CONTENTS. 5-jaar oorsig oor die belegging in Senwes Beperk. Verklaring van verantwoordelikheid deur die Direksie

Transcriptie

1

2

3 CONTENTS 5-jaar oorsig oor die belegging in Senwes Beperk Verklaring van verantwoordelikheid deur die Direksie 1 2 Sekretariële Sertifisering 2 Onafhanklike Ouditeursverslag 3 Statutêre Direkteursverslag 4 Gekonsolideerde staat van finansiële posisie 5 Gekonsolideerde staat van omvattende inkomste Gekonsolideerde staat van verandering in ekwiteit Gekonsolideerde staat van kontantvloeie Aantekeninge tot die finansiële state 9 Rekeningkundige beleid 45 Korporatiewe inligting 56

4 5-JAAR OORSIG OOR DIE BELEGGING IN SENWES BEPERK Senwesbel Beperk besit n 59,6% belang in Senwes Bpk soos op 30 April. Die belegging se kernstatistieke sien as volg daaruit: Senwesbel se belang in Senwes (%) 59,6 58,8 41,2 39,2 37,9 Omset uit voortgesette bedrywe () Wins na belasting () Verdienste per aandeel (sent) 168,9 146,0 121,1 115,6 203,0 Wesensverdienste per aandeel (sent) 152,4 132,8 116,2 114,4 190,3 Netto batewaarde per aandeel (sent) 884,4 756,7 680,3 585,5 622,8 Sluitingsmarkprys (sent) 1 040,0 900, ,0 730,0 550,0 Groei in markprys (%) 15,5 (11,8) 39,7 32,7 4,7 Totale dividend (sent) 61,0 60,0 35,0 140,0 62,0 Finale dividend verklaar (sent) 31,0 15,0 25,0 15,0 30,0 Tussentydse dividend betaal (sent) 26,0 45,0 10,0 25,0 15,0 Spesiale dividend verklaar (sent) 4, ,0 17,0 Opbrengs op openingsekwiteit (%) 22,3 21,5 20,7 18,6 43,6 Opbrengs op gemiddelde ekwiteit (%) 20,7 20,3 19,1 19,1 37,3 Dividendeopbrengs op gemiddelde markprys (%) (Uitgesluit spesiale dividend) 5,9 6,3 4,0 6,3 8,4 Dividendopbrengs op gemiddelde markprys (%) (Ingesluit spesiale dividend) 6,3 6,3 4,0 21,9 11,5 Totale aandeelhouersopbrengs op openingsmarkprys (Kapitaalgroei plus dividende) (%) 22,3 (5,9) 44,5 58,2 16,6 Enkele hoogtepunte van die belegging is soos volg: Wins na belasting van R307 miljoen, wat n 22,3% opbrengs op openingsekwiteit verteenwoordig. Dividendopbrengs op gemiddelde markprys (ingesluit spesiale dividend) van 6,3% (: 6,3%). Verdienste per aandeel neem toe tot 168,9 sent per aandeel (: 146,0 sent per aandeel). Netto batewaarde per aandeel styg met 16,9% tot 884,4 sent per aandeel (: 756,7 sent per aandeel). Die volgende is relevante beleggingstatistiek ten opsigte van die belegging: Vyf-jaar gemiddeld Prysverdiensteverhouding wesensverdienste (keer) 6,8 6,3 Totale aandeelhouersopbrengs openingsmarkprys (%) 22,3 27,1 Dividenddekking (keer) 2,8 2,6 Senwesbel netto batewaarde per aandeel: Netto batewaarde per aandeel (R) 8,74 7,71 5,27 4,77 5,23 Senwesbel Beperk het gedurende die jaar aandele in Senwes Beperk bekom. Dit, tesame met die Senwes aandeelterugkoopprogram, het die belang laat toeneem van 58,8% na 59,6%. Senwesbel Bpk Finansiële State 1

5 VERKLARING VAN VERANTWOORDELIKHEID DEUR DIE DIREKSIE Die Direksie is verantwoordelik vir die opstelling, integriteit en redelike weergawe van die afsonderlike en gekonsolideerde finansiële state ( finansiële jaarstate ) van Senwesbel Beperk. Die finansiële jaarstate uiteengesit op bladsy 2 tot 55 is in ooreenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) en die vereistes van die Maatskappywet, 2008, opgestel. Die Direksie is ook verantwoordelik vir die Maatskappy se interne finansiële beheerstelsel en risikobestuur, wat albei deurgaans nagegaan word. Hierdie kontroles is ontwerp om redelike, maar nie absolute, gerusstelling oor die betroubaarheid van die finansiële jaarstate te bied, toereikende beveiliging en beheer oor die bates te bied en om wanvoorstellings en verliese te voorkom en op te spoor. Geen aangeleenthede het onder die aandag van die Direksie gekom wat op n wesenlike tekortkoming in die funksionering van hierdie kontroles, prosedures en stelsels gedurende die jaar onder oorsig kan dui nie. Die finansiële jaarstate is op die lopendesaakgrondslag opgestel. Die direkteure het geen rede om te glo dat die Groep of enige maatskappy in die Groep in die nabye toekoms nie n lopende saak sal wees nie. Die finansiële jaarstate is geoudit deur die onafhanklike ouditeur, Ernst & Young Ingelyf. Die onafhanklike ouditeur het onbeperkte toegang gehad tot alle finansiële rekords, insluitende alle notules van vergaderings van die Direksie, direksiekomitees en aandeelhouersvergaderings. Die Direksie glo dat alle voorstellings aan die onafhanklike ouditeur tydens die oudit geldig en behoorlik was. Die finansiële jaarstate vir die jaar geëindig 30 April soos op bladsy 2 tot 55 uiteengesit, is deur die Direksie goedgekeur. JDM Minnaar Voorsitter JE Grobler Ondervoorsitter Klerksdorp 24 Junie KENNISGEWING IN TERME VAN ARTIKEL 29 VAN DIE MAATSKAPPYWET, WET 71 VAN 2008, ( DIE WET ) Hierdie finansiële jaarstate is geoudit in ooreenstemming met die voorskrifte en ter nakoming van die Wet. Die finansiële jaarstate is voorberei onder toesig van LA Grobler, GR(SA). SEKRETARIËLE SERTIFISERING Vir die jaar onder oorsig tot 30 April en in terme van artikel 88 van die Maatskappywet, waar toepaslik, sertifiseer ek, AE Scholtz, as Maatskappysekretaris, dat alle opgawes, soos vereis deur die voormelde Wet, ingedien is by die Registrateur van Maatskappye en Intellektuele Goedere (CIPC) en dat genoemde opgawes waar, korrek en op datum is. AE Scholtz MAATSKAPPYSEKRETARIS Klerksdorp 24 Junie 2

6 ONAFHANKLIKE OUDITEURSVERSLAG ONAFHANKLIKE OUDITEURSVERSLAG AAN DIE AANDEELHOUERS VAN SENWESBEL BEPERK Ons het die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële jaarstate van Senwesbel Beperk, soos uiteengesit op bladsye 5 tot 55, geoudit. Hierdie finansiële state bestaan uit die state van finansiële posisie soos op 30 April en die state van omvattende inkomste, state van veranderings in ekwiteit en state van kontantvloeie vir die jaar wat op daardie datum geëindig het, en die aantekeninge, wat bestaan uit n opsomming van beduidende rekeningkundige beleid en ander verduidelikende inligting. Direkteure se Verantwoordelikheid vir die Finansiële State Die maatskappy se direkteure is verantwoordelik vir die opstel en redelike voorstelling van hierdie finansiële state ooreenkomstig International Financial Reporting Standards en die vereistes van die Maatskappywet van Suid-Afrika, en vir sodanige interne beheer as wat die direkteure nodig ag om die opstel van die finansiële state wat vry is van wesenlike wanvoorstelling, hetsy weens bedrog of foute, in staat te stel. Ouditeur se Verantwoordelikheid Dit is ons verantwoordelikheid om op grond van ons oudit n mening oor hierdie finansiële state uit te spreek. Ons het ons oudit ooreenkomstig International Standards on Auditing uitgevoer. Daardie standaarde vereis dat ons voldoen aan etiese vereistes en die oudit beplan en uitvoer om redelike gerusstelling te verkry of die finansiële state vry is van wesenlike wanvoorstelling. n Oudit behels die uitvoer van prosedures om ouditbewyse te verkry oor die bedrae en openbaarmaking in die finansiële state. Die prosedures wat gekies word hang af van die ouditeur se oordeel, insluitend die beoordeling van die risiko s van wesenlike wanvoorstelling van die finansiële state, hetsy weens bedrog of foute. Tydens daardie risikobeoordeling oorweeg die ouditeur interne beheer relevant tot die entiteit se opstel en redelike voorstelling van die finansiële state, ten einde ouditprosedures te ontwerp wat in die omstandighede toepaslik is, maar nie met die doel om n mening uit te spreek oor die effektiwiteit van die entiteit se interne beheer nie. n Oudit sluit ook n evaluering van die toepaslikheid van rekeningkundige beleid wat gebruik is en die redelikheid van rekeningkundige ramings wat deur die direkteure gemaak is in, asook n evaluering van die algehele voorstelling van die finansiële state. Ons glo dat die ouditbewyse wat ons verkry het, toereikend en toepaslik is om n grondslag vir ons ouditmening te bied. Mening Na ons mening is die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële jaarstate, in alle wesenlike opsigte, n redelike voorstelling van die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële stand van Senwesbel Beperk soos op 30 April, en van die maatskappy se gekonsolideerde en afsonderlike finansiële prestasie en gekonsolideerde en afsonderlike kontantvloeie vir die jaar wat op daardie datum geëindig het, ooreenkomstig International Financial Reporting Standards en die vereistes van die Maatskappywet van Suid-Afrika. Ander verslae wat deur die Maatskappywet vereis word As deel van ons oudit van die gekonsolideerde en afsonderlike finansiële jaarstate vir die jaar geëindig 30 April het ons die Direkteursverslag en die Sertifikaat van die Maatskappysekretaris deurgelees om te bepaal of daar wesenlike teenstrydighede tussen hierdie verslae en die geouditeerde gekonsolideerde en afsonderlike finansiële jaarstate is. Hierdie verslae is die verantwoordelikheid van die onderskeie opstellers daarvan. Gebaseer op die deurlees van hierdie verslae het ons nie wesenlike teenstrydighede tussen hierdie verslae en die geouditeerde gekonsolideerde en afsonderlike finansiële jaarstate geïdentifiseer nie. Ons het hierdie verslae egter nie geoudit nie en spreek dienooreenkomstig nie n mening oor hierdie verslae uit nie. Ernst & Young Ingelyf Direkteur Frantz Frederik Scheepers Geregistreerde Ouditeur Geoktrooieerde Rekenmeester (SA) Corlettrylaan 52 Illovo Johannesburg 12 Julie Senwesbel Bpk Finansiële State 3

7 STATUTÊRE DIREKTEURSVERSLAG 1. HOOFDOELSTELLINGS Die publieke maatskappy tree op as n beleggingsmaatskappy. 2. AANDELEKAPITAAL Die gemagtigde aandele van die Maatskappy het onveranderd gebly. 3. DIVIDENDE Die Direksie stel voor dat n finale dividend van 15 sent per aandeel ( 9,0 sent) verklaar word. n Interim dividend van 13 sent per aandeel ( 6,0 sent) is gedurende die jaar betaal. Alle aandeelhouers wat op 23 Augustus in die aandeelhouersregister geregistreer is, sal die goedgekeurde dividend ontvang en uitbetaling sal op ongeveer 6 September geskied. 4. DIREKTEURE EN STATUTÊRE AANSTELLINGS 4.1 Die name van die direkteure is JDM Minnaar (Voorsitter), JE Grobler, AJ Kruger, NDP Liebenberg, JJ Minnaar en WH van Zyl Direkteure met n dienstermyn korter as een jaar: Naam Jaar van uitrede volgens rotasie JE Grobler Direkteure met n dienstermyn van langer as een jaar: Naam: Jaar van uitrede volgens rotasie NDP Liebenberg 2016 JJ Minnaar 2014 JDM Minnaar 2015 AJ Kruger 2015 WH van Zyl Direkteure se belange Die direkteure se belange in die aandele van die maatskappy, soos op 30 April, word hieronder uiteengesit. Aantal aandele Aantal aandele Nie-uitvoerende direkteure Direk Indirek Totaal Sekretaris AE Scholtz Geregistreerde kantoor Charel de Klerkstraat 1, Klerksdorp, Republiek van Suid-Afrika. 4.4 Openbare Amptenaar LA Grobler. 5. GEÏNTEGREERDE VERSLAGDOENING Senwesbel Beperk tree op as n beleggingsmaatskappy. Die belang in Senwes Beperk is Senwesbel se enigste belegging. Geen korporatiewe beheer, oorsig oor bedrywe, geïntegreerde- en volhoubaarheidsverslag is in die Senwesbel finansiële jaarverslag ingesluit nie. Senwes Beperk openbaar hierdie verslae volledig. Verwys na Senwes Beperk se webtuiste, vir hierdie verslae. 4

8 GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN FINANSIËLE POSISIE soos op 30 April MAATSKAPPY Aantekeninge BATES Nie-bedryfsbates Eiendom, aanleg en toerusting Belegging in filiaal Belegging in geassosieerdes Belegging in gesamentlike ondernemings Ander finansiële bates Lenings en bedrae ontvangbaar Uitgestelde belastingbate Totale nie-bedryfsbates Bedryfsbates Voorraad Handels- en ander rekeninge ontvangbaar Ander lenings ontvangbaar Agentskapsgraandebiteure Afgeleide finansiële instrumente Kontant en korttermyndeposito s Belasting ontvangbaar Totale bedryfsbates Bates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop TOTALE BATES EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE Ekwiteit Uitgereikte aandelekapitaal Aandelepremie Nie-verdeelbare reserwe Ander reserwes 12.2 (39) (27) Behoue inkomste (136) (134) Eie ekwiteit Nie-beherende belang Totale ekwiteit Nie-bedryfslaste Rentedraende lenings Langtermynaansporingsbonusse Na-aftredeverpligtinge Uitgestelde belastinglas Totale nie-bedryfslaste Bedryfslaste Handels- en ander rekeninge betaalbaar Rentedraende lenings Afgeleide finansiële instrumente Belasting betaalbaar Korttermynaansporingsbonusse Voorsienings Totale bedryfslaste Laste wat direk verband hou met die bates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop Totale laste TOTALE EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE Senwesbel Bpk Finansiële State 5

9 GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN OMVATTENDE INKOMSTE vir die jaar geëindig 30 April MAATSKAPPY Aantekeninge * Dienste gelewer Finansieringsinkomste Inkomste uit bedryfsaktiwiteite Inkomste Koste van verkope (12 873) (5 719) - - Bruto wins Ander bedryfsinkomste Distribusie-, verkoops- en administratiewe uitgawes (577) (344) (4) (9) Bedryfswins Finansieringskoste 19.2 (120) (72) (17) (21) Winsdeel van geassosieerdes Winsdeel van gesamentlike ondernemings Hermetingswins Oorskot met verkryging Wins voor belasting uit voortgesette bedrywighede Belasting 15.1 (78) (51) - (1) Wins vir die jaar na belasting uit voortgesette bedrywighede Wins na belasting van beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming** Wins vir die jaar Ander omvattende inkomste, na belasting (115) Billikewaardeaanpassings ten opsigte van beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates (115) Ander omvattende inkomste van geassosieerde Totale omvattende inkomste vir die jaar na belasting (66) Wins toeskryfbaar aan: Ekwiteitshouers van die houermaatskappy Nie-beherende belang Totale omvattende inkomste toeskryfbaar aan: Ekwiteitshouers van die houermaatskappy (66) Nie-beherende belang Verdienste per aandeel Basiese en verwaterde verdienste vir die jaar toeskryfbaar aan gewone ekwiteitshouers van die houermaatskappy ,2 320,9 Wesensverdienste per aandeel (sent) ,4 84,7 *Senwes Groep is vanaf 1 September 2011 as n filiaal verantwoord en dus is 8 maande se resultate van die Senwes Groep ingesluit in die April resultate. Dividende vir die jaar: Sent / aandeel Sent / aandeel Dividende per aandeel betaal gedurende die jaar ,0 33,0 Vorige jaar finale dividend 9,0 14,0 Interim dividend 13,0 6,0 Tweede interim dividend - 13,0 Finale dividend per aandeel voorgestel 15,0 9,0 **Senwes se kleinhandelsbedrywighede is in n nuwe entiteit saamgesmelt in Junie. Hierdie entiteit funksioneer as n gesamentlike onderneming waarin Senwes n 50% aandeel hou. Alhoewel Senwes steeds die wins of verlies na belasting op n ekwiteitsbasis in die wins of verlies sal erken vereis IFRS 5 dat, waar n wesenlike gedeelte van n besigheid oorgeplaas word na n gesamentlike onderneming, die wins of verlies van hierdie bedrywighede as beëindigde bedrywighede openbaar moet word. Vir meer besonderhede oor hierdie transaksie verwys na aantekening 10. 6

10 GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN VERANDERING IN EKWITEIT vir die jaar geëindig 30 April UITGEREIKTE AANDELE- KAPITAAL AANDELEPREMIE NIE-VERDEELBARE RESERWE VERANDERING IN EIENAARSKAP BILLIKEWAARDE- AANPASSING BEHOUE INKOMSTE EKWITEIT VAN GEASSOSIEERDE NIE-BEHERDE BELANG TOTALE EKWITEIT Aantekeninge Saldo op 30 April (29) Regte-uitgifte van aandele Terugwerkende insluiting van nie-beherende belang: Begin van die jaar Mei tot 31 Augustus Aankope van Senwes belang vanaf nie-beherende aandeelhouers (323) (323) Totale omvattende inkomste Wins vir die jaar Ander omvattende inkomste Dividende (33) - (52) (85) Saldo op 30 April (29) Totale omvattende inkomste Wins vir die jaar Ander omvattende inkomste Dividende (26) - (31) (57) Verandering in eienaarskap (14) (14) Aankope van Senwes belang vanaf nie-beherende aandeelhouers (10) (10) 50% van Afrika-belang verkoop (1) (1) Saldo op 30 April (14) (29) MAATSKAPPY Saldo op 30 April (150) Regte-uitgifte van aandele Totale omvattende inkomste (115) (66) Wins vir die jaar Ander omvattende inkomste (115) (115) Dividende (33) - - (33) Saldo op 30 April (134) Totale omvattende inkomste Wins vir die jaar Ander omvattende inkomste Dividende (26) - - (26) Balans op 30 April (136) Senwesbel Bpk Finansiële State 7

11 GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN KONTANTVLOEIE vir die jaar geëindig 30 April MAATSKAPPY Aantekeninge Kontant uit bedryfsaktiwiteite (4) (9) Finansieringsinkomste Ander bedryfsinkomste Finansieringskoste betaal 19.2 (120) (72) (17) (21) Belasting betaal 26 (117) (93) (2) (1) Dividende betaal 30 (57) (85) (26) (33) Verandering in bedryfskapitaal 25 (535) (88) (1) 1 Netto kontantvloei (gebruik deur)/uit bedryfsaktiwiteite (344) (56) (5) 17 Netto kontantvloei gebruik deur beleggingsaktiwiteite (151) (353) (3) (321) Aankoop van eiendom, aanleg en toerusting (72) (44) - - Opbrengs met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting Verkope/(aankope) van belang in filiale 20 (276) (3) (321) Toename in ander lenings ontvangbaar 28 (102) (36) - - Netto kontantvloei voor finansieringsaktiwiteite (495) (409) (8) (304) Groep tesourie-aandele (19) Netto kontantvloei uit finansieringsaktiwiteite (2) 302 Netto toename/(afname) in kontant en kontantekwivalente 34 (4) (10) (2) Kontant en kontantekwivalente van filiaal verkoop (9) Kontant en kontantekwivalente - begin van die jaar Kontant en kontantekwivalente - einde van die jaar

12 AANTEKENINGE TOT DIE FINANSIËLE STATE 1. SEGMENTINLIGTING 1.1 SEGMENTINKOMSTE EN RESULTATE Segmentinkomste Segmentwins Beleggingsaktiwiteite (Senwesbel) - - (20) (26) Finansiële dienste (Senwes Credit en Univision Groep) Bedryfsaktiwiteite Wins met oordrag van filiaal aan gesamentlike onderneming Insetverskaffing (Senwes Village) Bedryfsaktiwiteite Terugskrywing van waardedaling Marktoegang (Senwes Grainlink) Normale bedryfsaktiwiteite Korporatiewe koste 35 8 (69) (53) Hermetingswins Oorskot met verkryging Ander bedryfsinkomste Totale inkomste Inkomste uit beëindigende bedrywighede (1 368) (841) - - Insetverskaffing (1 332) (803) - - Marktoegang (36) (38) - - Inkomste uit voortgesette bedrywighede Wins voor belasting Belasting (100) (66) Wins vir die jaar Wins na belasting uit beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming (42) (25) Insetverskaffing (56) (40) Marktoegang Wins na belasting uit voortgesette bedrywighede Senwesbel Bpk Finansiële State 9

13 1.2 NETTO SEGMENTBATES Bates Laste Netto Beleggingsaktiwiteite - - (213) (217) (213) (217) Finansiële dienste (1 084) (967) Insetverskaffing (695) (422) Marktoegang (448) (456) Totale bedrywe (2 440) (2 062) Korporatief (184) (122) (48) (2 624) (2 184) Uitgestelde belasting (205) (205) (170) (179) Totaal (2 829) (2 389) (Bates)/laste gehou-vir-verkoop (343) (184) - Totaal (2 670) (2 389) Vir doeleindes van bestuur en beheer, is die Groep georganiseer in bedryfseenhede op grond van hul produkte, dienste en klante en bestaan uit die volgende rapporteerbare segmente: Beleggingsaktiwiteite (Senwesbel) Finansiële dienste (Senwes Credit en Univision Groep) Insetverskaffing (Senwes Village) Marktoegang (Senwes Grainlink) Dit is Senwesbel se strategie om belange in ander landbou- en landbouverwante besighede te oorweeg. Senwesbel besit n belegging in Senwes Beperk. Toestaan van krediet aan landbouprodusente en graankopers. Dit sluit ook termynkrediet in. Senwes Credit lewer landboudienste aan sy groeiende kliëntebasis. Univision sluit kommissie ontvang op korttermyn-, oes-, lewensversekeringspremies en administrasiefooie in. Verkope by die handelswinkels, direkte verkope van boerdery-insetprodukte en verkope van meganisasiegoedere/-onderdele. Inkomste ontvang vir die hantering en berging van landbouprodukte. Kommissie ontvang vir die bemarking van graan. Inkomste ontvang uit die verkope van eie graan. Korporatief Hoofkantoordienste, inligtingstegnologie, menslike hulpbronne, eiendomme, vlootbestuur, sekretariaat, regsdienste, korporatiewe bemarking, risikobestuur, interne oudit, strategiese ontwikkeling, groepfinansies, tesourie en direkteure. Belasting word op n groepsbasis bestuur en word nie na bedryfsegmente toegedeel nie. Dienste gelewer tussen verwante partye soos getoon in bedryfsegmente is op n armlengtebasis in soortgelyke transaksies met derde partye. Bestuur monitor die operasionele resultate van sy sake-eenhede apart vir doeleindes van die neem van besluite oor hulpbronne en prestasieevaluering. Segmentprestasie is geëvalueer op grond van bedryfswins of -verlies en word konsekwent gemeet teenoor bedryfswins of -verlies in die gekonsolideerde finansiële state. 10

14 2. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING Aantekeninge Kosprys Grond Geboue en verbeterings Masjinerie en toerusting Voertuie Gehou-vir-verkoop 10 (126) - Opgelope depresiasie en waardedalings (420) (450) Grond - - Geboue en verbeterings (137) (134) Masjinerie en toerusting (290) (279) Voertuie (43) (37) Gehou-vir-verkoop Totale drawaarde Registers van grond en geboue is ter insae by die geregistreerde kantoor van die betrokke maatskappye beskikbaar. 2.2 Sekere bates is beswaar soos in aantekening uiteengesit. 2.3 Die kapitaalverpligtinge van die Groep word in aantekening 18.3 uiteengesit. 2.4 Verwys na aantekening 10 vir die volledige inligting oor die beëindigde bedrywighede. REKONSILIASIE VAN DIE BEWEGINGS OP EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING Aantekeninge Saldo aan die begin van die jaar Bates verkry met toename in belang teen billike waarde (1 September 2011)* Aankope Verkope (6) (1) Depresiasie (34) (27) Waardedaling en terugskrywings - 51 Gehou-vir-verkoop 10 (76) - Saldo aan die einde van die jaar *Senwes Groep se eiendom is ingevolge IFRS3 (Besigheidsamevoegings) na die billike waarde waardeer soos op verkrygingsdatum. n Hermetingswaarde van R731 miljoen is bereken en die drabedrag van die bates op verkrygingsdatum is opwaarts aangepas. n Uitgestelde belastinglas van R205 miljoen is ook gevolglik erken. Senwesbel Bpk Finansiële State 11

15 3. BELEGGING IN MAATSKAPPYE 3.1 BELEGGING IN FILIAAL In die Maatskappy word die belegging in Senwes Beperk getoon teen die billike waarde daarvan. Billike waarde van die finansiële instrument is die bedrag waarvoor n bate verruil of n las vereffen kan word tussen ingeligte, gewillige partye in armlengtetransaksies. Die billike waarde van die belegging word dus as sy markwaarde, soos verhandel in die mark, geag. Markwaarde per aandeel van Senwes Beperk het, soos op 30 April, het R10,40 ( R9,00 ) beloop. MAATSKAPPY % belang Aantal aandele Kosprys Billike waarde Senwes Beperk 59,6 58, Die direkteurswaardasie is gegrond op die markprys van Senwes aandele. Die verskil tussen die direkteurswaardasie (billike waarde) en die kosprys word as n billikewaardeaanpassing van die belegging getoon en verantwoord in ander omvattende inkomste van die Maatskappy. Toename in Senwes belang as n filiaal: 31 Augustus 2011 Ter voldoening aan IFRS3 (Besigheidsamevoeging) is die belegging in geassosieerdes op datum van verkryging teen billike waarde hermeet. Die billike waarde is geag die markprys van die aandele gehou voor verkryging. Die verskil tussen die drabedrag op datum van verkryging en die billke waarde is as n hermetingswins in wins of verlies erken. Drabedrag van belegging in geassosieerde - 31 Augustus Billike waarde van belegging 755 Hermetingswins BELANG BESIGHEIDSAMEVOEGINGS EN VORMING VAN GESAMENTLIKE ONDERNEMINGS 2014 Senwes en Afgri kleinhandelsamesmelting Senwes Bpk en Afgri Bpk het gedurende die jaar onder oorsig n samesmelting van die twee maatskappye se kleinhandelsen indirekte besighede aangekondig, effektief vanaf 1 Junie. Senwes Bpk en Afgri Bpk sal gelyke aandeelhouers in die gesamentlike onderneming wees. Verwys na aantekening 10 vir volledige inligting. Senwes Bpk en NWK Bpk Senwes Bpk en NWK Bpk het n samesmelting van die maatskappye se onderskeie versekeringsbesighede aangekondig, effektief vanaf 1 Mei. Die nuwe versekeringsbesigheid lewer finansiële advies en dienste aan veral landbouprodusente. Senwes Bpk en NWK Bpk is gelyke aandeelhouers in dié gesamentlike onderneming. Verwys na aantekening vir volledige inligting. Senwes Bpk en Bunge Europe Bunge Europe, die Europese bedryfsarm van Bunge Beperk (NYSE: BG), n toonaangewende internasionale agri-besigheid en voedselmaatskappy, het sy regte uitgeoefen om 50% van Senwes se internasionale besigheid te verkry. Die ooreenkoms het effektief geraak op 1 September. Verwys na aantekening en aantekening 10 vir volledige inligting. 12

16 3.2.1 SE BELANGE IN FILIALE Aantal uitgereikte aandele % belang Aantal uitgereikte aandele % belang JD Implemente (Edms) Bpk Senwes Capital (Edms) Bpk Senwes Graanmakelaars (Edms) Bpk Senwes Mauritius Bpk Senwes International Holdings (Edms) Bpk^ Senwes Bpk geïnkorporeer in Malawi^ Univision Financial Services (Edms) Bpk* ^50% van Senwes en Senwes International Holdings se aandeelhouding in die Afrika-maatskappye is op 31 Augustus aan Bunge Europe verkoop. * Univision Financial Services (Groep) en NWK se versekeringbesighede is saamgesmelt in n nuwe maatskappy. Senwes Bpk hou n 50%-belang in die gesamentlike onderneming RESULTATE VAN FILIALE NA BELASTING Groep se gedeelde belang in die winse en verliese van sy filiale is soos volg: Senwes Mauritius Bpk (11) - JD Implemente (Edms) Bpk 5 3 Senwes Capital (Edms) Bpk Senwes International Holdings (Edms) Bpk- gedeeltelik gekonsolideerd^ (6) (3) Senwes Bpk geïnkorporeer in Malawi^ - (13) Univision Financial Services (Edms) Bpk gedeeltelik gekonsolideerd* - 11 ^50% van Senwes en Senwes International Holdings se aandeelhouding in die Afrika-maatskappye is op 31 Augustus aan Bunge Europe verkoop. * Univision Financial Services (Groep) en NWK se versekeringbesighede is saamgesmelt in n nuwe maatskappy. Senwes Bpk hou n 50%-belang in die gesamentlike onderneming. Senwesbel Bpk Finansiële State 13

17 3.2.3 AARD VAN BESIGHEID EN DIREKTEURSWAARDASIE JD Implemente (Edms) Bpk - Meganisasie- en instandhoudingsdienste 9 7 Senwes Capital (Edms) Bpk - Finansierings- en eiendomsmaatskappy Senwes International Holdings (Edms) Bpk^ - Belegging in buitelandse maatskappye - 10 Senwes Bpk geïnkorporeer in Malawi^ - Verhandeling van landboukommoditeite - (12) Univision Financial Services (Edms) Bpk* - Versekeringsmakelaar en administratiewe dienste - 2 Senwes Mauritius Bpk - Belegging in buitelands maatskappye 14 - Direkteurswaardasies is gebaseer op die netto batewaarde volgens die jongste beskikbare finansiële state. ^50% van Senwes en Senwes International Holdings se aandeelhouding in die Afrika-maatskappye is op 31 Augustus aan Bunge Europe verkoop. * Univision Financial Services (Groep) en NWK se versekeringbesighede is saamgesmelt in n nuwe maatskappy. Senwes Bpk hou n 50%-belang in die gesamentlike onderneming. 4. ANDER FINANSIËLE BATES EN LASTE 4.1 FINANSIËLE BATES Ander finansiële bates Beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates Publieke maatskappye Gekwoteerde ekwiteitsaandele 3 3 Totaal van ander finansiële bates 3 3 Beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates bestaan uit beleggings met geen vervaldatum of koeponkoers nie. Die beleggings bestaan uit Suidwes Beleggings Bpk en Suidwes Beherend Bpk. Die billike waarde van publieke aandele is bepaal deur die markwaarde daarvan, soos verhandel op die OTC-meganisme. 14

18 4.1.2 Ander lenings ontvangbaar MAATSKAPPY Rentedraende lenings aan verwante partye (buitelandse maatskappye) Bunge Senwes International Bpk Rentedraende lenings aan verwante partye (plaaslike maatskappye) Senwes Bpk Bunge Senwes (Edms) Bpk Voorsiening vir waardedaling Bunge Senwes International (14) Nie-rentedraende lenings aan verwante partye Silo Certs (Edms) Bpk Voorsiening vir waardedaling (3) (3) - - Saldo aan die einde van die jaar Senwesbel se kontant word herbelê om sodoende beter opbrengste te verdien en is onmiddellik opvraagbaar. Die lening aan Senwes Bpk dra rente teen n prima-gekoppelde koers wat op jaareinde 6% ( - 6,5%) beloop het. Die lening aan Bunge Senwes (Edms) Bpk is onverseker, het geen vaste betalingsterme nie en rente word verdien teen n prima-gekoppelde koers. Die lening aan Bunge Senwes International Bpk is onverseker, het geen vaste betalingsterme nie en rente word verdien teen n vaste koers. Die lening aan Silo Certs (Edms) Bpk is onverseker, rentevry en het geen vaste betalingsterme nie. Die totale lening is ondergeskik gestel aan die eise van ander krediteure. Beleggings in en lenings aan/van privaat maatskappye Die register van aandele en lenings aan/van privaat maatskappye is ter insae beskikbaar by die geregistreerde kantoor van die maatskappy Kontant- en korttermyndeposito s Kontant- en korttermyndeposito s Kontant verdien daagliks rente, hoofsaaklik teen n prima-gekoppelde koers. Senwes poog om n nul-balans te handhaaf op die groep van bankrekeninge deur daaglikse opvragings en oorplasings na en van die korttermynlening. 4.2 FINANSIËLE LASTE Rentedraende bedryfslenings MAATSKAPPY Korttermynlenings Kommoditeitsfinansiering Totaal Senwesbel Bpk Finansiële State 15

19 Kortermynlenings Senwesbel Beperk Alle aandele gehou in Senwes Beperk word as sekuriteit gehou vir Senwesbel se fasiliteit by Absa Bank Bpk ( Absa ). Die Absalening dra rente teen n sub-prima-gekoppelde koers wat maandeliks gekapitaliseer word en is betaalbaar op die laaste dag van September en Desember. Senwes Beperk As sekuriteit vir Senwes se bedryfsfasiliteite by Absa, is alle regte en belange in produsentedebiteure en dié se onderliggende sekuriteite gesedeer en verpand aan Absa. Die Absa-lenings word jaarliks hernu en die huidige fasiliteit dra rente teen n subprima-gekoppelde koers wat maandeliks gekapitaliseer word. Kommoditeitsfinansiering Die drawaarde van die finansiering is in ooreenstemming met die billike waarde van die onderliggende kommoditeite. Kommoditeite wat as sekuriteit dien word getoon in aantekening 7.4. Rente word gehef op die kommodeitsfinansiering teen n sub-prima-gekoppelde koers en word maandeliks gekapitaliseer Rentedraende nie-bedryfslenings MAATSKAPPY Rentedraende lenings Senwesbel Beperk het n lening by Absa Bank Bpk, effektief vanaf 30 November Die kapitaalgedeelte van die lening is terugbetaalbaar op 30 November en dra rente teen n sub-prima-gekoppelde koers. Die rente word op die laaste dag van September en Desember betaal en slegs die kapitaalbedrag is verskuldig aan die einde van die termyn. Senwes Beperk Groep het twee rentedraende nie-bedryfslenings by Land Bank: n Fasiliteit van R350 miljoen, effektief vanaf 3 Mei Die lening is terugbetaalbaar in n enkele paaiement op 30 April 2015 en dra rente teen n sub-prima-gekoppelde rentekoers. Die rente word maandeliks betaal en slegs die kapitaalbedrag is verskuldig aan die einde van die termyn; en n Tweede fasilitiet van R650 miljoen, effektief vanaf 19 Januarie. R650 miljoen van die fasiliteit is gedurende die finansiële jaar opgeneem. Die lening is terugbetaalbaar in n enkele paaiement op 31 Mei 2022 en dra rente teen n sub-prima-gekoppelde rentekoers. Die rente word maandeliks betaal en slegs die kapitaalbedrag is verskuldig aan die einde van die termyn. Bates (silo s) met n markwaarde van R1 372 miljoen dien as sekuriteit vir die bogenoemde langtermynlenings vanaf Land Bank. 5. BELEGGING IN GEASSOSIEERDES EN GESAMENTLIKE ONDERNEMINGS 5.1 GEASSOSIEERDES Aantekeninge Silo Certs (Edms) Bpk SILO CERTS (EDMS) BPK Die Groep het n 42,5% belang in Silo Certs (Edms) Bpk ( Silo Certs ). Silo Certs hanteer die uitreiking en verhandeling van silosertifikate op n elektroniese stelsel. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in Silo Certs: 42,5% aandeel van Silo Certs se staat van finansiële posisie: Bates 2 1 Laste (3) (3) Ekwitieit (1) (2) 16

20 42,5% van die inkomste en wins van Silo Certs is soos volg: Inkomste 1 2 Wins na belasting - - Drawaarde van die belegging GESAMENTLIKE ONDERNEMINGS Aantekeninge Grasland Ondernemings (Edms) Bpk Bunge Senwes (Edms) Bpk Bunge Senwes International Bpk Univision Groep* Grainovation (Edms) Bpk *Univision Financial Services (Groep) en NWK se versekeringbesighede is saamgesmelt in n nuwe maatskappy. Senwes Bpk hou n 50%-belang in die gesamentlike onderneming GRASLAND ONDERNEMINGS (EDMS) BPK Die Groep het n 50% belang in Grasland Ondernemings (Edms) Bpk ( Grasland ). Die maatskappy se hoofdoelstelling is die ontginning, prosessering en verspreiding van landboukalk. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in Grasland: 50% aandeel van Grasland se staat van finansiële posisie: Bedryfsbates 12 7 Nie-bedryfsbates 10 9 Bedryfslaste (4) (3) Nie-bedryfslaste (2) (1) Ekwiteit % van die inkomste en wins van Grasland is soos volg: Inkomste Wins na belasting 4 3 Drawaarde van die belegging Senwesbel Bpk Finansiële State 17

21 5.2.2 BUNGE SENWES (EDMS) BPK Die Groep het n 50% belang in Bunge Senwes (Edms) Bpk ( Bunge Senwes ), waarvan die hoofdoelstelling die invoer en uitvoer van graan, oliesade en graanverwante byprodukte is. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in Bunge Senwes: 50% aandeel van Bunge Senwes se staat van finansiële posisie: Bedryfsbates Nie-bedryfsbates 7 4 Bedryfslaste (24) (61) Nie-bedryfslaste (150) (38) Ekwiteit % van die inkomste en wins van Senwes Bunge is soos volg: Inkomste Wins na belasting (4) (1) Drawaarde van die belegging BUNGE SENWES INTERNATIONAL BPK Die Groep het n 50% belang in Bunge Senwes International Bpk ( BSI ), waarvan die hoofdoelstelling die verhandeling van landboukommoditeite is. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Verwys ook na nota 10 vir verdere inligting oor hierdie gesamentlike onderneming. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in BSI: 50% aandeel van BSI se staat van finansiële posisie Bedryfsbates 28 - Nie-bedryfsbates 18 - Bedryfslaste (5) - Nie-bedryfslaste (33) - Nie-beherende belang (3) Ekwiteit 5-50% van die inkomste en wins van BSI is soos volg: Inkomste 69 - Verlies na belasting * (11) - Drawaarde van die belegging 5 - Voorsiening vir waardedaling (5) - Drawaarde van die belegging - - * n Voorsiening is gemaak om die belegging ten volle af te skryf en daarom word die verlies van BSI nie erken as wins of verlies van gesamentlike ondernemings nie, maar as n toename in voorsiening vir waardedaling. 18

22 5.2.4 UNIVISION Die Groep het n 50% belang in die Univision Groep, waarvan die hoofdoelstelling versekeringsmakelaarsdienste en administratiewe dienste is. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in die Univision Groep: 50% aandeel van die Univision Groep se staat van finansiële posisie: Bedryfsbates 18 - Nie-bedryfsbates 1 - Bedryfslaste (10) - Nie-bedryfslaste - - Ekwiteit 9-50% van die inkomste en wins van die Univision Groep is soos volg: Inkomste 23 - Wins na belasting 6 - Drawaarde van die belegging 55 - Senwes het sy aandele in die Univision Groep oorgedra na Tarasti (Edms) Bpk in ruil vir aandele in Tarasti (Edms) Bpk. Daarna het NWK Bpk n 50%-aandeelhouding in Tarasti verkry. n Wins met verkoop van aandele van R12 miljoen voor belasting is in wins of verlies erken. n Verdere wins van R46 miljoen voor belasting is in wins of verlies erken, soos vereis deur IAS27, verlies in beheer oor n filiaal GRAINOVATION (EDMS) BPK Die Groep het n 50% belang in Grainovation (Edms) Bpk ( Grainovation ), waarvan die hoofdoelstelling die vervoer van graankommoditeite is. Die finansiële jaareinde is dieselfde as dié van die Groep. Die volgende is opgesomde finansiële inligting van die Groep se belang in Grainovation: 50% aandeel van Grainovation se staat van finansiële posisie : Bedryfsbates Nie-bedryfsbates Bedryfslaste (20) (7) Nie-bedryfslaste (9) (20) Ekwiteit % van die inkomste en wins van Grainovation is soos volg: Inkomste Wins na belasting 1 3 Drawaarde van die belegging 5 4 Senwesbel Bpk Finansiële State 19

23 6. LENINGS EN BEDRAE ONTVANGBAAR Verteenwoordig debiteure vir items verkoop onder verbandlenings (aantekening 6.1), en afbetalingsverkoopsooreenkomste (aantekening 6.2) toegestaan oor wisselende termyne van tot 120 maande. Die onderliggende bate dien as sekuriteit vir die lening/ooreenkoms. Rentekoerse is markverwant en kan wisselend of vas wees, na gelang van die spesifieke ooreenkoms. Aantekeninge Bruto belegging in afbetalingsverkoopsooreenkomste en verbandlenings Min: Onverdiende finansieringsinkomste (173) (154) Drabedrag Min: Korttermyngedeelte (86) (86) Totale lenings en bedrae ontvangbaar 6.1, VERBANDLENINGS Binne een jaar Na een jaar maar nie langer as vyf jaar Langer as vyf jaar Drabedrag Min: Korttermyngedeelte (86) (85) Totaal Terme en voorwaardes Verbandlenings is terugbetaalbaar oor 2 tot 10 jaar na aanvangsdatum en is verseker deur hoofsaaklik eerste verbande oor grond. Rentekoerse is markverwant na gelang van die spesifieke ooreenkoms Billike waarde Die Direksie is van mening dat die drawaarde van die verbandlenings ook die billike waarde van die finansiële bate is. 6.2 AFBETALINGSVERKOOPSOOREENKOMSTE Binne een jaar - 1 Na een jaar maar nie langer as vyf jaar - - Drabedrag - 1 Min: Korttermyngedeelte - (1) Totaal Terme en voorwaardes Afbetalingsverkoopsooreenkomste is terugbetaalbaar oor 2 tot 5 jaar na die aanvangsdatum. Rentekoerse is markverwant na gelang van die spesifieke ooreenkoms. Die grootste gedeelte van die historiese boek is aan n bank verkoop en toekomstige transaksies sal gefinansier word in samewerking met Senwes Batefinansiering Billike waarde Die Direksie is van mening dat die drawaarde van afbetalingsverkoopsooreenkomste ook die billike waarde van die finansiële bate is. 20

24 7. VOORRAAD Aantekeninge Handelsvoorraad 7.1, Gebruiksmateriaal 1 1 Graankommoditeitsvoorraad 7.4, Gehou-vir-verkoop 10 (204) - Saldo aan die einde van die jaar Hierby ingesluit is vloerplanvoorraad van R186,6 miljoen ( R110,3 miljoen), wat ingevolge n ooreenkoms met die betrokke heelwerktuigvervaardiger beswaar is. 7.2 Voorraad word as volg waardeer: Waardasiemetode Handelsvoorraad en gebruiksmateriaal Geweegde gemiddelde kosprys Meganisasie heelwerktuie Aankoopprys Graankommoditeitsvoorraad Oorspronklike kontrakprys en daarna teen billike waarde Saldo aan die einde van die jaar Ingesluit in die handelsvoorraad van die Groep is n voorsiening vir stadigbewegende en verouderde voorraad van R30 miljoen ( - R19 miljoen). 7.4 Graanvoorraad van die Groep dien as sekuriteit vir lenings verskaf deur finansiers vir die bedrag van R108 miljoen ( - R206 miljoen). 7.5 Graankommoditeitsvoorraad verteenwoordig graanvoorraad aangekoop vanaf produsente, waarvan die prys op die Suid- Afrikaanse Termynbeurs (Safex) verskans is. Variasiemarges word ook teen hierdie items verreken en gevolglik is die drawaarde gelyk aan die billike waarde daarvan. 7.6 Voorraad met n drabedrag van R6,5 miljoen ( - R6,5 miljoen) is gedurende die finansiële jaar afgeskryf. Die uitgawe is in koste van verkope erken. 8. HANDELS- EN ANDER REKENINGE ONTVANGBAAR Aantekeninge Handelsrekeninge ontvangbaar Produksierekeninge Lopende rekeninge Kortermyngedeelte van lenings en ander ontvangstes 6.1, Diverse debiteure Min: Voorsiening vir waardedaling 8.4 (46) (53) Gehou-vir-verkoop 10 (51) - Saldo aan die einde van die jaar Produksierekeninge ontvangbaar behels die verskaffing van krediet aan produsente op n seisoenbasis vir doeleindes van die verkryging van insetmiddele en/of meganisasie goedere by of via Senwes. Hierdie rekeninge dra rente teen markverwante koerse. Senwesbel Bpk Finansiële State 21

25 8.2 Lopende rekeninge behels 30 dae-maandrekeninge, silokosterekeninge en ander rekeninge vir spesifieke produkte. Die rekeninge dra rente as volg: Maandrekening: Silokosterekening: Uitgestelde betalingreëlings: Rentevry vir die eerste 30 dae na staatdatum Rentevrye tydperk wat wissel van seisoen tot seisoen (word voor elke seisoen vasgestel) Rentevrye tydperk wat wissel na gelang van transaksies Rente word gehef op agterstallige rekeninge teen die riglynkoerse soos deur die Nasionale Kredietwet bepaal. 8.3 Diverse debiteure sluit in debiteure vir korporatiewe en statutêre dienste, sowel as deposito s gemaak vir verhandelingsdoeleindes (Safex). 8.4 Op jaareinde is n voorsiening van R46 miljoen ( - R53 miljoen) geskep vir waardedaling op handels- en ander bedrae ontvangbaar en die besonderhede is as volg: Spesifieke waardedaling (16) (23) Portefeulje waardedaling (30) (30) Totale voorsiening vir waardedaling (46) (53) 8.5 Handels- en ander rekeninge ontvangbaar kan soos volg opgesom word: Huidig Agterstallig Totaal Huidig Agterstallig Totaal Handelsrekeninge ontvangbaar Produksierekeninge Lopende rekeninge Kortermyngedeelte van lenings en ander ontvangstes Diverse debiteure Min: Voorsiening vir waardedaling (40) (6) (46) (43) (10) (53) Gehou-vir-verkoop (51) - (51) Totale handels-en ander ontvangstes Huidige rekeninge ontvangbaar is rekeninge wat binne bestaande kredietreëlings is Agterstallige rekeninge is rekeninge wat buite die terme van huidige reëlings is. 8.6 As sekuriteit vir Senwes se korttermynfasiliteite met Absa, is alle regte en belange in produsentedebiteure en dié se onderliggende sekuriteite gesedeer en verpand aan Absa. Die waarde van sekuriteit gesedeer beloop R1 462 miljoen ( - R1 343 miljoen) op jaareinde. 22

26 9. AGENTSKAPSGRAANDEBITEURE Aantekeninge Agentskapsgraandebiteure 9.1, Voorsiening vir waardedalings - (9) Totale agentskapsgraandebiteure Agentskapsgraandebiteure verteenwoordig landbouprodukte verkoop aan derde partye. Die produkte word namens die derde party geberg en dien as sekuriteit vir die uitstaande skuld. n Voorsiening vir waardedaling van R nul ( - R8,5 miljoen) is by die bogenoemde saldo ingesluit. 9.2 Geen beswaring is op die bedrag van toepassing op jaareinde nie ( R nul). 10. BEEÏNDIGENDE BEDRYWIGHEDE OM OORGEDRA TE WORD NA GESAMENTLIKE ONDERNEMING 10.1 Senwes en Afgri kleinhandelsamesmelting: Gedurende November het die direksies van Senwes en Afgri n transaksie goedgekeur in terme waarvan die twee maatskappye hul landboukleinhandelsbesighede sou saamsmelt om n nuwe gesamentlike onderneming tot stand te bring, waarin beide partye n 50% aandeel sou hou. Die transaksie is deur die Mededingskommissie goedgekeur. Die verkoop van Senwes se kleinhandelsbesigheid is op 1 Junie afgehandel. Hierdie transaksie voldoen aan die definisie van n vervreemdingsgroep gehou-vir-verkoop en beëindigde bedrywighede, maar sal voortgaan onder die nuwe gesamentlike onderneming. Senwes sal die belegging verantwoord deur die ekwiteitsmetode toe te pas en 50% van die wins of verlies van die gesamentlike onderneming sal in wins en verlies erken word Aandeel in Afrika-maatskappye verkoop aan Bunge Europe: Die belegging en lenings van die Afrika-maatskappye gehou deur Senwes Bpk en Senwes International Holdings (Edms) Bpk, is op 31 Augustus verkoop aan Senwes Mauritius Bpk (100% besit deur Senwes Groep). Dit is daarna oorgedra na Bunge Senwes International Bpk (Mauritius), waarin Bunge Europe 50% van die aandele van Senwes Mauritius Bpk gekoop het, wat betaling van vestigingskoste insluit. n Wins met verkoop van die buitelandse bedrywe en die verhalingkoste van R13 miljoen (Maatskappy: R10 miljoen) is in wins of verlies erken. Hierdie transaksie voldoen aan die definisie van beëindigde bedrywighede. Vanaf 1 September is die belegging in die gesamentlike onderneming verantwoord deur die ekwiteitsmetode toe te pas en 50% van die wins of verlies word ingesluit as deel van die wins van gesamentlike ondernemings in wins of verlies. Senwesbel Bpk Finansiële State 23

27 Die resultate van die beeïndigende bedrywighede vir die tydperk word hieronder uiteengesit: SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE Inkomste Koste van verkope (1 157) (30) (658) (33) Uitgawes (97) (20) (90) (22) Wins/(verlies) voor belasting uit beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming 78 (14) 55 (15) Belasting (22) - (15) - Wins/(verlies) na belasting uit beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming 56 (14) 40 (15) Die hoofklasse van bates en laste geklassifiseer as gehou-vir-verkoop is soos volg: SENWES KLEINHANDEL Aantekeninge Bates Eiendom, aanleg en toerusting 2 76 Voorraad Handels- en ander rekeninge ontvangbaar 8 51 Uitgestelde belastingbate Bates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop 343 SENWES KLEINHANDEL Aantekeninge Laste Handels- en ander rekeninge betaalbaar 14 (159) Laste wat direk verband hou met bates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop (159) Netto bates geklassifiseer as gehou-vir-verkoop

28 Die netto kontantvloei deur beeïndigende bedrywighede aangegaan is soos volg: SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE Bedryfsaktiwiteite 11 (15) Beleggingaktiwiteite (16) (1) (5) (2) Netto kontantinvloei / (uitvloei) (4) (16) Verdienste per aandeel van beeïndigende bedrywighede (sent): SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE SENWES KLEINHANDEL AFRIKA- MAATSKAPPYE sent sent sent sent Verdienste per aandeel 31,4 (7,6) 22,2 (8,5) Wesensverdienste per aandeel 31,4 (0,1) 22,2 (3,8) 11. UITGEREIKTE AANDELEKAPITAAL MAATSKAPPY Gemagtig: ( en ) gewone aandele van 0, sent elk Uitgereik: ( en ) gewone aandele van 0, sent elk RESERWES 12.1 AANDELEPREMIE MAATSKAPPY Saldo aan die begin van die jaar Regte-uitgifte Saldo aan die einde van die jaar Senwesbel Bpk Finansiële State 25

29 12.2 ANDER RESERWES EKWITEIT VAN GEASSOSIEERDE Saldo aan die begin van die jaar 2 1 Ander omvattende inkomte 2 1 Saldo aan die einde van die jaar BILLIKEWAARDEAANPASSING MAATSKAPPY Saldo aan die begin van die jaar (29) (29) Billikewaardeaanpassings (115) Saldo aan die einde van die jaar (29) (29) Hierdie reserwe verteenwoordig billikewaardeaanpassings op finansiële bates beskikbaar-vir-verkoop soos aangetoon in aantekening 3.1 en VERANDERING IN EIENAARSKAP Senwes Capital (Edms) Bpk, n filiaal van Senwes Beperk, het gedurende die jaar aandele vanaf Senwes aandeelhouers aangekoop. Die waarde van die aandele gekoop beloop R19 miljoen. Die verandering in ekwiteit word soos volg saamgestel: Aankope van belang vanaf nie-beherende aandeelhouers 5 - Teenprestasie vir belang (19) - Verandering in eienaarskap (14) WERKNEMERSVOORDELE 13.1 AANSPORINGSBONUSSE Korttermyn Totaal Korttermyn Langtermyn Langtermyn Totaal Saldo aan die einde van die jaar Die Senwes Groep het n korttermyn- en n langtermynaansporingskema vir personeel. Dit is belyn met die Groep se doelwitte en vergoedingsfilosofie deurdat n gedeelte van die vergoeding aan risiko onderwerp word. n Voorsiening word geskep ingevolge die bepalings van die skema. 26

30 Korttermynaansporingskema Die korttermynaansporingskema word elke jaar uitbetaal aan kwalifiserende werknemers. Die berekening word gegrond op die prestasie van die Senwes Groep, die bedryfsafdeling waar die personeellid in diens is asook n individuele evaluasie van die personeellid se prestasie Kontantvereffende aandeelgebaseerde betalingskema Die langtermynaansporingskema vestig oor n termyn van drie jaar en word bereken op toegewyste skynaandele gegrond op die prestasie van die Senwes Groep se aandele rakende groei in die aandeleprys, netto batewaarde en dividende. Die onderstaande tabelle toon die aantal aandele, geweegde gemiddelde uitoefeningsprys en beweging daarvolgens. Aantal aandele gebaseer op die mark- waardeskema Aantal aandele gebaseer op die netto- batewaardeskema Aantal aandele gebaseer op die mark- waardeskema Aantal aandele gebaseer op die netto- batewaardeskema Uitstaande aan die begin van die jaar Toegeval gedurende die jaar Verbeur gedurende die jaar - - ( ) ( ) Uitgeoefen gedurende die jaar ( ) ( ) ( ) (695 00) Uitstaande aan einde van die jaar DATUM TOEGEVAL 1 MEI 1 MEI MEI 2010 Markwaardeskema Netto batewaardeskema Markwaardeskema Netto batewaardeskema Markwaardeskema Netto batewaardeskema Uitreikingsprys van skynaandele *R8,74 R7,57 *R10,08 R6,80 *R7,44 R5,86 Vervaldatum 30/04/ /04/ /04/ /04/ /04/ 30/04/ Markprys van onderliggende aandele soos op 30 April *R10,25 R8,84 *R10,25 R8,84 *R10,25 R8,84 Geakkumuleerde dividende per aandeel R0,41 R0,41 R1,11 R1,11 R1,36 R1,36 * Die markprys is normaalweg die geweegde gemiddelde prys wat geld vanaf 30 verhandelingsdae voor jaareinde tot 20 verhandelingsdae daarna, met die voorwaarde dat minstens aandele in hierdie periode moet verhandel aandele het vanaf 14 Maart tot 29 Mei verhandel. Die berekening van die verpligting is gebaseer op die volgende aannames: Risikovrye koers: 5,7% Dividendopbrengs: 4,0% Volatiliteit: 30% Die drawaarde van die kontantvereffende aandeelgebaseerde verpligting beloop R20 miljoen ( - R16 miljoen) op jaareinde. Senwesbel Bpk Finansiële State 27

31 13.2 NA-AFTREDE VERPLIGTINGE Pensioen Die Senwes Groep het n omskrewe bydraeplan wat noodsaaklike dekking vir al die werknemers verskaf. Aantekening 19.4 toon die pensioenfondsbydraes aan Medies Liberty Life het die na-aftrede mediese verpligting gedurende die vorige jaar oorgeneem. Die beweging in die na-aftrede mediese verpligting is as volg: Saldo aan die begin van die jaar - 81 Netto voorsiening aangewend - (3) Bydraes betaal - (3) Vereffening - (75) Saldo aan die einde van die jaar HANDELS- EN ANDER REKENINGE BETAALBAAR MAATSKAPPY Aantekeninge Handelsrekeninge betaalbaar Ander bedrae betaalbaar Verlof en dertiende tjek opgeloop Reguitlynige erkenning van bedryfshuur Gehou-vir-verkoop 10 (159) Totale handels- en ander rekeninge betaalbaar Terme en voorwaardes van handels- en ander rekeninge betaalbaar: Handelskrediteure is op verskeie terme vanaf 30 dae na staat betaalbaar en is nie rentedraend nie. Ander bedrae betaalbaar het wisselende korttermynbetaaldatums. Verlof en dertiende tjeks betaalbaar word maandeliks opgeloop. Reguitlynige erkenning van bedryfshuur: Ooreenkomstig IAS 17 moet bedryfshure met n vaste termyn en vaste eskalasiekoers op n reguitlyngrondslag as uitgawe erken word. n Voorsiening word daarna geskep, wat oor die kontraktermyn benut sal word. 15. INKOMSTEBELASTING 15.1 BELASTINGUITGAWE MAATSKAPPY Aantekeninge SA normale belasting huidige jaar Toename in uitgestelde belastingbate (9) (2) - - Kapitaalwinsbelasting 2 (1) - - Vorige jaar aanpassing (4) Sekondêre belasting op maatskappye Totale belastinguitgawe Beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming Totale belastinguitgawe van voortgesette bedrywighede 10 (22) (15)

32 15.2 UITGESTELDE BELASTING BATE Aantekeninge Die vernaamste tydelike verskille: Eiendom, aanleg en toerusting (12) (10) Voorraad 8 5 Handels- en ander rekeninge ontvangbaar 14 2 Voorsienings Saldo Beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming 10 (12) - Saldo aan die einde van die jaar uit voortgesette bedrywighede Rekonsiliasie van uitgestelde belastingsaldo: Saldo aan die begin van die jaar Tydelike verskille bewegings gedurende die jaar 9 (13) Saldo aan die einde van die jaar LAS MAATSKAPPY Uitgestelde belasting op die waardasie van beskikbaar-vir-verkoop finansiële bate Maatskappy: n Onbenutte kapitaalverlies van R93 miljoen ( - R93 miljoen) is in ag geneem by die berekening van die uitgestelde belastinglas. Die uitgestelde belastingbeweging word saam met die billikewaardeaanpassing in ander omvattende inkomste erken. Groep: Uitgestelde belasting is op Senwes Groep se eiendomherwaardasie, ingevolge IFRS3 (Besigheidsamevoeging), in ander omvattende inkomste erken. Senwesbel Bpk Finansiële State 29

33 15.3 REKONSILIASIE VAN DIE DIE BELASTINGKOERS MAATSKAPPY % % % % Standaard belastingkoers 28,0 28,0 28,0 28,0 Aangesuiwer vir: Nie-belasbare inkomste (5,0) (19,0) (50,5) (42,8) Nie-aftrekbare uitgawes 3,8 3,3 23,1 16,6 Vorige jaar aanpassing (1,1) Ander - (1,1) - - Sekondêre belasting op maatskappye - 2,6 - - Effektiewe belastingkoers 25,7 13,8 0,6 1,8 16. VOORSIENINGS Aantekeninge Graanrisiko s Reguitlynige erkenning van bedryfshure Totaal Saldo soos op 30 April Afname in voorsiening gedurende die jaar (7) - (7) Geklassifiseer as ander rekeninge betaalbaar op 1 Mei 14 - (5) (5) Saldo soos op 30 April GRAANRISIKO Die Groep is blootgestel aan risiko s in die graanbedryf wat insluit die fisiese risiko van voorraadhouding sowel as die nienakoming van graankontrakte deur teenpartye. Beraming van hierdie risiko s is gebaseer op potensiële tekorte en nie-nakoming van kontrakte teen heersende markpryse. 17. AFGELEIDE FINANSIËLE INSTRUMENTE Aantekeninge 17.1 Bedryfsbates Vooruitverkrygingskontrakte Buitelandse valuta termynkontrakte Bedryfslaste Vooruitverkrygingskontrakte Rentekoersruiltransaksies KAPITAALVERPLIGTINGE EN VOORWAARDELIKE AANSPREEKLIKHEDE 18.1 VOORWAARDELIKE AANSPREEKLIKHEDE Geen voorwaardelike aanpreeklikhede bestaan op of na jaareinde nie VOORWAARDELIKE BATE Treacle Fund II Trust/ Senwesbel en Senwes. In n uitspraak gelewer op 28 Maart het die Appèlhof die aansoek deur Treacle Fund II teen Senwesbel en Senwes van die hand gewys.`n Kostebevel is teen Treacle uitgereik. Die saak is dus afgehandel en regskoste wat deur Senwesbel betaal is, sal vanaf Treacle verhaal word. Die taksering van die koste wat verhaal kan word is nog in proses.

34 18.3 VERPLIGTINGE TEN OPSIGTE VAN KAPITAALPROJEKTE Reeds gekontrakteer Goedgekeur deur die Direksie maar nog nie gekontrakteer nie Totale toekomstige kapitaalprojekte BEDRYFSHURE MINIMUM BEDRYFSHUURBETALINGS Die Groep het sekere bedryfshuurverpligtinge (vaste huurkontrakte) vir toerusting en eiendomme met n gemiddelde tydperk van tussen drie en ses jaar. Binne een jaar 7 6 Meer as een jaar en binne vyf jaar Langer as vyf jaar 1 1 Bedryfshuurverpligting BEDRYFSWINS Kapitaalverpligtinge en bedryfshure word gefinansier deur netto kontantvloei uit bedrywighede en/of lenings vanaf finansiële instellings AANTOONBARE ITEMS INGESLUIT IN BEDRYFSWINS * Wins uit bedrywighede word getoon na die volgende: Bedryfshuuruitgawes (8) (4) Eiendom (6) (3) Aanleg en toerusting (2) (1) Depresiasie (34) (27) Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting 2 2 Ouditeursvergoeding Ouditdienste (6) (6) Ander dienste (1) (2) Slegte skuld afgeskryf (19) (7) Slegte skuld verhaal 12 1 Buitelandse valutaverlies (1) (10) Afname/(toename) in voorsiening vir graanrisiko 7 (4) Wins uit die verkoop van belange in filiale 70 - Waardedaling van belegging (15) - *Senwes Groep is vanaf 1 September 2011 as n filiaal verantwoord en dus is 8 maande se resultate van die Senwes Groep ingesluit in die April resultate. Senwesbel Bpk Finansiële State 31

35 19.2 FINANSIERINGSKOSTE MAATSKAPPY Lenings vanaf kommersiële banke (82) (50) (17) (21) Kommoditeitsfinansiering (38) (22) - - Totale finansieringskoste (120) (72) (17) (21) 19.3 FINANSIERINGSINKOMSTE MAATSKAPPY Lenings en rekeninge ontvangbaar Handelsrekeninge ontvangbaar Totale finansieringsinkomste WERKNEMERSKOSTE Netto vergoeding Vergoeding en voordele Aansporingsbonusse Pensioenkoste omskrewe bydraeplan Totale werknemerskoste Aantal Aantal Permanente personeel Tydelike personeel Personeel aan die einde van die jaar ANDER BEDRYFSINKOMSTE MAATSKAPPY Dividende ontvang Totale ander bedryfsinkomste FINANSIËLE INSTRUMENTE EN RISIKOBESTUUR Die oorhoofse risikobestuursprogram van die Groep fokus op die onvoorspelbaarheid van die finansiële markte en streef daarna om die potensiële nadelige effek op die Groep se finansiële resultate te beperk. Die metodes en aannames gebruik vir die jaar is konsekwent met dié van die vorige jaar. Wesenlike risiko s is geïdentifiseer en word bestuur soos hieronder uiteengesit. 32

36 21.1 FINANSIËLE RISIKO S Markrisiko s Kommoditeitsprysrisiko Posisies wat nie op Safex verskans is nie, stel Senwes bloot aan markprysbewegings. Die risiko is veral van toepassing tydens lae marklikiditeit. Senwes handhaaf n baie streng beleid en oop posisies word tot lae vlakke beperk, hetsy spekulatief of operasioneel van aard. Die status van oop posisies word daagliks gemonitor en aan die betrokke senior bestuur gerapporteer. Die Groep gebruik afgeleide instrumente om blootstelling aan kommoditeitsprysrisiko s te bestuur en te verskans. In ooreenstemming met die Groep se risikobestuursbeleid kan slegs minimale onverskanste posisies te enige tyd bestaan. Die waarde van beskikbare kommoditeite, die netto waarde van termynkontrakte, opsiekontrakte en die waarde van die netto posisies van voorseisoenkontrakte dui op n effektiewe skans. Die totale waarde van termynkontrakte word as sensitiewe inligting beskou en word dus nie in die finansiële state vervat nie. Die verskansingsinstrumente wat gebruik word bestaan uit termynkontrakte en opsiekontrakte. Die netto realiseerbare waarde van termynkontrakte vir verskansing op 30 April het R46 miljoen ( R33,5 miljoen) beloop. Soos verduidelik in die vorige paragraaf, is die netto herwaarderingsverskil van die instrumente wat vir verskansing gebruik word, in berekening gebring teenoor die waarde van kommoditeite en die billike waarde van voorseisoenkontrakte. Die waarde van kommoditeite in die staat van finansiële posisie word dus as die markwaarde daarvan weerspieël en die termynkontrakte, opsiekontrakte en voorseisoenkontrakte word ook in die staat van finansiële posisie teen billike waarde ingesluit Verhandelingsrisiko Markrisiko met betrekking tot verhandeling hou verband met die potensiële verliese in die verhandelingsportefeulje weens markfluktuasies soos rentekoerse, gaping tussen huidige en toekomstige kommoditeitspryse, volatiliteit van hierdie mark en veranderinge in marklikiditeit. Risikoperke word gestel waarbinne verhandeling binne die risiko-aptyt van die Groep bestuur word via vooruitkoop- en verkoopskontrakte. Vooruitkoopkontrakte verteenwoordig kontrakte met produsente vir die verkryging van fisiese kommoditeite in die toekoms. Die toekomstige verkoopskontrakte verteenwoordig kontrakte met kliënte vir die verkoop van fisiese kommoditeite in die toekoms Buitelandse valutarisiko Die Groep het minimale blootstelling aan fluktuasies in hoofsaaklik die rand/dollar-wisselkoers ten opsigte van invoere en uitvoere. Transaksies in buitelandse geldeenhede word hoofsaaklik aangegaan vir die aankoop en verkoop van voorraaditems. Valutatermynkontrakte word aangegaan vir spesifieke transaksies om te verskans teen skommelinge in wisselkoerse. Die valutarisiko op groepvlak was R2,9 miljoen soos op 30 April ( 33,2 miljoen). Die billikewaardeaanpassing op buitelandse valutakontrakte word erken deur wins en verlies. n Sensitiwiteitsanalise is nie aangedui nie aangesien die bedrag nie wesenlik is nie Rentekoersrisiko Befondsing Die Groep is grootliks natuurlik verskans teen wisselende rentekoerse, aangesien rentedraende skuld hoofsaaklik vir bates wat rente verdien teen wisselende koerse aangewend word. Senwesbel Bpk Finansiële State 33

37 Rentekoersrisiko Totale bedryfsbates Nie-renteverdienende bates Renteverdienende bates Voorraad* Debiteure* Agentskapsgraandebiteure Bank Ander Totaal Rentedraende laste (1 995) Netto blootstelling aan rentekoersrisiko (beperk tot R nul) - *Ingesluit bates gehou-vir-verkoop Rentekoersrisiko Totale bedryfsbates Nie-renteverdienende bates Renteverdienende bates Voorraad Debiteure Agentskapsgraandebiteure Bank Ander Totaal Rentedraende laste (1 629) Netto blootstelling aan rentekoersrisiko (beperk tot R nul) - Rentekoste is natuurlik verskans in gevalle waar die renteverdienende bates die rentedraende laste oorskry. Rentekoerse word egter by wyse van finansiële instrumente verskans in omstandighede waar die rentedraende laste die renteverdienende bates wesenlik oorskry of in gevalle waar die omgewing hoë volatiliteit inhou. 34

38 Sensitiwiteit van rentekoerse Die volgende toon die potensiële impak van rentekoersveranderings op die finansieringskostelyn: Verhoging/ (verlaging) % (Verhoging)/ verlaging op voorbelaste finansieringskoste Verhoging/ (verlaging) % (Verhoging)/ verlaging op voorbelaste finansieringskoste Kommoditeitsfinansiering 2% (1.7) 2% (3.7) 1% (1.0) 1% (1.9) (1)% 1.0 (1)% 1.9 (2)% 1.7 (2)% 3.7 Korttermynkoers 2% (13.3) 2% (14.3) 1% (6.7) 1% (7.1) (1)% 6.7 (1)% 7.1 (2)% 13.3 (2)% 14.3 Langtermynkoers 2% (20.0) 2% (9.0) 1% (10.0) 1% (4.5) (1)% 10.0 (1)% 4.5 (2)% 20.0 (2)% Kredietrisiko Konsentrasierisiko Die potensiële konsentrasierisiko van krediet het hoofsaaklik betrekking op handelsdebiteure. Handelsdebiteure bestaan uit `n groot aantal kliënte wat oor verskillende geografiese gebiede versprei is en krediet word toegestaan ingevolge die Groep se kredietbeleid. Omsigtige kredietkeuringsprosesse word noukeurig gevolg. Die waarde op risiko hieronder is as volg bereken: 1. Bruto blootstelling word hieronder bereken deur die totale produsentedebiteuresaldo te verminder met die sekuriteitswaarde gehou of wat gesedeer is aan Senwes asook die toepaslike voorsiening vir oninbare skuld. 2. Verspreiding word gemeet teen die beste praktyke in die bedryf, gegewe konsentrasie ten opsigte van geografie, stratifikasie, kategorisering en agterstalligheid. Bronne van meting van die konsentrasierisiko word geformuleer deur gebruikmaking van verskeie industrienorme, marktendense in groot landboumaatskappye en eie ontledings. Die verspreiding sal die waarde op risiko verhoog indien dit hoër is as die norm en verlaag indien dit laer is as die norm. Bruto blootstelling Konsentrasie verminder weens beter kredietverspreiding (299) (335) Waarde op risiko van produsentedebiteure (WoR) Die waarde op risiko van R499 miljoen (: R404 miljoen) is bereken voor inagneming van kliënte se finansiële posisie. Die WoR het met 23% toegeneem vanaf en kan toegeskryf word aan hoër kommoditeitspryse en die toename in die grootte van die debiteureboek, wat met 11% toegeneem het. Alle krediet goedgekeur is in ooreenstemming met die kredietbeleid. Dit is n aanduiding dat die profiel van nuwe kliënte dieselfde is as die kliënte van die bestaande boek. n Addisionele voorsiening vir slegte skuld van R3,8 miljoen is geskep (volgens IAS 39) om te voorsien vir die verhoging in die WoR. Bogenoemde waarde op risiko word gemeet met betrekking tot konsentrasie in die verskillende areas naamlik: agterstalligheid, Senwesbel Bpk Finansiële State 35

39 kategorisering, stratifikasie (individuele grootte) en geografie en word volledig hieronder uiteengesit: Geografie n Lae konsentrasierisiko is van toepassing. Dit word toegeskryf aan n wydverspreide geografiese gebied hoofsaaklik Vrystaat, Noordwes en Noord-Kaap. Stratifikasie en agterstalligheid Stratifikasie van kliëntebasis tot die omvang van krediet toegestaan Blootstelling van boek Agterstallig Blootstelling van boek Agterstallig R1 R % 15.56% 4.27% 13.32% R R % 1.69% 7.06% 3.02% R R % 2.01% 17.48% 1.10% R R % 1.41% 21.97% 2.08% R R % 2.31% 19.91% 1.37% Bo R % 2.55% 25.68% 0.65% Regskliënte 1.44% 66.36% 3.63% 55.10% % 3.38% % 3.88% Goeie verspreiding in kliëntegrootte en agterstalligheid is van toepassing en die grootte van die kliënteboek is in lyn met Senwes se risikoaptyt per grootte segment. Kategorisering Verspreiding van debiteure per kategorie Handelsdebiteure Kategorie % 40.94% Kategorie % 48.17% Kategorie % 4.95% Kategorie % - Ander 4.05% 3.13% Regskliënte 0.73% 2.81% % % Die verskillende kategorieë word as volg gedefinieer: Kategorie 1 kliënt: Kategorie 2 kliënt: Kategorie 3 en 4 kliënt: Ander: n Topkliënt in die mark met n uitstekende kredietgeskiedenis, balansstaat, finansiële posisie en terugbetaalvermoë. Boonste kwartiel kliënte (met uitsluiting van kategorie 1 kliënt) in die mark met n goeie kredietgeskiedenis en n gesonde finansiële posisie en terugbetaalvermoë. Verteenwoordig n breë basis van kliënte wat wissel vanaf beginnerboere met relatief swakker balansstate, tot produsente wat in n oorlewingstryd gewikkel is. Die beleid is streng met betrekking tot hierdie kategorie kliënte en krediet sal slegs verleen word onder omstandighede van hoë sekuriteitsposisie, spesifieke doelgemaakte laerisiko finansieringsprodukte en waar ons van mening is dat die kliënt wel die potensiaal het om te herstel na n sterker posisie. Rekeninge word geëvalueer op die basis waarop die rekening hanteer word en is ten volle versekureer. Teenpartyrisiko Die kredietkrisis rig generies vrae met betrekking tot die finansiers se vermoë en bereidwilligheid om te finansier. Absa en Land Bank as hooffinansiers, word beskou as uitstekende teenpartye en is binne die aanvaarbare vlakke van teenpartyrisiko. 36

40 Teenpartyrisiko wat verband hou met krediet verleen aan kliënte word aktief bestuur en is ook binne aanvaarbare vlakke Likiditeitsrisiko Die Groep monitor die likiditeitsrisiko by wyse van n kontantvloeibeplannings- en sekuriteitsmodel. Die Groep neem die vervaldatum van sy onderskeie bates in ag en befonds die bedrywighede deur n balans te verkry tussen die optimale finansieringmeganisme en die onderskeie finansieringsprodukte wat insluit bankoortrekkings, korttermynlenings, kommoditeitsfinansiering en ander krediteure. Die onderskeie vervaldatums van skuld sien soos volg daaruit: Skuld - Totaal Betaalbaar binne 1 maand Betaalbaar binne 1-2 maande Betaalbaar binne 2-6 maande Betaalbaar binne 6-12 maande Betaalbaar binne 1-5 jaar Nie-bedryfslaste Rentedraende lenings Langtermynaansporingsbonusse Uitgestelde belasting Bedryfslaste Rentedraende lenings Handels- en ander rekeninge betaalbaar* Ander Totale verpligtinge * Ingesluit laste gehou-vir-verkoop Skuld Totaal Betaalbaar binne 1 maand Betaalbaar binne 1-2 maande Betaalbaar binne 2-6 maande Betaalbaar binne 6-12 maande Betaalbaar binne 1-5 jaar Nie-bedryfslaste Rentedraende lenings Langtermynaansporingsbonusse Uitgestelde belasting Bedryfslaste Rentedraende lenings Handels- en ander rekeninge betaalbaar Ander Totale verpligtinge Senwesbel Bpk Finansiële State 37

41 21.2 BESIGHEIDSRISIKO S Operasionele risiko s Toegang tot graan Die risiko bestaan dat Senwes nie in staat sal wees om toegang tot volumes graan binne sy geografiese gebied te kan volhou of verhoog nie en waar die gepaardgaande impak op sy graaninkomste beduidend kan wees. Verminderde toegang tot graanvolumes kan die gevolg wees van die volgende: Verminderde aanplantings Die verskynsel van verminderde aanplantings impakteer Senwes op verskeie besigheidsvlakke. Modelle is ontwikkel en word bestuur om die impak van aansienlike afwaartse aanplantings te verminder. Droogtes Die veranderinge in klimaatstoestande hou n wesenlike risiko vir Senwes in en die verkope van produkte word beduidend hierdeur beïnvloed. Modelle is ontwikkel en finansiële instrumente word gebruik om die potensiële impak van droogtes te verminder. Mededingende alternatiewe bergingstrukture Alternatiewe bergingstrukture word aangespreek deur innoverende marktransaksies en die instandhouding van goeie produsenteverhoudinge. Verskille tussen produkaanbiedinge is ook aangespreek in die mark. Logistieke oplossings en befondsing van graankopers is addisionele risikoverminderingsmaatreëls. Onbehoorlike bestuur van transformasie en grondhervorming kan n aansienlike uitwerking op produksie hê. Senwes, in samewerking met die betrokke regeringsdepartemente, soek na lewensvatbare opsies en die implementering van sulke opsies met inagneming van die SEB-beleid. Menslike kapitaal skaarsheid en behoud van talent Toegang tot en behoud van uitstaande personeel is een van die hoekstene van goeie prestasie. Suid-Afrika voer tans n stryd teen skaarsheid van talent weens verskeie redes. Daarbenewens het Senwes n relatiewe jong talentprofiel, wat op sigself probleme veroorsaak ten opsigte van die behoud van talent weens die beweeglikheid daarvan. n Bydraende faktor is die feit dat Senwes hoofsaaklik in plattelandse gebiede geleë is terwyl baie jong mense eerder in die groter metropole wil woon waar daar meer loopbaanvooruitsigte is. Ten einde hierdie risiko te verminder, en as deel van n omvattende strategie ten opsigte van die behoud van talent, is toepaslike vergoedings- en aansporingskemas geïmplementeer en word voldoende geleenthede vir groei gebied deur opleiding en praktiese blootstelling. Opvolgbeplanning en die identifisering van talent geniet ook voldoende aandag. Bedryfsrisiko Bedryfsrisiko verwys na gebeure wat nie deur menslike foute veroorsaak word nie en vorm deel van die normale verloop van besigheid. Die gebeure kan insluit die onderbreking van operasionele prosesse op kritieke tye, onvoorsiene wagtydperk op voorraadbestellings en die tekort aan noodsaaklike dienste wat die voortsetting van besigheid verseker as enkele voorbeelde. Diefstal en bedrog Die huidige ekonomiese toestande gee aanleiding tot n verhoogde moontlikheid van diefstal en bedrog. Die diversiteit van die Groep se aktiwiteite verhoog die moontlikheid hiervan verder. Dit word ook verder verhoog deur die ingewikkelde aard van sekere aktiwiteite wat spesifieke nakoming en kontrole vereis. Herfokus van besigheidsprosesse, n kultuurprogram, herontwerp van aanstellingspraktyke en die opgradering van fisiese kontroles is van die bestuursaksies wat in proses is ten einde die risiko tot n aanvaarbare vlak te beperk. Die gedragskode is ingesluit in die maatskappy se risikokultuur, wat bydra tot die versagting van hierdie risiko Regsrisiko Nie-nakoming van kontrakte Die feit dat Senwes kontrakte sluit met produsente sowel as kopers hou n risiko in wanneer omstandighede lei tot die nie-nakoming van kontraktuele verpligtinge. Hierdie omstandighede kan ontstaan as gevolg van droogte of aansienlike prysveranderinge. Behoorlike evaluasie en akkreditasie sowel as die monitering van die vloei van die oes, speel n belangrike rol om hierdie risiko aan te spreek. Verder word die kontrakgrootte per teenparty beperk tot n sekere gewig van sy langtermyn gemiddelde opbrengs. Marktendense wat kan lei tot nie-nakoming van kontrakte word deeglik gemonitor en strategieë om hierdie risiko te verskans word ingestel wanneer nodig. Hierdie instrumente word ingesluit in die waardes aangedui in aantekening Strategiese risiko Volhoubaarheids- en reputasierisiko Die moontlikheid bestaan dat sekere gebeure of persepsies aanleiding kan gee tot onsekerheid by sommige belanghebbendes. Dit kan negatief impakteer op die besigheid wat met die Groep gedoen word of die aandeelwaarde. Die risikobestuursproses oorweeg alle relevante aksies, gebeure en omstandighede wat n uitwerking kan hê op die reputasie van die Maatskappy. In die proses word ook gepoog om die omvang van die uitwerking op die reputasie te bepaal. Toepaslike maatreëls en strukture is in plek gestel om gebeure tydig en effektief te hanteer. 38 Die risikoproses indentifiseer ook gebeure wat druk plaas op die volhoubaarheid van die Groep. Die proses identifiseer

42 areas vir die implementering van aksieplanne wat volhoubare winsgewendheid verseker Stelselrisiko Die Maatskappy steun sterk op tegnologie. Die risiko met betrekking tot argivering, kapasiteit, toepaslikheid, dataintegriteit, integrasie en aanpasbaarheid is van die vernaamste risiko s. n IT-strategie met die nodige stuurkomitee is in plek en formele veranderings-, projek- en integrasiebestuur word hierop toegepas OMGEWINGSRISIKO Weer- en klimaatsrisiko Senwes is direk blootgestel aan inkomstevolatiliteit as gevolg van swak weer- en klimaatsomstandighede. Hierdie omstandighede beïnvloed die volume graan wat in die Senwes bedieningsgebied geproduseer word en gevolglik ook bergingsinkomste en die winsgewendheid van die produsent. Die risiko van inkomstevolatiliteit weens n katastrofiese gebeurtenis word verlaag deur gebruik te maak van weerafgeleide instrumente Politieke risiko Senwes gebruik landbougrond wat besit word deur produsente as sekuriteit vir kredietverlening aan hierdie kliënte. Sou landbougrond genasionaliseer word, sal die waarde van die landbougrond verlaag en sal die sekuriteit wat deur Senwes gehou word vir uitstaande skuld, niks werd wees nie. Hierdie risiko kan slegs aanvaar word en kan nie verlaag word nie BILLIKE WAARDE Alle finansiële instrumente word teen drawaardes weerspieël. Die drawaardes is redelike beramings van die markverwante billike waardes. 22. VERDIENSTE PER AANDEEL EN DIVIDENDE 22.1 VERDIENSTE PER AANDEEL n Geweegde gemiddelde aantal uitgereikte aandele van ( ) is gebruik in onderstaande berekenings. Die verdienste is bereken op wins toeskryfbaar aan aandeelhouers Verdienste per aandeel is bereken op grond van wins van R161 miljoen ( R337 miljoen) toeskryfbaar aan gewone aandele Wesensverdienste per aandeel is bereken op wins van R130 miljoen ( R89 miljoen) Rekonsiliasie tussen verdienste en wesensverdienste is as volg: Verdienste soos per staat van omvattende inkomste Aansuiwerings: Hermetingswins - (219) Herstruktureringskoste 3 20 Oorskot met verkryging (1) (4) Waardedaling en aanpassings op silo s en ander geboue - (51) Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting (2) (2) Verlies op buitelandse valuta 1 8 Waardedaling van belegging 15 - Wins uit verkoop van belegging (47) - Wesensverdienste Verdienste per aandeel (sent) 134,2 320,9 Wesensverdienste per aandeel (sent) 108,4 84,7 *Alle aansuiwerings word getoon op n na-belaste basis. Senwesbel Bpk Finansiële State 39

43 22.2 DIVIDENDE BETAAL EN VOORGESTEL EN MAATSKAPPY Dividende op gewone aandele: Finale dividend vir 9 sent ( sent) Interim dividend 13 sent ( 6 sent) 15 6 Tweede interim dividend 13 sent - 13 Totale dividend betaal Voorgestel vir goedkeuring by die algemene jaarvergadering (nie erken as n las op 30 April) Dividende op gewone aandele: Finale dividend 15 sent ( 9 sent) VERWANTE PARTY-TRANSAKSIES 23.1 FILIALE Die finansiële state sluit die resultate van die filiale soos gelys in. Die onderstaande tabel lys die totaal van die transaksies per filiaal: % belang Inkomste ontvang/(betaal) filiale Bedrag verskuldig (aan)/deur filiale Senwes Bpk 59,6% 1 16 JD Implemente (Edms) Bpk 50% 1 12 Senwes Capital (Edms) Bpk 100% (27) - Senwes Mauritius Bpk 100% 1 24 Senwes International Holdings (Edms) Bpk 100% 1 - Totaal (24) 36 % belang Inkomste ontvang vanaf filiale Bedrag verskuldig (aan)/deur filiale Senwes Bpk 58,8% 3 26 JD Implemente (Edms) Bpk 50% 1 8 Senwes Capital (Edms) Bpk 100% - (3) Senwes Bpk geïnkorporeer in Malawi^ 100% - 30 Senwes International Holdings (Edms) Bpk^ 100% - 14 Univision Broker Services (Edms) Bpk* 100% 1 (18) Univision Financial Service (Edms) Bpk* 100% 3 18 Totaal 8 75 Senwesbel Beperk het dividende van R44 miljoen ( R76 miljoen) vanaf Senwes Beperk ontvang. 40 ^50% van Senwes en Senwes International Holdings se aandeelhouding in die Afrika-maatskappye is op 31 Augustus aan Bunge Europe verkoop. *Univision Financial Services (Groep) en NWK se versekeringbesighede is saamgesmelt in n nuwe maatskappy. Senwes Bpk hou n 50% belang in die gesamentlike onderneming.

44 23.2 GEASSOSIEERDE EN GESAMENTLIKE ONDERNEMIGS Besonderhede van transaksies word gelys in die onderstaande tabel: % belang Transaksies met verwante partye Bedrag verskuldig deur /(aan) entiteite Geassosieerde* Silo Certs (Edms) Bpk 42,5% 42,5% (1) Gesamentlike ondernemings* Grainovation (Edms) Bpk 50% 50% (229) (323) - - Bunge Senwes International Bpk 50% 50% Bunge Senwes (Edms) Bpk 50% 50% Univision Groep 50% 50% - - (14) - Graan Silo Industrie (Edms) Bpk 26% 26% Grasland Ondernemings (Edms) Bpk 50% 50% (5) * Indirekte belange 23.3 HANDELSDEBITEURE ONTVANGBAAR DIREKTEURE Handelsdebiteure ontvangbaar bestaan uit produksiekredietrekeninge en ander rekeninge waarvoor klante van die Senwes Maatskappy kwalifiseer. Die toestaan van krediet, terugbetalingsvoorwaardes en rentekoerse ten opsigte van lenings is in ooreenstemming met die Maatskappy se kredietbeleid. Hierdie bedrae word ingesluit in handels- en ander rekeninge ontvangbaar volgens normale kredietterme en -voorwaardes. Verwante partye handels- en ander rekeninge ontvangbaar DIREKTEURSVERGOEDING (NIE-UITVOEREND) MAATSKAPPY Nie-uitvoerende direkteure 0,7 0,6 Die direkteure se vergoeding is nie in die werknemerskoste, soos getoon in aantekening 19.4, ingesluit nie ANDER SLEUTELBESTUURSPERSONEEL Salarisse Aansporingsbonusse Totale vergoeding aan sleutelbestuur Aantal sleutelbestuurspersoneel op jaareinde Die vergoeding van hierdie personeel word in werknemerskoste ingesluit, soos getoon in aantekening Senwesbel Bpk Finansiële State 41

45 23.6 KONTANTVEREFFENDE AANDEELGEBASEERDE TRANSAKSIE Verwys na aantekening vir inligting rakende die kontantvereffende aandeelgebaseerde transaksie waarin direkteure ook deelneem INLIGTING OOR DIREKTEURE SE AANDEELHOUDING MAATSKAPPY Aantal aandele % van totale aandele Aantal aandele % van totale aandele Direk Nie-uitvoerende direkteure , ,9 Indirek Nie-uitvoerende direkteure , ,8 Totale direkte en indirekte belang , ,7 MAATSKAPPY Portefeuljegrootte Aantal aandeelhouers % Aantal aandele % Aantal aandeelhouers % Aantal aandele % en meer Op jaareiende is die vyf grootste aandeelhouers van Senwesbel soos volg: MAATSKAPPY Aantal aandele % belang JE Grobler JDM Minnaar WH van Zyl Langgeluk Beleggings (Edms) Bpk Barrani Boerdery Bpk

46 Aandeelhouding van Senwesbel direkteure MAATSKAPPY Aantal aandele Direk en indirek JDM Minnaar JE Grobler JAE Els* AJ Kruger NDP Liebenberg JJ Minnaar WH van Zyl* *JAE Els het gedurende die jaar uitgetree en WH van Zyl is aangestel. 24. REKONSILIASIE VAN WINS VOOR BELASTING MET KONTANT DEUR BEDRYWIGHEDE VOORTGEBRING MAATSKAPPY Wins voor belasting uit voortgesette bedrywighede Wins voor belasting uit beëindigende bedrywighede om oorgedra te word na gesamentlike onderneming Wins voor belasting Nie-kontant aansuiwerings van wins voor belasting na netto (58) (300) (28) (59) kontantvloeie: Depresiasie Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting (2) (2) - - Ander bedryfsinkomste - (2) (44) (76) Finansieringsinkomste (155) (100) (1) (4) Finansieringskoste Wins vanaf geassosieerdes en gesamentlike ondernemings (7) (36) - - Waardedaling/(terugskrywings) geboue - (51) - - Hermetingswins - (219) - - Oorskot met verkryging (1) (4) - - Wins met verkoop van filiale (70) Waardedaling van belegging Verandering in billike waarde van afgeleide finansiële instrumente - (23) - - Toename in voorsienings Kontant deur bedryfsaktiwiteite voortgebring (4) (9) Senwesbel Bpk Finansiële State 43

47 25. VERANDERING IN BEDRYFSKAPITAAL MAATSKAPPY (Toename)/afname in voorraad (251) (Toename) in handels- en ander rekeninge ontvangbaar (252) (806) - - Afname/(toename) in agentskapsgraandebiteure 11 (20) - - Toename/(afname) in handels- en ander rekeninge betaalbaar 163 (93) (1) 1 (Afname) in rentedraende bedryfslenings (206) (214) - - Verandering in bedryfskapitaal (535) (88) (1) BELASTING BETAAL MAATSKAPPY Belasting betaalbaar aan die begin van die jaar (8) (1) (1) (1) Openingsaldo van Senwes Groep belasting betaalbaar op 1 September (34) - - Uitgestelde belasting ontvangbaar aan die begin van die tydperk Bedrae teen wins of verlies gedebiteer (100) (66) (1) (1) Uitgestelde belasting ontvangbaar aan die einde van die tydperk (35) - - Belasting (ontvangbaar)/betaalbaar aan die einde van die tydperk (1) Belasting betaal (117) (93) (1) (1) 27. OPBRENGS MET VERKOOP VAN EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING Drawaarde van bates verkoop 1 1 Wins met verkoop 2 2 Opbrengs met verkoop ANDER LENINGS ONTVANGBAAR Toename in ander lenings ontvangbaar (102) (36) 44

48 29. NETTO KONTANTVLOEI UIT FINANSIERINGSAKTIWITEITE MAATSKAPPY Regte-uitgifte Absa lening : Senwesbel (2) 215 (2) 215 Absa lening : Senwes Ander finansieringsaktiwiteite Totaal (2) DIVIDENDE BETAAL MAATSKAPPY Bedrae gedebiteer teen ander omvattende inkomste (57) (85) (26) (33) Dividende betaal (57) (85) (26) (33) 31. ONBENUTTE FINANSIERINGSFASILITEITE Senwes het gedurende die jaar sy tienjaar-fasiliteit van R650 miljoen opgeneem teen gunstige koerse en voorwaardes en n onbenutte korttermynfasiliteit van R632 miljoen verseker voldoende likiditeit vir groeigeleenthede, sowel as vir onverwagte gebeure. Senwes beskik oor R137 miljoen se onbenutte kommoditeitsfinansiering en onbeswaarde bates van R1 438 miljoen is tot sy beskiking vir verdere finansiering. 32. NA-BALANSSTAATGEBEURE Gedurende Mei het die Mededingingstribunaal n skikkingsooreenkoms tussen die landboubesigheid Senwes en die Mededingingskommissie bevestig. Voormelde vloei voort uit n klagte deur CTH, wat tot n uitgerekte sewejaarlange hofstryd gelei het en in die Grondwethof geëindig het. Die terme van die skikking vervat die beginsel van verskillende opbergingstariefopsies soos reeds deur Senwes aanvaar in 2010, sowel as gelyke toegang daartoe. Die partye het ook ooreengekom dat die Senwes Graanbemarkingsbesigheid, bestaande uit Senwes se klantebasis en klandisiewaarde ten opsigte van witmielies, sonneblom en diverse kommoditeite, in n aparte entiteit gevestig sal word, waarvan Senwes die alleenaandeelhouer sal wees. Die Silobesigheid sal voortgaan as n afdeling van Senwes, terwyl die verhandeling van geelmielies en koring steeds deel sal vorm van die Bunge Senwes gesamentlike onderneming. Daar word voorsien dat die wysigings teen 31 Januarie 2014 geïmplementeer sal word. REKENINGKUNDIGE BELEID 1. AANBIEDINGSGRONDSLAG Die finansiële state word op die historiesekostegrondslag opgestel, met uitsondering van afgeleide finansiële instrumente en beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates wat teen billike waardes getoon word. Die drawaardes van aangewese verskanste bates en laste word aangepas om veranderinge in die billike waardes, weens die verskanste risiko s, te weerspieël. Die finansiële state word in Suid-Arikaanse rand opgestel en alle waardes tot die naaste miljoen rand (R ) afgerond, tensy anders aangedui word. 1.1 Staat van voldoening Die finansiële state van Senwesbel Beperk en al sy filiale, gesamentlike ondernemings en geassosieerdes ( Groep ) is opgestel in ooreenstemming met en voldoen aan die vereistes van International Financial Reporting Standards ( IFRS ) soos uitgereik deur die International Accounting Standards Board ( IASB ) en ook ooreenkomstig die Suid-Afrikaanse Maatskappywet, 2008 wat van toepassing is op maatskappye wat verslag doen in terme van IFRS. Senwesbel Bpk Finansiële State 45

49 1.2 Verandering in rekenkundige beleid en openbaarmaking Afgesien van die onderstaande nuwe standpunte en interpretasies van standpunte wat in hierdie finansiële state effektief vanaf 1 Mei geïmplementeer is, is die rekeningkundige beleid konsekwent toegepas met die van dié vorige Groep finansiële jaarstate IAS 12 Uitgestelde Belasting: Verhaling van onderliggende bates (Gewysig) Die wysiging verduidelik die hantering van uitgestelde belasting op beleggingseiendom wat teen billike waarde gemeet word. Die wysiging stel bekend die weerlegbare aanname dat uitgestelde belasting op beleggingseiendom wat gemeet word deur die billikewaardemodel in IAS 40 toe te pas, bereken moet word op die basis dat die drabedrag deur verkoop verhaal sal word. Verder stel dit die vereiste dat uitgestelde belasting op nie-afskryfbare bates, wat gemeet word deur die herwaardasiemodel in IAS 16 toe te pas, altyd op die verkoopbasis van die bate gemeet moet word. Daar word nie voorsien dat die wysiging n impak op die finansiële posisie of prestasie van die Groep sal hê nie. IFRS 1 Oormatige hiper-inflasie en verwydering van vaste datums vir eerste keer implementeerders (Gewysig) Wysigings tot IFRS 1 Eerste keer implementering van International Financial Reporting Standards ( IFRS ) is in Desember 2010 uitgereik. Die wysigings vervang verwysings na n vaste oorskakelingsdatum met die datum van oorskakeling na IFRS en bevat die vereistes hoe n onderneming moet voortgaan om sy finansiële state voor te berei in ooreenstemming met IFRS, na n tydperk waartydens die onderneming nie daarin kon slaag om aan IFRS te voldoen nie, weens die blootstelling van die funksionele valuta aan oormatige hiper-inflasie. Die Groep verwag geen impak op sy finansiële posisie of prestasie nie. IFRS7 Finansiële Instrumente: Openbaarmaking Oordrag van Finansiele Bates (Gewysig) Die wysiging vereis bykomende openbaarmaking oor finansiële bates wat oorgedra is, maar nie onterken is nie, om sodoende die gebruiker van die finansiële state in staat te stel om die verhouding van die bates wat nie onterken is nie, asook hul verwante laste te begryp. Verder vereis die wysigings voortgesette openbaarmaking van die bates wat onterken is om die gebruiker in staat te stel om die aard daarvan, asook die risiko s wat geassosieer word met die entiteit se voortgesette betrokkenheid in daardie onterkende bates, te evalueer. Daar word nie verwag dat die wysiging enige impak op die finansiële posisie of prestasie van die Groep sal hê nie. Slegs openbaarmaking kan beïnvloed word. 1.3 Nuwe standpunte, interpretasies en aanpassings Standpunte wat reeds uitgereik is, maar nog nie effektief was met die uitreiking van die Groep se finansiële state nie, word hieronder gelys. Die lys bevat standpunte en interpretasies uitgereik wat verwag kan word om van toepassing te wees op n toekomstige datum. Die Groep is van voorneme om die standpunte te implementeer, indien van toepassing, sodra hulle effektief raak. IAS 1 Aanbieding van Finansiële State Aanbieding van items in ander omvattende inkomste (Gewysig) Effektiewe datum 1 Julie IAS 19 Werknemervoordele (Gewysig) Effektiewe datum 1 Januarie IAS 27 Afsonderlike Finansiële State (soos hersien in 2011) Effektiewe datum 1 Januarie IAS 28 Beleggings in Geassosieerdes en Gesamentlike Ondernemings (soos hersien in 2011) Effektiewe datum 1 Januarie IAS 32 Finansiële Instrumente: Aanbieding (Gewysig) Verrekening van Finansiële Bates en Finansiële Laste Effektiewe datum 1 Januarie 2014 IFRS 1 Regeringslenings (Gewysig) Effektiewe datum 1 Januarie IFRS 7 Finansiële Instrumente: Openbaarmarking Verrekening van Finansiële Bates en Finansiële Laste (Gewysig) Effektiewe datum 1 Januarie IFRS 9 Finansiële Instrumente: Klassifikasie en Meting Effektiewe datum 1 Januarie 2015 IFRS 10 Gekonsolideerde Finansiële State Effektiewe datum 1 Januarie IFRS 11 Gesamentlike reëlings Effektiewe datum 1 Januarie IFRS 12 Openbaarmaking van belange in Ander Entiteite Effektiewe datum 1 Januarie IFRS 13 Billikewaardemeting Effektiewe datum 1 Januarie IFRIC 20 Stropingskoste in die produksiefase van mynoppervlak Effektiewe datum 1 Januarie Verbeteringe aan IFRS (uitgereik in Mei ) Effektiewe datum 1 Januarie Die Groep is in die proses om die effek van hierdie standpunte te evalueer. Die wysiging aan IFRS 10, Gekonsolideerde Finansiële State, mag moontlik n effek hê op die Groep se klassifikasie van belegging in filiale, waar sekere filiale eerder as gesamentlike ondernemings geklassifiseer moet word. Daar word nie verwag dat die ander nuwe of gewysigde standpunte n beduidende impak op die Groep se finansiële posisie of prestasie sal hê nie, maar addisionele openbaarmaking sal nodig wees. Beskrywing van die standpunte wat n moontlike impak op die Groep mag hê: IFRS 10 vervang die gedeelte van IAS 27 Gekonsolideerde en Afsonderlike Finansiële State wat fokus op die rekeningkundige verantwoording van gekonsolideerde finansiële state. Die sluit ook die beginsels van SIC 12, Konsolidasie van Spesiale Doel Entiteite in. IFRS 10 verskaf n enkel beheermodel wat op alle entiteite van toepassing is, insluitend Spesiale Doel Entiteite. Die veranderinge in IFRS 10 vereis dat bestuur wesenlike oordeel moet toepas om sodoende te bepaal oor watter entiteite beheer uit- geoefen word en dus gekonsolideer moet word deur die houer, in vergelyking met die vereistes ingesluit in IAS

50 IFRS 11 vervang IAS 31, Belange in Gesamentlike Ondernemings en SIC13 Gesamentlik Beheerde Entiteite: Nie-monetêre bydraes deur beleggers. IFRS 11 verwyder die opsie om gesamentlik beheerde entiteite te verantwoord deur proporsionele konsolidasie toe te pas. In plaas daarvan moet gesamentlik beheerde entiteite, wat voldoen aan die definisie van n gesamentlike onderneming,verantwoord word deur die ekwiteitsmetode toe te pas. IFRS 12 sluit al die openbaarmakingsvereiste in wat voorheen in IAS 27 insake gekonsolideerde finansiële state vereis was, sowel as al die openbaarmakingsvereistes wat voorheen in IAS 31 en IAS 28 ingesluit was. Die openbaarmaking hou verband met n entiteit se belange in filiale, gesamentlike ondernemings, geassosieerdes en gestruktureerde entiteite. Addisionele openbaarmaking word ook vereis. 2. WESENLIKE REKENINGKUNDIGE BELEIDE 2.1 Metode van konsolidasie Die gekonsolideerde finansiële state bevat die finansiële state van Senwesbel Bpk, sy filiale, gesamentlike ondernemings en geassosieerdes soos op 30 April Besigheidsamevoegings Filiale is entiteite waar beheer oor die bedryfs- en finansiële beleide uitgeoefen kan word om sodoende voordeel uit aktiwiteite te verkry, of waar die Groep die meerderheid van die stemreg besit. Spesiale doel entiteite is entiteite waar die Groep geregtig is om beheer oor die entiteite uit te oefen en hulle word gekonsolideer in die Groep finansiële state. Filiale word gekonsolideer vanaf datum van verkryging, wat die datum is waarop beheer verkry is, tot en met die datum waarop beheer oor filiale tot n einde kom. Die finansiële state van die filiale is opgestel vir dieselfde verslagdoeningstydperk as die houermaatskappy, met dienooreenkomstige rekeningkundige beleide. Intergroeptransaksies, saldo s en ongerealiseerde winste en verliese tussen entiteite in die Groep, asook dividende word geëlimineer. Die totaal van omvattende inkomste van filiale word toegedeel aan die nie-beherende belang, selfs al lei dit tot n negatiewe saldo. Verandering in die eienaarskapbelang van n filiaal sonder die verlies van beheer word as n ekwiteitstransaksie te boek gestel. Waar die Groep beheer oor n filiaal verloor, vind die volgende plaas: Onterken die bates en laste van die filiaal Onterken die drabedrag van enige nie-beherende belang Herklassifiseer die komponente wat voorheen in ander omvattende inkomste erken is na wins of verlies of behoue verdienste, soos toepaslik Erken die billike waarde van die teenprestasie ontvang Erken die billike waarde van enige oorblywende belegging behou Erken in wins of verlies enige verskil tussen die billike waarde en die netto drawaarde van die filiaal op datum wat verlies van beheer plaasgevind het Beleggings in filiale op maatskappyvlak word getoon teen kosprys min enige opgelope waardedalingsverliese. Waar waardedalings voorkom, word hierdie verantwoord teen die betrokke klas van bates. Met konsolidasie sal die voorsiening vir waardedaling met betrekking tot opgehoopte verliese gemaak, teruggeskryf word Gesamentlike ondernemings Gesamentlike ondernemings is sakeondernemings waarin die Groep, tesame met een of meer ander entiteite, n ekonomiese aktiwiteit beoefen wat onderworpe is aan gesamentlike beheer, kontraktuele ooreenkoms en vereis n eenstemmige besluit. Die Groep se belang in gesamentlike ondernemings word volgens die ekwiteitsmetode verantwoord. In die toepassing van die ekwiteitsmetode word die Groep se aandeel in opgehoopte behoue verdienste en bewegings in reserwes vanaf die effektiewe datum waarop die maatskappy n gesamentlike onderneming geword het, tot met die effektiewe datum van vervreemding in ag geneem. Met die ekwiteitsmetode word die belegging in die gesamentlike ondernemings gedra in die staat van finansiële posisie teen kosprys plus veranderinge in die Groep se aandeel in die netto bates van die gesamentlike onderneming vanaf verkrygingsdatum. Klandisiewaarde wat verband hou met die gesamentlike onderneming is ingesluit in die drabedrag van die belegging en word nie geamortiseer of apart getoets vir waardedaling nie. Die aandeel in die resultate van die bedrywe van gesamentlike ondernemings word gereflekteer in wins of verlies. Waar daar n verandering in ander omvattende inkomste van die gesamentlike onderneming is, erken die Groep sy gedeelte in die veranderinge en openbaar dit, waar van toepassing, in die staat van verandering in ekwiteit. Ongerealiseerde winste of verliese voortspruitend uit transaksies tussen die Groep en die gesamentlike ondernemings word geëlimineer tot die omvang van die belang in die gesamentlike ondernemings. Senwesbel Bpk Finansiële State 47

51 Die aandeel in die resultate van die gesamentlike ondernemings word erken in wins of verlies. Dit is die wins of verlies toeskryfbaar aan die ekwiteitshouers van die gesamentlike onderneming en gevolglik is dit die wins na belasting en nie-beherende belang in die filiale van die gesamentlike ondernemings. Aanpassings word gemaak waar die rekeningkundige tydperk en rekeningkundige beleid van die gesamentlike onderneming nie in ooreenstemming is met dié van die Groep nie. Met die toepassing van die ekwitietsmetode bepaal die Groep of die belegging in die gesamentlike ondernemings waardedalings moet ondergaan. Die Groep bepaal op elke verslagdoeningsdatum of daar enige objektiewe bewys is dat die belegging in die gesamentlike ondernemings waardedalings moet ondergaan. Indien dit die geval is, bereken die Groep die bedrag van die waardedaling as die verkil tussen die verhaalbare bedrag van gesamentlike ondernemings en hul drabedrag en erken die bedrag in wins of verlies. Senwesbel Beperk besit geen belang in n gesamentike onderneming op maatskappyvlak nie Geassosieerdes Die Groep se beleggings in geassosieerdes word rekeningkundig verantwoord deur gebruik te maak van die ekwiteitsmetode. n Geassosieerde is n entiteit waarin die Groep beduidende belang het. Verkrygings van aandele in beleggings word geklassifiseer as finansiële bates beskikbaar vir verkoop totdat beduidende invloed verkry is in daardie belegging en daarna word die belegging as n geassosieerde erken. 2.2 Buitelandse valuta Met die ekwiteitsmetode word die belegging in die geassosieerde getoon in die staat van finansiële posisie teen kosprys plus na-verkrygingsveranderinge in die Groep se aandeel in die netto bates van die geassosieerde. Klandisiewaarde wat verband hou met die geassosieerde is ingesluit in die drabedrag van die belegging en word nie geamortiseer of apart getoets vir waardedaling nie. Die aandeel in die resultate van die bedrywe van geassosieerdes word gereflekteer in wins of verlies. Waar daar n verandering in ander omvattende inkomste van die geassosieerde is, erken die Groep sy belang in die veranderinge en openbaar dit waar van toepassing, in die staat van verandering in ekwiteit. Ongerealiseerde winste en verliese op transaksies tussen die Groep en die geassosieerdes word geëlimineer tot die omvang van die belang in die geassosieerdes. Die gedeelte van die resultate van geassosieerdes word erken in wins of verlies. Dit is die wins of verlies toegedeel aan die ekwiteitshouers van die geassosieerde en daarom is die wins na belasting en nie-beherende belang in die filiale van die geassosieerdes. Aanpassings word gemaak waar die rekeningkundige tydperk en rekeningkundige beleid van die geassosieerde nie in ooreenstemming is met die van die Groep nie. Met die toepassing van die ekwiteitsmetode, bepaal die Groep of die belegging in die geassosieerdes waardedalings moet ondergaan. Die Groep bepaal op elke verslagdoeningsdatum of daar enige objektiewe bewys is dat die belegging in die geassosieerdes waardedalings moet ondergaan. Indien dit die geval is, bereken die Groep die bedrag van die waardedaling as die verskil tussen die verhaalbare bedrag van die geassosieerdes en hul drabedrag en daarna word die bedrag erken in wins of verlies. Waar n toename in die belang van n geassosieerde tot gevolg het dat die die geassosieerde as n filiaal verantwoord moet word, word die drabedrag van die geassosieerde op datum van verkryging teen die billike waarde erken word. Die verskil tussen die drabedrag van die geassosieerde en die billike waarde word in wins en verlies erken. Die niebeherende belang op datum van verkryging word teen billike waarde erken. Met die verlies van beduidende invloed oor die geassosieerdes in die Groep word die oorblywende belegging daarvan erken en gemeet teen billike waarde. Die verskil tussen die drabedrag van die geassosieerdes met die verlies van beduidende invloed en die billike waarde bewegings van die oorblywende beleggings, asook opbrengs met verkoop daarvan word in wins of verlies erken Buitelandse transaksies Transaksies in buitelandse valuta word omgereken teen toepaslike heersende sigkoerse op die transaksiedatums. Monetêre bates en/of laste in buitelandse valuta word teen die toepaslike heersende sigkoerse op verslagdoeningsdatum omgereken na Suid-Afrikaanse randwaardes. Valutaverskille wat met vereffening of verhaling van sodanige transaksies ontstaan, word erken in wins of verlies Buitelandse bedrywighede Die resultate en finansiële posisie van alle Groep entiteite (waarvan nie een die valuta van n hiper-inflasionêre ekonomie het nie) wat n funksionele valuta geldeenheid het wat verskil van die maatskappy se verslagdoeningsgeldeenheid, word as volg hanteer: i. Bates en laste teen die sluitingsvalutakoers op rapporteringsdatum ii. Inkomste- en uitgawe-items word omgeskakel teen die gemiddelde valutakoerse (tensy hierdie gemiddeld nie n redelike gemiddelde is van die kumulatiewe effek van die toepaslike koerse soos op transaksiedatums nie, in welke geval inkomste en uitgawes omgeskakel sal word na die datums van die transaksies) iii. Alle valutaomrekeningsverskille word in ander omvattende inkomste erken. 48

52 Met vervreemding van buitelandse bedrywighede word die gedeelte van ander omvattende inkomste wat verband hou met die betrokke buitelandse bedrywigheid, in wins of verlies erken. Klandisiewaarde en billikewaarde-aanpassings voorspruitend uit die verkryging van n buitelandse entiteit word hanteer as bates en laste van die buitelandse entiteit en word omgeskakel teen die sluitingskoers op die verslagdoeningsdatum. 2.3 Eiendom, aanleg en toerusting Eiendom, aanleg en toerusting word gehou om ekonomiese voordeel daaruit te genereer gedurende meer as een tydperk en word nie aangekoop vir herverkoop nie. Alle eiendom, aanleg en toerusting word aanvanklik teen kosprys erken. Daarna word dit gemeet met verwysing na die kosprys van die bate, min opgehoopte waardevermindering en opgehoopte waardedalings. Kosprys sluit die koopprys in, asook invoerheffings en nie-verhaalbare verkrygingsbelastings, koste direk toeskryfbaar om die bate vir die beoogde gebruik deur bestuur in gereedheid te bring na die ligging en toestand vir gebruik, hanteringskoste, installeringskoste, rehabilitasiekoste, minus handelskorting en rabatte. Eiendom, aanleg-en toerusting met n kosprys van meer as R7 000 word gekapitaliseer, bates minder as R7 000 word onmiddellik teen bedryfswins afgeskryf. Winste en verliese met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting word bereken op grond van hulle drawaardes en word in bedryfswins verantwoord. Wanneer n wesenlike onderdeel van eiendom, aanleg en toerusting vervang moet word, word die vervangde onderdeel onterken. Die vervangde onderdeel word dan as n individuele bate erken ingevolge die erkenningsmaatstawwe met n spesifieke verwagte lewensduur en waardevermindering. Die drawaardes van eiendom, aanleg en toerusting word oorweeg vir waardedaling wanneer gebeure of verandering in omstandighede daarop dui dat die drawaardes nie meer verhaalbaar is uit verdienvermoë of die realisasie van die bates nie. Waardevermindering word oor die verwagte nuttige lewensduur teen die volgende persentasies bereken: Grond - Geboue en verbeterings 2,5 2,85 Masjinerie en toerusting 7,5 33,3 Voertuie 20 % Waardevermindering begin wanneer n bate gereed is vir gebruik, selfs al is dit nog nie in gebruik geneem nie. Elke gedeelte van n item van eiendom, aanleg en toerusting met n beduidende kosprys vergeleke met die totale kosprys van die item, word afsonderlik gedepresieer. Grond word nie gedepresieer nie omdat dit geag word n onbeperkte lewensduur te hê. Die verwagte lewensduurmetode vir waardevermindering en die reswaardes vir eiendom, aanleg en toerusting word jaarliks geëvalueer en aangepas indien nodig. Die evaluasie ten opsigte van verwagte lewensduur en reswaardes van bates kan eers met sekerheid vasgestel word wanneer items van eiendom, aanleg en toerusting die einde van hul verwagte lewensduur nader. Evaluasies van verwagte lewensduur en reswaardes kan n verhoogde of verminderde waardeverminderingsuitgawe tot gevolg hê. Indien die reswaarde van n bate gelyk is aan die drawaarde daarvan, sal die die bate se waardeverminderingsuitgawe nul wees, tensy en tot die reswaarde daaropvolgend verminder tot n bedrag laer as die bate se drabedrag. 2.4 Voorraad Voorraad verteenwoordig bates wat gehou word vir herverkoop in die normale gang van sake om bates vir verkoop te lewer of vir gebruik in produksieprosesse of lewering van dienste. Ingesluit in voorraadkoste is die kosprys, produksiekoste en enige koste aangegaan om dit tot die huidige ligging en toestand daarvan te bring, gereed vir die beoogde doel. Rente word nie by voorraadkoste ingesluit nie, maar erken as n uitgawe in die tydperk aangegaan. Ingesluit in produksiekoste is koste direk toeskryfbaar aan eenhede geproduseer, direkte koste soos direkte lone en salarisse, veranderlike bokoste, sowel as die sistematiese toedeling van vaste produksiebokoste gegrond op die produksiefasiliteit se normale kapasiteit. Die kosprys van handelsvoorraad word volgens die metode van geweegde gemiddelde koste bepaal, tensy dit as gevolg van die voorraad se kenmerke toepaslik is om n ander basis te gebruik. Voorraad se kospryse wat op n ander basis as geweegde gemiddelde koste bepaal word, is soos volg: Meganisasie heelwerktuie - Aankoopprys Graankommoditeite - Billike waarde Die koste van voorraad word bepaal op grond van hul kenmerkende eienskappe, wat hul aard en verbruik betref. Voorraad word teen die laagste van kosprys of netto realiseerbare waarde waardeer. Netto realiseerbare waarde is die geraamde verkoopsprys in die normale gang van sake, min geraamde koste wat nodig is om die verkoop te realiseer. Senwesbel Bpk Finansiële State 49

53 2.5 Agentskapsgraandebiteure Agentskapsgraandebiteure verteenwoordig betalings gemaak namens derde partye ten opsigte van landbouprodukte ontvang vanaf produsente en is deur derde partye betaalbaar by lewering van landbouprodukte. Dit sluit in verkope met betrekking tot verkoopskontrakte waarvoor voorraad as sekuriteit dien. 2.6 Belasting Huidige inkomstebelasting Huidige inkomstebelastingbates en- laste vir die huidige verslagdoeningsperiode word gemeet teen die verwagte bedrag ontvangbaar vanaf of betaalbaar aan die belastingowerhede. Die belastingkoerse en belastingwetgewings wat gebruik is in die berekening van die bedrag is volgens die huidige wetgewing wat van toepassing is op verslagdoeningsdatum. Die koerse en wetgewings sal van toepassing wees vir die lande waarin die Groep handeldryf en belasbare inkomste genereer. Huidige inkomstebelasting wat van toepassing is op items wat direk in ander omvattende inkomste erken is, word erken in ekwiteit en nie in wins of verlies nie. Bestuur evalueer op n deurlopende basis die posisie wat ingeneem is in die belastingopgawes met betrekking tot situasies waar die toepaslike belastingowerhede belastingwetgewing en regulasies toepas op grond van interpretasie en bepalings daarstel waar toepaslik. Belasting betaalbaar en belasting ontvangbaar word verreken indien n wetlik afdwingbare reg bestaan om die erkende bedrae te verreken en van voorneme is om dit op n netto grondslag te vereffen. Uitgestelde belasting Uitgestelde belasting word voorsien volgens die aanspreeklikheidsmetode op tydelike verskille tussen die belastingbasis van bates en laste en hul drawaardes vir finansiële verslagdoeningsdoeleindes, teen die belastingkoerse wat verwag word om van toepassing te wees in die jaar waarin die bate realiseer of die las vereffen word, deur die heersende belastingkoers op die verslagdoeningsdatum. Die aanspreeklikheid vir uitgestelde belasting of uitgestelde belastingbates word aangepas vir verandering in die inkomstebelastingkoers. Uitgestelde belastingbates voortspruitend uit alle aftrekbare tydelike verskille word beperk tot die mate dat toekomstige belasbare inkomste waarskynlik beskikbaar sal wees waarteen die tydelike verskille benut sal kan word. Die drabedrag van uitgestelde belastingbates word op elke verslagdoeningsdatum geëvalueer en verminder tot die mate dat dit nie meer waarskynlik is dat genoegsame belasbare wins beskikbaar sal wees om n deel van of die hele uitgestelde belastingbate te benut nie. Nie-erkende uitgestelde belastingbates word op elke verslagdoeningsdatum opnuut evalueer en word erken tot die mate dat dit waarskynlik geword het dat toekomstige belasbare inkomste dit moontlik sal maak om die uitgestelde belastingbate te verhaal. Uitgestelde belastingbates en uitgestelde belastinglaste word verreken indien n wetlik afdwingbare reg bestaan om huidige belastingbates teen huidge belastinglaste te verreken en die uitgestelde belasting verband hou met dieselfde belastingentiteit en dieselfde belastingowerheid Belasting op toegevoegde waarde Inkomste, uitgawes en bates word erken netto van die bedrag van belasting op toegevoegde waarde behalwe: Waar die waarde van belasting op toegevoegde waarde aangegaan is op aankope van bates of dienste wat nie verhaal kan word van die belastingowerhede nie, sal dit in daardie gevalle as deel van die kosprys van die bate of deel van die uitgawe erken word; asook Debiteure en krediteure wat aangetoon word teen bedrae wat belasting op toegevoegde waarde insluit. Die netto bedrag van belasting op toegevoegde waarde verhaalbaar vanaf, of betaalbaar aan die belastingowerhede, word ingesluit in debiteure of krediteure in die staat van finansiële posisie. 2.7 Na-aftredevoordele Aftreeverpligting Die aftreeverpligting behels n omskrewe bydraeplan geregistreer in terme van die Pensioenfondswet, 1956, en die bates word afsonderlik deur trustees geadministreer. Befondsing geskied ingevolge diensvoorwaardes deur middel van bydraes deur die maatskappy, deelnemende filiale, asook personeel. Bydraes word in wins en verlies erken in die tydperk waarin die werknemers die verwante dienste gelewer het. Aangesien die fondse omskrewe bydraefondse is, word enige onder-befondsing wat moontlik kan ontstaan indien die waardes van bates daal tot benede dié van die bydraes, deur werknemers geabsorbeer by wyse van verminderde voordele. Gevolglik dra die Groep geen addisionele blootstelling ten opsigte van die aftreeverpligting nie Aandeelgebaseerde betalingstransaksie Sleutelpersoneel van die Groep ontvang vergoeding in die vorm van aandeelgebaseerde betalingstransaksies as deel van n aandele appresiasieskema (kontantvereffende aandeelgebaseerde transaksaksie). Die koste vir die kontantgebaseerde transaksie word aanvanklik gemeet teen billike waarde op toekenningsdatum deur gebruik te maak van n ekonomiese vooruitskattingsmodel. Die model neem die terme en voorwaardes in ag waarvolgens die instrumente toegeken is (aantekening 13). Die billike waarde word as uitgawe oor die tydperk erken tot en met vestigingsdatum, met die erkenning van n dienooreenkomstige verpligting. Die verpligting word op elke verslagdoeningsdatum hermeet tot en met die vereffeningsdatum, met veranderings in billike waarde erken in wins of verlies.

54 2.8 Korttermynwerknemersvoordele Hierdie sluit normale voordele in soos salarisse, lone, betaalde verlof, betaalde siekteverlof, winsdeling- en ander bonusse, asook byvoordele ten opsigte van huidige personeel en word in wins of verlies erken in die tydperk waarin dit aangegaan word. n Voorsiening word geskep ten opsigte van die verwagte koste van aansporingsbonusse waar die verpligting betaalbaar is binne twaalf maande na die einde van die tydperk waarin die werknemers die verwante dienste gelewer het, en waar n wetlike of afgeleide verpligting bestaan, asook n akkurate beraming van die verpligting gemaak kan word. n Voorsiening word geskep ten opsigte van die verwagte koste van die verpligting waar die aanspreeklikheid vereffen word binne twaalf maande na die einde van die tydperk waarin die werknemers die verwante dienste gelewer het. Die voorsiening is vir beide opgehoopte normale en langdiensverlofdae, wat omgeskakel is na n randwaarde op jaareinde en gebaseer is op die kontantekwivalent daarvan. Die vereiste aanpassing word erken in wins of verlies. n Voorsiening word geskep ten opsigte van opgelope normale dertiende tjek bonusse, omdat pro rata-uitbetaling geskied indien bedanking plaasvind voor die personeellid se normale gekose uitbetalingsdatum. Uitdienstredingsvoordele by diensbeëindiging word as n verpligting en uitgawe erken wanneer die onderneming van voorneme is om die pos voor die werknemer se normale aftrede te beëindig, of wanneer voordele aangebied word om vrywillige oortollige diensbeëindiging aan te moedig. Indien dit egter onseker is wie die aanbod sal aanneem, word slegs n voorwaardelike aanspreeklikheid openbaar. 2.9 Inkomste-erkenning Inkomste verteenwoordig die netto gefaktureerde waarde van goedere en dienste, sowel as enige kommissie ontvang voortspruitend uit die aktiwiteite as graanhanteerder en verskaffer van versekering en finansiële dienste. Rente ontvang wat voortspruit uit kredietverskaffing word ook as inkomste getoon, maar slegs in die mate dat invordering redelik seker is. Inkomste word getoon met die uitsluiting van belasting op toegevoegde waarde. Inkomste word teen die billike waarde van die teenprestasie ontvang of ontvangbaar gemeet. Intergroepverkope word geëlimineer op groepsvlak. Inkomste uit verkope van goedere word erken wanneer wesenlike risiko s en vergoeding van eienaarskap van die goedere aan die koper oorgedra word en dit redelik seker is dat die ekonomiese voordele van die transaksie na die onderneming sal vloei. Inkomste uit agentskapsgraandebiteure word op n tydsverhoudingsgrondslag erken soos en wanneer dienste gelewer word. Inkomste uit dienste gelewer word erken deur die stadiums van voltooiing op die datum van verslagdoening in berekening te neem en/of indien die resultaat daarvan redelik akkuraat bepaal kan word. Indien inkomste nie redelik akkuraat bepaal kan word nie, word die inkomste slegs erken tot die mate van verhaalbare uitgawes aangegaan. Met graanverkoopstransaksies word prysrisikoblootstelling met betrekking tot aankope verskans deur verkope aan die termynbeurs Safex. Indien die doelwit dus verskansing is, eerder as lewering aan Safex, word hierdie transaksies uit inkomste geëlimineer. Direkte leweringstransaksies met betrekking tot brandstof, kunsmis, saad en ander boerderyinsette word uit inkomste geëlimineer omdat die aard daarvan ooreenstem met agentskapsbeginsels eerder as optrede as prinsipaal. Die onderliggende rede vir die transaksies is finansiering. Die kommissie verdien op die transaksies word as inkomste verantwoord. Dividende ontvang uit beleggings word erken wanneer die laaste datum vir registrasie verstryk het Finansiële instrumente Finansiële bates Aanvanklike erkenning en meting Finansiële bates binne die omvang van IAS 39 word geklassifiseer as lenings en debiteure, beskikbaar-vir-verkoop finansiële bates of as afgeleides aangewys as verskansingsinstrumente in n effektiewe skans, soos toepaslik. Die Groep bepaal die klassifikasie van sy finansiële bates met aanvanklike erkenning Lenings en debiteure Lenings en debiteure is nie-afgeleide finansiële bates met vaste of bepaalbare betalings wat nie in n aktiewe mark gekwoteer word nie. Dit word in bedryfsbates ingesluit. In die geval van vervaldatums langer as twaalf maande na die verslagdoeningsdatum, word dit as nie-bedryfsbates geklassifiseer. Lenings en debiteure word as handels- en ander debiteure geklassifiseer, en/of as handels en ander debiteure gefinansier deur n kommersiële finansierder, in die staat van finansiële posisie geopenbaar. Lenings en debiteure word aanvanklik erken teen billike waarde plus transaksiekoste. Met die daaropvolgende meting word lenings en debiteure teen geamortiseerde koste min waardedaling volgens die effektiewe rentekoersmetode waardeer. Die amortisasie word ingeluit in finansieringsinkomste in wins of verlies. Senwesbel Bpk Finansiële State 51

55 Finansiële bates beskikbaar-vir-verkoop Finansiële bates beskikbaar-vir-verkoop is ekwiteitsbeleggings en skuldinstrumente en is nie-afgeleide finansiële bates wat óf in hierdie kategorie geklassifiseer word, óf nie in enige van die ander kategorieë geklassifiseer word nie. Finansiële bates beskikbaar-vir-verkoop word aanvanklik erken teen billikewaarde plus transaksiekoste. Transaksiekoste is inkrementele koste wat direk toeskryfbaar is aan die aankoop van die finansiële bate, dit wil sê koste wat nie aangegaan sou word indien die bate nie aangekoop was nie. Na aanvanklike erkenning word finansiële bates beskikbaar-vir-verkoop gemeet teen billike waarde, met ongerealiseerde winste of verliese erken in ander omvattende inkomste, totdat die belegging onterken word, of bepaal word dat waardedaling op die belegging plaasgevind het, waarna die opgelope winste of verlies voorheen in ander omvattende inkomste erken, nou erken word in wins of verlies. Onterkenning Finansiële bates word onterken sodra die reg om kontantvloei uit beleggings te ontvang, verval of oorgedra is en die Groep substansieel alle risiko en opbrengs van eienaarskap oorgedra het Finansiële laste Finansiële laste binne die omvang van IAS 39 word geklassifiseer as lenings en skuld, of as afgeleide instrumente aangewys as verskansingsinstrumente in n effektiewe skans, soos toepaslik. Die Groep bepaal die klassifikasie van sy finansiële laste met aanvanklike erkenning Rentedraende lenings en skuld Alle lenings en skuld word aanvanklik erken teen die billike waarde van die teenprestasie ontvang, insluitend regstreekse toeskryfbare transaksiekoste. Na aanvanklike erkenning word rentedraende lenings en skuld gemeet teen geamortiseerde koste deur gebruikmaking van die effektiewerentekoers-metode. Inkomste en uitgawes word in wins of verlies erken wanneer die laste onterken word, sowel as deur die amortisasieproses. Onterkenning n Finansiële las word onterken wanneer die verpligting afgelos of gekanselleer word of verval. Wanneer n bestaande finansiële las vervang word deur n ander van dieselfde uitlener met wesenlike verskillende voorwaardes, of die terme van n bestaande verpligting aansienlik gewysig word, word so n vervanging of verandering hanteer as die onterkenning van die oorspronklike las en die erkenning van n nuwe las. Die verskil in die onderskeie drawaardes word erken in wins of verlies. Verrekening Indien n wetlike reg vir verrekening van erkende finansiële bates en laste bestaan en indien beoog word om die betrokke bates en laste gelyktydig of op n netto grondslag te vereffen, word die bedrae verreken. Finansiële instrumente waarvan die Groep n party is, word in aantekening 21 geopenbaar Afgeleide finansiële instrumente Die Groep gebruik afgeleide instrumente met die bestuur van besigheidsrisiko s. Dit word aanvanklik teen kosprys in die staat van finansiële posisie erken (wat die billike waarde op daardie datum is) en daarna teen billike waarde hermeet. Die metode om die gevolglike wins of verlies te erken, word bepaal deur die aard van die item wat verskans word. Die Groep erken sekere finansiële instrumente as: n Verskansing van die blootstelling aan veranderinge in die billike waarde van n erkende bate of las of n nie-erkende vaste verbintenis (billike waarde skans); of n Verskansing van die blootstelling aan die verandering in kontantvloeie wat toeskryfbaar is aan n bepaalde risiko wat geassosieer word met n erkende bate of las, of hoogs waarskynlike vooruittransaksie (kontantvloeiskans). Veranderinge in die billike waarde van afgeleide instrumente wat toegewys is en as billike waarde skanse kwalifiseer, asook hoogs effektief is, word in wins of verlies verantwoord, tesame met enige verandering in die billike waarde van die verskanste bate of verpligting wat aan die verskansingsrisiko toeskryfbaar is, en word dus effektief met mekaar verreken. Veranderinge in die billike waarde van afgeleide instrumente wat toegedeel is en as kontantvloeiskanse kwalifiseer, en ook hoogs effektief is, word in ander omvattende inkomste verantwoord. Die oneffektiewe gedeelte van n kontantvloeiskans word onmiddellik in wins of verlies erken. Indien die vooruittransaksie tot gevolg het dat n bate of verpligting erken word, word die wins of verlies wat vroeër in ander omvattende inkomste uitgestel is, uit ander omvattende inkomste oorgeplaas en ingesluit in die aanvanklike bepaling van die koste van die bate of verpligting. Andersins word bedrae wat in ander omvattende inkomste uitgestel is, oorgeplaas as wins of verlies en as inkomste of uitgawe erken in dieselfde tydperk wat die verskanste vaste verbintenis of vooruittransaksie, wins of verlies beïnvloed. Veranderinge in die billike waarde van enige afgeleide instrument wat nie vir verskansingsrekeningkundige verantwoording met verwysing na IAS 39 kwalifiseer nie, word onmiddellik in wins of verlies erken. Indien n verskansingsinstrument verval of verkoop word, of indien n skans nie meer aan die kriteria vir verskansingsrekeningkundige verantwoording voldoen nie, word enige opgelope wins of verlies wat op daardie tydstip in ander omvattende inkomste bestaan, in ander omvattende inkomste behou en erken wanneer die vooruittransaksie finaal in wins of verlies erken word. Indien verwag word dat n vooruittransaksie nie meer sal plaasvind nie, word die opgelope wins of verlies waaroor verslag gedoen word, onmiddellik na wins of verlies oorgeplaas. 52

56 Tydens die ontstaan van die transaksie dokumenteer die Groep die verhouding tussen die verskansingsinstrument en die verskanste item, asook die risikobestuursdoelwit en strategie vir die aangaan van verskansingstransaksies. As deel van hierdie proses word alle afgeleide instrumente as verskansings aan spesifieke bates en laste, of aan spesifieke vaste verbintenisse of vooruittransaksies toegedeel. Die Groep dokumenteer ook waardasies, tydens ontstaan en deurlopend, om te bepaal of die afgeleide instrument wat in verskansingstransaksies gebruik word, wel hoogs effektief is om sodoende die veranderinge in billike waarde of kontantvloei van die verskanste items te verreken. Kommoditeitstermynkontrakte (Vooruittransaksies) Die Groep neem deel aan verskeie oor-die-toonbank (ODT) vooruit koop- en verkoopkontrakte vir die koop en verkoop van kommoditeite. Alhoewel sekere kontrakte deur die fisiese lewering of aflewering in die normale besigheidsaktiwiteite gedek word, word die ODT-kontrakte as n finansiële instrument geag. Dit word ingevolge IAS 39 teen billike waarde, waar die Groep n lang geskiedenis het van netto afhandeling (óf met die ander party, óf om in ander verrekeningskontrakte deel te neem), te boek gestel Kontant en korttermyndeposito s Kontant en korttermyndeposito s, wat n geïntegreerde deel van kontantbestuur uitmaak, sluit kontant op hande, korttermyndeposito s en oortrokke banksaldo s in. Oortrokke banksaldo s word as bedryfslaste getoon. Vir die doeleindes van die staat van kontantvloei bestaan kontant en kontantekwivalente uit kontant en korttermyndeposito s soos hierbo gedefinieer, na inagneming van oortrokke bankrekeninge Bedryfshure Hure ten opsigte van eiendom, aanleg en toerusting waar al die wesenlike risiko s en vergoeding verbonde aan eiendomsreg op n bate deur die verhuurder behou word, word as bedryfshure geklassifiseer. Betalings gemaak vir bedryfshure, word op n reguitlynbasis oor die termyn van die huurkontrak in wins of verlies erken. Toekomstige eskalasies ingevolge huurooreenkomste word bereken en die gemiddelde huuruitgawe word in gelyke bedrae oor die huurtermyn erken, slegs indien n vaste eskalasiekoers kontraktueel ooreengekom is Waardedaling van bates Waardedaling word vir alle kategorieë bates op elke verslagdoeningsdatum oorweeg Finansiële bates Handelsrekeninge ontvangbaar Handelsdebiteure word teen die verwagte realiseerbare waarde getoon; wat die oorspronklike gefaktureerde bedrag is, minus enige voorsienings geskep deur middel van waardedalings. n Waardedalingsvoorsiening word bereken indien bewyse bestaan dat die Groep nie alle bedrae, soos vasgestel in die oorspronklike terme, van die debiteure kan verhaal nie. Die bedrag van die voorsiening is die verskil tussen die drawaarde en die verhaalbare bedrag, wat die huidige waarde van toekomstige kontantvloeie is (uitgesluit toekomstige kredietverliese nog nie aan blootgestel nie), verdiskonteer teen die oorspronklike effektiewe rentekoers van die finansiële bate soos bereken met die erkenning van die bate. Slegte skulde word afgeskryf in die jaar waarin dit plaasvind of geïdentifiseer word. Die drabedrag van die bate word verminder deur die gebruik van n toelaagrekening en die verlies word erken in wins of verlies. Indien n afskrywing later verhaal word, word die voorheen aangetekende waardedalingsverlies verhoog of verminder deur die aanpassing van die toelaagrekening. Ander rekeninge ontvangbaar n Raming word op elke verslagdoeningsdatum gemaak om te bepaal of objektiewe bewys bestaan dat waardedaling ten opsigte van n finansiële bate of groep finansiële bates plaasgevind het. Objektiewe bewys van waardedaling sluit in waarneembare inligting wat in verband met die bate onder die aandag van die Groep kom as gevolg van die volgende potensiële verliesgebeurtenisse: Wesenlike finansiële agteruitgang van die uitreiker; of Kontrakbreuk, soos wanbetaling en agterstalligheid; of Waarskynlikheid dat die lener met insolvensiestappe of ander finansiële reorganisasie sal begin; of Verdwyning van n aktiewe mark vir daardie finansiële bate weens finansiële onsekerhede; of Aanduidings dat n meetbare afname in die geraamde toekomstige kontantvloeie uit die Groep finansiële bates sedert die aanvanklike erkenning van daardie bates plaasgevind het. Waardedaling word bepaal as die verskil tussen die drabedrag en die verhaalbare bedrag. Die waardedaling word bereken op n basis van die verdiskontering van toekomstige kontantvloeie na n huidige waarde, deur die oorspronklike effektiewe rentekoers te gebruik waarteen n finansiële debiteur of groep debiteure gekontrakteer word. Beskikbaar-vir-verkoop finansiële beleggings Vir beskikbaar-vir-verkoop finansiële beleggings bepaal die Groep op elke verslagdoeningsdatum of daar objektiewe bewyse bestaan dat n belegging of groep beleggings se waarde gedaal het. Senwesbel Bpk Finansiële State 53

57 Nie-finansiële bates Op elke verslagdoeningsdatum oorweeg die Groep of daar enige aanduidings van n waardedaling van n bate bestaan. Indien so n aanduiding bestaan, maak die Groep n raming van die verhaalbare bedrag van die bate. Die verhaalbare bedrag van n bate of die kontantgenererende eenheid waarin hierdie bate en ander bates aangewend word, is die grootste van die billike waarde min verkoopskoste, of die gebruikswaarde daarvan. Indien die drabedrag van n bate die verhaalbare bedrag oorskry, word die waardedaling bepaal en die drabedrag na die verhaalbare bedrag afgeskryf. Indien die gebruikswaarde bepaal word, word die verwagte toekomstige kontantvloeie verdiskonteer na n huidige waarde deur middel van n voorbelaste verdiskonteringskoers wat die huidige marktoestande van die tydwaarde van geld en spesifieke risiko s verbonde aan die bate weerspieël. Waardedalingsverliese van voortgesette bedrywe word in wins of verlies erken. Indien n aanduiding bestaan dat voorheen erkende waardedalingsverliese nie meer bestaan nie, of dat dit verminder het, word die verhaalbare bedrag van die betrokke bate, uitgesluit klandisiewaarde, weer bereken en indien nodig word die waardedaling tot die verhaalbare bedrag teruggeskryf. Die terugskrywing mag nie tot gevolg hê dat die drawaarde hoër is as wat dit sou wees indien n waardedaling nie voorheen ten opsigte van die bate plaasgevind het nie. Na so n terugskrywing word die waardeverminderingsuitgawe in toekomstige tydperke aangepas om die aangepaste drabedrag van die bate, min die reswaarde daarvan, sistematies oor die oorblywende bruikbare leeftyd toe te deel Voorsienings en voorwaardelike aanspreeklikhede Voorsienings Voorsienings is aanspreeklikhede waarvan die tydsberekening of bedrag onseker is en dus om dié rede van ander krediteure onderskei kan word. Voorsienings word slegs erken indien: n Huidige afgeleide of wetlike verpligting bestaan weens n gebeurtenis in die verlede; Uitvloei van ekonomiese voordele waarskynlik is om die verpligting na te kom; en Betroubare raming van die bedrag gemaak kan word. Voorsienings word gemeet deur die beste raming van die uitgawe om die huidige verpligting te vereffen op die verslagdoeningsdatum. Voorsienings word in aantekening 16 geopenbaar. Aanspreeklikhede is huidige verpligtinge voortspruitend uit vorige gebeurtenisse wat, indien nagekom, na verwagting tot gevolg sal hê dat ekonomiese voordele uit die onderneming sal vloei en word onmiddellik verantwoord ná die gebeurtenis wat die verpligting laat ontstaan het. Aanspreeklikhede vorm deel van krediteure in die staat van finansiële posisie. Voorwaardelike aanspreeklikhede Voorwaardelike aanspreeklikhede is moontlike verpligtinge voortspruitend uit vorige gebeure waarvan die bestaan slegs bevestig sal word wanneer een of meer onseker toekomstige gebeurtenisse wat buite die beheer van die onderneming is, plaasvind of nie plaasvind nie. Voorwaardelike aanspreeklikhede kan ook ontstaan uit n huidige verpligting voortspruitend uit vorige gebeure maar word nie erken nie omdat: Dit onwaarskynlik is dat n uitvloei van ekonomiese middele sal plaasvind; en/of Die bedrag nie betroubaar gemeet of geraam kan word nie. Voorwaardelike aanspreeklikhede word nie erken nie maar bloot by wyse van n aantekening in die finansiële state geopenbaar. (Sien aantekening 18.) 2.16 Nie-bedryfsbates gehou vir verkoop en beëindigde bedrywe n Beëindigde bedryf is n gedeelte van n entiteit wat óf vervreem is óf geklassifiseer is as gehou-vir-verkoop en: Verteenwoordig n afsonderlike belangrike sakesegment of geografiese gebied van bedrywighede; Is deel van n enkele gekoördineerde plan om n afsonderlike belangrike sakesegment of geografiese gebied van bedrywighede te vervreem; of Is n filiaal wat met die uitsluitlike doel om dit te verkoop, verkry n Item word geklassifiseer as gehou-vir-verkoop as die drabedrag daarvan hoofsaaklik deur n verkoopstransaksie in plaas van voortgesette gebruik verhaal sal word. Nie-bedryfsbates en vervreemdingsgroepe geklassifiseer as gehou-vir-verkoop word gemeet teen die laagste van hul drawaarde en billike waarde minus koste om te verkoop. By beëindiging word die na-belaste wins of verlies apart in die staat van omvattende inkomste getoon as beëindigende bedrywighede. Eiendom, aanleg en toerusting wat sodra geklassifiseer word as gehou-vir-verkoop, word nie gedepresieer nie Tesourie-aandele Eie ekwiteitsinstrumente wat herverkry is, word teen kosprys erken en van ekwiteit afgetrek. Geen wins of verlies word erken in wins of verlies met die aankoop, verkoop, uitreiking of kansellasie van die Groep se eie ekwiteitsinstrumente nie. Enige verskil tussen die drabedrag en die aankoopsprys, indien heruitgereik, word erken in ekwiteit. 54

58 3. Wesenlike rekeningkundige oordeel, ramings en aannames Tydens die voorbereiding van die Groep gekonsolideerde finansiële state word daar vereis dat bestuur oordeel gebruik ten opsigte van ramings en aanames wat die bedrae van inkomstes, uitgawes, bates en laste, asook die openbaarmaking van voorwaardelike aanspreeklikhede op verslagdoeningsdatum kan beïnvloed. Onsekerhede rakende die oordeel en ramings kan wesenlike veranderings in die drabedrag van n bate of n las in toekomstige tydperke tot gevolg hê. Die hoofaannames aangaande die toekomstige en ander hoofbronne van onsekerheid in ramings op die verslagdoeningsdatum, wat n wesenlike risiko en aanpassing van die draebedrae van inkomste, uitgawes, bates en laste binne die volgende finansiële jaar tot gevolg kan hê, word vervolgens bespreek. 3.1 Aandeelgebaseerde betalings Die Groep bereken die koste van kontantvereffende aandeelgebaseerde transaksies met sekere werknemers deur verwysing na billike waarde op die toekenningsdatum deur gebruik te maak van n ekonomiese vooruitskattingsmodel. Die terme en voorwaardes wat tydens toekenning van toepassing was, word ook in berekening gebring. Die billike waarde word erken as n uitgawe oor die tydperk totdat dit vestig, met die erkenning van n ooreenstemmende verpligting. Die verpligting word gemeet op elke verslagdoeningsdatum tot vereffeningsdatum met veranderings wat in wins of verlies erken word. 3.2 Billike waarde van finansiële instrumente Waar die billike waarde van finansiële bates en laste erken word in die staat van finansiële posisie en daar nie n aktiewe mark bestaan vir die verkryging van die waarde daarvan nie, word toepaslike waardasietegnieke gebruik asook verdiskonteerde kontantvloeimodelle. Die insette in daardie modelle word geneem uit waarneembare markte indien beskikbaar. Waar dit nie beskikbaar was nie, is oordeel gebruik in die vasstelling van billike waardes. Die ramings en aannames neem insette rakende likiditeits -, krediet- en ander risiko s in ag. Veranderings in hierdie aannames insake die faktore kan die billike waarde van die finansiële instrumente beïnvloed. 3.3 Voorsiening vir slegte skulde n Besluitnemingsraamwerk is geïmplementeer. Debiteure word getoon teen die verwagte realiseerbare waarde wat die oorspronklike gefaktureerde bedrag is, minus enige voorsienings geskep as gevolg van waardedalings. n Waardedalingsvoorsiening sal bereken word indien daar voldoenende bewys is dat die Groep nie alle uitstaande bedrae vanaf die debiteure sal kan verhaal nie, soos uiteengesit in die oorspronklike kredietterme. Die bedrag van die voorsiening is die verskil tussen die drabedrag en die verhaalbare bedrag, wat die huidige waarde is van toekomstige kontantinvloeie (uitgesluit toekomstige kredietverliese nog nie aan blootgestel nie), verdiskonteer teen die finansiële bate se oorspronklike effektiewe rentekoers, soos bereken met die erkenning van die bate. Slegte skulde word afgeskryf in die jaar waarin dit ontstaan of geïdentifiseer word. 3.4 Voorsiening vir stadigbewegende voorraad Voorraad word waardeer teen die laagste van kosprys en netto realiseerbare waarde. Voorsienings word geskep teen handelsvoorraad volgens die ouderdom en netto realiseerbaarheid van voorraad. 3.5 Belasting Uitgestelde belastingbates word erken vir alle onbenutte belastingverliese tot die mate wat die waarskynlikheid bestaan dat belasbare inkomste beskikbaar sal wees waarteen die verliese verreken kan word. 3.6 Voorsiening vir nie-nakoming van voorseisoengraankontrakte Berekenings met die volgende vernaamste aannames: Wanbetalingskoers ten opsigte van huidige lewerings geëkstrapoleer tot die totale blootstelling; n Vaste verhalingskoers ten opsigte van wanbetalings; en Kompenserende finansiële instrumente. 3.7 Nuttige lewensduur en reswaarde van eiendom, aanleg en toerusting Die reswaardes, nuttige lewensduur en metodes van waardevermindering van eiendom, aanleg en toerusting word op elke verslagdoeningsdatum geëvalueer en vooruitwerkend aangepas, indien van toepassing. 3.8 Waardedaling van nie-finansiële bates n Waardedaling bestaan wanneer die drabedrag van n bate of kontantgenererende eenheid die verhaalbare bedrag oorskry, wat die hoogste is van die billike waarde minus verkoopskoste en sy gebruikswaarde. Die billike waarde minus verkoopskosteberekening word gebaseer op beskikbare data van bindende verkoopskontrakte in n armlengtetransaksie van soortgelyke bates of waarneembare markpryse minus inkrementele koste vir die verkoop van die bates. Die gebruikswaardeberekening is gebaseer op n verdiskonteerde kontantvloeimodel. Die kontantvloeie word verkry vanaf die begroting vir die volgende vyf jaar en sluit nie in herstruktureringsbedrywighede waartoe die Groep homself nog nie verbind het nie, of beduidende toekomstige beleggings wat die bates se prestasie sal verbeter, van die kontantgenererende eenheid wat ondersoek word nie. Die verhaalbare bedrag is uiters sensitief ten opsigte van die verdiskonteringskoers gebruik vir die verdiskonteerde kontantvloeimodel, asook die verwagte toekomstige kontantinvloei en die groeikoers gebruik vir ekstrapolêre doeleindes. Senwesbel Bpk Finansiële State 55

59 CORPORATE INFORMATION SENWESBEL BEPERK Reg nr: 1996/017629/06 POSADRES Posbus 31 Klerksdorp 2571 GEREGISTREERDE KANTOOR Charel de Klerkstraat 1 Klerksdorp 2571 Telefoon: (018) Faks: (018) OUDITEURE Ernst & Young Ingelyf Posbus 2322 Johannesburg 2000 AANDELEVERHANDELINGSKAMER Aandag: Die Maatskappysekretaris Senwesbel Beperk Posbus 31 Klerksdorp 2570 Telefoon: (018) OORDRAGSEKRETARIS Aandag: Die Maatskappysekretaris Senwesbel Beperk Posbus 31 KLERKSDORP 2570 Telefoon: (018) FINANSIERINGSVENNOOT Absa Beperk 60