Verkiezingen 2017: Euthanasie en levenseinde
|
|
- Elke Adam
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 medische grondslag, waarbij een combinatie van medische en nietmedische problemen heeft geleid tot uitzichtloos en ondraaglijk lijden. 2 Snel na de brief van de ministers kwam Kamerlid Pia Dijkstra van D66 met een conceptwetsvoorstel Waardig Levenseinde, gebaseerd op het beginsel van zelfbeschikking. 3 Ook ouderen zonder medische klachten moeten over hun eigen sterven kunnen beslissen, stelt D66, in navolging van het kabinet. Een speciale levenseindebegeleider BIG-geregistreerd moet beoordelen of de wens duurzaam en weloverwogen is en zonder druk van buiten tot stand is gekomen; een tweede persoon beoordeelt of aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. Anders dan beide ministers wil D66 hulp alleen mogelijk maken aan oudeachtergrond Verkiezingen 2017: Euthanasie en levenseinde Ook over een wilsverklaring moet vaak worden gepraat Joost Visser De verkiezingsstrijd is in volle gang. Daarbij willen politici de praktijk nog weleens uit het oog verliezen. In deze artikelenreeks helpen artsen een handje met ongevraagd advies vanuit de spreekkamer. Aflevering 4: Euthanasie en levenseinde. Is de wet voor levensbeëindiging bij een voltooid leven een goed idee? Mensen die uitzichtloos lijden aan het leven moeten in staat worden gesteld om dit leven op een voor hen waardige wijze af te sluiten. Met een brief aan de Tweede Kamer schetsten de ministers Schippers (VWS) en Van der Steur (Veiligheid en Justitie) in oktober 2016 de contouren van een wet die ouderen die hun leven voltooid achten, de mogelijkheid geeft daaraan een eind te laten maken. 1 Het was de voorlopige uitkomst van een lange discussie, die in 1991 was begonnen met de pil van Huib Drion en sinds 2010 door de initiatiefgroep Uit Vrije Wil op de politieke agenda is gezet. Een opvallende uitkomst, want in februari had de door Schippers in het leven geroepen commissie-schnabel juist geconstateerd dat de Euthanasiewet voldoende ruimte biedt om het merendeel van de voltooid-levenproblematiek op te vangen. In veel gevallen, oordeelde de commissie, zal immers sprake zijn van een Joost Visser werkt als journalist in opdracht van de NTvG-redactie. Een wilsverklaring is geen kluisdocument ren van 75 jaar of ouder: We gaan ervan uit dat ouderen door de ervaring van het lange leven dat achter hen ligt, in staat zijn om te bepalen of het leven voor hen nog levenswaardig is. De initiatiefwet stuitte op verzet. Omroep MAX, de ChristenUnie en ouderenorganisatie KBO-PCOB zetten op 31 januari 2017 een manifest Waardig ouder worden online, dat niet alleen wordt gesteund door de SGP en het CDA, maar ook door de SP en PVV. Wij kunnen niet accepteren dat ouderen eenzaam zijn, zich overbodig voelen of ondergewaardeerd voelen, vinden de initiatiefnemers, die er onder meer voor pleiten om te investeren in levensbegeleiders. 4 Voltooid leven In de 15 jaar dat huisarts Brenda Ott (55 jaar) haar eigen praktijk heeft, in Zeist, verleende zij zo n 12 keer euthanasie. Zij heeft geen principiële bezwaren tegen uitzonderlijke vormen daarvan bij patiënten met dementie, psychiatrische problematiek of een voltooid leven. Maar daar stuit zij op haar grenzen. Ooit trof zij een patiënt die zijn leven voltooid achtte en euthanasie wilde: Ik vond niet dat hij uitzichtloos en ondraaglijk leed. Maar de wens bleef terugkomen. Uiteindelijk heb ik een stervensbegeleider gevonden die wekelijks met hem kwam praten, tot aan zijn natuurlijke dood. Zijn vrouw was dement en hij had behoefte aan gesprekken over filosofie en spiritualiteit. Voltooid was ook het leven van een weduwe zonder kinderen, die door artrose en pijn geen viool meer kon spelen haar lust en leven. Hoewel ze nog actief was in de muziekwereld, wilde en kreeg zij euthanasie, op grond van haar lichamelijke klachten. Ott: Ik begeleidde haar tot aan het einde, maar een collega heeft de euthanasie gedaan. Voor mij was het emotioneel te zwaar, want ik vond haar wens niet volledig invoelbaar. Moeilijker nog valt haar de wens van een buurtgenoot, een man van begin 90. Hij rijdt auto, doet zelf zijn boodschappen, heeft kinderen en kleinkinderen. En toch heeft hij al 10 jaar de wens om dood te gaan. Ik weet dat hij existentieel eenzaam is, ondanks zijn familie. Onder de 1
2 Euthanasiewet kan hij niet worden geholpen, daarvoor zijn de lichamelijke klachten niet ernstig genoeg. Ik weet dat hij op zoek is naar de middelen om zelf een eind aan het leven te maken. Voor hem zou de nieuwe wet een uitkomst zijn. Ott noemt het dan ook goed dat de wet er komt, mits de stervenshulp even zorgvuldig wordt verleend als onder de Euthanasiewet. En mits de levenseindebegeleider niet alléén te werk gaat: Ook als arts sta je naast de patiënt. Ik zou het moeilijk vinden als zo n traject helemaal buiten mij om plaats vindt en de patiënt er op zekere dag niet meer is. Het zou anders zijn als ook ik zou kunnen beoordelen of de patiënt werkelijk zélf voor de dood heeft gekozen. Nieuwe wet niet nodig Constance de Vries-Ekkers (66 jaar) was 32 jaar huisarts in Munstergeleen (Limburg). In die rol verleende zij zelf euthanasie, werd SCEN-arts en toen de Stichting Levenseindekliniek (SLK) in de deuren opende, sloot zij zich meteen aan. Mét de commissie-schnabel denkt ook De Vries dat veruit de meeste mensen met een euthanasiewens onder de huidige wet geholpen kunnen worden de weinige mensen voor wie dat níet geldt, zullen zelf hun weg moeten vinden. De Limburgse is dan ook uitgesproken tegenstander van een nieuwe wet. Als arts moet ik soms over het hek klimmen om een euthanasie te kunnen uitvoeren en binnen de grenzen van de wet te blijven. Terwijl straks een ander zonder problemen door het gat mag kruipen! Dan zal geen arts toch zijn nek nog willen uitsteken? Altijd al heeft zij de grenzen van de wet willen verkennen, zegt De Vries over haar manier van werken. In 2011 gaf zij als SCEN-arts een positief advies over de voorgenomen euthanasie bij een Brabantse wilsonbekwame vrouw met dementie, waarover een jaar later veel reuring ontstond. 5 Een eerdere SCEN-arts had de huisarts negatief geadviseerd, waarna deze een tweede arts had gezocht die er mogelijk anders over zou denken. Deze huisarts was dapper, zegt De Vries nu. Maar was ik destijds niet als SCEN-arts te hulp geroepen maar als arts van de Levenseindekliniek, dan had ik hem meer steun kunnen bieden. De een kan beter over de dood praten dan de ander, maar iedereen kan het leren schriftelijke euthanasieverklaring: mocht zij ooit op de gesloten afdeling van het verpleeghuis terechtkomen, dan wilde zij dood. Door onverwachte gebeurtenissen kwam zij er tóch, maar de afdelingsarts achtte haar wilsonbekwaam en weigerde euthanasie. De patiënte schikte zich niet in haar lot, dreigde zichzelf te doden en werd vanwege gedragsproblemen overgeplaatst naar de gesloten afdeling Psychiatrie van een ziekenhuis. Een gesprek viel inmiddels niet meer te voeren, maar voor De Vries was dat niet onoverkomelijk: Je zag haar lijden. Verdriet, angst, agitatie, slapeloosheid, steeds maar roepen: Ik wil dood, dood. De psychiater en de geriater konden niets meer met haar doen, zij was gedrogeerd om haar rustig te krijgen. De Vries maakte indringende filmpjes van deze ontmoetingen, waarmee zij anderen onder wie de SCEN-arts van het lijden van de patiënte wist te overtuigen. De vrouw kreeg euthanasie, bij een van haar dochters thuis. Zorgvuldig, oordeelde de toetsingscommissie. Steun had De Vries aan een collega-slk-arts, die in dezelfde tijd óók een patiënt met gevorderde dementie hielp omdat aan alles was te zien dat de patiënt leed. 7 Ook het handelen van deze arts werd als zorgvuldig beoordeeld. Als een patiënt zijn euthanasiewens niet meer kenbaar kan maken, dan vervangt een schriftelijke verklaring immers een mondeling verzoek en mag euthanasie worden verleend, mits wordt voldaan aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen. Dat laatste maakt euthanasie bij patiënten met gevorderde dementie tot een zeldzaamheid, ook in de Levenseindekliniek. Van 26 demente en wilsonbekwame patiënten werd in het dossier bestudeerd. Al deze mensen hadden een schriftelijke wilsverklaring, maar hun lijden leek niet ondraaglijk, en geen enkel verzoek werd gehonoreerd. 8 De Vries: Een wilsverklaring is geen kluisdocument, dat eenmaal gegeven niet meer verandert. Een patiënt moet er geregeld met de arts over praten. Zonder een up-to-date-wilsverklaring kunnen we alleen euthanasie verlenen aan wie nog wilsbekwaam is. Zo niet, dan houdt het op. Dan mag je hopen dat de patiënt refractaire symptomen krijgt en naar verwachting niet langer dan 1 of 2 weken zal leven. Dan mag je sederen. Euthanasie bij dementie Begin dit jaar beschreef De Vries hoe zij in haar rol van SLK-arts euthanasie verleende aan een 72-jarige patiënte met vasculaire dementie. 6 De vrouw had een Wensen en wilsverklaring Ook Ott vindt het belangrijk geregeld met een patiënt te praten over diens wilsverklaring. Bij haar gaat het niet alleen om een eventuele euthanasiewens, maar om alle 2
3 wensen over de zorg voorafgaand aan de dood. Ik heb altijd veel affiniteit gehad met ouderen en met het thema levenseinde, zegt Ott. Sinds 2002 is zij praktijkhoudend huisarts en 10 jaar later begon ze aan de opleiding tot kaderhuisarts-ouderengeneeskunde, die zij afsloot met een project over de niet-reanimerenverklaring. Haar doel: ervoor zorgen dat mensen die dat willen zo n verklaring opstellen en deponeren bij de huisarts en de huisartsenpost. Haar gesprekken hierover hadden resultaat: na een jaar hadden zo n 100 mensen in haar praktijk een niet-reanimerenverklaring. Eén ding is duidelijk, zegt Ott. Krijgt iemand met zo n verklaring tijdens een huisbezoek een hartstilstand, dan ga je niet reanimeren. Maar vaak is er tijd genoeg om de wens te specificeren: Laatst belde een patiënt met pijn op de borst, hij voelde zich niet lekker. Ik zei: Het kan een beginnend hartinfarct zijn, mogelijk krijgt u binnen een aantal uren een hartstilstand. Wat wilt u dan doen? Hij koos voor opname en wilde ook worden gereanimeerd als hij in de ambulance een hartstilstand zou krijgen. Terwijl hij toch zo n verklaring had. Advance care planning Wat begon met gesprekken over al dan niet reanimeren breidde zich uit tot gesprekken over advance-careplanning, waarin Ott bij kwetsbare patiënten álle wensen met betrekking tot het levenseinde ter sprake brengt. 9 Om te beginnen stelt zij 3 vragen: wie mag er voor u spreken als u het zelf niet meer kunt? Hebt u met deze persoon weleens over uw levenseinde gesproken? Mag ik als uw huisarts weten wat uw wensen zijn? Ott: Dan komt bijvoorbeeld ter sprake of deze man of vrouw nog in het ziekenhuis opgenomen wil worden, als dat aan de orde is. En al dan niet nader onderzoek wil als bijvoorbeeld darmkanker is geconstateerd. Specialisten kunnen een consult over al dan niet doorbehandelen declareren, huisartsen niet Doordat Ott de wensen zorgvuldig in het medisch dossier noteert, gaat het meestal goed. Maar soms ook niet. Dan heeft bijvoorbeeld een patiënt met een longontsteking vastgelegd niet opgenomen te willen worden en ook geen antibiotica te willen krijgen. Maar een arts van de huisartsenpost die s avonds te hulp wordt geroepen, treft een patiënt aan die te ziek is om zijn wens kenbaar te maken en die vervolgens toch wordt opgenomen. In het rapport Niet alles wat kan, hoeft pleit een door de KNMG ingestelde stuurgroep voor passende zorg in de laatste levensfase. 10 Om dat te bereiken zouden huisartsen vaker dan voorheen moeten praten met kwetsbare ouderen en met patiënten met een levensbedreigende ziekte over hun wensen over en verwachtingen van het levenseinde. Ott is een van de auteurs van de Toolkit Advance Care Planning met betrekking tot het levenseinde, een soort naslagwerk dat artsen helpt zo n gesprek te voeren. De een kan beter over de dood praten dan de ander, en dat geldt ook voor artsen. Maar iedereen kan het leren. En wie eenmaal zo n gesprek heeft gevoerd, gaat ook makkelijker nieuwe gesprekken aan. Er is echter één probleem: de financiering. Medisch specialisten kunnen een consult over al dan niet doorbehandelen, dat is opgenomen in de DOT-structuur, sinds declareren. Maar voor huisartsen is nog niets geregeld. Zelf declareert Ott een dubbele visite of dubbel consult, of in het terminale stadium een intensieve visite: Maar als zo n consult ook voor huisartsen declarabel wordt gemaakt, dan zal dat vele over de streep trekken. Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:C3339 > Kijk ook op Literatuur 1 Schippers EI, van der Steur GA. Kamerbrief met kabinetsreactie en visie op burgerinitiatief Voltooid Leven. 12 oktober Rapport Voltooid leven. Over hulp bij zelfdoding aan mensen. Den Haag: Adviescommissie voltooid leven; D66. Pia Dijkstra publiceert initiatiefwet Waardig Levenseinde. 18 december Manifest Waardig ouder worden. 31 januari Reerink A. De vrouw die niet meer wist dat ze dood wilde. NRC Handelsblad 4 februari Nieuwenhuijzen Kruseman A, et al. Wilsonbekwaam en toch euthanasie. Med Contact. 18 januari Effting M. En opeens was het moment voorbij. de Volkskrant 6 januari Nieuwenhuijzen Kruseman A, et al. Levenseindekliniek: zelden euthanasie bij dementie. Med Contact. 20 januari Ott B, et al. Advance Care Planning bij kwetsbare ouderen. Huisarts Wet. ;57: Stuurgroep Passende zorg in de laatste levensfase. Niet alles wat kan, hoeft. Utrecht: KNMG;. 3
4 Algem mee en geschat aantal euthanasieverzoeken in 2011 aantal overlijdens per jaar Volgens de Continue morbiditeitsregistratie peilstations te zijner tijd (gemiddeld 2,5 per arts) kregen de huisartsen in 4 verzoeken om euthanasie per op afzienbare tijd (gemiddeld 1,0 per arts) waarvan 4050 (3,0%) door euthanasie of hulp bij zelfdoding (geschat) ingeschreven patiënten (: 5,1; 2011: 3,5). Bron: NIVEL. Euthanasie en hulp bij zelfdoding (verzoek tot toepassing); Bronnen: CBS. Tweede evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding;. KNMG. Euthanasie in cijfers; Meldingen bij re egionale toetsingscommissiies 2011 overig kanker multipele ouderdomsklachten psychische aandoening dementie Bron: Regionale toetsingscommissies euthanasie, jaarverslagen Leve enseindekliniiek aandoening bij aanme meld ldin ing* g* * Soms is bij één aanmelding sprake van meerdere aandoeningen. Over 10 maanden; de Levenseindekliniek begon op 1 maart. 4 aandoeni n ng bij uit i voering euthan anas a ie as 1234 De Levenseindekliniek neemt een stijgend 133 aantal euthanasie-uitvoeringen voor haar 232 rekening: 3% van alle euthanasie-uitvoerin- 365 gen in Nederland in, 4,3% in en 6,8% in. Voor psychiatrische proble- matiek is het percentage euthanasie-uitvoebronnen: Stichting Levenseindekliniek. Jaarverslagen (waarin opgenomen cijfers over ) en. ringen opvallend lager dan het percentage aanmeldingen; het percentage voor multiple ouderdomsklachten is bij uitvoering juist iets hoger dan bij aanmelding.
5 aantal euthanasie-uitvoeringen in Vlaanderen in Wallonië actueel verzoek wilsverklaring terminaal niet-terminaal kanker psychische stoornis 78% - 69% - 68% 3% 68% 3% Euthana asiie in België ë Sinds 2002 is euthanasie mogelijk in België. In 2003 waren er 259 meldingen. Het aantal meldingen groeit elk jaar. Het grootste jaarlijkse stijgingsverschil bedraagt ruim 42%: tussen de jaren 2007 (495 meldingen) en 2008 (704 meldingen). Vanaf vlakt de stijging echter af. Sinds februari is euthanasie bij kinderen jonger dan 12 jaar mogelijk in België. In noch zijn echter meldingen van euthanasie bij deze leeftijdsgroep ontvangen. Bronnen: Tweejaarlijkse verslagen van de Federale Controle en Evaluatiecommissie Euthanasie aan de wetgevende kamers, en Euthana asie in andere landen Behalve in Nederland en België is Hulp bij zelfdoding is wettelijk Op basis van rechtspraak of beleid Luxemburg, Colombia en in de Duitsland en 4 Amerikaanse bij zelfdoding (onder voorwaarden) euthanasie wettelijk toegestaan in Canadese provincies Quebec en Ontario; landelijke Canadese wetgeving is in voorbereiding. toegestaan in Zwitserland, staten: Washington, Oregon, Californië en Vermont. dus niet volgens de wet is hulp mogelijk in Noorwegen, Zuid-Afrika en de Amerikaanse staat Montana. Bron: NVVE. Relevant; april Voltoo oid leven In een representatieve groep Nederlanders van 65 jaar of ouder (LASA-cohort, 2005/2006) heeft 15% wel eens doodsgedachten of -wensen gehad; 3,4% een actuele doodswens of een verminderde wens tot voortleven. In 2011 verzochten ongeveer 400 mensen in Nederland hun huisarts om euthanasie of hulp bij zelfdoding zonder dat zij een ernstige medisch classificeerbare aandoening hadden. Bron: Rapport Adviescommissie Voltooid leven; In de verhalen van ouderen die hun leven voltooid achten spelen 5 thema s een rol: geestelijke en lichamelijke moeheid 1 een diep gevoel van existentiële eenzaamheid 4 2 het gevoel er niet meer toe te doen 5 een innerlijke afkeer van en weerzin tegen 3 een groeiend onvermogen om zich op de (gevreesde) afhankelijkheid. kenmerkende manier te uiten Bron: Van Wijngaarden E. Voltooid leven, over leven en willen sterven;
Ruimte en grenzen bij euthanasie. Eric van Wijlick beleidsadviseur
Ruimte en grenzen bij euthanasie Eric van Wijlick beleidsadviseur Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (1) Hoofdstuk II Zorgvuldigheidseisen Artikel 2 1. De zorgvuldigheidseisen,
Nadere informatieAlgemeen. Euthanasie.
Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden
Nadere informatieThema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus
Hartelijk welkom Thema avond euthanasie en dementie Ad Römkens: voorzitter commissie ethiek geestelijk verzorger, zorgethicus Inhoud avond 1 Inleiding op thema m.b.v. presentatie 2 filmdocumentaire: Als
Nadere informatieEen moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven. Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN
Een moeilijke beslissing en dat moet het ook blijven Paul Schnabel Universiteit Utrecht 22 november 2017, KNMG/SCEN Wet Toetsing Levensbeëindiging op Verzoek Arts: overtuiging vrijwillig en weloverwogen
Nadere informatieEUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk) EUTHANASIE EN OUDEREN: dilemma s (in de praktijk)
Disclosure belangen Agnes van der Heide Agnes van der Heide Erasmus MC Afd. Maatschappelijke Gezondheidszorg 13 maart 2015 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieOordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Een vrouw met Alzheimer leed ondraaglijk onder cognitieve achteruitgang, fatische, praktische en executieve stoornissen en onder
Nadere informatieAgenda. Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen. Wetten. Keuzes aan het einde van het leven
Levenseinde: keuzes, wil, wet en praktijk t.b.v. Parkinsoncafé Rosmalen Jannie Willemsen Medewerker Presentatiedienst Agenda Wetten en patiëntenrechten Keuzes aan het einde van het leven NVVE en Wilsverklaringen
Nadere informatieDe laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die
Nadere informatiePRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg
PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen
Nadere informatieOordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: arts en consulent zijn overtuigd van wilsbekwaamheid van dementerende patiënte ten aanzien van haar euthanasiewens. Arts is specialist
Nadere informatieEuthanasie en hulp bij zelfdoding vallen beiden onder de euthanasiewet.
00 Euthanasie 1 Inleiding Euthanasie of actieve levensbeëindiging is in dit ziekenhuis bespreekbaar en wordt serieus benaderd. Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken.
Nadere informatie*Het betreft hier twee afzonderlijke meldingen, die apart door de commissie zijn beoordeeld. Beide oordelen worden hier weergegeven.
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Twee echtgenoten verzochten om gelijktijdige levensbeëindiging. Patiënte, een vrouw van 60-70 jaar, had een sigmoidcarcinoom. Zij leed onder meer onder heftige buikkrampen,
Nadere informatieDisclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht
Disclosure belangen spreker Wat maakt lijden ondraaglijk? Tjipke D. Ypma & Herman L Hoekstra SCEN-Drenthe KNMG SCEN 23 april 2015 Utrecht (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Hoogbejaarde patiënte leed aan dementie en kreeg tegelijkertijd met haar echtgenoot euthanasie. Het lijden stond in een medische context en was uitzichtloos en ondraaglijk.
Nadere informatieFeiten en Fabels. Willeke Stadtman Arts Levenseindekliniek
Feiten en Fabels Willeke Stadtman Arts Levenseindekliniek Disclosure slide Ik heb geen (potentiële) belangenverstrengeling bij commerciële bedrijven te melden. Deze bijeenkomst is een cofinanciering van
Nadere informatie2017 vergeleken met voorgaande jaren
2017 Introductie De stijging van het euthanasieverzoeken zette in 2017 door. Dat blijkt ook uit de feiten & cijfers die de Levenseindekliniek zelf bijhoudt. Hoe was de verdeling per diagnose, per provincie
Nadere informatieHet toetsingsproces toegelicht
Het toetsingsproces toegelicht Drs. Ronald T.C.M. van Nordennen Specialist Ouderengeneeskunde/ Hospice arts SCEN-arts / RTE-arts. 1 Wat is allemaal geen euthanasie? 1. Staken of niet starten van kunstmatige
Nadere informatie11 februari Rob Bruntink
11 februari Rob Bruntink Stelling 1: Als je een euthanasieverzoek wilt doen, moet je een euthanasieverklaring hebben. Stelling 2: Als je een euthanasieverzoek doet (en daarbij ook kunt verwijzen naar
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Snel proces waarin de arts, verbonden aan de Stichting Levenseindekliniek, patiënt eenmaal persoonlijk en eenmaal telefonisch heeft gesproken. De arts heeft zich er voldoende
Nadere informatiedasfwefsdfwefwef Euthanasie
Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen, is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke
Nadere informatieOordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: Op basis van art.2 lid 2 WTL vervangt de schriftelijke wilsverklaring een mondeling verzoek; evidente uitingen van lijdensdruk;
Nadere informatieHandreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Publieksversie
Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Publieksversie Waarom nadenken en praten over uw levenseinde? Misschien denkt u wel eens na over uw levenseinde. In dat laatste deel van uw leven kan uw dokter
Nadere informatieWorkshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie?
Workshop 1. Op de grens: hoe om te gaan met een verzoek om euthanasie? Marc Blom RvB & Klaas Bets, GD 1 Wie? Marc Blom, Psychiater/ lid Raad van Bestuur Parnassia Groep Belangenverstrengeling?? 2 Wie?
Nadere informatieGrenzen aan euthanasie. drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur
Grenzen aan euthanasie drs. Eric van Wijlick beleidsadviseur euthanasiewens in schriftelijke verklaring vastgelegd en besproken. Plotseling verslechterde de toestand. Omdat de huisarts niet bereikbaar
Nadere informatieEuthanasie bij psychiatrische problematiek, kan dat? Gerty Casteelen, psychiater levenseindekliniek
Euthanasie bij psychiatrische problematiek, kan dat? Gerty Casteelen, psychiater levenseindekliniek Een moreel dilemma Beschermwaardigheid van het leven Autonomie patiënt Barmhartigheid Waardigheid Werkwijze
Nadere informatieDe eindsprint als keuze
De eindsprint als keuze Erica van Maanen en Classien Rebergen beiden huisarts/kaderarts palliatieve zorg/scen-arts Lovah-congres 2016 Stelling 1: Als een patiënt kiest voor overlijden dan is euthanasie
Nadere informatieAls t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener?
Als t leven niet meer zo rooskleurig is Euthanasiewens bij M. Parkinson Rol voor jou als hulpverlener? Parkinsonnet jaarcongres 2013 Y.G. van Ingen, specialist ouderengeneeskunde Leerdoelen Wat is euthanasie
Nadere informatieInleiding. Wat is euthanasie? Euthanasie bespreekbaar
Euthanasie Inleiding Euthanasie, ofwel een verzoek om het leven te beëindigen is misschien wel de meest ingrijpende keuze die mensen kunnen maken. U heeft aangegeven dat u met de afweging tot een dergelijke
Nadere informatieInformatie over euthanasie
Informatie over euthanasie Inleiding Euthanasie is een onderwerp waar mensen heel verschillend over kunnen denken. Wat u van euthanasie vindt, hangt onder meer af van uw (religieuze) achtergrond, opvoeding,
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 9 maart 2017 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieVragenlijst. KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen
Vragenlijst KOPPEL-studie: Kennis en Opvattingen van Publiek en Professionals over Einde Leven beslissingen 2 Inleiding op de vragenlijst Deze vragenlijst is onderdeel van een onderzoek naar medische beslissingen
Nadere informatieTwee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement.
Twee mannen verblijven al enige tijd op een psychogeriatrische afdeling van het verpleeghuis. Beiden zijn, zoals dat heet, gevorderd dement. Beiden hebben ooit, vóór het begin van de dementie, een wilsverklaring
Nadere informatieEuthanasie en hulp bij zelfdoding (verzoek tot toepassing) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, NIVEL ( )
Euthanasie en hulp bij zelfdoding (verzoek tot toepassing) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, NIVEL (1976-2016) Inleiding Sinds 1976 worden verzoeken om euthanasie aan de huisarts van patiënten met een
Nadere informatieOORDEEL. Uit de verslaglegging van de arts en de consulent en de overige ontvangen gegevens is gebleken ten aanzien van:
Casus 10 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: arts kon tot de overtuiging komen dat alternatieven zoals medicatie, het bieden van structuur en opname in een verpleeghuis voor deze specifieke
Nadere informatieHandreiking schriftelijk euthanasieverzoek. Artsenversie
Handreiking schriftelijk euthanasieverzoek Artsenversie Waarom nadenken en praten over het levenseinde? Misschien denkt uw patiënt wel eens na over zijn levenseinde. In dat laatste deel van zijn leven
Nadere informatieLEVENSEINDEKLINIEK HELPT MEER MENSEN IN 2014
2014 LEVENSEINDEKLINIEK HELPT MEER MENSEN IN 2014 De Levenseindekliniek heeft in 2014 aan 232 mensen euthanasie gegeven. Dat waren er 98 meer dan in 2013. Het grootste deel betrof mensen met somatische
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Patiënte, een vrouw tussen 90 en 100 jaar, leed aan progressieve geheugen- en oriëntatiestoornissen. Tevens werd een tumor in de
Nadere informatieDe rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk
De rol van de schriftelijke wilsverklaring in de toetsingspraktijk Casuïstiek Mr. drs. L. (Liselotte) Postma NVVE symposium Euthanasie bij dementie. Een wilsverklaring alléén is niet genoeg 12 april 2019
Nadere informatieVoltooid leven een debat vol misverstanden
Voltooid leven een debat vol misverstanden Gert van Dijk 31 oktober 2017 De huidige euthanasiewet Vrijwillig en weloverwogen verzoek Uitzichtloos en ondraaglijk lijden Geen redelijke andere oplossing Medische
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie betreffende de melding van hulp bij zelfdoding
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Na jaren van klachten werd bij patiënte, een vrouw van 70-80 jaar, een beginnende dementie vastgesteld. Het laatste jaar voor overlijden ging zij steeds verder achteruit.
Nadere informatieVoltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE
Voltooid Leven Nu doorpakken. Robert Schurink Directeur NVVE Inleiding NVVE bestaat sinds 1973 en had als doel de legalisering van euthanasie NVVE heeft in 2003 doelstelling verbreed en het brede palet
Nadere informatieDe zelfverkozen dood van ouderen
De zelfverkozen dood van ouderen Eerste druk, maart 2012 2012 Wouter Beekman isbn: 978-90-484-2348-4 nur: 748 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van
Nadere informatieLevenseinde en euthanasie
Levenseinde en euthanasie Een verkenning naar de informatievoorziening over deze onderwerpen en de mening van mantelzorgers over euthanasie bij dementie Oktober 2017 Susanne van den Buuse (Alzheimer Nederland)
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Bij patiënt, een man van 80-90 jaar, was sprake van een combinatie van geestelijke en lichamelijke klachten. Hij zag en hoorde slecht, er waren complicaties na een heupfractuur
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1812 Vragen van het lid
Nadere informatieWilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder
Nadere informatieScen. Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen
Scen Malaga 2014 Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen inhoud Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie De scenarts S: staat voor steun: informatie,
Nadere informatieDe minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus EJ Den Haag. Utrecht, 20 oktober 2017
De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Mevrouw drs. E.I. Schippers Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Utrecht, 20 oktober 2017 KNMG Mercatorlaan 1200 Postbus 20051 3502 LB Utrecht Referentie RH
Nadere informatieO Gehuwd O Samenwonend O Alleenstaand O Weduwnaar / weduwe
Aanmelding Om uw aanmelding te kunnen verzenden moet u van iedere vraag alle onderdelen beantwoorden. Blijft een vraag of onderdeel onbeantwoord dan kunt u dit formulier niet verzenden en kan de Levenseindekliniek
Nadere informatieKeuzes rond het levenseinde. Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN
Keuzes rond het levenseinde Miep de Putter Annemieke Delhaas Petra Blommendaal PTMN Palliatieteam midden nederland 24 uur/7 dagen per week telefonisch bereikbaar voor hulpverleners Allerlei disciplines
Nadere informatieOordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Bij patiënte, een vrouw van 80-90 jaar, was er sprake van een combinatie van somatische en psychische aandoeningen en was er mogelijk
Nadere informatieVoor wie is de aanmelding bestemd, wie is de hulpvrager? O Gehuwd O Samenwonend O Alleenstaand O Weduwnaar / weduwe
Aanmelding Om uw aanmelding te kunnen verzenden moet u van iedere vraag alle onderdelen beantwoorden. Blijft een vraag of onderdeel onbeantwoord dan kunt u dit formulier niet verzenden en kan de Levenseindekliniek
Nadere informatieEen kraakheldere wilsverklaring
Een kraakheldere wilsverklaring Mag euthanasie bij dementie? JA, zowel bij beginnende als bij gevorderde dementie, als de euthanasie voldoet aan de zorgvuldigheidseisen. Vrijwillig en weloverwogen verzoek
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie
Praktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie Praktische-opdracht door K. 1845 woorden 5 januari 2015 8,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Inleiding: Ik zag een
Nadere informatieVOLTOOID LEVEN WAAR HEBBEN WE HET OVER?
VOLTOOID LEVEN WAAR HEBBEN WE HET OVER? Voltooid Leven ook bij jongeren? Boeiend en nuttig om met jongeren over Voltooid Leven te praten Ook jongeren worden soms met een aflopend leven geconfronteerd Dan
Nadere informatieAdvance care planning bij dementie. Drs. Marike de Boer
Advance care planning bij dementie Research Programme > Quality of Care, EMGO Institute Drs. Marike de Boer Achtergrond Patiënten steeds mondiger Recht op zelfbeschikking ACP het plannen van toekomstige
Nadere informatieOordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Een man met Alzheimer leed onder cognitieve stoornissen met
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Een man met Alzheimer leed onder cognitieve stoornissen met ernstig gestoorde taalfuncties, concentratieverlies en vergeetachtigheid.
Nadere informatieOnderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie
26-2 2016 Onderzoek: Huisartsen over euthanasie bij dementie Huisartsen over euthanasie bij dementie 26 februari 2016 Over dit onderzoek Het online onderzoek is uitgevoerd door de redactie van het EenVandaag
Nadere informatiePresentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017
Presentatie WOUW-bijeenkomst 15 november 2017 Wie zijn wij Dineke Leliefeld-Lohman, verzekeringsarts n.p. Casemanager/adviseur Stichting de Einder Mariëtte Thijssen, coach & adviseur Kopera Levenseinde
Nadere informatieSPIEGELINFORMATIE SCEN 2013 Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland
SPIEGELINFORMATIE SCEN 2013 Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland KNMG Juli 2014 INHOUD 1. INLEIDING... 3 2 AANTAL CONSULTATIES & INFORMATIE EN ADVIESVRAGEN IN 2013... 3 2.1 Aantal consultaties
Nadere informatieWat karakteriseert de meest ingewikkelde consultatie volgens SCEN artsen?
Wat karakteriseert de meest ingewikkelde consultatie volgens SCEN artsen? Spiegelinformatie 2015 Roeline Pasman Bregje Onwuteaka-Philipsen Meest ingewikkelde consultaties Spiegelinformatie 2015 Vraag naar
Nadere informatieOverwegingen artsenfederatie KNMG bij Kabinetsreactie en visie Voltooid Leven
Overwegingen artsenfederatie KNMG bij Kabinetsreactie en visie Voltooid Leven 29 maart 2017 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Samenvatting... 4 Inleiding... 6 Doel en verantwoording... 6 1 Achtergrond van het
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënt koos voor palliatieve sedatie, maar was met arts overeengekomen dat deze zou overgaan tot euthanasie, indien sedatie lang zou duren of patiënt niet goed behandelbare
Nadere informatieDe Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil
1 De Euthanasiewet en de initiatieven Levenseindekliniek en Uit Vrije Wil 1. Inleiding De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding regelt onder welke voorwaarden een arts aan een
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio (...) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Casus 5 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: huisarts niet bereid tot euthanasie nadat SCEN-arts had geoordeeld dat er geen sprake was van ondraaglijk lijden. Arts van Stichting Levenseinde
Nadere informatieTOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN. Formulierenset i : (1) volmacht. (2) euthanasieverzoek. (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring
TOELICHTING BIJ WILSVERKLARINGEN Formulierenset i : (1) volmacht (2) euthanasieverzoek (3) behandelverbod met een niet reanimeren verklaring (4) vrijwaringverklaring (5) laatste wensen en praktische informatie
Nadere informatieWensen rond de laatste levensfase
Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen
Nadere informatieOordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: patiënt, 70-80 jaar, leed al meer dan vijftig jaar aan hoofdpijn. Later kwamen daar andere somatische klachten en psychische klachten
Nadere informatieWat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?
21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland
Nadere informatieOordeel: niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: niet gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: de arts heeft niet tot de overtuiging kunnen komen dat andere oplossingen om het lijden weg te nemen ontbraken en het lijden
Nadere informatieWerkstuk Maatschappijleer Euthanasie
Werkstuk Maatschappijleer Euthanasie Werkstuk door een scholier 1454 woorden 12 april 2001 6,3 69 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inleiding Dit werkstuk gaat over euthanasie. Op de volgende vragen
Nadere informatieSPIEGELINFORMATIE SCEN Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland
SPIEGELINFORMATIE SCEN 2014 Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland KNMG September 2015 INHOUD 1. INLEIDING... 3 2. AANTAL CONSULTATIES & INFORMATIE EN ADVIESVRAGEN IN 2014... 3 2.1 Aantal consultaties
Nadere informatieOntwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren
Ontwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren Ontwikkelingen in het aantal euthanasiegevallen en achterliggende factoren Marianne Heins Gé Donker Simone Versteeg Joke Korevaar
Nadere informatieRapportage augustus ,5 jaar Levenseindekliniek
Introductie De Levenseindekliniek bestaat nu anderhalf jaar. In deze tijd is een instituut ontstaan dat duidelijk in een behoefte voorziet. Enerzijds omdat er 1094 mensen de Levenseindekliniek hebben verzocht
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënte, een vrouw van 70 80 jaar, leed aan de ziekte van Alzheimer. De arts was vanaf de diagnose met patiënte over euthanasie in gesprek geweest. Patiënte beschikte
Nadere informatieAchtergrondinformatie
Onderdeel van de patiëntenbrochure Spreek tijdig over het levenseinde. - www.knmg.nl/spreken-over-levenseinde Achtergrondinformatie Hieronder leest u achtergrondinformatie die u kan helpen om het gesprek
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio ( ) betreffend e de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Bij patiënte, een vrouw van 80-90 jaar, werd na drie jaar van cognitieve achteruitgang de ziekte van Alzheimer geconstateerd. Vooral de laatste weken voor overlijden ging
Nadere informatieVerleen euthanasie voordat het te laat is
Verleen euthanasie voordat het te laat is Waarom laat een arts zijn demente patiënt zo ziek worden dat euthanasie als moreel weerzinwekkend wordt ervaren? Grijp eerder in, schrijft Marloes Elings. 20 juni
Nadere informatieFolder Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland
Folder Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland Landelijke richtlijn, Versie: 1.0 Laatst gewijzigd : 01-01-2007 Methodiek: Consensus based Verantwoording: KNMG Inhoudsopgave Folder SCEN...1...3
Nadere informatieHET NUT VAN WILSVERKLARINGEN
HET NUT VAN WILSVERKLARINGEN IN RELATIE TOT PALLIATIEVE ZORG BIJ LONGFIBROSE Frank Schaapsmeerders, Specialist Ouderengeneeskunde en SCEN-arts Landelijke bijeenkomst Longfibrose Patiëntenvereniging, Nijkerk
Nadere informatieLevenseinde. Presentatie KBO Riethoven 18 april Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven
Levenseinde Presentatie KBO Riethoven 18 april 2017 Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven Video ter introductie https://youtube/rtjce7zlkos Keuzes rond het levenseinde Waar wil
Nadere informatieWelke factoren zijn van invloed?
Keuzeprogramma Welke factoren zijn van invloed? Carla Bekkering Coördinator Adviescentrum NVVE Adviescentrum Spreekuren Telefonisch adviesgesprek Huisbezoek Veel vragen over dementie Dementie en euthanasie
Nadere informatieCOMMUNICEREN OVER HET LEVENSEINDE : WAAROM???
Ik wil niet leven zoals een plant Als ik mijn familie niet meer ken, wil ik liever dood Ik wil niet afzien! Mijn broer denkt zus, en ik zo, wat moeten we nu doen? Hebben wij nu wel de juiste keuzes gemaakt?
Nadere informatieEuthanasie. en de. Stichting LevenseindeKliniek
Euthanasie en de Stichting LevenseindeKliniek Cafe Doodgewoon - VPTZ 9 februari 2017 Even voorstellen: Simon van Hemsbergen, gepensioneerd huisarts 1975 artsexamen oude stijl 1978-1983 tropenarts in Nigeria
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënte, een hoogbejaarde vrouw, kampte het laatste jaar met toenemende lichamelijke klachten en voortschrijdende cognitieve stoornissen. Zij werd hierdoor sterk belemmerd
Nadere informatieOordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen
Oordeel: gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Inhoudsindicatie: medische grondslag en wilsbekwaamheid bij patiënte waarbij het uitzichtloos en ondraaglijk lijden in overwegende mate bepaald
Nadere informatieTijdig spreken over het levenseinde
Tijdig spreken over het levenseinde foto (c) Ben Biondina voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl Cliëntenbrochure van Goedleven foto (c) Jan Kooren voor DNA-beeldbank op www.laatzeelandzien.nl 1.
Nadere informatieConclusies, aanbevelingen en vervolgstappen
De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde 39 5 Conclusies, aanbevelingen en vervolgstappen In dit hoofdstuk wordt puntsgewijs een opsomming gegeven van de conclusies over de rol, de verantwoordelijkheden,
Nadere informatiePraten over behandelwensen en -grenzen. Informatie voor patiënten en familie over behandelbeperkingen
Praten over behandelwensen en -grenzen Informatie voor patiënten en familie over behandelbeperkingen Utrecht april 2019 Praten over behandelwensen en -grenzen Inleiding Bent u ziek of heeft u klachten?
Nadere informatieOordeel 2015-80 OORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: Gehandeld overeenkomstig de zorgvuldigheidseisen Samenvatting: Patiënte, een vrouw van 60-70 jaar, leed aan een onbehandelbaar ovariumcarcinoom. Enkele maanden voor het overlijden kreeg zij te
Nadere informatieMedische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp. Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde
Medische beslissingen aan het einde van het leven: een belangrijk gespreksonderwerp Rozemarijn van Bruchem-Visser Internist ouderengeneeskunde Wat zegt de wet? Belangrijkste argument is wilsbekwaamheid
Nadere informatieEuthanasie. De nieuwe regels in Nederland. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk
Euthanasie De nieuwe regels in Nederland De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk Euthanasie: De nieuwe regels per 2002 in Nederland Euthanasie een moeilijk onderwerp.
Nadere informatieEuthanasie: vragen en antwoorden. De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk
Euthanasie: vragen en antwoorden De Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding in de praktijk INHOUD VRAGEN: 1. Waarom een euthanasiewet? 2. Worden artsen in Nederland voor euthanasie
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de Regio ( ) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: Patiënt, een man van 80-90 jaar, was bekend met een inoperabel cardiacarcinoom. Patiënt leed pijn, had last van braakneigingen en verlies van eetlust, vermagering, vermoeidheid
Nadere informatieEuthanasie bij dementie en de rol van de wilsverklaring casuïstiek. Dr. M.E. (Marike) de Boer NVVE symposium 29 november
Euthanasie bij dementie en de rol van de wilsverklaring casuïstiek Dr. M.E. (Marike) de Boer NVVE symposium 29 november 2018 1 Wet toetsing levensbeëindigend handelen en hulp bij zelfdoding De zorgvuldigheidseisen
Nadere informatieAanmelding. Voor wie is de aanmelding bestemd, wie is de hulpvrager? Voornaam. Tussenvoegsel(s) Telefoonnummer: E-mailadres:
Aanmelding Om uw aanmelding te kunnen verzenden moet u van iedere vraag alle onderdelen beantwoorden. Blijft een vraag of onderdeel onbeantwoord dan kunt u dit formulier niet verzenden en kan de Levenseindekliniek
Nadere informatieCasus 9 - RTE Jaarverslag 2012 OORDEEL
Casus 9 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: patiënte leed al vele jaren aan een chronische waanstoornis gepaard gaande met ernstige depressieve episoden, waarvoor zij allerlei behandelingen
Nadere informatieHierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Dik-Faber (CU) over de Levenseindekliniek. (ingezonden 22 februari 2016) (2016Z03789).
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieOORDEEL. van de Regionale toetsingscommissie euthanasie voor de regio (...) betreffende de melding van levensbeëindiging op verzoek
Casus 4 - RTE Jaarverslag 2012 Oordeel: zorgvuldig Samenvatting: patiënte in een vergevorderd stadium van dementie. De arts heeft voldoende aannemelijk gemaakt, dat het lijden van patiënte ondraaglijk
Nadere informatiePalliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl
Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma
Nadere informatie