Regionaal Archief Nijmegen

Transcriptie

1 Regionaal Archief Nijmegen jaarverslag 2014 regionaal archief nijmegen nijmegen beuningen druten heumen lingewaard millingen aan de rijn ubbergen west maas en waal wijchen en het waterschap rivierenland

2 Via de studiezaal en de website van het Regionaal Archief Nijmegen hebben bezoekers toegang tot duizend jaar geschiedenis van Nijmegen en omstreken. Naast de 14,5 kilometer particuliere en overheidsarchieven beschikt het Regionaal Archief over grote collecties foto s, films, affiches, historische kaarten en plattegronden, en een uitgebreide bibliotheek. Het Regionaal Archief Nijmegen is de archiefdienst van de gemeenten Nijmegen, Beuningen, Druten, Heumen, Lingewaard, Millingen aan de Rijn, Ubbergen, West Maas en Waal en Wijchen, en van het Waterschap Rivierenland. De gemeenten Millingen aan de Rijn en Ubbergen zijn per 1 januari 2015 samen met de gemeente Groesbeek één nieuwe gemeente gaan vormen. heumen Regio In april hebben wij voor leidinggevenden, coördinatoren en medewerkers Documentaire Informatievoorziening, Automatisering en Gegevensbeheer van gemeenten in de regio en van gemeenschappelijke regelingen een bijeenkomst georganiseerd over calamiteitenzorg. In mei organiseerden wij een bijeenkomst over de Handreiking Vervanging Archiefbescheiden voor informatiebeheerders uit Nijmegen en gemeenten in de regio. Voor alle archiefruimten en -bewaarplaatsen in de regiogemeenten hebben wij geregeld dat deze zijn aangesloten bij de Documentenwacht. Deze organisatie verleent calamiteitenservice bij o.a. brandschade, waterschade en schimmel. De gemeente Heumen heeft het archiefblok , met een omvang van 29 meter, overgebracht naar onze archiefbewaarplaats. Uit de gemeente Ubbergen werd 43 meter bouwvergunningen overgeplaatst, uit de gemeente Druten 13 meter. Daarnaast hebben wij het archief van de parochie van Druten uit de 19e en 20e eeuw in onze archiefbewaarplaats opgenomen. Dit archief vormt een rijke informatiebron voor genealogen, historici en anderen die belangstelling hebben voor het verleden van Druten. ubbergen

3 Digitaal Wij hebben de afgelopen jaren veel moeite gedaan om de digitale bereikbaarheid en toegankelijkheid van onze bronnen verder te verbeteren en daardoor het aantal digitale bezoekers en de interactie met de bezoekers via internet te laten toenemen. Via en kunnen bezoekers terecht voor antwoorden op vragen over de geschiedenis van Nijmegen en omgeving. Op studiezaal.nijmegen.nl zijn onze bronnen doorzoekbaar en voor een deel online te zien. Het betreft beschrijvingen van archieven en boeken en onder meer scans van foto s, 1500 films, De Gelderlander van 1856 tot 1956 en adresboeken. In 2014 hebben wij een aantal technische verbeteringen aangebracht in de Digitale Studiezaal. druten Ook inhoudelijk hebben wij de digitale dienstverlening verder uitgebreid. Door het plaatsen van scans van de woningkaarten van ruim adressen uit de periode en namen van Nijmeegse huis- en grondeigenaren van 1650 tot 1832 ontstonden nieuwe bronnen voor stamboomonderzoekers en voor onderzoekers van bepaalde gebouwen of locaties, als aanvulling op bouwtekeningen en ander beeldmateriaal. In 2014 hebben wij samen met de werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen de Atlas WO2 ontwikkeld. Op de website is een schat aan informatie over de geschiedenis van Nijmegen in de periode te bekijken. Wij hebben de bevolkingsregisters van Nijmegen over de jaren laten digitaliseren. In deze registers werd per adres onder meer genoteerd welke personen er woonden en wanneer zij verhuisden. Via het project Vele Handen konden vrijwilligers achter hun eigen computer de handgeschreven persoonsgegevens met behulp van een speciale instructie invoeren. De namen uit de bevolkingsregisters zijn binnenkort digitaal doorzoekbaar. Alle charters (perkamenten oorkondes) uit onze kleinere particuliere archieven zijn in 2014 online beschikbaar gekomen. De meeste charters uit deze archieven hebben betrekking op eigendom en beheer en dateren van voor De documenten zijn bijvoorbeeld zeer bruikbaar voor genealogisch onderzoek omdat hierin vaak familieverbanden worden beschreven. In de digitale dienstverlening van overheidsinstellingen speelt het vrij beschikbaar stellen van informatie via Open Data een steeds grotere rol. Open Data vergroot de transparantie en laat ook zien welke schat aan informatie de overheid in huis heeft waarvan iedereen kan profiteren. Wij hebben aan deze ontwikkeling bijgedragen door het beschikbaar stellen van de fotocollectie Van der Grinten (19e-eeuwse architectuur).

4 In 2014 hebben wij ons verder voorbereid op de totstandkoming van een E-depot. Als gevolg van de ontwikkeling naar het volledig digitaal werken van de gemeentelijke organisaties in de komende jaren zal het Archief transformeren naar een organisatie waar het accent ligt op het duurzaam beheren en toegankelijk maken van digitale informatie. lingewaard Educatie In 2014 ontvingen wij ruim 400 leerlingen van bassischolen en ongeveer 950 leerlingen van het voortgezet onderwijs in ons Archief. Zij deden mee aan projecten die wij samen met onder meer de Openbare Bibliotheek, het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, Stadswandeling Nijmegen en het Stedelijk 4 en 5 Mei Comité hebben opgezet. Een Juniorsymposium rondom het thema Tweede Wereldoorlog trok ruim 100 deelnemers. Wij hielpen een aantal scholieren bij het schrijven van hun profielwerkstuk en organiseerden in samenwerking met de Vereniging Numaga de Geschiedenisprijs voor scholieren. Ruim 500 studenten van het beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs bezochten het Archief in het kader van educatieve activiteiten. Wij hebben inmiddels structurele contacten met het Regionaal Opleidings Centrum, de Hogeschool Arnhem Nijmegen (opleiding geschiedenisdocenten) en de Radboud Universiteit (RU). Voor alle tweedejaars geschiedenisstudenten van de RU organiseerden wij een Onderzoekslaboratorium, waarbij archiefonderzoek een centrale plaats innam. Voor belangstellenden die op zoek zijn naar hun voorouders en niet weten waar te beginnen of zijn vastgelopen bij hun onderzoek, is een genealogisch spreekuur ingesteld. In de cursus oud schrift leerden belangstellenden handgeschreven teksten van vóór 1800 te lezen. Nieuwe archieven en collecties In 2014 hebben wij weer een groot aantal historische archieven en collecties beschikbaar gesteld aan historisch onderzoekers en andere belangstellenden. Via onze website zijn de toegangen op de archieven in te zien, de stukken zelf zijn in de studiezaal te raadplegen. Ter gelegenheid van de herdenking van 70 jaar bombardement op Nijmegen en 70 jaar Market Garden hebben wij in 2014 extra moeite gedaan om oorlogsdocumenten te verwerven, deze toegankelijk te maken voor publiek en veilig te bewaren voor toekomstige generaties. Maandelijks hebben wij in de Brug oproepen gedaan om documenten te schenken aan het Archief of tijdelijk af te staan om deze te laten scannen. Mede hierdoor is de verzameling boeken, brochures, dagboeken, brieven, krantenartikelen, pamfletten, foto s en documenten, die de waterschap rivierenland

5 Zichtbaar in stad en streek: bijdragen aan manifestaties Februari Op 22 februari, 70 jaar na het bombardement, konden kinderen en hun ouders in het Archief originele documenten komen bekijken, uitleg krijgen bij een expositie in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis en met Stadswandeling Nijmegen langs plekken lopen in de binnenstad die herinneren aan het bombardement. Mei Op 4 mei hebben wij in samenwerking met het Stedelijk 4 en 5 mei Comité Nijmegen, het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis en Stadswandeling Nijmegen een bijzondere activiteit voor het hele gezin georganiseerd. In ons Archief werden bronnen getoond die betrekking hadden op het bombardement, daarna volgde een korte rondwandeling en tijdens een oorlogsproeverij konden de deelnemers ondervinden hoe het is om bloembollen te eten. Juni In 2014 was het 1200 jaar geleden dat Karel de Grote stierf. Dat feit werd op verschillende plaatsen in Europa uitgebreid herdacht, ook in de Karelstad Nijmegen. Een tentoonstelling in Museum de Stratemakerstoren, waaraan het Archief heeft bijgedragen, belichtte de aanwezigheid van Karel de Grote in Nijmegen aan de hand van historische documenten. In de tentoonstelling werd ook aandacht besteed aan verenigingen en organisaties die zich naar Keizer Karel vernoemd hebben. Juli Stevenskerk In juli ging de restauratie van de toren van de Stevenskerk van start. Om de inwoners en toeristen gedurende de werkzaamheden een beeld te geven van de geschiedenis van de stad werden de bouwsteigers behangen met doeken die de stadsgeschiedenis vanuit verschillende kanten belichten. Steeds is daarbij een link gezocht met de Stevenskerk zelf. Het Archief heeft meegedacht over de onderwerpen en een aantal foto's uit de eigen collecties beschikbaar gesteld. Vierdaagse Tijdens de Vierdaagseweek hebben wij in onze hal beelden vertoond van de historie van de Vierdaagse. Deze beelden waren afkomstig uit de collectie van Nijmegen Blijft in Beeld. September Herdenking Market Garden Op 21 september organiseerden tal van instellingen en verenigingen ter herdenking aan de operatie Market Garden in het voormalige fabrieksgebouw De Vasim activiteiten rond het thema oorlog en vrijheid. Het Archief vertoonde die dag oorlogsaffiches en liet kinderen zelf affiches restaureren. Tentoonstelling In Museum Het Valkhof was de tentoonstelling 'Ontmoetingen in oorlogstijd' te zien. De tentoonstelling vertelde het verhaal van Nijmegen in de Tweede Wereldoorlog. Het Archief heeft hiervoor een uitgebreide selectie bijzondere stukken uit de collectie in bruikleen gegeven.

6 Popronde Onze studiezaal fungeerde op 18 september voor de tweede keer als podium voor de landelijke Popronde. Op die dag waren er drie veelbelovende bands en singer-songwriters te beluisteren. Er was ook aandacht voor het erfgoed van poppodium Doornroosje, waarvan het historisch archief inmiddels door het Archief wordt beheerd. Belangstellenden konden bijzondere historische livebeelden van concerten zien evenals een selectie van onlangs verworven affiches. Oktober 24 uur Nijmeegse Geschiedenis In het weekend van 24 tot en met 26 oktober stond de Nijmeegse binnenstad in het teken van 24 uur Nijmeegse Geschiedenis. Tal van organisaties, instellingen, verenigingen en individuen organiseerden laagdrempelige historische activiteiten rondom het thema vriend en vijand. In samenwerking met onder andere het Vlaams Cultureel Kwartier werden in het Archief lezingen gegeven over de Grote Oorlog van Daarnaast ontdekten bezoekers in het restauratieatelier aan de hand van sprekende voorbeelden welke vijanden het Archief bedreigen en welke vaak onverwachte vrienden een handje helpen. Men kon een historische selfie maken of zich aansluiten bij een van de rondleidingen voor en achter de schermen. Tenslotte testten veel belangstellenden hun historische kennis tijdens de Grote Nijmeegse Geschiedenisquiz 2014, die dit jaar in Lux werd gehouden. De quiz werd door het Regionaal Archief georganiseerd in samenwerking met onder andere de Vereniging Numaga. Archiefstuk van het jaar Via Facebook en de website van het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis kon iedereen meedoen aan de voorverkiezing van het archiefstuk van het jaar. Als mooiste of meest bijzondere archiefstuk uit onze collectie koos het publiek een met bloed ondertekende verklaring van een liefdesmoord uit Dit stuk werd ingezonden voor de landelijke verkiezing tijdens de Maand van de Geschiedenis in oktober. Archiefdiensten lieten door deze verkiezingsactie zien welke interessante, vreemde, mooie, spannende en bijzondere archiefstukken rond het thema vriend en vijand zich in hun depots bevinden. De uiteindelijke winnaar was een mooi vormgegeven brief uit 1811 van een soldaat vanuit Frankrijk aan zijn geliefde in Friesland. Laaggeletterdheid Op het plein rondom de Mariënburgkapel hield een groot aantal organisaties een expositie over laaggeletterdheid. De expositie bestond uit grote billboards met levensgrote portretten en brieven van mensen met hun persoonlijke verhaal. Het Regionaal Archief heeft een aantal teksten in oud schrift aangeleverd met daarbij de vertalingen naar een getypte versie in hedendaags Nederlands.

7 herinnering aan Nijmegen in de oorlogsjaren levend houdt, gegroeid, waardoor wij hiervan een steeds vollediger beeld kunnen presenteren. De archieven van 100 jaar Woningvereniging Nijmegen en opvolger Portaal zijn vanaf 2014 door iedereen te raadplegen. Bouwtekeningen, foto s, huurboekjes en beleidsstukken zijn overgedragen aan het Regionaal Archief. Daarmee werd een belangrijk stuk Nijmeegse geschiedenis toegankelijk voor het publiek. Dit jaar is de bewerking afgerond van een aantal archieven van katholieke Nijmeegse jeugdorganisaties en van het archief van de Zetmeelfabriek Latenstein. In 2014 ontvingen wij tal van bijzondere aanwinsten. Tijdens de verwerking van een collectie foto s die door een particulier aan ons is geschonken, kwam bijvoorbeeld een aantal foto s tevoorschijn waarop Kitty de Wijze te zien is, de jonge vrouw die het symbool is geworden van de joodse Nijmegenaren die tijdens de Tweede Wereldoorlog gedeporteerd werden en nooit meer terugkwamen. Archiefbewaarplaats In onze archiefbewaarplaats berustten eind 2014 ongeveer meter archieven en collecties, waarvan ongeveer meter van gemeenten in de regio. De archieven en collecties hebben betrekking op een periode vanaf de 12e eeuw, zijn afkomstig van zowel overheden als van particulieren en particuliere organisaties, en variëren wat vorm betreft van perkament tot digitaal. Inspectie De archiefinspectie voerde voor de gemeente Nijmegen, voor 8 gemeenten in de regio en voor 6 gemeenschappelijke regelingen 29 kpi-audits uit (kritische prestatie indicatoren), hield 72 (monitor)inspectiebezoeken en verrichtte 25 kaderstellingen en afhandelingen van verplichte meldingen. De meldingen hadden betrekking op de gevolgen voor het informatiebeheer bij organisatieveranderingen, digitalisering en aanschaf van informatiesystemen, uitbesteding van gemeentelijke taken en het aangaan van ketensamenwerking. De kaderstellingen richtten zich op de interpretatie van de archiefwet en regelgeving en het normenkader bij het digitaal beheer en de digitale toegankelijkheid van archieven. millingen aan de rijn Studiezaal Onze studiezaalmedewerkers ondersteunden in 2014 ongeveer bezoeken, vooral van genealogen en historisch onderzoekers. Zij stelden aan de bezoekers ruim stukken uit de archiefbewaarplaats ter beschikking. Wij streven er nijmegen

8 naar om naast een toenemend aantal websitebezoekers ook zoveel mogelijk bezoekers in de studiezaal te blijven ontvangen, die daar de archiefbronnen kunnen bestuderen. Dit leidt tot extra aandacht voor, onderzoek naar en publicaties over de geschiedenis van stad en streek. Vanwege de totstandkoming van een doorbraak met de Bibliotheek (zie: Samenwerking met de Openbare Bibliotheek) kreeg de studiezaal een andere uitstraling. In de zaal, in de ontvangsthal en op de plaats van de doorgang met de Bibliotheek plaatsten wij vitrines met documenten uit het Archief die een indruk gaven van de rijkdom en veelzijdigheid van onze collectie. Bijdragen aan publicaties Het Archief heeft in 2014 zijn bronnen beschikbaar gesteld voor ongeveer 90 (populair-)wetenschappelijke publicaties, waaronder artikelen in de Gelderlander, het Jaarboek van Numaga en een boek over het Valkhof. Vrijwilligers In ons Archief waren in 2014 bijna 60 vrijwilligers werkzaam. Zij hebben uiteenlopende achtergronden, maar wel één gemeenschappelijk doel: het behouden, beschikbaar stellen en verspreiden van historische informatie over Nijmegen en omstreken. Hun werkzaamheden lopen uiteen van het ontsluiten van schepenprotocollen en het overzetten van gegevens naar een database, tot het restaureren van archiefstukken zodat deze weer geraadpleegd kunnen worden. Samenwerking met de Openbare Bibliotheek De afgelopen jaren is de samenwerking met onze buren, de Openbare Bibliotheek, steeds verder toegenomen. Om deze samenwerking nog gemakkelijker te laten verlopen is de muur, die beide organisaties scheidde, in oktober voor een deel weggebroken. De officiële opening van de nieuwe verbinding vond plaats op 31 oktober. Bibliotheek en Archief kunnen voortaan gebruik maken van elkaars faciliteiten en ruimten. De samenwerking leidt tot een gevarieerder aanbod voor bezoekers en een gemakkelijkere toegang tot elkaars informatiebronnen. beuningen Huis van de Nijmeegse Geschiedenis Het Regionaal Archief leverde in 2014 regelmatig een inhoudelijke bijdrage aan activiteiten die in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis werden georganiseerd, zoals lunchlezingen, tentoonstellingen over het bombardement van 22 februari

9 1944 en de presentatie van het 51e Canonvenster (Nijmegen in de Eerste Wereldoorlog). Hiervoor stelden wij teksten, foto s en filmmateriaal beschikbaar. De werkgroep Oorlogsdoden Nijmegen, waarin ook het Archief vertegenwoordigd was, bracht met een reeks audiovisuele portretten een aantal Nijmeegse oorlogsdoden speciaal onder de aandacht. De presentaties in het Huis vormden een nadere uitwerking van enkele van de vele portretten die op de website van de werkgroep te vinden zijn. Op de website van het Huis ( etaleerden medewerkers van het Archief zoveel mogelijk parate kennis, onder andere door het schrijven van berichten op het weblog en het vullen van een kennisbank. west maas en waal Nijmegen Blijft in Beeld De Stichting Nijmegen Blijft in Beeld heeft de afgelopen jaren een grote collectie bewegende beelden over stad en omgeving opgebouwd. De oudste stammen uit Het leeuwendeel van het materiaal is gedigitaliseerd en daarmee goed en gemakkelijk toegankelijk en bewerkbaar gemaakt. Via de website van het Regionaal Archief is de collectie in te zien. Oral history Met vertegenwoordigers van een groot aantal organisaties en andere geïnteresseerden hebben wij bijeenkomsten georganiseerd over het stimuleren van het gebruik van oral history als methode van onderzoek naar het verleden op basis van mondelinge overlevering. Materiaal dat op deze wijze verzameld wordt zullen wij via de Digitale Studiezaal beschikbaar stellen. wijchen

10 Jaarcijfers Nijmegen - Regiogemeenten - Gemeenschappelijke regelingen - Totaal Dienstverlening Bezoeken studiezaal (inhoudelijk ondersteund) Geraadpleegde stukken Verzoeken om inlichtingen (telefonisch en schriftelijk) Beantwoorde onderzoeksvragen Bezoekers website Medewerking aan manifestaties Bezoek leerlingen b.o. en v.o Bezoek studenten ROC, HAN en RU Beheer Archieven en collecties (m1) Extern (ambtelijk) uitgeleende documenten Geconserveerde archieven (m1) Gescande documenten Acquisities Aanwinst archieven en collecties Onderzoek Medewerking aan onderzoek/publicaties Toegankelijk maken Archieven (m1) Collecties (m1) tekst regionaal archief nijmegen beeldmateriaal collectie regionaal archief nijmegen ontwerp r1 grafische vormgeving Archiefinspectie Audits Inspectiebezoeken Kaderstellingen