LEVENSEINDEKLINIEK HELPT MEER MENSEN IN 2014

Transcriptie

1 2014

2 LEVENSEINDEKLINIEK HELPT MEER MENSEN IN 2014 De Levenseindekliniek heeft in 2014 aan 232 mensen euthanasie gegeven. Dat waren er 98 meer dan in Het grootste deel betrof mensen met somatische aandoeningen, zoals ernstig longlijden, MS en ALS of de gevolgen van een beroerte. Bijna een kwart had kanker. Een vijfde leed aan een stapeling van ouderdomsklachten. Vier mensen waren boven de 100 jaar, onder wie twee van 103. In totaal meldden zich 1035 mensen met een euthanasieverzoek, 40 procent meer dan in 2013 (749). Iets meer dan één op de drie vroeg om euthanasie vanwege een psychiatrische aandoening. Uiteindelijk kregen 17 psychiatrische patiënten euthanasie. De Levenseindekliniek krijgt vooral de ingewikkelder euthanasieverzoeken, van psychiatrische patiënten, mensen met niet-terminale ziekten, dementie of een stapeling van ouderdomsklachten. Desondanks neemt ook het aantal terminale kankerpatiënten toe dat een beroep doet op de kliniek. In 2013 was dat nog 5 procent van het totaal aantal verzoeken, in 2014 al 16 procent. Directeur Steven Pleiter van de Levenseindekliniek noemt de toename van terminale patiënten zorgwekkend. De Levenseindekliniek vindt dat zij er primair is voor de complexere zaken, en dat kankerpatiënten bij de eigen arts of een vervanger daarvan terecht moeten kunnen. Van alle euthanasieverzoeken in Nederland is 75 procent afkomstig van kankerpatiënten. De mensen met een stapeling van ouderdomsklachten die zich aanmelden zijn in driekwart van de gevallen vrouw. Bij de andere aandoeningen zijn de verzoeken gelijkelijk verdeeld over mannen en vrouwen. Het merendeel van de mensen dat euthanasie krijgt is ouder dan 70. Bij de mensen onder de 50 gaat het in de meeste gevallen om psychiatrie. Naast de 232 mensen die euthanasie kregen via de Levenseindekliniek waren er nog 27 mensen die hun verzoek gehonoreerd zagen door de eigen arts, na bemiddeling of met steun van de kliniek. Van het totaal aantal verzoeken werd 30 procent gehonoreerd, een kwart werd afgewezen, dertig procent trok zijn verzoek in en het resterende deel overleed voordat het onderzoek kon worden afgerond.

3 Verzoeken gehonoreerd In 2014 waren de ambulante teams van de Levenseindekliniek in staat om het verzoek van 232 mensen in te willigen. Daarnaast werden nog eens 27 hulpvragen door de behandelend arts gehonoreerd. In totaal werden dit jaar 259 euthanasieverzoeken uitgevoerd. Het verder uitbreiden van het aantal teams is de reden van het toegenomen aantal gehonoreerde verzoeken. In 2013 waren dat er 191 (133 door SLK-team en 58 door de behandelend arts). In de grafiek hieronder wordt per maand het aantal gehonoreerde verzoeken weergegeven (voor de jaren ): In 2014 werden per maand gemiddeld 19 verzoeken gehonoreerd door een SLK team (2013: 11 gemiddeld per maand). Bij het honoreren (door een SLK team) van hun euthanasieverzoek werden de volgende aandoeningen vastgelegd: 44% (101x) Overige somatische aandoening (bijv. Ernstig longlijden, CVA, neurologische aandoeningen); 23% (53x) Oncologie 20% (47x) Multiple ouderdomsklachten; 7% (17x) Psychiatrie; 6% (14x) Dementie.

4 Er zijn belangrijke verschillen te zien als de verdeling van de aandoening bij overlijden van SLK patiënten vergeleken wordt met die in Nederland: Nederland: Jaarverslag Regionale Toetsingscommissies 2013 (*). Is in het algemeen 75% van de gehonoreerde euthanasieverzoeken een verzoek waarbij kanker de aanleiding is, dan is dat bij de Levenseindekliniek (in 2014) minder dan 25%. Bij de Levenseindekliniek vallen met name de percentages Multiple ouderdomsklachten (20% versus 5% in NL), Dementie (6% versus 2% in NL) en Psychiatrie (7% versus 1% in NL) op. Deze cijfers bevestigen dat er een plaats is voor de Levenseindekliniek: de hulp bij complexere euthanasieverzoeken. Doordat de teams van de Levenseindekliniek intensief samenwerken wordt in hoog tempo expertise opgebouwd omtrent deze complexe euthanasieverzoeken. Het is een gegeven dat veel artsen euthanasieverzoeken op grond van psychiatrie, dementie, multiple ouderdomsklachten en overige somatische aandoeningen in een niet-terminaal stadium als complex beschouwen. Dit is niet verwonderlijk, omdat er ervaring en expertise nodig zijn om deze hulpvragen goed te kunnen beoordelen. Ervaring en expertise die in een reguliere huisartsenpraktijk feitelijk niet zonder hulp opgebouwd kunnen worden. Nederland 2013 Jaarverslag Regionale Toetsingscommissies Euthanasie Levenseindekliniek 2014 SLK rapportage

5 Van de aangemelde hulpvragers is 53% 70 jaar of jonger. Als naar de gehonoreerde verzoeken gekeken wordt is die groep in 2014 nog 33% van het totaal. 67% is dus bij het uitvoeren van het verzoek 71 jaar of ouder. De jongste patiënt waarbij een SLK team het verzoek in 2014 honoreerde was 30 jaar oud. Vier patiënten waren ouder dan 100 jaar: 1x 101 jaar, 1x 102 jaar en 2x 103 jaar. Hieronder worden 2013 en 2014 nog vergeleken: Ten opzichte van 2013 nam de groep zeventig jarigen of jonger toe van 25% naar 33% van alle door de Levenseindekliniek geholpen patiënten.

6 Als de leeftijd bij overlijden vergeleken wordt met de aandoening bij overlijden is te zien dat de diagnose psychiatrie vooral bij de jongere leeftijden voorkomt. Oncologie in de midden leeftijden net als dementie. De multiple ouderdomsklachten komen natuurlijk bij de hoge leeftijden voor. De overige somatiek komt bij alle leeftijden voor. In 2014 was de verhouding mannen / vrouwen bij de gehonoreerde verzoeken licht anders dan in In 2014 was 37% man, terwijl dat percentage in % was. Verhouding mannen / vrouwen 2014 Verhouding mannen / vrouwen 2013

7 Euthanasie methode Wanneer euthanasie verleend wordt is er keuze uit een orale methode (wettelijk gezien Hulp bij zelfdoding) en een methode per injectie (IV). Omdat bij beide methoden de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding van toepassing is, spreken wij hier in beide gevallen over euthanasie. Al vanaf de start van de Levenseindekliniek wordt opvallend vaker voor de orale-methode gekozen dan dat dit landelijk gebeurt. Landelijke verdeling euthanasie methode Jaarverslag 2013 Regionale Toetsingscommissies Euthanasie Levenseindekliniek euthanasie methode SLK rapportage 2014

8 Toetsing door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie Iedere keer als een team van de Levenseindekliniek euthanasie verleent wordt dit gemeld bij de gemeentelijk lijkschouwer, en komt een rapport terecht bij een regionale toetsingscommissie. In 2014 werd van 226 casus een oordeel ontvangen. In 223 gevallen werd in overeenstemming met de wettelijke zorgvuldigheidscriteria gehandeld. In drie casus was dat niet het geval. De eerste twee casus hebben in 2014 ruim aandacht in de media gekregen. De derde kwam in januari 2015 in de publiciteit. Het betreft hier twee casus waarbij de euthanasie in 2013 plaats vond en één in De Levenseindekliniek stelt alles in het werk om uiterst zorgvuldig te handelen. Wordt de werkwijze van een team niet als zorgvuldig beoordeeld dan wordt dit nauwkeurig bestudeerd en trekt de Levenseindekliniek daaruit lering. Zo worden procedures en protocollen verscherpt en worden extra zorgvuldigheidsstappen in de werkwijze toegevoegd. In de beide uit 2013 als onzorgvuldig beoordeelde casus is de Levenseindekliniek er volledig van overtuigd dat er gehandeld is volgens de wens van de patiënt, en dat de betreffende toetsingscommissie oordeelde dat er procedureel verbeteringen mogelijk waren. Zoals beschreven volgt de Levenseindekliniek deze aanwijzingen nauwkeurig en past werkwijzen waar nodig aan. Over het oordeel van de in 2014 uitgevoerde casus heeft de Levenseindekliniek zich verbaasd. De Toetsingscommissie vond dat er aanvullend psychiatrisch onderzoek nodig was, terwijl een (Levenseindekliniek) psychiater tijdens een gesprek met patiënte had vastgesteld dat er geen psychiatrische aandoening aan het euthanasieverzoek ten grondslag lag. De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie waren in 2014 in staat om de tijd tussen overlijden van patiënt en ontvangst van het oordeel verder te verkorten. In 2014 was dit gemiddeld dagen.

9 Aanmeldingen In 2014 ontving de Levenseindekliniek (SLK) 1035 hulpvragen, een stijging van bijna 40% ten opzichte van Maandelijks meldden zich gemiddeld 86 hulpvragers, terwijl dat er in 2013 nog gemiddeld 62 waren. Iedere maand was het aantal aanmeldingen in 2014 hoger dan in Sommige maanden (bijv. juli) bijna het dubbele aantal aanmeldingen. De Levenseindekliniek bestaat 34 maanden en het aantal aanmeldingen per maand wisselt nog steeds sterk. Of de terugloop in mei en de relatief rustige maanden november en december een trend gaan worden moet in de komende jaren blijken. Er is geen reden om aan te nemen dat toename qua aanmeldingen van 2013 naar 2014 zal doorzetten in De Levenseindekliniek rekent voor 2015 daarom met 1040 aanmeldingen, maar blijft de ontwikkelingen nauwkeurig volgen. Geslacht hulpvragers Hoewel er een lichte toename in het aantal mannen plaatsvindt, is de verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke hulpvragers al vanaf de start in 2012 circa 40% mannen en 60% vrouwen.

10 Aandoening bij aanmelding Op het moment van aanmelden wordt onderzocht welke aandoening(en) de onderliggende reden(en) vormen voor het euthanasieverzoek. Er worden vijf categorieën onderscheiden: Dementie; Oncologie; Psychiatrie; Voltooid leven (geen duidelijke medische diagnose); Overige somatiek, zoals ernstig longlijden, MS / ALS of een herseninfarct. De verhoudingen van deze categorieën aandoeningen was in de jaren als volgt: Deze percentages tellen bij elkaar op tot meer dan 100% omdat er soms combinaties voorkomen. Oncologie maakte in de eerste anderhalf jaar van de Levenseindekliniek onderdeel uit van de overige somatische aandoeningen. Omdat er toen steeds meer oncologie patiënten zich aanmeldden zijn wij dit separaat gaan bijhouden. Net iets meer dan één op iedere drie hulpvragers heeft een psychiatrische aandoening (die aanleiding is voor het euthanasieverzoek). Dit is al vanaf de start van de Levenseindekliniek ongewijzigd. In 2014 is bijna één op de vijf patiënten een hulpvrager met een oncologische aandoening. Als de trend van 2014 zich doorzet gaat dit aantal verder toenemen en mogelijk 25% van de hulpvragers uitmaken. De Levenseindekliniek is er in het bijzonder voor patiënten met een meer complexe euthanasievraag (zoals dementie, psychiatrie en complexe somatische aandoeningen). Het is daarom zorgwekkend dat het aantal hulpvragers met kanker zo toeneemt. Uit een analyse die pas sinds december 2014 is gestart lijkt het zo te zijn dat meer dan 60% van deze hulpvragers zich meldt omdat hun huisarts principiële bezwaren heeft tegen het honoreren van het euthanasieverzoek.

11 Wanneer gekeken wordt naar de combinatie van geslacht en aandoening dan valt op dat hulpvragers met een voltooid leven in 2014 veel vaker een vrouw (76% n=65) dan man (24% n=21) zijn. Dit is niet een eenmalig gegeven in 2014, maar al vanaf de start van de Levenseindekliniek het geval (vanaf de start van de SLK): 216 (71%) vrouwen tegen 88 (29%) mannen. Bij de overige aandoeningen zijn de verschillen ten opzichte van de verhouding mannelijke en vrouwelijke aanmeldingen niet noemenswaardig. Leeftijd bij aanmelding In 2014 waren opvallend meer hulpvragers (53%) jonger dan 70 jaar dan in voorgaande jaren (bijvoorbeeld in 2013: 46% jonger dan 70 jaar). In de grafiek hieronder is vooral de toename van het aantal patiënten van jaar te zien (t.o.v. 2013) Het spreekt voor zich dat de diagnose voltooid leven vooral bij ouderen voorkomt. Het is bijna net zo vanzelfsprekend dat de diagnose psychiatrie vooral bij het jongere deel van de hulpvragers voorkomt. Oncologie en dementie zitten in het midden, terwijl de overige somatische aandoeningen weer meer bij ouderen voorkomen. Gegevens: Jaar 2014

12 Aanmeldingen per provincie Er wordt vaak gedacht dat er naar verhouding meer hulpvragen komen uit gebieden waar de bevolking uit veel confessionelen bestaat. Al vanaf de start van de Levenseindekliniek blijkt dat niet het geval te zijn. Althans niet opvallend. In de tabel hieronder worden de aanmeldingen voor 2014 weergegeven per provincie: Er wordt een vergelijking gemaakt met de verdeling van de bevolking per provincie en tevens met het aandeel van de 65-plussers per provincie. Deze tabel (de eerste drie kolommen) laat vooral zien dat er geen grote verschillen zijn met de verdeling van de bevolking. Als er afwijkingen zijn dan gaat het om wat veel aanmeldingen vanuit Zuid Holland (+5% t.o.v. verdeling bevolking). En de aanmeldingen vanuit Friesland, Drenthe en Overijssel zijn wat minder dan op grond van de verdeling van de bevolking verwacht mag worden. Kijken wij naar de aandoening bij aanmelding dat is er al meer te zeggen: Veel oncologie aanmeldingen uit Zuid Holland (32% oncologie aanmeldingen tegen 27% van de bevolking). Minder oncologie aanmeldingen dan verwacht uit Noord Brabant. De aanmeldingen met een psychiatrische of overige somatische aandoening geven geen grote afwijkingen te zien.

13 Afgehandelde euthanasieverzoeken Gedurende 2014 kon het onderzoek van 877 hulpvragen afgerond worden. Al eerder is beschreven dat het verzoek van 232 hulpvragers gehonoreerd kon worden. Bovendien was na interventie van de Levenseindekliniek in 27 gevallen de behandelend arts bereid het euthanasieverzoek verder zelf af te wikkelen. 149 Patiënten overleden voordat de Levenseindekliniek het onderzoek kon afronden. Bij 212 hulpvragen kwam de Levenseindekliniek tot de conclusie dat niet aan de zorgvuldigheidscriteria werd voldaan en werden deze afgewezen. Bovendien werd bij 257 hulpvragen in onderling overleg besloten de hulpvraag niet verder te onderzoeken. Van de verzoeken die afgewezen worden gebeurt dit in 51% van de gevallen nadat een arts, verpleegkundige of een team een persoonlijk gesprek met de patiënt gevoerd heeft. In de overige 49% gebeurt dit tijdens het vooronderzoek. Van de afgewezen hulpvragen betreft het in 62% een patiënt met een psychiatrische aandoening, in 12% een patiënt met een voltooid leven en in 9% een patiënt met dementie. Daarnaast hebben 17% van de afgewezen patiënten een overige somatische aandoening.

14 Wachttijd Formeel kent de Levenseindekliniek geen wachtenden omdat iedere hulpvraag na binnenkomst in behandeling wordt genomen. Er is echter wachttijd tussen de aanmelding en de start van het onderzoek. In 2014 lukte het de Levenseindekliniek om dit tot redelijke termijnen terug te brengen voor hulpvragers met een lichamelijke (somatische) aandoening. Dat betekent dat bij een hulpvraag waarbij de situatie dringend ingrijpen vereist binnen één tot enkele dagen de inzet van een team mogelijk is. In andere gevallen is dat binnen drie zes weken. Bij de hulpvragen gebaseerd op psychiatrisch lijden is de situatie nog niet optimaal. Vanwege de beperkte beschikbaarheid van psychiaters kan de wachttijd dan oplopen tot vijf zes maanden (soms nog meer). Uit de onderstaande grafiek wordt duidelijk dat de wachttijd gedurende 2014 fors teruggedrongen is:

15 De ambulante teams van de Levenseindekliniek Een hulpvraag die bij de Levenseindekliniek wordt ingediend start met een vooronderzoek. Daarna wordt een team, bestaande uit een arts en een verpleegkundige, ingezet om de hulpvraag in detail te onderzoeken. Op 31 december 2014 telde de Levenseindekliniek 39 actieve teams, samengesteld uit 39 artsen en 25 verpleegkundigen. In de tabel hieronder is de verdeling naar specialisme weergegeven, voor zowel de artsen als de verpleegkundigen: Gedurende 2014 groeide het aantal teams van 30 naar 39. Dit was het gevolg van de toename van 16 artsen en 8 verpleegkundigen, en een afname door vertrek van 6 artsen en 1 verpleegkundige.

16 Stichting Levenseindekliniek Eisenhowerlaan 104, 2517 KL Den Haag Postbus EL Den Haag