Stichting de Einder. Het bestuur leidt het jaarverslag in. Samenstelling bestuur. Bestuursvergaderingen. Counselors. Financiën

Transcriptie

1 12 Stichting de Einder Het bestuur leidt het jaarverslag in Samenstelling bestuur Bestuursvergaderingen Counselors Financiën Lidmaatschappen en relaties Publiciteit Publicaties Bereikbaarheid van de counselors Bij de statistieken Nawoord

2 Inhoudsopgave Het bestuur leidt het jaarverslag in 2 Samenstelling bestuur 3 Bestuursvergaderingen 3 Counselors 3 Financiën 4 Lidmaatschappen 5 Publiciteit 6 Publicaties 6 Bereikbaarheid van de counselors 6 Bij de statistieken 7 Statistische gegevens 12 1 Jaar van eerste contact 13 2 Aantal cliëntcontacten 14 3 Aantal cliëntcontacten in categorieën 15 4 Aantal cliënten naar geslacht 16 5 Leeftijd cliënten naar leeftijdsgroepen 17 6 Voornaamste motivatie om contact te zoeken 18 7 Wens om te overlijden 19 8 Verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding 2 9 Aantal overleden cliënten 21 1 Wijze van overlijden Zelfdoding CBS 23 Nawoord door Ton Vink 24 Colofon 28

3 Het bestuur leidt het jaarverslag in Samenstelling bestuur Ook in 212 is de aandacht voor het onderwerp euthanasie en het zelfgekozen levenseinde onverminderd gebleken. Tussen alle initiatieven die in 212 zijn genomen, blijft De Einder bij haar uitgangspunt dat zelfbeschikking en de hulp bij zelfbeschikking de basis vormen voor ons bestaansrecht. In het geweld van al die initiatieven en publiciteit doen de counselors die samenwerken met De Einder wat wij met elkaar belangrijk vinden: mensen ondersteunen die op welke wijze dan ook ondersteuning zoeken bij het ten uitvoer brengen van die zelfbeschikking. De schaal waarop De Einder dat doet, is bescheiden alhoewel de cijfers een stijging laten zien van het aantal mensen dat een zelfbezorgde goede dood onder eigen regie heeft gerealiseerd. Het werk van de counselors blijft van groot belang, niet alleen heel concreet voor een weliswaar relatief kleine groep mensen, maar ook omdat zij aan de rest van Nederland en zelfs daarbuiten laten zien dat die zelfbezorgde goede dood in eigen regie heel goed mogelijk is en dat het mogelijk is binnen de grenzen van de wet die regie te blijven voeren. Het bestuur blijft het als haar belangrijkste taak zien de counselors hierbij te ondersteunen. Zo heeft eind 212 een delegatie van het bestuur en counselors contact gehad met de top van het Openbaar Ministerie om met hen de mogelijkheden te bespreken van het low profile inzetten van politie en justitie na het overlijden van cliënten. Dit was een vruchtbaar en positief contact dat in 213 wordt voortgezet. De samenwerking met andere organisaties heeft in 212 geen hoge vlucht genomen. De wil is er, ook bij andere partijen, maar het omzetten van intenties naar concrete stappen blijft een lastige zaak, vaak ook door allerlei praktische belemmeringen zoals tijd... In 212 is het aantal donateurs verdrievoudigd dank zij een aantal goed geplaatste advertenties. De financiële ondersteuning blijft van belang om het De Einder mogelijk te maken haar unieke positie in te blijven nemen. Voorzitter Dick van Brink Secretaris Margo Klijn-Pot (tevens webmaster) Penningmeester Jan van Hulzen (vanaf maart 211) Bestuurslid Wim Kousemaker (juridische adviseur) Bestuurslid Henriëtte Pennings (tevens officemanager) Bestuurslid Aycke Smook (medisch adviseur) Bestuursvergaderingen Het bestuur van Stichting de Einder vergaderde in 212 negen keer, terwijl de bestuursleden eveneens, voor een deel of in zijn geheel, aanwezig waren op een aantal thema(mid)dagen van de counselors. Counselors In 212 verwelkomt De Einder twee nieuwe counselors Marijke Mulder en Carolien van Eerde. Zij zijn de eerste counselors die met behulp van het vernieuwde inwerk- en opleidingsprogramma zijn opgeleid. In 212 heeft de Stichting afscheid genomen van Hannie van Doornik. Zij kon haar werkzaamheden als counselor niet langer combineren met haar andere werk. Ook namen wij afscheid van Ruut Nieuwenhuis en Bert van Hulzen. Beiden hebben ervoor gekozen het, in verband met hun respectabele leeftijd, iets rustiger aan te gaan doen. Een speciaal woord van dank gaat uit naar Martijn Hagens die voor dit jaarverslag het cijfermateriaal heeft verzameld en bewerkt. Dick van Brink voorzitter van het bestuur 2 Jaarverslag 212 In 212 vonden weer een aantal themadagen plaats. De counselors vergroten hun deskundigheid door het onderling uitwisselen van informatie en door het uitnodigen van externen. 3 Jaarverslag 212

4 Tijdens een deel van die bijeenkomsten vindt ook uitwisseling van informatie plaats tussen het bestuur en de counselors. Het is goed om elkaar op deze wijze te informeren en bij te praten. Financiën Financieel heeft De Einder in 212 redelijk goed gedraaid. Voorgenomen was een financieel beleid te voeren volgens welke de structurele uitgaven volledig gedekt zouden worden uit de structurele inkomsten. Hoewel de uitgaven (in totaal euro) iets meer waren dan begroot (35.55 euro) kwamen we toch goed uit doordat de inkomsten (55.6 euro) ruim hoger waren dan begroot (39.45 euro). Het structurele overschot ( euro) kwam daardoor ruim hoger uit dan het begrote overschot (3.9 Euro). activiteiten ter bevordering van lange termijn doelen; bijvoorbeeld door het uitvoeren van speciale projecten en van publiciteitsacties. In 212 is daarmee verder gegaan nadat al in 211 daarmee een goed begin was gemaakt. Het bleek nog niet zo eenvoudig te zijn goede projecten te entameren (9.686 euro geïnvesteerd hoewel er ruim meer begroot was nl euro). Voor 213 is er weer flink begroot en de stichting ziet het als een uitdaging verdergaande projecten op touw te zetten voor de verdergaande ontwikkeling van onze activiteiten in het werkveld van het zelfbeschikte levenseinde. Dit opdat het vermogen van de stichting ook daadwerkelijk ten goede ingezet wordt. Doordat de donaties in 212 veel hoger waren dan begroot en de investeringen in 212 zoals gezegd achterbleven bij de begroting is het vermogen van de stichting in 212 gestegen (8.456 euro) in plaats van gedaald (-15.4 euro). Belangrijkste oorzaak: de ruim hogere donaties. Het aantal donateurs steeg van 665 naar 81. De gemiddelde donatie bedroeg zelfs bijna 55 euro per donateur. Dit gemiddelde is wel wat geflatteerd doordat er een paar zeer hoge donaties werden geschonken (de maximale donatie door één donateur was 1. euro!). Een structurele uitgavenpost die er verder uit springt is de post deskundigheidsbevordering. Hiervoor werd (terecht) in 212 meer uitgegeven dan begroot ( in plaats van 8.25 euro). Voor de facilitering van counselors activiteiten werd iets minder uitgegeven dan begroot (5.11 euro in plaats van 5.3 euro) doordat de counselors zich heel kostenbewust hebben opgesteld. Voor 212 was als financieel beleid verder afgesproken dat er naast de operationele (structurele) inkomsten en uitgaven ook ruimte zou worden gemaakt voor toekomstgerichte investeringen. Het idee was dat dergelijke investeringen niet perse door de inkomsten moeten worden gedekt maar, voorzover nodig, rechtstreeks ten laste zouden worden gebracht van het vermogen van de stichting. Op deze manier was het de bedoeling het vermogen niet rigide in stand te houden (de stichting is tenslotte geen bank) maar geleidelijk aan zinvol te gebruiken voor speciale, nader aan te geven 4 Jaarverslag 212 Al sinds jaren voert de stichting een financieel beleid waarbij minvermogende cliënten financiële ondersteuning kunnen krijgen ter gedeeltelijke dekking van het honorarium van onze counselors. In 212 hebben in totaal 24 cliënten gebruik gemaakt van deze regeling. Gemiddeld ontvingen zij bijna 84 euro aan ondersteuning per persoon. Tenslotte, de overheadkosten van de stichting zijn verder teruggedrongen. Het lag in de bedoeling deze kosten in 212 te beperken tot 1% van de totale uitgaven. Dat is niet helemaal gelukt hoewel de totale overheadkosten (5.469 euro) maar iets hoger waren dan begroot (5.3 euro). De oorzaak voor de overschrijding van het overheadpercentage (11,6% gerealiseerd tegenover 9,7% begroot) lag in de onderschrijding van structurele uitgaven en investeringen waardoor de overheadkosten relatief gezien iets stegen. Lidmaatschappen en relaties De stichting is lid van de Humanistische Alliantie. Tevens is de stichting lid van de Wereldfederatie (WFRtDS) en van de Europese Federatie van Right to Die Societies (RtDE). Aycke Smook (bestuurslid, voorzitter van de RtDE) en Martijn Hagens (adviseur) hebben regelmatig contacten met deze Waardig 5 Jaarverslag 212

5 Sterven Verenigingen in het buitenland, zoals in 211 tijdens de tweejarige bijeenkomst van de RtDE in Mondorf, Luxemburg waar Martijn Hagens een lezing, een toelichting op het werk van de Einder, gaf. Publiciteit De Einder zoekt heel voorzichtig wat meer publiciteit, want de naamsbekendheid zou wel wat groter mogen zijn. Het bestuur en de counselors worden overigens regelmatig benaderd door de media. Naar aanleiding van actuele gebeurtenissen wordt naar onze mening gevraagd en soms worden we verzocht deel te nemen aan een themabijeenkomst of symposium. De Einder is in overleg met een medewerker die meer tijd kan geven aan publiciteit dan de huidige bestuursleden en counselors nu kunnen. Publicaties Elk kwartaal verschijnt ons bulletin Het Besluit. Donateurs die jaarlijks minimaal 15 euro op de bankrekening van de stichting storten, een aantal vakmatig geïnteresseerden, maar ook instanties die geïnteresseerd zouden moeten zijn in de problemen rond een zelfgekozen dood, ontvangen het bulletin. De counselors Frank Vandendries en Ton Vink vormen de redactie van het kwartaalblad Het Besluit. In elk nummer probeert de redactie een goed ingevoerde buitenstaander aan het woord te laten. Bereikbaarheid van de counselors Via het landelijk telefoonnummer , krijgen bellers informatie over woonplaats en privénummer van de counselors. Van de website wordt steeds meer gebruik gemaakt. De woonplaats en het telefoonnummer van elke counselor is er direct op te vinden. 6 Jaarverslag 212 Bij de statistieken In 211 is begonnen met het uitbreiden van de registratiegegevens om zodoende meer inzicht te krijgen in cliënten die contact zoeken met een counselor die samenwerkt met Stichting de Einder. De resultaten van vorig jaar hebben aanleiding gegeven enkele categorieën dit jaar anders te registreren, waardoor nu bijvoorbeeld duidelijker onderscheid wordt gemaakt of er sprake is van een doodswens bij aanvang van de begeleiding en is er meer informatie beschikbaar over de betrokkenheid van naasten bij de begeleiding. In totaal werden 444 cliënten geregistreerd, waarvan 134 geen persoonlijke consult hebben gehad. In de verdere analyse worden de 134 cliënten waarmee (nog) geen persoonlijk consult heeft plaats gevonden buiten beschouwing gelaten. Evenals vorige jaren geldt dat in veel van de gevallen dit namelijk een eenmalig telefonisch contact betreft. Dit contact bestaat vaak uit het bieden van een luisterend oor of het verstrekken van informatie over de doelstellingen van Stichting de Einder. Aantal contacten Bij 31 cliënten die contact hebben gezocht in 212 hebben één of meerdere persoonlijke consulten met de counselor plaats gevonden gedurende de begeleiding van de cliënt. De persoonlijke consulten kunnen hebben plaatsgevonden in 212 en/of in voorgaande jaren. In grafiek 1 Jaar van eerste contact is te zien dat het grootste deel van deze cliënten (n = 237; 76,5%) in 212 voor het eerst contact heeft gezocht met een counselor, terwijl de begeleiding van 42 cliënten (13,5%) in 211 aanving. De resterende 1% zocht voor het eerst contact in eerdere jaren (van 24 tot 21). In grafiek 2 Aantal cliëntcontacten is af te lezen dat het totaal aantal contactmomenten in 212 uitkomt op 134, waarvan 382 persoonlijke consulten en 957 overige contacten, zoals per telefoon of . 7 Jaarverslag 212

6 In grafiek 3 Gemiddeld aantal contacten staat de verdeling van het aantal contacten. Zo heeft ongeveer de helft (51,%) van de cliënten 2 tot 4 contacten met de counselor. Ruim een kwart (29,7%) heeft 5 tot 9 contacten met de counselor. Een achtste (14,2%) heeft 1 of meer contacten. Ten slotte heeft 5,2% van de cliënten 1 contact met de counselor. Gemiddeld zijn er 5,8 contactmomenten met een cliënt geweest, waarvan gemiddeld 1,7 persoonlijke consulten (niet in tabel). Geslacht Van de 31 cliënten waarmee één of meerdere persoonlijke consulten gevoerd zijn, was 37% man (n = 116) en 63% vrouw (n = 194). De verhouding is in overeenstemming met voorgaande jaren. Zie grafiek 4 Aantal cliënten naar geslacht. Leeftijd De gemiddelde leeftijd van de cliënten is bijna 65 jaar (64,5). Zoals te zien in grafiek 5 Leeftijd cliënten naar leeftijdsgroepen met de leeftijden van de cliënten verdeeld over de leeftijdsgroepen die in de voorgaande jaren zijn geregistreerd vormen relatief jonge cliënten (in de leeftijdscategorie tot 39 jaar) een kleine deel van de totale groep cliënten (cumulatief percentage = 12,%). Ouderen boven de 65 jaar vormen ongeveer 5% van het aantal cliënten. Naasten Evenals in voorgaand jaar is in bijna de helft van de gevallen één of meerdere naaste(n) betrokken bij de begeleiding (48%). Het gemiddeld aantal betrokken naasten bij de begeleiding is 1,74. In de meeste gevallen betreft dit een partner (41,4%) of de kinderen (34,6%). Het merendeel (68,4%) van deze naasten heeft een steunende of positieve houding, terwijl 21,6% gemengd is en 4,6% een negatieve of kritische houding heeft. 8 Jaarverslag 212 De redenen die worden genoemd om (nog) geen naasten bij de begeleiding te betrekken zijn dat men het als een privé gelegenheid beschouwt (34,%), men angst heeft voor de reacties van naasten (26,5%) of dat men alleen is of geen sociaal netwerk heeft (25,3%). Daarnaast is counselors gevraagd of bekend is of er openheid is naar naasten. Bij bijna tweederde (62,6%) van de cliënten is er naast openheid naar de counselor ook openheid naar een naaste en/of is een naaste betrokken bij de begeleiding. Ongeveer een kwart van de cliënten (27,7%) heeft geen naasten betrokken en ook geen openheid naar naasten over de begeleiding. De meest genoemde redenen hiervoor zijn angst voor reacties (29,1%), dat het een privé aangelegenheid betreft (24,4%), dat er geen sociaal netwerk is of men alleen is (19,8%) en dat het een taboe onderwerp is (15,1%) Motivatie om contact te zoeken In voorgaande jaren is geïnventariseerd of de voornaamste motivatie voor de doodswens ligt in het fysieke, psychiatrische of psychische vlak. Hierbij is duidelijk geworden dat er niet altijd sprake is van een (acute) doodswens. De registratie is daarom gewijzigd, zodat onderscheid kan worden gemaakt in het wel of niet aanwezig zijn van een (acute) doodswens. Daarnaast blijft in de registratie bestaan of de motivatie om contact te zoeken op het fysieke, psychiatrische of psychische vlak ligt. Grafiek 6 Voornaamste motivatie voor contact toont dat het grootste deel van de cliënten aangeeft dat de voornaamste motivatie voor het zoeken van contact met een counselor haar oorsprong vindt in fysieke problemen (38,4%; n = 119), waarbij kanker, dementie en ouderdomsgebrekenhet meest voorkomend zijn. Nog eens 23,5% van de cliënten (n = 73) geeft aan dat psychiatrische problemen de voornaamste motivatie zijn, waarbij stemmingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en angststoornissen het meest voorkomend zijn. Psychische redenen spelen bij 15,8% van de cliënten (n = 49) een rol, waarbij existentieel lijden, voltooid leven en eenzaamheid het meeste genoemd worden. 9 Jaarverslag

7 Tenslotte geeft 22,3% van de cliënten (n = 69) aan dat er geen sprake is huidige problematiek, maar dat zij graag zelf willen beschikken over hun eigen dood en onafhankelijk willen blijven. In een klein deel van de gevallen blijkt er sprake van een dodelijke ziekte (3,9%). Een ernstige ziekte komt het meeste voor (34,5%). Voor 28.7% geldt dat er geen ernstige ziekte is en voor 24,8% van de cliënten is er geen sprake van een ziekte. Grafiek 7 Wens om te overlijden laat zien dat ongeveer een derde (n = 15) van de cliënten aangeeft geen doodswens te hebben. De overige twee derde geeft aan dat er wel sprake is van een doodswens, maar dat de termijn waarop men het leven wil beëindigen verschilt. Zo zegt 2% van de cliënten (n = 63) dat zij pas over langer dan een jaar het leven wil beëindigen, terwijl 22% (n = 68) dit binnen een termijn van 3 tot 12 maanden wil doen. Voor 14% van de cliënten (n = 44) geldt dat zij een acute doodswens hebben. Zij geven aan het leven binnen drie maanden te willen beëindigen. Verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding Grafiek 8 Verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding maakt duidelijk dat in het merendeel van de gevallen de cliënt geen verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding aan de arts heeft gedaan (6,3%; n = 187). De meest voorkomende toelichting daarvoor is dat cliënten inschatten geen kans te maken (21,9%), de cliënt graag autonoom wil blijven (2,9%), de huisarts niet wil belasten (5,9%) of dat het onderwerp niet bespreekbaar is met de huisarts (5,9%). Verder meldt 22,9% van de cliënten (n = 71) dat er sprake is een afgewezen verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding. De voornaamste reden was het niet voldoen aan één of meerdere zorgvuldigheidseisen (64,7%) gevolgd door gewetensbezwaren van de behandelend arts (11,3%). Bij 9,4% van de cliënten (n = 29) is het verzoek op het moment van registratie nog onbeslist. In een klein aantal gevallen (1,9%; n = 6) is het verzoek voor euthanasie of hulp bij zelfdoding gehonoreerd. Overlijden Van de 31 cliënten zijn van 59 het overlijden geregistreerd (19%), zie grafiek 9 Aantal overleden cliënten. Dit aantal blijft een onderschatting, omdat 1 Jaarverslag van een derde van deze cliënten (34,8%) deze gegevens onbekend zijn. Het is echter belangrijk om onderscheid te maken in de wijze van overlijden, omdat niet alle cliënten overlijden door zorgvuldige zelfdoding (zelfeuthanasie). Grafiek 1 Wijze van overlijden maakt inzichtelijk dat er 3 cliënten op natuurlijke wijze zijn overleden en dat de (huis)arts bij 5 cliënten euthanasie of hulp bij zelfdoding heeft verleend. Van één cliënt is niet vermeld op welke wijze deze is overleden. De overige 5 cliënten zijn overleden door middel van zelfeuthanasie, waarbij het merendeel via een overdosis dodelijke medicijnen (47). De overigen via het stoppen met eten en drinken (2) en de helium methode (1). Deze 5 cliënten vormen slechts een klein deel van het aantal zelfdodingen dat door het CBS geregistreerd worden (grafiek 11 Zelfdoding cijfers CBS ; gegevens over 212 nog niet bekend). Wanneer we ten slotte nader kijken naar de gegevens van de cliënten die zijn overleden dan blijkt het in 17 gevallen om een man te gaan (28.8%) en in 42 gevallen om een vrouw (71,2%). De gemiddelde leeftijd van de overleden cliënten is 64,64 jaar. In 45,8% van de gevallen was sprake van fysiek lijden, waarbij ouderdomsgebreken en kanker de meest voorkomende klachten zijn. In 35,6% van de gevallen was sprake van psychiatrisch lijden, waarbij depressie en persoonlijkheidsstoornis het grootste deel omvatten. Bij psychisch lijden (in 16,9% van de gevallen) vormen existentieel lijden en eenzaamheid de meest voorkomende redenen. In één geval was geen sprake van huidige problematiek, maar sprake van de wens om onafhankelijk te blijven en een gevoel van voltooid leven. De begeleiding van overleden cliënten duurde gemiddeld 9,24 maanden waarin gemiddeld 6,12 contactmomenten plaatsvonden (waarvan gemiddeld 2,31 persoonlijke consulten). In 35 gevallen (59,3%) waren er naasten betrokken bij de begeleiding. In 3 gevallen zijn de nabestaanden na het overlijden gesproken (n = 3, 5,8%). Deze cijfers geven iets meer inzicht in de cliënten die worden begeleid door counselors in samenwerking met Stichting de Einder. De persoonlijke verhalen achter deze cijfers zijn echter dermate uiteenlopend, zoals ook uit de diverse casussen in het kwartaalbulletin blijkt. 11 Jaarverslag 212

8 Grafieken Jaar van eerste contact Jaarverslag

9 Aantal cliëntcontacten totaal aantal cliëntcontacten gemiddeld aantal contacten per counselor Jaarverslag Aantal cliëntcontacten in categorieën 1 contact 2-4 contacten Jaarverslag contacten en meer contacten

10 Aantal cliënten naar geslacht man vrouw man vrouw onbekend totaal Jaarverslag Leeftijd cliënten naar leeftijdsgroepen jaar 2-39 jaar 4-64 jaar 65 jaar en ouder onbekend Jaarverslag 212

11 Voornaamste motivatie om contact te zoeken De gegevens voor 211 zijn niet direct vergelijkbaar met de gegevens van 212, omdat deze vraag in 211 werd gesteld als motivatie voor de doodswens. Hierdoor ontbreken er gegevens voor fysiek psychiatrisch psychisch geen huidige problematiek onbekend Jaarverslag Wens om te overlijden geen wens om te overlijden wens om te overlijden over meer dan 12 maanden wens om te overlijden tussen 3 en 12 maanden wens om te overlijden binnen drie maanden onbekend Jaarverslag 212

12 Verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding gen verzoek verzoek afgewezen verzoek nog onbeslist verzoek gehonoreerd Jaarverslag Aantal overleden cliënten Jaarverslag 212 onbekend

13 Wijze van overlijden natuurlijk overlijden euthanasie of hulp bij zelfdoding Jaarverslag Zelfdoding CBS Jaarverslag 212 zelf euthanasie (medicatie) zelf euthanasie (STED) zelf euthanasie (Helium) overleden (wijze onbekend) niet overleden onbekend

14 Nawoord Verbetering Het Nawoord bij het Jaarverslag 211 opent met de volgende regel: Als ik, terugkijkend op 211, één element uit het geheel van de werkzaamheden van de counselors zou moeten lichten als van speciale betekenis, dan is dat zonder meer de verbetering in de informatievoorziening aan onze cliënten. Het bijzondere is dat ik die regel hier, in het Nawoord bij het Jaarverslag 212, gewoon kan overnemen en alleen 211 hoef te veranderen in 212. Op echte uitzonderingen na (eenmaal de heliummethode; tweemaal bewust versterven) maken de cliënten van de counselors, wanneer zij ook daadwerkelijk tot levensbeëindiging besluiten én de counselor daarover informeren (!), gebruik van de medicijnroute, d.w.z. een eigen poeder/drank van Drion (zevenenveertig maal in 212). Het is te danken aan de gezamenlijke inspanning van de counselors dat de betrouwbaarheid van de informatie die zij hun cliënten op dit punt kunnen verstrekken, in het afgelopen jaar nog verder verbeterd is. Cliënten kunnen dus, na een zorgvuldige voorbereiding en weloverwogen besluit, in vertrouwen hun stap tot levensbeëindiging zetten, mochten zij daar inderdaad zelf toe beschikken. Die verbeteringen worden gerealiseerd zonder publieksacties, initiatieven, manifesten, wetswijzigingen en wat dies meer zij, en zij vinden plaats binnen, en dankzij, de in Nederland bestaande mogelijkheid tot niet-strafbare hulp bij zelfdoding. Wensen Of er dan niets meer te wensen overblijft? Ja zeker wel. Bijvoorbeeld op het vlak van het optreden van justitie en politie na de melding van een weloverwogen en zorgvuldige levensbeëindiging onder eigen regie (zelfeuthanasie). Op dat optreden valt nog altijd regelmatig veel aan te merken. Dat is niet omdat naasten die bij de zelfeuthanasie van hun dierbare aanwezig zijn, daardoor in de juridische problemen komen. Dat is niet het geval, want ook justitie en politie weten dat natuurlijk hun aanwezigheid is helemaal niet strafbaar. Maar het louter plaatsvinden van dit optreden, met politieauto s en politiebeambten in uniform, betekent een ongefundeerde aanslag op de emoties van naasten die nu nabestaanden zijn geworden en tijd nodig hebben voor afscheid, rouw en verdriet. Op dit vlak hebben bestuur en counselors de eerste stappen gezet om hier verandering in te bewerken. Er is contact gezocht met de top van het OM waarmee ook een gesprek 24 Jaarverslag 212 heeft plaatsgevonden. Aan de formulieren die De Einder aan de cliënten van de counselors beschikbaar stelt, is een extra pagina toegevoegd ten behoeve van politie en justitie. Maar en dat typeert het werk van de counselor de praktijk zal moeten leren of politie en justitie in staat zijn hier een knop om te zetten en hun optreden na zelfeuthanasie zo terughoudend te laten zijn als maar enigszins mogelijk is. De melding van de forensisch arts aan de (hulp-) Officier van Justitie en de reactie van de laatste zijn hier cruciaal. Noch in het geval van een gewoon natuurlijk overlijden, noch in het geval van een overlijden na artseneuthanasie, noch bij een geval van zelfeuthanasie, is er op voorhand sprake van een strafbaar feit, gepleegd door eventuele aanwezigen. In alle drie de gevallen kan dat het geval zijn. Maar niets rechtvaardigt het vooroordeel op grond waarvan ervan uitgegaan wordt dat alleen het laatste geval behandeld moet worden alsof er al op voorhand van strafbaarheid sprake is. Hier valt dus nog wel wat te verbeteren. Rapporten Een jaar zonder rapporten is in Nederland natuurlijk nauwelijks denkbaar. En dat gaat ook op voor 212. Zo verscheen in 212 het jaarverslag van de Toetsingscommissies over het voorafgaande jaar. Daarin onder meer de geruchtmakende casus van levensbeëindiging bij een patiënte met gevorderde dementie, een casus die in de NRC uitgebreid werd beschreven onder de kop De vrouw die niet meer wist dat zij dood wilde. Voor de discussie is het een vruchtbare casus. Voor de betrokken familie ongetwijfeld een drama. Daarnaast verscheen er een geactualiseerde KNMG/KNMP Richtlijn Uitvoering euthanasie en hulp bij zelfdoding. Hoewel deze richtlijn bedoeld is voor de praktijk van artseneuthanasie, valt er een opvallende parallel in te lezen (p. 17/8) tussen de uitvoeringspraktijk van zelfeuthanasie via de medicijnroute en artseneuthanasie in de vorm van hulp bij zelfdoding. Dat betreft bijvoorbeeld zaken als voorbereiding, antibraakmiddel, gebruik van barbituraat, tijdsduur tot intreden van het overlijden. Verder verscheen er het Sterfgevallenonderzoek 21. Euthanasie en andere medische beslissingen rond het levenseinde behorend bij de (uitgebreidere) Tweede evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding. Over die laatste publicatie is inmiddels veel gezegd en geschreven. Ik wil er één punt uithalen dat, opnieuw, raakt aan het werk van de counselor. Er is in deze Tweede Evaluatie ook aandacht voor de praktijk van bewust versterven én voor de praktijk van Levensbeëindiging door de patiënt uitgevoerd met zelfverworven medicatie (p. 111 e.v.) Daar valt te lezen In het vragenlijstenonderzoek is artsen gevraagd of zij hierbij wel eens een actieve rol spelen, in de vorm van het verstrekken van medicijnen 25 Jaarverslag 212

15 aan de patiënt. Interessant is nu dat uit de gegevens blijkt dat dit in het verleden inderdaad is voorgekomen, maar op de vraag aan de diverse artsen en specialisten: hoe vaak is dit in het afgelopen jaar voorgekomen antwoorden alle vier de onderscheiden categorieën van artsen en/of specialisten met. Hier valt de uitwerking in de praktijk te constateren van de verbetering in de informatievoorziening door de counselor, waar ik dit Nawoord mee begon! De arts hoeft dat niet meer te doen. En nee, het is ook geen list & bedrog, het is gewoon goede, betrouwbare algemene informatie die door de counselor verstrekt kan worden. De cijfers Ook wat de cijfers betreft, herhaal ik graag wat ik bij eerdere jaarverslagen heb gezegd: ze moeten met een slag om de arm gelezen worden. Het gaat om een praktijk die tot het strikte privé-domein behoort. Dat maakt de vraag naar echte openheid enigszins dubbelzinnig. Niet alleen beschouwen veel cliënten dit als een zaak waar anderen dan hun intimi in principe niets mee te maken hebben, ook de counselor blijft lang niet altijd op de hoogte van het verdere verloop en de keuze(s) van zijn cliënt. Het meest opvallende cijfer, dunkt me, is de significante stijging in het aantal overlijdens. Daarbij heb ik het niet over die gevallen waarin de arts alsnog op een verzoek tot levensbeëindiging blijkt in te gaan (en waarbij de wetenschap dat er contact met een counselor is, een rol kan hebben gespeeld), evenmin over die gevallen waarbij uiteindelijk toch een natuurlijk dood intreedt. Het gaat dus expliciet om een stijging in de gevallen van een zelfbezorgde goede dood onder eigen regie, of zelfeuthanasie. Over het jaar 211 waren dat er 36. Over het jaar 212 werden het er 5. Statistici houden van procenten en dit is een stijging van 38,8%. Wat mij betreft heb ik het liever over veertien individuele cliënten. Je kunt je natuurlijk afvragen wat dit betekent. Gaat het niet eerder zoals vroeger de meldingsbereidheid van artsen op gang moest komen om een toename in de meldingsbereidheid van naasten, gecombineerd met een toegenomen mogelijkheid voor de counselor om zijn/haar vinger aan de pols bij die naasten te houden? Of is het een reële stijging? Dat blijft onzeker, maar omdat er geen verdienste zit in het louter omhoog krijgen van dit cijfer, valt er met die onzekerheid prima te leven. Net als voorafgaande jaren heeft zich geen enkele cliënt gemeld uit de leeftijd onder de 2 jaar. Het aantal cliënten uit de leeftijdsgroep van 2 tot 4 jaar neemt over de jaren langzaam af. De jongste overleden cliënt in 212 was 25 jaar, de oudste 98. Een hoge leeftijd hoeft dus geen belemmering te zijn om zelf te beschikken. De grootste groep 26 Jaarverslag 212 is 7 jaar of ouder. Maar ook hier geldt: het blijven individuen en 25 jaar is erg jong. Voor het overige zijn de cijfers ten opzichte van het voorafgaande jaar eigenlijk redelijk stabiel. Sommige categorieën zijn nieuw. Onder de vraag naar de voornaamste motivatie voor het contact met een counselor, komt nu ook opvallend voor Geen huidige problematiek. Dat zijn de cliënten in wier levensvisie het past om vooruit te kijken, ook waar het gaat om de (toekomstige en dus onzekere) mogelijkheid zelf over het levenseinde te kunnen beschikken. Deze cliënten willen zich naar vermogen voorbereiden, om vervolgens zo goed mogelijk verder te leven. Het op betrouwbare wijze mogelijk helpen maken van die zelfbeschikking (natuurlijk óók wanneer er wel degelijk een concrete problematiek aanleiding voor het contact is!) is en blijft de kern van het werk van de counselor. Ook na 212. Ton Vink 27 Jaarverslag 212

16 Colofon Stichting de Einder Aan dit Jaarverslag werkten mee Dick van Brink, Jan van Hulzen, Martijn Hagens en Ton Vink. Postadres Postbus 98, 524 AB Rosmalen Contact counselors info@deeinder.nl Website Kamer van Koophandel Alkmaar nr Ontwerp en opmaak masja mols grafisch ontwerp, Tilburg

17 Stichting de Einder, op humanistische grondslag Steun bij een zelf te kiezen levenseinde Postbus 98, 524 AB Rosmalen Contactgegevens counselors Website info@deeinder.nl