menselijk kapitaal is een doorslaggevende troef voor het kwaliteitsaanbod van de vennootschap aan haar klanten en dus voor haar economische en maatschappelijke prestaties. Op middellange termijn, bevordert Cofinimmo de professionele en persoonlijke ontplooiing van alle medewerkers tijdens hun volledige loopbaan. Op langere termijn waakt ze erover dat ze hen een loopbaaneinde vol uitdagingen en zonder zorgen voor de toekomst kan waarborgen. Aansluitend bij de engagementen in het kader van de Labels Diversiteit en Investors in People moedigt Cofinimmo zonder enig onderscheid alle medewerkers aan om twee tot vier opleidingsdagen per jaar te volgen. Hieraan besteedt zij 2 % van de loonmassa. Er wordt voorrang gegeven aan vier opleidingsdomeinen: technische vaardigheden in het vakgebied, talenkennis, IT en persoonlijke ontwikkeling. Parallel krijgen de medewerkers tijdens de rustigere zomerperiode de gelegenheid om deel te nemen aan een Summer Academy en hun kennis op te frissen of te verbeteren van Word, Excel, Outlook, Powerpoint, Access of LinkedIn. Deze workshops kennen een groot succes. De Team Managers (in functie of potentiële) volgen individuele of groepstrajecten in de ontwikkeling van leadership en people management, waarbij ze vertrouwd worden gemaakt met de specifieke aspecten van deze functie. Een functie die, naast grondige kennis, ook gedragskenmerken en benaderingen vergt om de motivatie en de betrokkenheid van hun ondergeschikten aan te moedigen. Al deze mogelijkheden worden op volledige voet van gelijkheid aangeboden, ongeacht het land waar de medewerker zijn functie uitoefent. INVESTORS IN PEOPLE (IIP) IiP, is oorspronkelijk een Angelsaksisch label dat in België werd geïntroduceerd door de Vlerick Business School. Het legt een lijst van criteria vast om een hoog prestatieniveau te bereiken dankzij de medewerkers. Al deze criteria openen de weg naar uitmuntendheid! In de loop der jaren en met de hernieuwingen van het Label (sinds 2006) wist Cofinimmo haar score voortdurend te verbeteren. Van het aanvankelijke standaardlabel bereikte zij achtereenvolgens de niveaus brons en zilver, bij het invullen van steeds meer criteria. Die zijn vandaag verdeeld over drie grote domeinen: LEADING Op het niveau van leadership is de aandacht gericht op de capaciteit van het management om de medewerkers te inspireren, op het in de praktijk brengen van de waarden en op de responsabilisering van eenieder. SUPPORTING Dit thema omvat de aspecten beheer van de prestaties, erkenning en structurering van het werk. IMPROVING Verbetering veronderstelt dat de medewerkers de mogelijkheid krijgen zich te ontwikkelen en dat er gestreefd wordt naar duurzame successen. Voor elk domein kunnen vier opeenvolgende niveaus worden behaald: invoering en begrip door iedereen; praktische toepassing; creatie van toegevoegde waarde; verankering en permanente verbetering. 41 DOELSTELLINGEN TOTAAL AANTAL GECUMULEERDE OPLEIDINGSUREN H Continue opleiding van werknemers en team leaders. Summer Academy editie 2017 open voor alle medewerkers. Januari 2018: Label IiP, niveau Gold. Cofinimmo stelt alles in het werk om de niveaus 3 en 4 te behalen voor alle criteria H Vrouwen H Mannen 1 Op

44 42 ESTHETIEK, RESPECT VOOR DE OPENBARE RUIMTE EN GEMENGD KARAKTER VAN DE WIJKEN VERBONDEN MET DE SDG DUURZAME STEDEN & GEMEENSCHAPPEN BOURGET 40 VOLLEDIGE RENOVATIE VAN EEN KANTOORGEBOUW In 2016, zette Cofinimmo een studie op voor de renovatie van dit gebouw van m². De doelstelling was het een nieuwe identiteit te geven, met een betere circulatie en een groenere omgeving. Een van de mogelijke scenario s zou zijn: Herlokalisatie van de inkom naar de hoek van het gebouw en een hap uit het gebouw over twee verdiepingen halen om een look te creëren die de aandacht trekt. De technieken van het gebouw verbeteren. De inkom accentueren met een luifel. Een plein vóór het gebouw aanleggen die met behulp van een boulevard verbonden is met de binnenpatio van het complex om zodoende de horizontale en verticale circulatie van de verschillende entiteiten op de site te optimaliseren. Vergroening van de omgeving: buitenruimtes, twee patio s en een tuin met vijver achteraan.

45 In haar hoedanigheid van eigenaar en vastgoedinvesteerder, kan Cofinimmo de esthetiek en het gemengde karakter van de wijken beïnvloeden door haar investerings- en bouwkeuzes, ook al zijn die in de eerste plaats gebaseerd op economische criteria. De duurzame ontwikkeling van steden berust op een stedenbouwkundig evenwicht. Kantoren, woongebouwen, handelsruimten en groene ruimten moeten naast elkaar bestaan en monofunctionele wijken moeten geleidelijk aan verdwijnen. Door de herbestemming van bepaalde leegstaande kantoorgebouwen kan Cofinimmo vanaf het ontwerp wijken opnieuw een gemengd karakter geven (woningen of woonzorgcentra in kantorenzones) en zo de aantrekkelijkheid van haar gebouwen verbeteren (nabijheid van scholen, winkels en vrijetijdsvoorzieningen). De architecturale esthetiek van de gebouwen is een tevredenheidsmotief voor de gebruikers die er wonen en levert een bijdrage aan het merkimago van de vennootschappen die ze gebruiken. Cofinimmo viseert de schoonheid en de harmonie van de stad door voorrang te geven aan de bouw van iconische gebouwen. VERWEZENLIJKINGEN 2016 BELLIARD 40 De architecten wensten zowel een leefomgeving als werkruimten te creëren, waarin de kwaliteit van het natuurlijke licht, de lucht en de materialen centraal stond. Het algemene ontwerp van het gebouw bouwschil en technieken is gericht op het creëren van een constructie met een hoge ecologische meerwaarde. Er werd voorrang gegeven aan het ontwerp van werkruimten die uitwisseling, comfort en individuele en collectieve ontplooiing bevorderen, zonder de globale ecologische voetafdruk van het gebouw uit het oog te verliezen. Vanaf het eerste kwartaal van 2018 zal de Europese wijk van Brussel er een gloednieuw en iconisch gebouw van m² bij krijgen dat aansluit bij de transformatie van de Belliardstraat. Het zal een maximaal comfort en een uiterst efficiënte benutting van de ruimte bieden voor zijn gebruikers en zorgen voor een nieuwe dynamiek in deze straat dankzij de piazza en de groene ruimte langs het trottoir, het vijf verdiepingen hoge transparante atrium en de binnentuin achter het gebouw. Eind 2016 was de overdekking van het atrium (vijf verdiepingen) reeds klaar. Het gebouw kreeg een BREEAMcertificaat niveau Excellent (Design stage) in november WOLUWE ( zie foto op pagina 42) De afnemende vraag naar kantoren in de gedecentraliseerde zone van Brussel heeft Cofinimmo ertoe gebracht om te kiezen voor een omvorming tot een woonzorgcentrum met een capaciteit van 151 bedden. Het gebouw bestaat uit een centrale zone tussen twee vleugels in architecturaal beton, typisch voor kantoorgebouwen van de jaren 80. De nieuwe centrale vleugel in glas en aluminium zal het geheel een hedendaagse uitstraling geven. De parking achter het gebouw zal omgevormd worden tot een kleine tuin voor de bewoners van het toekomstige woonzorgcentrum. De energieprestatie van het gebouw werd verbeterd door de vervanging van de ramen in De isolatie van het dak en van de omhulling aan de binnenkant zullen de ecologische voetafdruk verder verbeteren. De werken zijn gestart in november De ingebruikname van het nieuwe woonzorgcentrum is gepland voor eind DOELSTELLINGEN Cofinimmo zal in 2017 starten met 1 : Kunst 19H: afbraak en heropbouw van een kantoorgebouw. Tenreuken: bouw van woongebouwen. Vorst 23: omvorming tot woongebouw. BOURGET 40 Bourget 40: renovatie van het gebouw. 1 Onder voorbehoud van het verkrijgen van alle vergunningen en na overleg met alle belanghebbende partijen.

46 FOCUS VERWEZENLIJKINGEN 44 ZORGVASTGOED STRIJP Z Eerstelijnszorgcentrum 1, gebouwd voor de huurder en uitbater SGE (Stichting Gezondheidscentra Eindhoven). Adres: Tilburgseweg-West 100 Eindhoven (NL) Architect: Oppervlakte: m 2 Beschikbaar: T Molenaar & Bol & Van Dillen architecten Milieunormen: Isolatiecoëfficiënt van de gevels (4,85 m²k/w) en de vloer (4,46 m²k/w), wat beter is dan de reglementaire vereisten (3,50 m²k/w). WARMTE- EN KOUDEPRODUCTIE VRF-systeem (Variable Refrigerant Flow): het betreft een systeem met drie leidingen dat gelijktijdig verwarming en koeling levert en daarbij de behoeften van de verschillende ruimten in evenwicht brengt. Het warmte- of koude-overschot van de ene ruimte wordt benut voor de verwarming of koeling van een andere. De besparing in energieverbruik in vergelijking met een systeem met twee leidingen wordt geschat op 25 %. De prestatiecoëfficiënt van dit type installatie bereikt een niveau 5,5. Luchtbehandeling: filtering van de buitenlucht, meting van het CO 2 -niveau, freecooling, enz. VERLICHTING Verlichtingsarmaturen met LED lampen. BEPLANTINGEN Talrijke planten van verschillende soorten, zowel in plantenbakken op de verscheidene terrassen als in de omgeving van het gebouw. MOBILITEIT 45 parkeerplaatsen voor wagens, waarvan meerdere uitgerust met elektrische laadpalen. Meerdere fietsenstallingen voor personeel en bezoekers. 1 Beter bekend als Medical Office Building (MOB).

47 45 KANTOREN BELLIARD 40 Iconisch kantoorgebouw waarvan de architectuur aansluit bij de geleidelijke transformatie van de Belliardstraat. Adres Belliardstraat 40 Brussel (BE) Architect: Pierre Lallemand Art & Build Oppervlakte: m² Beschikbaar: T Milieunormen: E45 BREEAM niveau Excellent GEVELS Driedubbele beglazing. Zonnewering. DAKEN Groendaken op alle bovengrondse platte daken. RECUPERATIE VAN HEMELWATER Recuperatie van hemelwater. Ondergronds stormbekken. WARMTE- EN KOUDEPRODUCTIE Condensatieketels en koudegroepen met zeer hoog rendement. Warmte- en koudeverdeling via een omkeerbaar plafond (warm/koud) met flexibele regeling. Ventilatiegroepen met zeer hoog rendement voorzien van snelheidsregelaars. Energieterugwinning via warmtewielen. VERLICHTING Aanwezigheidsdetectoren met automatische doving bij afwezigheid. Beheer van de verlichting in functie van het daglicht. SANITAIRE INSTALLATIES Opsporing van lekken voor de sanitaire blokken om het stadswaterverbruik te minimaliseren. Ondergrondse douches. PARKING Fietsenstalling met 100 plaatsen. 90 parkeerplaatsen voor wagens, waarvan drie zijn uitgerust met een elektrische laadpaal.

48 46 GRI REFERENTIETABEL GEEN ARMOEDE GEEN HONGER GOEDE GEZONDHEID & WELZIJN KWALITEITS- ONDERWIJS GENDER- GELIJKHEID SCHOON WATER & SANITAIR BETAALBARE & DUURZAME ENERGIE WAARDIG WERK & ECONOMISCHE GROEI INDUSTRIE, INNOVATIE & INFRASTRUCTUUR ONGELIJKHEID VERMINDEREN DUURZAME STEDEN & GEMEEN SCHAPPEN VERANTWOORDE CONSUMPTIE & PRODUCTIE KLIMAATACTIE LEVEN IN HET WATER LEVEN OP HET LAND VREDE, VEILIGHEID & STERKE PUBLIEKE DIENSTEN PARTNER- SCHAP OM DE DOELSTELLINGEN TE BEREIKEN

49 Alle GRI standards van de pagina s 46 tot 51 werden door de commissaris, Deloitte Bedrijfsrevisoren/Reviseurs d Entreprises gecontroleerd. UNIVERSAL STANDARDS NR. INDICATOR PAGINA 1 OPMERKINGEN 2 SDG GRI 102 : ALGEMENE INFORMATIE ORGANISATIEPROFIEL Naam van de organisatie Cofinimmo NV Voornaamste merken, producten en diensten DV 4-5; JFV Ligging van het hoofdkantoor Woluwedal 58, 1200 Brussel, België Operationele vestigingen DV Eigendomsstructuur en rechtsvorm DV 4-5 JFV Afzetmarkten DV 3 JFV Omvang van de organisatie DV 4-5 JFV Informatie over bedienden en andere werknemers DV 39 JFV 109 Cofinimmo doet geen beroep op externe personen. Alle medewerkers zijn voor onbepaalde duur aangeworven. De sociale gegevens woren door het sociaal secretariaat Securex geconsolideerd Toeleveringsketen DV Significante wijzigingen binnen de organisatie en haar toeleveringsketen Voorzorgsprincipe of aanpak Externe initiatieven DV 3 JFV 108 Deelname aan de enquêtes GRESB en CDP Lidmaatschappen bij verenigingen The Shift, Women on Board, UPSI, IiP, EPRA, RICS, ULI, Alter Forum, ONA 2. STRATEGIE EN ANALYSE Verklaring van een senior beslissingsbevoegde DV 1 3. ETHIEK EN INTEGRITEIT Waarden, principes, normen en gedragsregels DV bestuur/charters bestuur 1 DV: Duurzaamheidsverslag JFV: Jaarlijks Financieel Verslag 2 KPI: Key Performance Indicatoren. Zie

50 NR. INDICATOR PAGINA OPMERKINGEN SDG 4. BESTUUR Bestuursstructuur DV 7 JVF BETROKKENHEID VAN DE STAKEHOLDERS Lijst van de stakeholdersgroepen DV Collectieve arbeidsovereenkomsten Bij gebrek aan kandidaten voor de verplichte sociale verkiezingen die elke vier jaar worden gehouden, is er geen vakbondsvertegenwoordiging binnen Cofinimmo. Cofinimmo valt onder het Paritair Comité Identificatie en selectie van stakeholders DV Aanpak van de betrokkenheid van stakeholders DV Belangrijkste onderwerpen en kwesties die naar voren zijn gekomen DV MATERIËLE ASPECTEN, UITDAGINGEN EN BEPERKINGEN, PROFIEL VAN HET VERSLAG Vennootschappen opgenomen in de geconsolideerde jaarrekeningen JFV Inhouds- en grensbepaling van het verslag DV Overzicht van materiële onderwerpen DV Herformulering van informatie Er is geen relevante herformulering van informatie in vergelijking met de gegevens die werden bekendgemaakt in het duurzaamheidsverslag Wijzigingen in de verslaggeving Er zijn geen significante veranderingen ten aanzien van de reikwijdte en de afbakening van de onderwerpen vergeleken met de gegevens die werden bekendgemaakt in het duurzaamheidsverslag Verslagperiode Boekjaar en belastingjaar van tot Datum van meest recent verslag Het laatste duurzaamheidsverslag heeft betrekking op de duurzaamheidsstrategie van het jaar Verslaggevingscyclus Jaarlijks Contactpersonen voor vragen over het verslag Danielle Scherens, Corporate Communication Officer Jean Van Buggenhout, Head of Property Services & Corporate Social Responsibility Hanna De Groote, Environmental Manager Rapporteringseisen in overeenstemming met GRI Standards Dit verslag werd opgesteld in overeenstemming met de GRI Standards: Optie Core GRI referentietabel DV Externe waarborg DV Deloitte Bedrijfsrevisoren BV o.v.v.e. CVBA heeft de key performance indicatoren en de overeenstemming van het duurzaamheidsverslag met de optie Core van de GRI Standards gecontroleerd.

51 NR. INDICATOR PAGINA OPMERKINGEN SDG GRI 103 : BESCHRIJVING VAN DE MANAGEMENTAANPAK Uitleg omtrent het onderwerp en zijn afbakening DV Managementaanpak en onderdelen DV Evaluatie van de managementaanpak DV SPECIFIEKE INFORMATIE PER THEMA NR. INDICATOR PAGINA OPMERKINGEN SDG GRI 200 : ECONOMISCH Courant resultaat per aandeel DV 24 NAW 1 (in reële waarde) per aandeel DV 24 Dividend DV 24 Gemiddelde kost van de schuld DV 24 GRI 201 : ECONOMISCHE PRESTATIE Gegenereerde en uitgekeerde directe economische waarde DV 25 GRI 205 : ANTI-CORRUPTIE Bevestigde incidenten van corruptie en ondernomen acties DV 36 GRI 300 : ECOLOGISCH CRE8 Aantal gebouwen met een certificaat per type en per niveau DV 29 JFV 85 KPI 11 GRI 302 : ENERGIE Energieverbruik binnen de organisatie DV 26 KPI Energieverbruik buiten de organisatie DV 26 KPI Energie-intensiteit DV 26 KPI Vermindering van het energieverbruik DV 28 KPI Netto-Actief Waarde.

52 NR. INDICATOR PAGINA OPMERKINGEN SDG GRI 303 : WATER Waterverbruik per bevoorradingsbron KPI 9 CRE2 Relatief waterverbruik per bevoorradingsbron KPI 9 GRI 305 : UITSTOOT Rechtstreekse uitstoot van broeikasgassen (Scope 1) DV 26 KPI Onrechtstreekse uitstoot van broeikasgassen (Scope 2) DV 26 KPI Andere onrechtstreekse uitstoot van broeikasgassen (Scope 3) DV 26 KPI Uitstootintensiteit van broeikasgassen DV 26 KPI Vermindering van broeikasgassen DV 28 KPI GRI 306 : AFVAL EN AFVALWATER Afvaltype en verwerkingskanaal KPI 10 GRI 400 : SOCIAAL Operaties met belangrijke negatieve impact, reëel of potentieel, op plaatselijke gemeenschappen DV 31; Ontplooiing van de bedrijfsstrategie inzake burgerinitiatieven - deelname aan Operatie Thermos ten voordele van daklozen in het centrum van Brussel ; - deelname aan de Week van de Mobiliteit ; - liefdadigheidsactie aan het einde van het jaar. In 2016, doneerde Cofinimmo nagenoeg haar volledig budget schenkingen aan één enkele liefdadigheidsactie. Ze verleende haar financiële steun aan een project van Farra Clerlande te Oetingen, een tehuis voor ernstig verstandelijk gehandicapte volwassenen, en aan een project van La Maison Familiale, een onthaaldienst voor jongeren met psychische en psychiatrische stoornissen. Beide projecten werden geselecteerd door United Fund for Belgium; - deelname aan het project Dream day, dat eruit bestaat scholieren van het middelbaar een halve dag in het bedrijf te ontvangen. Cofinimmo heeft 16 leerlingen van het vijfde jaar middelbaar van het Institut Saint-Louis te Brussel ontvangen in GRI 401 : TEWERKSTELLING Nieuw aangeworven medewerkers en rotatiegraad van de werknemers DV 39

53 NR. INDICATOR PAGINA OPMERKINGEN SDG GRI 403 : GEZONDHEID EN VEILIGHEID OP HET WERK Aantal en soorten werkongevallen, beroepsziektes, absenteïsme, verloren werkdagen en aantal werkgerelateerde sterfgevallen DV 34 GRI 404 : VORMING EN OPLEIDING Gemiddeld aantal opleidingsuren per jaar per werknemer DV 41 Het aantal opleidingsuren voor 117,5 FTE bedraagt 34 h per FTE in Percentage medewerkers dat periodieke evaluatiegesprekken en loopbaanontwikkeling geniet 100 % GRI 405 : DIVERSITEIT EN GELIJKE KANSEN Diversiteit van de bestuurslichamen en medewerkers DV medewerkers, waarvan 64 % vrouwen (72 % voltijds en 28 % deeltijds) en 36 % mannen (91 % voltijds en 9 % deeltijds). 51

54 52 VERSLAG VAN DE COMMISSARIS