J a a r v e r s l a g

Transcriptie

1 Jaarverslag 20 03

2 Organisatie en formules De Laurus-formules in Nederland voeren een zelfstandig commercieel beleid dat rust op een gezamenlijk fundament van centraal geregelde processen. Aantal vestigingspunten Nederland Edah 269 waarvan samenwerkende ondernemers 58 Konmar 90 waarvan samenwerkende ondernemers 4 Super De Boer 369 waarvan samenwerkende ondernemers 214 Totaal 728 waarvan samenwerkende ondernemers 276

3 Laurus Jaarverslag 20 03

4 2 Jaarverslag Laurus 2003 I N H O U D Inhoudsopgave 3 Voorwoord 4 Het doel 6 Personalia 10 Verslag van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders 14 Bericht van de Hoofddirectie 18 Gang van zaken 22 Medewerkers 24 Zorg voor kwaliteit en milieu 27 Risico s en risicobeheersing 28 Corporate governance 32 Overgang naar International Financial Reporting Standards 34 Jaarrekening Meerjarenoverzicht 69 Informatie voor de aandeelhouders 72 Overzicht belangrijkste deelnemingen

5 V O O R Voorwoord W 3 Een gezonde onderneming, die een sterke nummer-tweepositie inneemt op de Nederlandse levensmiddelenmarkt. Dat is het doel waar Laurus sinds juli 2002, toen het door Casino en het Bankenconsortium werd geherfinancierd, stap voor stap naartoe werkt. Het jaar 2002 was voor Laurus het jaar van de waarheid, maar in feite was 2003 niet minder spannend. Het afgelopen jaar had Laurus zich immers uitdrukkelijk ten doel gesteld weer tot herstel van het rendement te komen. Terwijl de Nederlandse markt werd gekenmerkt door een economische recessie, spande Laurus zich in om dit doel te verwezenlijken. En met succes, want over 2003 is een bescheiden positief nettoresultaat gerealiseerd, ondanks de in oktober losgebarsten zware prijzenslag. Dat de prijzenslag ook in 2004 voortgaat, geeft aan dat er geen sprake is van een bui die wel weer overwaait. Integendeel, alles wijst erop dat de Nederlandse food retail de komende tijd met fundamenteel lagere marges en dus uiterst kostenefficiënt zal moeten werken. Laurus heeft in 2003 laten zien op het gebied van kostenreducties voortvarend te kunnen optreden. Deze weg zal in 2004 consequent worden vervolgd. Tegelijkertijd echter is er de noodzaak van een veel krachtiger profilering van de winkelformules. Naast kostenreductie zal de focus in 2004 dan ook zeer sterk op de herpositionering van de formules liggen. Laurus heeft in 2003 de weg omhoog gevonden. De top is nog niet in zicht; het is een hele klim. Maar het pad is begaanbaar, de richting is goed en - het belangrijkste van alles - de klimmers zijn bereid een topprestatie te leveren. De Hoofddirectie bedankt alle medewerkers voor de grote inspanningen die zij zich in 2003 hebben getroost. Helaas hebben wij in 2003 van een aantal collega s afscheid moeten nemen. Ook in 2004 zal dat onvermijdelijk zijn. Hoe noodzakelijk dergelijke maatregelen ook zijn om de continuïteit van de onderneming te verzekeren, zij doen pijn, ook bij degenen die achterblijven. De omstandigheden laten echter geen andere keuze. Voor 2004, een jaar waarin wederom veel van de Laurus-organisatie zal worden gevraagd, doen wij opnieuw een beroep op onze medewerkers. Samen met hen, en samen met onze ondernemers, zullen wij de uitdagingen waar Laurus zich voor gesteld ziet op adequate wijze beantwoorden. J.G. Bruijniks Voorzitter Hoofddirectie

6 4 Jaarverslag Laurus 2003 D O E L Het doel Het doel Laurus stelt zich ten doel zijn positie van tweede partij in de Nederlandse levensmiddelenmarkt de komende jaren in belangrijke mate te versterken, gebruikmakend van krachtige winkelformules die zelfstandig, vanuit een eigen identiteit en commercieel beleid, maar stevig gegrondvest in centraal geregelde (back-office) processen voor logistiek, inkoop, ICT, vastgoed en financiën, hun marktsegment bewerken. De weg naar het doel Om de gewenste versterking van zijn marktpositie te bereiken, heeft Laurus de beschikking over de winkelformules Edah, Konmar en Super De Boer. Na twee jaar van intensieve aandacht voor de back-office processen krijgt de profilering van deze formules nu sterk de nadruk. Elk van de drie wordt op zodanige wijze geherpositioneerd dat het eigene van de formule optimaal tot uitdrukking wordt gebracht. Zo wordt Edah weer een herkenbare discounter, zal Super De Boer gaan excelleren in vers en krijgt Konmar - na medio 2004 nog uitsluitend bestaande uit de grootschalige Konmar Superstores - het bijzondere marktgevoel terug. Bij alle formules zijn maatregelen geïmplementeerd en in voorbereiding die tot een scherpere profilering in de diverse marktsegmenten zullen leiden. Stap voor stap Laurus werkt aan zijn herstel op basis van het herstelplan, dat loopt tot eind De weg naar herstel wordt daadkrachtig maar stap voor stap afgelegd, onder voortdurende en scherpe bewaking van de kosten van de bedrijfsvoering en met een geconcentreerde en ononderbroken aandacht voor de back-office processen.

7 5

8 6 Jaarverslag Laurus 2003 P E R S O N Personalia RAAD VAN COMMISSARISSEN Situatie per 8 maart 2004 Drs. K.J. Storm (m), (61) voorzitter Voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur van AEGON NV; Nederlandse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in 1993; herbenoemd in 2000 en aftredend in C.P. Couvreux (m), (53) Vice-voorzitter Raad van Bestuur van Casino Guichard-Perrachon SA; Franse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in juli 2002 en aftredend in Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Voorzitter Raad van Commissarissen Koninklijke Wessanen NV; Lid Raad van Commissarissen AEGON NV; Lid Raad van Commissarissen Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM) NV; Lid Raad van Commissarissen Pon Holdings BV; Lid Board Interbrew SA België; Lid Board Baxter International Inc.; Vice-voorzitter van de International Insurance Society. Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Naast bestuursfuncties bij diverse dochterondernemingen van Casino Guichard-Perrachon SA worden bij de navolgende vennootschappen of ondernemingen waarin Casino of de grootaandeelhouder van Casino participeert, bestuursfuncties vervuld: Voorzitter Raad van Commissarissen Franprix Holding; Lid Raad van Commissarissen Vindémia SAS en Companhia Brasileira de Distribuição (CBD); Directeur Monoprix SA; Directeur Smart & Final Inc. en Exito. P.B.C. Bouchut (m), (48) Voorzitter Raad van Bestuur van Casino Guichard-Perrachon SA; Franse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in juli 2002 en aftredend in Drs. F.A. Croon (m), (59) Sinds 1973 partner van Boer & Croon Management & Strategy Group BV; Nederlandse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in juli 2002 en aftredend in Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Naast bestuursfuncties bij diverse dochterondernemingen van Casino Guichard-Perrachon SA worden bij de navolgende vennootschappen of ondernemingen waarin Casino of de grootaandeelhouder van Casino participeert, bestuursfuncties vervuld: Lid Raad van Commissarissen van Leader Price Holding; Directeur Companhia Brasileira de Distribuição (CBD); Directeur Smart & Final Inc., Cativen, Libertad, Big C Supercenter Plc en Far Eastern Geant Co Ltd. Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen van Borstlap Masters in Fasteners BV; Lid Raad van Commissarissen Damen Shipyards Group NV; Lid Raad van Commissarissen BCD Holding NV; Lid Raad van Commissarissen Koninklijke Schelde BV.

9 7 A L I A Drs. J.A.N. van Dijk (m), (65) Mr. J.M. Hessels (m), (61) Voormalig lid Raad van Bestuur van Sara Lee/DE NV; Nederlandse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in mei 2003 en aftredend in Voormalig voorzitter van de Hoofddirectie van Koninklijke Vendex KBB NV; Nederlandse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in oktober 1998; herbenoemd in 2001 en aftredend in Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Voorzitter Raad van Toezicht van de Universiteit Utrecht; Voorzitter Raad van Commissarissen van Delta Lloyd NV; Voorzitter Raad van Commissarissen van Bloemenveiling Aalsmeer; Voorzitter Raad van Commissarissen van Transavia Airlines; Lid Raad van Commissarissen van Koninklijke Wessanen NV. Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Voorzitter Raad van Commissarissen Euronext NV; Lid Raad van Commissarissen Koninklijke Philips Electronics NV; Lid Raad van Commissarissen Royal Vopak NV; Lid Raad van Commissarissen NV Schiphol Groep; Lid Raad van Commissarissen Heineken NV; Lid Raad van Commissarissen Fortis NV. J-B. Hernu (m), (50) Plaatsvervangend algemeen directeur van de Europese supermarktactiviteiten van Casino Guichard-Perrachon SA; Franse nationaliteit; Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen in juli 2002, gedelegeerd om nauw samen te werken met de voorzitter van de Raad van Bestuur van Laurus NV en aftredend in Belangrijkste commissariaten/nevenfuncties: Naast bestuursfuncties bij diverse dochterondernemingen van Casino Guichard-Perrachon SA worden bij de navolgende vennootschappen of ondernemingen waarin Casino of de grootaandeelhouder van Casino participeert, bestuursfuncties vervuld: Voorzitter Casino Cafetaria SAS; Directeur Monoprix SA; Directeur Groupe Go Sport SA; Permanent vertegenwoordiger Germinal SNC in de Raad van Bestuur van Distridyn (SA); Directeur Smart & Final Inc. COMMISSIES Nomination and Remuneration Committee Drs. K.J. Storm (voorzitter) C.P. Couvreux Mr. J.M. Hessels Audit Committee Drs. J.A.N. van Dijk (voorzitter) P.B.C. Bouchut Drs. F.A. Croon

10 8 Jaarverslag Laurus 2003 P E R S O N Personalia HOOFDDIRECTIE J.G. Bruijniks (47), voorzitter* G. Mollard (45) (m.i.v. 15 augustus 2003) H-J. Stoter RA (46) Drs. K.B. Tewarie RA (40) Drs. W-J. Vreezen (51) * Statutair bestuurder. De overige leden van de Hoofddirectie zijn geen statutair bestuurder. Nevenfuncties Hoofddirectie De leden van de Hoofddirectie vervullen uitsluitend bestuursfuncties buiten Laurus NV voor zover deze functies in direct verband staan met de activiteiten van Laurus NV. Het betreft onder meer bestuursfuncties bij brancheorganisaties. V.l.n.r. de heren Stoter, Tewarie, Mollard, Bruijniks en Vreezen.

11 9

12 10 Jaarverslag Laurus 2003 V E R S L A Verslag van de Raad van Commissarissen aan de aandeelhouders De Raad van Commissarissen is verheugd dat het jaar 2003 kon worden afgesloten met de realisatie van een, weliswaar bescheiden, positief nettoresultaat. De laatste keer dat Laurus een positief nettoresultaat behaalde, was in Na de financiële herstructurering waarbij Casino Guichard- Perrachon SA ( Casino ) een belang verwierf van ruim 38% van het aandelenkapitaal, kon de onderneming zich in de tweede helft van 2002 weer volledig richten op rendementsherstel en versterking van haar positie. Dit is uiteraard ook van invloed geweest op de aard van de werkzaamheden van de Hoofddirectie en de Raad van Commissarissen in De Raad van Commissarissen heeft zijn taken het afgelopen jaar wederom in zeer nauwe samenwerking met de Hoofddirectie uitgevoerd. De Raad van Commissarissen heeft in 2003 achtmaal met de Hoofddirectie vergaderd. Bij het merendeel van de vergaderingen is de voltallige Raad, dan wel de nagenoeg voltallige Raad, aanwezig geweest. De Raad heeft één vergadering gecombineerd met een bedrijfsbezoek aan de Konmar Superstore in Zoetermeer. In de desbetreffende Konmar-winkel werd op dat moment een nieuwe positionering van de formule getest. Enkele leden van de Raad van Commissarissen zijn intensief betrokken geweest bij de onderhandelingen gericht op verkoop van de Belgische activiteiten. Inmiddels zijn deze activiteiten nagenoeg geheel overgedragen aan diverse partijen. Alle toentertijd fungerende leden van de Raad van Commissarissen hebben de op 16 mei 2003 gehouden Algemene Vergadering van Aandeelhouders bijgewoond. Naast formele vergaderingen waren er tussentijds zeer veel contacten, zowel onderling als met leden van de Hoofddirectie. Diverse leden van de Raad van Commissarissen hebben door middel van werkbezoeken aan kantoren, winkels en distributiecentra hun kennis van de onderneming verder vergroot. Ook waren er diverse contacten met bij Laurus aangesloten zelfstandig ondernemers en hun vertegenwoordigers. Bij de overlegvergaderingen met de centrale ondernemingsraad is steeds een afvaardiging van de Raad van Commissarissen aanwezig geweest. Ook is er regelmatig contact tussen de voorzitter van de centrale ondernemingsraad en de voorzitter van de Raad van Commissarissen. Zoals hiervoor aangegeven, heeft de Raad in 2003 met name veel aandacht besteed aan de verbetering van de operationele processen van Laurus in Nederland. Door de Hoofddirectie werd in de eerste helft van 2003 een meerjarenherstelplan opgesteld. Dit plan voorziet in een geïntegreerde aanpak voor het herstel van de onderneming en bouwt voort op de in 2002 gekozen koers. Het plan is door de Hoofddirectie uitgebreid met de Raad besproken. Daarnaast heeft de Raad over een groot aantal andere onderwerpen met de Hoofddirectie overlegd. Daarbij moet onder meer worden gedacht aan de ombouw van de (kleinere) Konmar Supermarkten naar de Super De Boer- en Edah-formule. Na de in de eerste helft van 2003 afgesloten test is besloten om alle Konmar Supermarkten op deze wijze om te bouwen. Dit proces zal medio 2004 zijn afgerond. Ook heeft de Raad gesproken over de verbetering van de logistieke organisatie. In het vervolg hierop is het DC in Apeldoorn inmiddels gesloten en zal medio 2004 ook het DC in Hoofddorp worden gesloten. Mede hierdoor is er sprake van een herschikking van goederenstromen, gericht op optimalisatie van het logistieke netwerk. Daarnaast heeft de Raad veel aandacht gegeven aan de voorgenomen herstructurering van de overhead en het opnieuw inrichten van systemen en processen bij de financiële en administratieve afdelingen. Commissies van de Raad van Commissarissen Onverminderd zijn eigen verantwoordelijkheid vertrouwt de Raad van Commissarissen op een tweetal commissies die bepaalde onderwerpen diepgaander behandelen. Elke commissie bestaat uit drie leden die uit de Raad van Commissarissen zijn afgevaardigd. Leden van het Audit Committee zijn sinds 17 mei 2003 de heren Van Dijk (voorzitter), Bouchut en Croon. Tot 17 mei 2003 was de heer M. Ververs voorzitter van deze commissie. Het Audit Committee heeft in 2003 zeven keer vergaderd. Deze vergaderingen werden bijgewoond door de voorzitter van de Hoofddirectie en de CFO alsmede, gedeeltelijk, ook door de externe accountants van KPMG. Een tweetal vergaderingen van de commissie werd, gedeeltelijk, bijgewoond door het hoofd van de Interne Accountantsdienst van Laurus. De commissie heeft veel aandacht besteed aan het mede begeleiden van de diverse projecten bij Laurus, gericht op verbetering van de administratieve processen en systemen. Voor een belangrijk deel waren deze projecten gericht op het alsnog goed integreren van activiteiten die na de fusies en overnames eind jaren negentig niet of niet volledig waren samengevoegd. Deze projecten zijn grotendeels in de tweede helft van 2002 gestart en inmiddels in een afrondende fase. Als gevolg hiervan is er niet alleen sprake van een kwaliteitsverbetering, maar ook van een aanzienlijke efficiency-

13 11 G verbetering. De Raad van Commissarissen heeft in 2003, op voorstel van het Audit Committee, een reglement inzake de werkwijze en bevoegdheden vastgesteld. Het Audit Committee rapporteert regelmatig over zijn bevindingen aan de voltallige Raad van Commissarissen, die ook de notulen van de vergaderingen van het Audit Committee ontvangt. De andere commissie van de Raad is het Nomination and Remuneration Committee. Deze commissie bestaat uit de heren Storm (voorzitter), Couvreux en Hessels. De commissie heeft, soms aangevuld met andere leden van de Raad, in 2003 onder meer aandacht besteed aan het functioneren van de Hoofddirectie en de individuele leden daarvan. Ook is de beloningsstructuur van de leden van de Hoofddirectie beoordeeld op marktconformiteit. In verband met het terugtreden van de heer H.C.J.M. Castelijns uit de Hoofddirectie heeft de commissie veel aandacht besteed aan diens opvolging. Gedelegeerd commissaris Met Casino zijn in 2002 afspraken gemaakt over managementondersteuning en het ter beschikking stellen van specifieke kennis en ervaring. De heer Hernu, voormalig voorzitter van de directie van de Casino-supermarkten in Frankrijk en lid van de Raad, begeleidt dit proces. De heer Hernu is tevens gedelegeerd commissaris bij Laurus. In deze hoedanigheid is hij circa één à twee dagen per week betrokken bij het management van Laurus. Deze betrokkenheid betreft vooral het ondersteunen van de Hoofddirectie bij de voorbereiding van strategische beslissingen en de uitvoering daarvan. In deze hoedanigheid is de heer Hernu ook betrokken geweest bij de verkoop van de Belgische activiteiten van Laurus aan Colruyt en Carrefour. Inmiddels is de verkoop van de activiteiten in België afgerond en is Laurus in rustiger vaarwater gekomen, terwijl de Hoofddirectie verder is versterkt. Het is daarom de bedoeling dat de heer Hernu zijn rol als gedelegeerd commissaris zal beëindigen op 14 mei 2004, maar als lid van de Raad zal aanblijven. Samenstelling van de Hoofddirectie De Hoofddirectie van Laurus bestaat uit vijf leden. De voorzitter van de Hoofddirectie, de heer Bruijniks, is tevens statutair bestuurder van Laurus NV. De overige leden van de Hoofddirectie zijn geen statutair bestuurder. Effectief per 15 augustus 2003 is op eigen verzoek de heer Castelijns teruggetreden als lid van de Hoofddirectie. De heer Castelijns bekleedt sindsdien de functie van directeur vastgoed en vestigingsplaatsonderzoek. Met ingang van eveneens 15 augustus 2003 is de heer Mollard benoemd tot lid van de Hoofddirectie; hij is in het bijzonder verantwoordelijk voor Edah. De heer Mollard heeft de Franse nationaliteit en was tot eind 2002 onder meer werkzaam bij Comptoirs Modernes in Frankrijk en bij Carrefour in onder meer Spanje en Brazilië. Mede als gevolg van de personele wisselingen in de Hoofddirectie zijn ook de taken en verantwoordelijkheden gewijzigd. De heer Stoter is thans verantwoordelijk voor Super De Boer en Konmar Supermarkten. De heer Vreezen heeft, naast de verantwoordelijkheid voor logistiek en ICT, ook de verantwoordelijkheid gekregen voor Konmar Superstores. De taken en verantwoordelijkheden van de heren Bruijniks (voorzitter Hoofddirectie) en Tewarie (CFO) zijn in 2003 niet gewijzigd. Samenstelling van de Raad van Commissarissen Op grond van de afspraken inzake corporate governance met Casino dient de Raad uit zeven leden te bestaan. Zolang Casino geen meerderheid van de aandelen houdt, kan Casino een voordracht doen voor benoeming van drie van de zeven leden van de Raad van Commissarissen. Zodra Casino de meerderheid van de aandelen houdt, kan zij vijf van de zeven leden voordragen. De voorzitter van de Raad van Commissarissen dient in Nederland woonachtig te zijn en wordt niet door Casino voorgedragen. Op 16 mei 2003 trad de heer Ververs terug als lid van de Raad van Commissarissen. De heer Ververs had te kennen gegeven niet meer voor herbenoeming in aanmerking te willen komen bij het verstrijken van zijn zittingstermijn. De heer Ververs heeft sinds 1994 deel uitgemaakt van de Raad van Commissarissen van voorheen De Boer Winkelbedrijven NV, De Boer Unigro NV en later Laurus NV. Wij danken de heer Ververs voor zijn inzet en betrokkenheid. Door de benoeming van de heer Van Dijk is in de ontstane vacature voorzien. De Raad heeft de heer Van Dijk benoemd omdat hij onder meer beschikt over een breed algemeen inzicht in internationaal ondernemerschap. Tevens beschikt de heer Van Dijk over deskundigheid op het gebied van de detailhandel en marke-

14 12 Jaarverslag Laurus 2003 V E R S L A VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN AAN DE AANDEELHOUDERS vervolg ting vanuit het perspectief van de levensmiddelenindustrie. De heer Hessels heeft te kennen gegeven bij gelegenheid van de op 14 mei 2004 te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders terug te treden als lid van de Raad. Jaarrekening en winstverdeling Conform artikel 27 van de statuten heeft de Raad van Bestuur de jaarrekening opgemaakt en verslag gedaan over het boekjaar De jaarrekening werd door ons, na kennis te hebben genomen van de in het jaarverslag opgenomen verklaring van KPMG Accountants NV, vastgesteld en mede ondertekend. De jaarrekening en het verslag van de Raad van Bestuur worden u ter behandeling en goedkeuring voorgelegd. In de statuten wordt onderscheid gemaakt tussen goedkeuring van de jaarrekening en dechargeverlening voor het bestuur en het toezicht daarop. Wij adviseren aandeelhouders tot goedkeuring en dechargeverlening over te gaan. Het jaar 2003 werd afgesloten met een positief nettoresultaat van 9 miljoen. Overeenkomstig artikel 29, lid 2 van de statuten zal over het jaar 2003 geen dividend worden uitgekeerd. Laurus heeft een laag eigen vermogen en uitkering van dividend kan eerst plaatshebben nadat de verliezen uit het verleden ten minste gedeeltelijk zijn goedgemaakt en er weer sprake is van vrij uitkeerbare reserves. Daarenboven geldt, dat de mogelijkheid tot uitkering van dividend beperkt wordt door de financieringsovereenkomsten met het Bankconsortium. Enquête Op verzoek van een aantal aandeelhouders heeft de Ondernemingskamer op 22 mei 2002 een onderzoek bevolen naar het beleid en de gang van zaken bij Laurus NV vanaf 1 januari Naar aanleiding van het door de enquêteurs opgestelde verslag zijn op 19 februari 2003 door het voormalige lid van de Raad van Commissarissen, de heer E.Th.A.C. Albada Jelgersma, via met hem verbonden vennootschappen, alsmede door de Vereniging van Effectenbezitters ( VEB ), vervolgprocedures ingesteld. Op 16 oktober 2003 heeft de Ondernemingskamer terzake uitspraak gedaan. De VEB is in de uitspraak niet-ontvankelijk verklaard. De Ondernemingskamer oordeelt verder dat de toenmalige Raad van Commissarissen een zekere medeverantwoordelijkheid draagt voor het door de toenmalige Hoofddirectie gevoerde bestuur bij de uitvoering van de éénformulestrategie. Tegen deze uitspraak is door onder meer Laurus cassatie ingesteld teneinde duidelijkheid te verkrijgen over de exacte verantwoordelijkheid van de toenmalige Raad van Commissarissen. Dit cassatieberoep zal de uitvoering van het bevolen nader onderzoek naar een aantal specifieke elementen met betrekking tot de financiële herstructurering, zoals die in 2002 is gerealiseerd, niet vertragen. Erkentelijkheid Na een aantal verlieslatende jaren is het jaar 2003 afgesloten met een bescheiden positief resultaat. Het is dankzij de grote inzet en veerkracht van de medewerkers van Laurus dat dit is gerealiseerd. Het in 2003 ingezette beleid is mede gericht op een zo kostenefficiënt mogelijke operatie. Alleen op deze wijze kan de concurrentiekracht en continuïteit van de onderneming, ook op langere termijn, worden veiliggesteld. De in oktober 2003 begonnen prijzenslag bevestigt de juistheid van dit beleid en dwingt Laurus tot een versnelde aanscherping en herpositionering van haar formules. Ook in 2004 zal er daarom een groot beroep op alle medewerkers van Laurus worden gedaan, waarbij verdere kostenverlagende maatregelen onontkoombaar zijn. Inzet van beleid van Laurus is daarbij, dat er in goed overleg met vakorganisaties en centrale ondernemingsraad, sociaal verantwoorde oplossingen komen voor medewerkers die bij herstructureringen of reorganisaties boventallig worden. Onze erkentelijkheid gaat ook, wederom, uit naar de met Laurus samenwerkende ondernemers. Mede als gevolg van de prijzenslag is de onderlinge solidariteit tussen de ondernemers toegenomen en is de samenwerking met Laurus verder geïntensiveerd. Commissie Tabaksblat De Raad van Commissarissen heeft kennisgenomen van de definitieve tekst van de Code Tabaksblat inzake corporate governance. Bij gelegenheid van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders die op 14 mei 2004 zal worden gehouden, zal aan aandeelhouders de gelegenheid worden geboden een discussie te voeren met de Raad en de Raad van

15 13 G Bestuur over de toepassing van de diverse bepalingen van de Code Tabaksblat door Laurus. In zijn algemeenheid geldt dat de Raad van Commissarissen de meeste bepalingen van de Code Tabaksblat onderschrijft. Op een aantal onderdelen zal de toepassing bij Laurus niet, of niet direct, op de door de Commissie Tabaksblat beoogde wijze kunnen plaatsvinden. Dit betreft met name situaties waarbij sprake is van bestaande contractuele relaties die niet eenzijdig kunnen worden gewijzigd. Voorbeelden hiervan zijn onder meer het contract met de enige statutaire bestuurder van de vennootschap, alsmede de corporate governance overeenkomst die met Casino is gesloten. Zoals bekend, voorziet de Code Tabaksblat erin dat ondernemingen, indien daartoe redenen zijn, kunnen afwijken van de Code ( het pas toe of leg uit principe ). Een meer uitgebreide reactie van Laurus op de Code Tabaksblat vindt u op de pagina s 28 tot en met 32 van dit jaarverslag. Raad van Commissarissen Drs. K.J. Storm, voorzitter P.B.C. Bouchut C.P. Couvreux Drs. F.A. Croon Drs. J.A.N. van Dijk J-B. Hernu Mr. J.M. Hessels 's-hertogenbosch, 8 maart 2004

16 14 Jaarverslag Laurus 2003 B E R I C H Bericht van de Hoofddirectie In de eerste helft van 2003 werd door de Hoofddirectie een herstelplan opgesteld dat aangeeft waar Laurus over vijf jaar wil staan, zowel in financieel opzicht als met de formules, en welke stappen moeten worden genomen om dat doel te bereiken. In 2003 waren alle inspanningen uitdrukkelijk op één doel gericht: herstel van winstgevendheid. Verbetering van de back-office en het stopzetten van verlieslatende activiteiten moesten dit bewerkstelligen. Het rendementsherstel werd - na jaren van verlies - inderdaad totstandgebracht, maar onder andere omstandigheden dan aangenomen in het herstelplan, want in oktober 2003 ontbrandde in de Nederlandse supermarktbranche een hevige prijzenslag. Dat Laurus het jaar ondanks de sterke margedruk die daar het gevolg van was met een bescheiden positief nettoresultaat wist af te sluiten, bevestigde de juistheid van de keuze voor een strakke beheersing van de backoffice kosten. Tegelijkertijd echter demonstreerde een tegenvallende identieke-omzetgroei de noodzaak van een scherpere profilering van de winkelformules (front-office). Eind 2003 kwam het accent in het herstelbeleid daarom meer op de winkelformules dan op de back-office te liggen. Stopzetten verlieslatende activiteiten Bij het stopzetten van verlieslatende activiteiten werden in 2003 grote slagen gemaakt. Het jaar begon met een test waarbij zes vestigingen van de verlieslatende Konmar Supermarkten werden omgebouwd naar Super De Boer en Edah. Een evaluatie in mei wees uit dat de omgebouwde vestigingen door de gerealiseerde kostenbesparingen een rendementsstijging lieten zien, ook al werd de omzet door de sanering van afdelingen, bijvoorbeeld slijterijen, negatief beïnvloed. Daarop werd besloten ook de overige 79 Konmar Supermarkten om te bouwen. Begin september werd hiermee een aanvang gemaakt en eind 2003 waren er al 40 vestigingen omgebouwd, de meeste naar Super De Boer. De overige vestigingen zullen naar verwachting voor de zomer van 2004 zijn omgebouwd. Daarna zal de Konmar-formule nog uitsluitend bestaan uit de grootschalige Konmar Superstores. Terzake van deze ombouwoperatie is ten laste van het resultaat over 2003 een voorziening van 2 miljoen gevormd. Veel aandacht werd in 2003 besteed aan het afstoten van de verlieslatende Belgische activiteiten. Het desinvesteringsproces verliep moeizaam en voltrok zich in gedeelten, maar zal succesvol worden afgesloten. In het voorjaar werd een belangrijk deel van de Laurus-Belgiumorganisatie verkocht aan het Belgische Colruyt; op 30 april vond de definitieve overdracht plaats. Verkocht werden 26 winkels (21 Battard en vijf Central Cash) en alle groothandelsactiviteiten van Laurus Belgium, waaronder de formules Spar en Eurospar, twee distributiecentra en vier zelfbedieningsgroothandels. Na deze verkoop bezat Laurus nog 28 Central Cash- en Battard-winkels in België. De weg voor verkoop van ook deze winkels werd vrijgemaakt doordat op 30 juni na langdurige onderhandelingen een definitieve CAO voor de betrokken medewerkers met de Belgische vakbonden kon worden gesloten. In augustus bereikte Laurus overeenstemming met Carrefour Belgium over de verkoop van 20 winkels (10 Battard en 10 Central Cash). De winkels worden individueel overgenomen door franchisenemers van Carrefour Belgium, een proces dat in april 2004 moet zijn afgerond. Winkels die op dat moment nog niet zijn overgenomen, worden overgedragen aan Carrefour. Daarmee zullen de food retail activiteiten van Laurus in België definitief zijn beëindigd, aangezien in september nog zes winkels (drie Battard, drie Central Cash) werden verkocht aan Spar Belgium, onderdeel van Colruyt, en in oktober de laatste twee winkels (beide Central Cash) werden gesloten. Na het afstoten van de Belgische activiteiten is Laurus een uitsluitend op Nederland gerichte retailonderneming geworden. Kostenbesparingen In maart 2003 werden de nieuwe afdelingen LIA (Laurus Inkoop en Assortimentsmanagement) en M&S (Marketing & Sales) operationeel. Doordat de inkoopafdeling LIA centraal en onafhankelijk van de M&S-afdelingen van de formules opereert, kon de inkoopkracht worden vergroot. Daarnaast was er sprake van inkoopvoordeel voortvloeiend uit de samenwerking met Casino. Als gevolg hiervan werden in 2003 belangrijke inkoopvoordelen gerealiseerd. Eveneens in maart beëindigde het regionaal distributiecentrum te Heerenveen zijn activiteiten. De distributie van diepvriesproducten vanuit Heerenveen blijft gehandhaafd tot medio Dan is een nieuw diepvriesdistributiecentrum in Drachten gereed.

17 15 T De sluiting van Heerenveen was de eerste stap in een belangrijke ontwikkeling. De logistieke infrastructuur van Laurus, tot 2003 georganiseerd per formule, wordt omgevormd tot een netwerk dat voor een belangrijk gedeelte is ingericht naar regio en goederensoort (droge kruidenierswaren, slow movers en vers). Doel van deze logistieke integratie is het elimineren van overcapaciteit en het behalen van kostenvoordeel. Begin september kondigde Laurus de tweede stap in dit integratieproces aan. In het eerste kwartaal van 2004 werd het versdistributiecentrum in Apeldoorn gesloten en werden ook de versdistributie-activiteiten in het distributiecentrum in s-hertogenbosch beëindigd. Voor het einde van het tweede kwartaal 2004 zal bovendien het slow-moversdistributiecentrum in Hoofddorp worden gesloten. Andere distributiecentra nemen de taken over, waarbij de nog gescheiden distributiestromen voor vers en slow movers van Edah enerzijds en Konmar en Super De Boer anderzijds worden samengevoegd. Tegelijk met de aankondiging van de logistieke integratie maakte Laurus bekend dat het voor verder herstel van het rendement noodzakelijk is het aantal arbeidsplaatsen in de overhead te reduceren. De kostenstructuur moet in overeenstemming worden gebracht met de omvang van de onderneming, die door desinvesteringen - de verkoop van Spar (258 winkels), het sluiten van Basismarkt (166 winkels) en de verkoop van vestigingspunten aan onder andere Sperwer (81 winkels) - aanzienlijk kleiner is geworden. De totale besparing als gevolg van de in september aangekondigde maatregelen zal vanaf miljoen à 16 miljoen op jaarbasis bedragen. Het totaal aantal arbeidsplaatsen dat komt te vervallen zal naar verwachting 360 FTE s zijn, waarvan er aan het einde van het eerste kwartaal van 2004 reeds 190 FTE s geëffectueerd zullen zijn. Terzake van de reorganisaties van logistiek en overhead is ten laste van het resultaat over 2003 een voorziening van 18 miljoen gevormd. De consument bezuinigt In 2003 manifesteerde zich bij de consument onder invloed van de economische teruggang een snelgroeiend prijsbewustzijn, dat onder meer tot uiting kwam in een daling van de uitgaven aan levensmiddelen. De gemiddelde groei van de foodmarkt bedroeg in 2003 slechts 2,3%, terwijl hij in 2002 nog 5,3% was. Sterk in de gunst bij de bezuinigende consument kwam de vaste-lage-prijzensupermarkt, in vaktermen aangeduid als EDLP (Every Day Low Prices)-formule. Deze onderscheidt zich van de zogeheten high-low formule doordat prijspromoties (tijdelijke aanbiedingen) slechts een zeer beperkt deel van de omzet uitmaken. Het prijsvoordeel voor de consument wordt niet verdisconteerd in promoties maar in vaste lage prijzen. EDLP-formules roepen daarmee al snel het beeld op goedkoper te zijn dan hun high-low concurrenten, die wel in aanzienlijke mate prijspromoties bieden. Doordat prijsvergelijkende instanties het prijsvoordeel van deze steeds wisselende promoties doorgaans niet betrekken in hun onderzoeken naar de prijzen van levensmiddelen, wordt dat beeld in de media nog eens bevestigd. De sterk gegroeide concurrentie van met name regionaal actieve vaste-lage-prijzenformules ging in 2003 vooral ten koste van het marktaandeel van de landelijke full-service formules, die van oudsher promotiegericht zijn. Dit was een belangrijke oorzaak van de prijzenslag die in het najaar losbarstte. Prijzenslag Op maandag 20 oktober 2003 voerde supermarktorganisatie Albert Heijn voor zo n duizend producten blijvende prijsverlagingen door. Hiermee loste de marktleider het startschot voor een prijzenslag zoals de Nederlandse levensmiddelenbranche in decennia niet meer heeft meegemaakt. Vrijwel alle supermarktorganisaties reageerden op de aanval van Albert Heijn. De prijzenslag beheerste wekenlang de media. De Laurus-formules Edah, Konmar en Super De Boer vochten hard terug in de prijzenslag. Al op dinsdag 21 oktober hadden alledrie de formules producten blijvend in prijs verlaagd. Nieuwe rondes van prijsverlagingen volgden elkaar in rap tempo op. Na drie weken prijzenslag kon Laurus bekendmaken dat Edah 12% goedkoper was geworden op 780 producten en Super De Boer en Konmar beide 10% op producten. Ook in zuivel reageerde Laurus slagvaardig op de ontwikkelingen. In november introduceerde Laurus voor de drie formules een nieuwe prijsattractieve lijn zuivelproducten onder de naam Mellinde.

18 16 Jaarverslag Laurus 2003 B E R I C H BERICHT VAN DE HOOFDDIRECTIE vervolg Formulepositionering Deelname aan de prijzenslag was voor Laurus onontkoombaar. De Laurus-formules konden de aanval van de marktleider niet onbeantwoord laten zonder zich uit de markt te prijzen. De prijsverlagingen kosten Laurus uiteraard marge, maar daarmee is niet gezegd dat hun effect zich uitsluitend in negatieve termen laat omschrijven. Voor alledrie de formules geldt dat tegenover het doorvoeren van blijvende prijsverlagingen het reduceren van het promotieaandeel in de omzet staat. Dit compenseert een deel van de lagere marge en levert kostenvoordeel in de distributieketen op. Van wezenlijk belang is daarnaast dat de prijsverlagingen bijdragen tot de herpositionering van de formules en in die zin als katalysator van een vernieuwingsproces fungeren. Aan de noodzaak tot prijsverlagingen, die reeds in het herstelplan was voorzien, wordt nu versneld gehoor gegeven. Ook de introductie van een in samenwerking met Casino ontwikkeld en ingekocht C-merk (een zogeheten vechtmerk), dat vanaf het voorjaar van 2004 ter beschikking van alle formules staat, past in deze ontwikkeling. De vernieuwing omvat echter veel meer dan de factor prijs. Ook variabelen als service, kwaliteit en communicatie spelen er een belangrijke rol in. Door deze begrippen per formule anders in te vullen, krijgt iedere formule weer een eigen gezicht in de markt. De Laurus-formules waren de afgelopen jaren te veel naar elkaar toegegroeid en hadden daardoor onvoldoende onderscheidend vermogen. De gevolgen hiervan kwamen in 2003 tot uitdrukking in de identieke-omzetcijfers, die bij alle formules teleurstellend waren. In 2004 zal het accent in het herstelbeleid daarom, na twee jaar van intensieve aandacht voor de back-office, veel sterker op de winkelformules liggen. De opgelopen achterstand zal versneld worden ingehaald, met als uitgangspunt dat de oorspronkelijke positionering van de formules in ere wordt hersteld. Voor investeringen in de filialen is in 2004 circa 66 miljoen uitgetrokken en voor de back-office activiteiten circa 22 miljoen. Daarnaast zijn er natuurlijk ook samenwerkende zelfstandig ondernemers die in winkels investeren. Edah heeft in de afgelopen jaren te veel de trekken van een full-service formule gekregen en was daardoor voor klanten niet meer duidelijk herkenbaar als de discountformule die Edah van oorsprong is. De formule was qua prijsniveau te zeer opgeschoven naar het midden van de markt. Edah onderkende dit probleem al geruime tijd voor de prijzenslag; in augustus en september 2003 werden circa 300 merkartikelen alsmede het gehele vleesassortiment in prijs verlaagd. Door de prijzenslag geraakte dit prijsverlagingsbeleid in een stroomversnelling. Verdere maatregelen die Edah weer terug naar de formulewortels zullen brengen, zijn beperking van het assortiment en gedeeltelijke vervanging van A-merken door het kwalitatief gelijkwaardige maar gemiddeld circa 30% goedkopere Edah-huismerk. In 2004 zullen minimaal 500 huismerkproducten aan het Edah-assortiment worden toegevoegd; een opmars die wordt ondersteund door de conversie van de Edah-klantenkaart van een spaarkaart naar een voor producten onder het Edah-merk te gebruiken voordeelkaart. In de communicatie met klanten is Edah bezig de braafheid van zich af te schudden. Eigenzinnige reclame-uitingen waarin vergelijkende reclame niet wordt geschuwd, maken van de formule weer - in de woorden van een landelijk dagblad - het brutaalste jongetje van de klas. Ook de full-service formules Super De Boer en Konmar hadden al plannen voor prijsverlagingen op stapel staan. Door de prijzenslag dalen zij nu in een versneld tempo naar het midden van de markt en komen daarmee in een betere concurrentiepositie ten opzichte van de partijen aan de onderkant van de markt. Konmar zal vanaf medio 2004 nog uitsluitend uit de grootschalige Konmar Superstores bestaan. Een proef, begonnen in 2003 en doorlopend in 2004, waarbij twee Konmar Superstores - in Zwijndrecht en Zoetermeer - ingrijpend werden vernieuwd, leverde bemoedigende resultaten op. Vanaf het voorjaar van 2004 wordt de nieuwe aanpak daarom, gefaseerd, bij alle grootschalige Konmar-vestigingen ingevoerd. De nieuwe positionering kenmerkt zich door vaste lage prijzen voor een groot deel van het assortiment, waarmee Konmar Superstores tot de voordeligste supermarkten van Nederland gaat behoren. Ook verbeterde versafdelingen en extra assortiment in productgroepen als wijnen, internationale artikelen en drogisterij- en non-foodproducten zullen de attractiviteit van de formule vergroten. Lekker veel, lekker vers, lekker laag is de boodschap van Konmar Superstores, een eigentijdse vertaling van de kernwaarden van de oorspronkelijke Konmarformule, die in Den Haag en omstreken lange tijd zeer succesvol opereerde.

19 17 T Super De Boer, gestart in 1998, is de jongste Laurus-formule. De formule bestond nog maar nauwelijks twee jaar toen de plannen voor de éénformulestrategie werden ontvouwd. Omdat er vanaf dat moment geen investeringen meer plaatsvonden in Super De Boer, werd de formuleontwikkeling als het ware bevroren op het niveau van Een van de gevolgen daarvan was dat Super De Boer de afgelopen jaren onvoldoende presteerde in vers, terwijl een uitstekende prestatie in de versgroepen juist een van de speerpunten van de formule had moeten worden. Met de lancering van een krachtig versoffensief heeft Super De Boer in het najaar van 2003 een begin gemaakt met het ongedaan maken van deze achterstand. Tot het einde van 2003 vond, verspreid over diverse versgroepen, de introductie van een groot aantal nieuwe producten plaats. Het betrof een uitgebreide reeks hoogwaardige kant-en-klaarmaaltijden, een nieuwe broodlijn onder de naam Dageraad, een aantal verse soepen en luxe slasoorten en twee nieuwe kaasassortimenten onder de namen Wapenaer en Poldermeester. Het offensief wordt in 2004 vervolgd met initiatieven in andere versassortimenten. In droge kruidenierswaren zal Super De Boer in 2004 profiteren van een aanzienlijke uitbreiding van het huismerkassortiment. Verdergaande kostenreductie Ondanks het voortduren van de prijzenslag in 2004 houdt de Hoofddirectie vast aan het in 2003 opgestelde herstelplan. De prijzenslag heeft echter wel tot een andere prioritering van het herstelproces van de onderneming geleid. De komende tijd moet rekening worden gehouden met fundamenteel lagere marges in de food retail. Dat betekent dat Laurus, evenals alle andere supermarktondernemingen, nog scherper met de kosten van de bedrijfsvoering zal moeten omgaan. Naast de in 2003 aangekondigde kostenbesparende maatregelen - de vermindering van het aantal medewerkers als gevolg van de ombouw van Konmar Supermarkten naar Super De Boer en Edah, de reductie van het aantal medewerkers in overhead en logistiek en de vermindering van het aantal distributiecentra - zullen in 2004 dan ook nog andere kostenbesparingen noodzakelijk zijn. Hoe verstandig een dergelijk kostenreducerend beleid is, lieten de eerste maanden van de prijzenslag zien. Zonder de substantiële kostenbesparingen die in 2003 werden gerealiseerd in de back-office zou Laurus toen zonder twijfel veel meer moeite hebben gehad adequaat te reageren. Voor een deel bouwt de kostenreductie in 2004 voort op maatregelen die al eerder in gang waren gezet, zoals de bestrijding van derving en het verlagen van transportkosten. Voor een ander deel echter draagt hij een nieuw karakter: het is onvermijdelijk dat ook de kosten van de winkelprocessen, inclusief de kosten per gewerkt uur, worden gereduceerd. Deze rationalisatie van winkelprocessen valt samen met de scherpere profilering van de winkelformules die voor 2004 is voorzien. De Hoofddirectie heeft organisatie-adviesbureau McKinsey gevraagd Laurus daarbij te ondersteunen. Stond 2003 voor Laurus nadrukkelijk in het teken van herstel van het rendement, het doel voor 2004 is tweeledig: herpositionering van de formules met behoud van marktaandeel en waar mogelijk vergroting daarvan, alsmede verdergaande reductie van kosten. Vooruitzichten Onduidelijk is hoe de in 2003 begonnen prijzenslag zich in 2004 qua intensiteit verder zal ontwikkelen, terwijl het tempo en de mate waarin de getroffen en nog te treffen maatregelen effect zullen sorteren gedeeltelijk niet voorspelbaar zijn. Gelet op deze onzekerheden onthoudt de Hoofddirectie zich van uitspraken over de ontwikkeling van het resultaat in J.G. Bruijniks, voorzitter G. Mollard H-J. Stoter RA Drs. K.B. Tewarie RA Drs. W-J. Vreezen

20 18 Jaarverslag Laurus 2003 G A N G Gang van zaken Omzet en bedrijfsresultaat In 2003 bedroeg het nettoresultaat van Laurus 9 miljoen, een sterke verbetering ten opzichte van 2002, toen er nog sprake was van een nettoverlies van 128 miljoen. In tegenstelling tot 2002 droeg Laurus in 2003 de last van de verlieslatende Spaanse activiteiten (2002: negatief 23 miljoen) niet meer met zich mee. Daarnaast bleef, mede door de verkoop van een belangrijk deel van de Belgische activiteiten, het verlies inzake België beperkt tot 6 miljoen (2002: negatief 56 miljoen). De in het laatste kwartaal in verband met de prijzenslag doorgevoerde prijsverlagingen hebben het resultaat van Laurus negatief beïnvloed. Door kostenbesparingen in de logistieke infrastructuur, in ICT en in Finance & Administration, alsmede door de ombouw van Konmar Supermarkten naar Super De Boer en Edah is dit effect echter gedeeltelijk gecompenseerd. De geconsolideerde netto-omzet in 2003 bedroeg 4,1 miljard. Dit betekent een forse daling ten opzichte van 2002 ( 5,5 miljard). In Nederland daalde de netto-omzet naar 3,8 miljard (2002: 4,3 miljard). In België daalde de netto-omzet naar 229 miljoen (2002: 583 miljoen). posten (voorheen geclassificeerd als buitengewone baten en lasten) bedroeg 70 miljoen (2002: 16 miljoen). Het bedrijfsresultaat van de Nederlandse kernactiviteiten Edah, Konmar en Super De Boer nam toe van 31 miljoen in 2002 naar 39 miljoen in Het bedrijfsresultaat Nederland voor bijzondere posten bedroeg 82 miljoen (2002: 49 miljoen). Het bedrijfsresultaat van de Belgische activiteiten bedroeg 12 miljoen negatief (2002: 18 miljoen negatief). Bruto-omzetresultaat Het geconsolideerde bruto-omzetresultaat steeg van 18,2% naar 19,3%. In Nederland steeg het bruto-omzetresultaat van 18,6% naar 19,8% als gevolg van onder meer een lagere derving en lagere logistieke kosten. Daarnaast was er sprake van inkoopvoordeel voortvloeiend uit de samenwerking met Casino en de nieuwe inkoopstructuur (Laurus Inkoop en Assortimentsmanagement). Verkoop- en beheerskosten De teruggang is voornamelijk het gevolg van: de verkoop in 2002 van de Spaanse activiteiten, effect 621 miljoen; de verkoop in 2003 van de Belgische activiteiten (363 winkels), effect 354 miljoen; de verkoop en sluiting in van winkels in Nederland (Spar: 258 winkels, Basismarkt: 166 winkels, en 81 vestigingspunten aan onder andere Sperwer), effect circa 286 miljoen; een negatieve ontwikkeling van de identieke (vergelijkbare) consumentenomzet in Nederland, effect circa 120 miljoen. Het geconsolideerde bedrijfsresultaat over 2003 was 27 miljoen positief tegenover 2 miljoen negatief in Deze verbetering werd mede veroorzaakt door de verkoop van verlieslatende activiteiten in België en Spanje, door de vermindering van het aantal medewerkers als gevolg van de ombouw van Konmar Supermarkten naar Super De Boer en Edah, door de eerste effecten van de reorganisatie in de back-office en van de rationalisatie van het logistieke netwerk. Het geconsolideerde bedrijfsresultaat voor bijzondere Door met name de verkoop van de Spaanse en Belgische activiteiten daalden de verkoopkosten met 178 miljoen. De overheadkosten zijn echter nog te hoog in relatie tot de omzet. Ter reductie hiervan is in september 2003 een reorganisatie in gang gezet, die medio 2004 zal zijn afgerond. Als gevolg van kostenverlagende maatregelen en desinvesteringen daalden in 2003 de beheerskosten met 63 miljoen. Een in september 2003 in gang gezette herstructurering van het logistieke netwerk zal medio 2004 zijn voltooid. Van de in 2003 genomen maatregelen wordt vanaf 2005 een jaarlijkse besparing van 14 miljoen à 16 miljoen verwacht. De eerste effecten à circa 8 miljoen zullen reeds in 2004 zichtbaar zijn. In 2004 zullen de kosten van de winkelprocessen eveneens moeten worden verlaagd, daarbij inbegrepen de kosten per gewerkt uur. Bijzondere posten Laurus kende in 2003 bijzondere posten voor een totaal van 43 miljoen, voorheen geclassificeerd als buitengewone

21 19 V A N baten en lasten. Deze bijzondere posten bestonden geheel uit voorzieningen. Voor in 2003 aangekondigde maatregelen en plannen in het kader van de herstructurering van de onderneming werd een voorziening van 20 miljoen getroffen, onderverdeeld in 10 miljoen voor de reorganisatie van de overhead, 8 miljoen voor de reorganisatie van het logistieke netwerk en 2 miljoen voor de reductie van het aantal FTE s als gevolg van de ombouw van Konmar Supermarkten. Als gevolg van de verslechtering van de onroerendgoedmarkt is een bedrag van 15 miljoen (2002: 13 miljoen) toegevoegd aan de voorziening voor huurverplichtingen. Voor de betaling van toekomstige jubileumuitkeringen aan werknemers is een voorziening van 5 miljoen getroffen. Aan de voorziening voor juridische procedures is een bedrag van 3 miljoen toegevoegd. Belastingen De post belastingen over het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening bedraagt 8 miljoen positief (2002: 30 miljoen positief). Het positieve saldo is met name het gevolg van de activering van belastinglatenties inzake verliezen in België ( 14 miljoen), die in Nederland kunnen worden gecompenseerd met toekomstige belastbare resultaten. In 2002 is met betrekking tot het verlies in Spanje een belastinglatentie van 32 miljoen geactiveerd. Vastgoed Desinvesteringen De desinvesteringen in Nederland beperkten zich in 2003 tot de sluiting - in maart - van het regionaal distributiecentrum te Heerenveen en de verkoop van 43 winkels, onder andere aan Sperwer. In het voorjaar werd een belangrijk deel van de verlieslatende Laurus-Belgiumorganisatie verkocht aan het Belgische Colruyt; op 30 april vond de definitieve overdracht plaats. Na deze verkoop bezat Laurus nog 28 winkels in België. In augustus bereikte Laurus overeenstemming met Carrefour Belgium over de verkoop van 20 winkels. De winkels worden in 2004 individueel overgenomen door franchisenemers van Carrefour Belgium, een proces dat in april 2004 moet zijn afgerond. Winkels die dan nog niet zijn overgenomen, worden overgenomen door Carrefour zelf. Omdat er inmiddels ook oplossingen voor de resterende acht winkels zijn gevonden, zijn de food retail activiteiten van Laurus in België daarmee beëindigd. Balans Het balanstotaal bedroeg ultimo miljoen. Dit is een daling van 20% ten opzichte van 2002, die onder andere werd veroorzaakt door de verkoop van de activiteiten in België, de sluiting van het regionaal distributiecentrum in Heerenveen en de verkoop van winkels aan onder andere Sperwer. Met de verkoop van onroerend goed is in 2003 een boekwinst behaald van 10 miljoen (2002: 12 miljoen). Financiële baten en lasten Vermogen Rekening houdend met de voorgestelde winstverdeling steeg het eigen vermogen van 81 miljoen ultimo 2002 naar 90 miljoen ultimo Het saldo van financiële baten en lasten verbeterde van een last van 60 miljoen naar een last van 34 miljoen. De lagere lasten zijn het gevolg van het lagere schuldniveau gedurende 2003 ten opzichte van Daarnaast was er in 2002 een bedrag van 8 miljoen verantwoord als boeterente op een achtergestelde lening en was er sprake van afsluitprovisie voor het financieringsarrangement van het Bankenconsortium in juli Voorzieningen De voorzieningen liepen terug van 114 miljoen naar 99 miljoen. Terzake van de aangekondigde reorganisatie van de overhead en het logistieke netwerk, alsmede de reductie van het aantal arbeidsplaatsen in verband met de ombouw van Konmar Supermarkten is een voorziening getroffen van 20 miljoen. Daarnaast is een bedrag van 15 miljoen

22 20 Jaarverslag Laurus 2003 Z A K E N GANG VAN ZAKEN vervolg gedoteerd aan de voorziening voor huurverplichtingen en een voorziening van 11 miljoen getroffen voor de afvloeiing van medewerkers bij Laurus Belgium. Gedurende 2003 is een bedrag van 40 miljoen aangewend. De aanwending betreft voornamelijk de betalingen verricht in het kader van de uitvoering van reorganisaties, inclusief de huurkosten voor panden die niet dienstbaar zijn aan de bedrijfsuitoefening. van de activiteiten in België, de ombouw van Konmar Supermarkten naar Super De Boer en Edah, de in september aangevangen reorganisatie van overhead en logistiek en van de sluiting van het distributiecentrum in Heerenveen. Voor 2004 wordt een verdere afname van de werkgelegenheid verwacht, die mede veroorzaakt zal worden door de voltooiing van de in september 2003 aangevangen reorganisaties van overhead en logistiek. Schulden Nederland Op balansdatum bedroeg de langlopende bankschuld 403 miljoen (2002: 562 miljoen). De totaal beschikbare faciliteiten bij het Bankenconsortium bedroegen 950 miljoen, voor Nederland 530 miljoen (waarvan opgenomen 143 miljoen), voor Spanje 340 miljoen (waarvan opgenomen 212 miljoen) en voor België 80 miljoen (waarvan opgenomen nihil). De faciliteiten voor Spanje en België waren verstrekt in het kader van de herstructurering van de activiteiten in beide landen. Omdat van de faciliteit voor België geen gebruik is gemaakt, is deze in februari 2004 opgezegd. Naast deze faciliteiten waren in 2003 voor de reorganisaties in België en Spanje nog zogeheten Excess Liability Facilities (ELF s) ten bedrage van 250 miljoen beschikbaar. In overleg met de desbetreffende banken heeft Laurus de ELF s in januari 2004 beëindigd. Laurus verwacht verder geen structurele wijziging in de financiering van de onderneming in Kasstroom Het bedrijfsresultaat vóór bijzondere posten van de Nederlandse activiteiten steeg van 49 miljoen in 2002 naar 82 miljoen in Het bedrijfsresultaat inclusief bijzondere posten van de Nederlandse activiteiten steeg van 31 miljoen in 2002 naar 39 miljoen in De stijging werd veroorzaakt door lagere kosten als gevolg van efficiencymaatregelen in de logistiek en overhead alsmede door een lagere derving. Het gezamenlijk marktaandeel van Edah, Konmar en Super De Boer bedroeg over ,3% (over 2002: 20,3%). De daling van het marktaandeel wordt grotendeels veroorzaakt door de verkoop en sluiting in van winkels (Spar: 258 winkels, Basismarkt: 166 winkels en 81 vestigingspunten aan onder andere Sperwer). De tweede oorzaak ligt in de moeilijke marktomstandigheden en de prijzenslag waarin de Nederlandse supermarktbranche in het najaar verwikkeld raakte. De Laurus-formules voerden toen forse prijsverlagingen door. De gezamenlijke identieke (vergelijkbare) consumentenomzet van de drie formules daalde in 2003 met 3,2%. De geldstroom uit operationele activiteiten bedroeg 79 miljoen (2002: 30 miljoen). De geldstroom uit (des)investeringsactiviteiten bedroeg 19 miljoen (2002: negatief 136 miljoen). De kasstroom uit financieringen bedroeg in 2003 negatief 158 miljoen (2002: 184 miljoen). Medewerkers Ultimo 2003 bedroeg het aantal medewerkers tegenover eind Omgerekend naar volledige werktijden betrof het FTE s tegenover FTE s in De daling was vooral het gevolg van de verkoop Edah De consumentenomzet bij Edah bedroeg 1,3 miljard. De identieke (vergelijkbare) consumentenomzet daalde met 0,6%, waarbij de samenwerkende ondernemers een groei van 2,3% en de eigen filialen een daling van 1,4% lieten zien. Eind 2003 waren er 269 winkels (eind 2002: 263), waarvan er 58 (eind 2002: 66) door samenwerkende ondernemers werden geëxploiteerd. Ultimo 2001 waren er 287 Edah-winkels. Het marktaandeel over 2003 kwam uit op 5,5% (2002: 5,7%). Edah realiseerde over 2003 een positief bedrijfsresultaat.

23 21 Konmar De consumentenomzet bij Konmar bedroeg 1,1 miljard. De identieke (vergelijkbare) consumentenomzet daalde met 10,2%. De samenwerkende ondernemers groeiden met 3,4% terwijl de eigen filialen met 10,5% daalden. Het aantal winkels bedroeg eind (eind 2002: 134), waarvan er vier door samenwerkende ondernemers werden geëxploiteerd. Ultimo 2001 waren er 137 Konmar-winkels. Het marktaandeel van Konmar over 2003 bedroeg 4,1% (2002: 5,1%). Het bedrijfsresultaat van Konmar is nog steeds negatief, maar verbeterde ten opzichte van 2002, mede dankzij een lagere derving. Super De Boer De consumentenomzet bij Super De Boer bedroeg 2,1 miljard. De identieke (vergelijkbare) consumentenomzet daalde met 1,7%. Zowel de eigen filialen als de samenwerkende ondernemers lieten een daling zien (respectievelijk 3,6% en 0,7%). Het aantal winkels bedroeg eind (eind 2002: 374), waarvan er 214 (eind 2002: 237) door samenwerkende ondernemers werden geëxploiteerd. Ultimo 2001 waren er 427 Super De Boer-winkels. Het marktaandeel van Super De Boer over 2003 was 8,7% (2002: 9,5%). Super De Boer behaalde een positief bedrijfsresultaat. België Door met name de verkoop van winkels daalde de nettoomzet met 354 miljoen tot 229 miljoen. Het bedrijfsresultaat kwam uit op 12 miljoen negatief (2002: 18 miljoen negatief).

24 22 Jaarverslag Laurus 2003 M E D E W E Medewerkers Vorig jaar heeft Laurus in het kader van het rendementsherstel belangrijke verbeteringen in de back-office gerealiseerd. Teneinde de formules weer een eigen gezicht in de markt te geven, verschoof de nadruk in het laatste kwartaal van 2003 naar de herpositionering van de winkelformules. Daarvoor is Laurus in sterke mate afhankelijk van de deskundigheid en het enthousiasme van zijn medewerkers. In de huidige markt dient de klant op alle mogelijke manieren centraal te staan. Dat vraagt de volledige inzet van alle medewerkers. Laurus wil daar graag de voorwaarden voor scheppen. Het personeelsbeleid van Laurus zal er sterker dan voorheen op gericht zijn medewerkers te stimuleren gebruik te maken van de opleidingen en doorstromingsmogelijkheden die Laurus biedt. Met een louter technische invulling van het personeelsbeleid kan niet worden volstaan, ook kwaliteit en bedrijfscultuur zijn van groot belang. Sinds enige tijd is Laurus daar dan ook serieus mee aan de slag. het sluiten van Basismarkt en de verkoop van vestigingspunten aan onder andere Sperwer is de omzet van Laurus gedaald. De omvang van de organisatie moet met deze veranderde omstandigheden in overeenstemming worden gebracht. Bovendien kent ons land momenteel een dalende economie en bevindt de Nederlandse supermarktbranche zich in een prijzenslag. In dit licht is het onontkoombaar dat in 2004 winkelprocessen verder worden gerationaliseerd en ook de kosten per gewerkt uur worden gereduceerd. De Hoofddirectie heeft organisatie-adviesbureau McKinsey gevraagd Laurus daarbij te ondersteunen. Bedrijven met toekomst worden altijd gekenmerkt door de spirit van de mensen die er werken. Dat Laurus er het afgelopen jaar in is geslaagd tot winstherstel te komen, is in belangrijke mate de verdienste van de medewerkers geweest. Laurus is er trots op zulke medewerkers te hebben. Helaas is het onvermijdelijk dat Laurus tezelfdertijd het aantal arbeidsplaatsen reduceert. Door de verkoop van Spar, Medewerkers Laurus Nederland Fulltimers Parttimers Hulp- en oproepkrachten Totaal Laurus Nederland Fulltime equivalents vrouwen mannen Ultimo 2003 bedroeg het aantal medewerkers in Nederland tegenover eind Omgerekend naar volledige werktijden betrof het FTE s tegenover FTE s in De daling was onder meer het gevolg van de verkoop van vestigingspunten, de sluiting van het distributiecentrum in Heerenveen, de ombouw van Konmar Supermarkten naar Super De Boer en Edah, en de reorganisatie van overhead en logistiek. Voor 2004 wordt een verdere afname van de werkgelegenheid verwacht, die mede veroorzaakt zal worden door de voltooiing van de in september 2003 aangevangen reorganisatie van overhead en logistiek.

25 2,1% 23 R K E R S Medewerkers winkels Laurus Nederland vrouwen mannen Edah Fulltime equivalents Konmar Fulltime equivalents Super De Boer Fulltime equivalents Medewerkers kantoren / logistiek Laurus Nederland vrouwen mannen Kantoren Nederland Fulltime equivalents Logistiek Nederland Fulltime equivalents Leeftijdopbouw winkelmedewerkers Medewerkers Laurus totaal ,9% 1,5% 1,5% 2,1% 6,5% 11,4% 5,9% 11,4% 12,2% 6,5% 12,2% jonger jonger dan 25 dan jaar 25 jaar jaar jaar ,6% 14,6% 66,6% 14,9% 66,6% 14,9% 64,3% 64,3% jaar jaar jaar jaar 55 jaar 55 en jaar ouder en ouder Totaal Laurus Fulltime equivalents

26 24 Jaarverslag Laurus 2003 K W A L I T Zorg voor kwaliteit en milieu Laurus is bezig met een ingrijpende hersteloperatie die veel inspanning vergt. Daar komen een economische recessie en een prijzenslag nog eens bij. Onder die omstandigheden is het een extra uitdaging om ook gestalte te geven aan het thema maatschappelijk verantwoord ondernemen ( MVO ). Niet als verplicht nummer, maar als integraal onderdeel van het ondernemingsbeleid. Zorg voor kwaliteit en milieu betekent voor Laurus het waarborgen van de veiligheid in de voedselketen, verhoging van de kwaliteit van de producten en stimulering van een voor mens, dier en milieu verantwoorde productie. Doelstellingen die in nauwe aansluiting bij de wensen van de klant en in dialoog met maatschappelijke en milieuorganisaties worden verwezenlijkt. Natuurlijk zoekt Laurus daarbij aansluiting bij wat er in het bredere verband van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel ( CBL ) wordt besloten. Zo onderschrijft Laurus het CBL-standpunt dat het huismerk vrij moet zijn van genetisch gemodificeerde organismen, kortweg ggo s. Bij Laurus gaat het om bijna huismerkproducten. Deze zijn vrijwel allemaal ggo-vrij. Momenteel wordt er hard aan gewerkt om ook voor de laatste producten alternatieven te vinden. In 2003 is een traject in gang gezet ter certificering van alle distributiecentra van Laurus op het punt van HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points), een bij wet verplicht voedselveiligheidssysteem. In de eerste twee kwartalen van 2004 worden de versdistributiecentra (te Beilen, Waddinxveen en Someren) gecertificeerd. In het derde kwartaal van 2004 volgen de distributiecentra voor droge kruidenierswaren en diepvries. LIA Vers Laurus ontplooit op verschillende gebieden MVO-initiatieven. Zo probeert de afdeling Laurus Inkoop en Assortimentsmanagement (LIA) Vers waar mogelijk producten van de lokale markt in te kopen, opdat er minder afhankelijkheid bestaat van import uit het buitenland, waar soms andere normen voor voedselveiligheid gelden. Voor agf (aardappelen, groente en fruit), paddestoelen, vlees, brood, kaas en kant-en-klaarmaaltijden werkt LIA Vers zoveel mogelijk met preferred suppliers of dedicated suppliers. Dat betekent dat de afdeling duidelijke afspraken maakt met een beperkt aantal leveranciers, waardoor Laurus meer vat op de voedselketen krijgt en tevens kan werken aan een efficiëntere supply chain en kwaliteitsverbetering. De afdeling LIA Vers werd nog niet zo lang geleden, in maart 2003, operationeel. Niettemin is er op een aantal punten al resultaat geboekt. In de Meetlat Supermarkten 2003 van de Dierenbescherming bijvoorbeeld, neemt de Konmar-formule de derde plaats in voor wat betreft het grootste aantal diervriendelijke producten. En vanaf het tweede kwartaal 2004 zijn bij alle filialen van de Laurusformules de legbatterij-eieren in de ban gedaan. Er zijn naast scharreleieren tevens vrije-uitloopeieren (Edah) en graseieren (Konmar en Super De Boer) verkrijgbaar. Biologische groente en fruit Een heel specifiek aandachtsgebied binnen het MVO-beleid van Laurus vormen de biologische producten. Het aantal biologische producten in het assortiment varieert per formule, afhankelijk van de gemiddelde grootte van de winkels. De grootschalige Konmar Superstores nemen een tweede plaats in voor wat betreft het grootste aantal biologische producten in de Nederlandse supermarktbranche. Dit betreft het vlees-, agf- en het kruidenierswarenassortiment. Bij Super De Boer en Konmar werd in september 2002 in samenwerking met Naturelle, een onderdeel van The Greenery, een nieuw label biologische agf-producten geïntroduceerd: Mens & Natuur. Dit label staat voor een assortiment van inmiddels 30 agf-producten, waaronder broccoli en prei. Mens & Natuur begon met 23 producten, waaraan in oktober 2003 in het kader van een project met de Taskforce Biologische Landbouw zeven biologische groenten - rode en witte kool, venkel, winterpeen, koolraap, rode biet en pompoen - werden toegevoegd. Bijzonder is dat bij deze zeven agf-producten de reguliere producten volledig door biologische zijn vervangen. De reguliere producten zijn dus niet meer beschikbaar in de winkels. Voor enige van deze zeven biologische producten doen Laurus en de Stichting Natuur en Milieu sinds begin 2004 een gezamenlijk project, waarin wordt getracht de keten die het product moet doorlopen transparant te maken voor consumenten. Naast de Mens & Natuur-producten liggen er bij Super De Boer en Konmar ook nog biologische kruiden van het merk The Greenery en biologische voorbewerkte groenten onder het huismerk Super in de winkel.

27 25 E I T Biologisch vlees Ook met biologisch vlees timmert Laurus flink aan de weg. Eind 2003 telde het assortiment van Super De Boer en Konmar 38 items biologisch vlees, van diverse toeleveranciers, en vijf biologische vleeswarensoorten, onder het merk Bio+. Sinds eind 2003 kent ook Edah biologisch vlees, een bijzonderheid voor een lage-prijzenformule. Het betreft vijf producten, die onder het huismerk worden aangeboden. Samen met Nutreco startte Laurus vorig jaar een keten voor biologisch varkensvlees onder huismerk. Was dit vlees vanaf het derde kwartaal van 2003 al te koop in 30 filialen van Super De Boer, vanaf het voorjaar van 2004 zal het in alle filialen van Konmar en Super De Boer verkrijgbaar zijn. In de winkels van de aangesloten zelfstandig ondernemers is nu nog biologisch vlees verkrijgbaar van twee andere leveranciers. Het is de bedoeling ook deze winkels van het door Nutreco geleverde biologisch huismerkvlees te voorzien; Laurus wil vóór medio 2004 tot één preferred supplier voor biologisch vlees komen. De distributie van biologisch vlees zal in 2004 centraal via de eigen distributiecentra geregeld worden. Bovendien zal Laurus overstappen op het runderras Limousin, dat een betere kwaliteit biorundvlees biedt. Ook de aanwezigheid van een intensief promotieprogramma en van een schappenplan maakt duidelijk dat biologisch vlees op weg is zich een vaste plek binnen de Laurus-formules te verwerven. Zo bouwt Laurus stap voor stap, met inachtneming van de marktomstandigheden en de consumentenvraag, aan een goede toekomst voor biologisch vlees. Energie In 1999 heeft het CBL een Meerjarenafspraak gemaakt met het ministerie van Economische Zaken over het energieverbruik van supermarkten. In 2010 moet de supermarktsector ten opzichte van 1995 een reductie van 32% (inspanningsverplichting) en een aandeel van 5% duurzame energie in het energieverbruik hebben bereikt. Duurzame energie wordt verkregen uit zon, wind, water, omgevings- en aardwarmte of biomassa zonder bijstook of bijmenging van kunststoffen, waarbij belangrijke voorwaarden zijn dat bij de opwekking geen schadelijke milieueffecten optreden en dat er geen natuurlijke grondstoffen worden uitgeput. Als gevolg van het structureel invoeren van energiezorg in de organisatie - technische, organisatorische en gedragsmatige maatregelen om het verbruik van energie te minimaliseren - kan Laurus over 2003 aantoonbare besparingen op het energieverbruik melden. Metingen geven aan dat door het plaatsen van energiezuinige installaties in verbouwde of nieuw gebouwde supermarktvestigingen het energieverbruik daar met gemiddeld 7% per jaar is gedaald. Waar Laurus niet op wil besparen is groene stroom. Sinds 2002 neemt Laurus bij Nuon het maximumpercentage groene stroom af dat Nuon kan bieden, opgewekt uit biomassa en kleinschalige waterkracht. In 2002 werd er per winkel kwh groene stroom ingekocht, bij elkaar goed voor circa 10% van het totaalverbruik aan elektriciteit. In 2003 werd dit verhoogd naar kwh per winkel, goed voor circa 20%. Omdat de ingekochte energie ook verbruikt wordt, zou dit betekenen dat Laurus in 2003 de doelstelling van 5% uit de Meerjarenafspraak driemaal heeft overtroffen, ware het niet dat groene stroom vorig jaar officieel nog niet als duurzame energie werd erkend. In 2004 zal dat naar verwachting wel het geval zijn. Logistieke kilometers Begin 2004 is Laurus deelnemer geworden aan Distrivaart. Dit innovatieve vervoersconcept heeft als doel een landelijk dekkend netwerk van gebundeld weg- en watertransport te ontwikkelen voor het vervoer van goederen van fabrieken naar distributiecentra van supermarkten. Doel is reductie van het aantal vrachtwagens op de weg en daarmee een vermindering van de uitstoot van CO 2. De totale hoeveelheid door Laurus verreden logistieke kilometers in 2003 was circa 34 miljoen. Dit resulteerde in een CO 2 -uitstoot van circa ton. Afval In 2003 plaatste Laurus als eerste supermarktorganisatie in Nederland in alle winkels, inclusief de winkels van samenwerkende ondernemers, de afvaltonnen die aanhaken bij de campagne Nederland Schoon van de bier- en frisdrankenindustrie en het CBL. Hiermee levert Laurus een bijdrage aan de inspanning om eind 2005 de afspraken die gemaakt zijn in het Verpakkingsconvenant III en het deelconvenant Zwerfafval te realiseren: 80% minder blikjes en PET-flesjes

28 26 Jaarverslag Laurus 2003 M I L I E U ZORG VOOR KWALITEIT EN MILIEU vervolg in zwerfafval en 45% minder zwerfafval in zijn totaliteit. Uiteraard scheidt Laurus de verschillende afvalstromen: papier, karton, organische reststoffen, folie, vlees en restafval. De wijze waarop deze stromen worden verwerkt verschilt nu nog per formule. Het streven is om waar mogelijk tot een uniforme werkwijze te komen. Intussen voert Laurus al operationele verbeteringen door. De totale hoeveelheid afval die Laurus in 2003 produceerde bedroeg circa ton. De hoeveelheid afval die werd hergebruikt (ter recycling of productie van energie) bedroeg circa ton, eenderde van de totale hoeveelheid. Laurus betaalde in 2003 contributie aan twee stichtingen die initiatieven ter recycling van levensmiddelenverpakkingen ontwikkelen. De contributie, opgelegd naar rato van het aantal op de markt gebrachte verpakkingen, bedroeg in totaal waarvan aan de Stichting Marktwerking Drankenkartons en aan de Stichting Ecoverpakkingen. Overleg Met de Stichting Milieukeur en ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie) is in 2003 overleg gevoerd over de mogelijkheid Nederlandse boeren onder Milieukeur geproduceerde producten aan Laurus te laten leveren, bijvoorbeeld aardappelen, penen, uien en asperges. De Stichting Milieukeur zou in de tweede helft van 2003 namen aanleveren van agrariërs die dergelijke producten willen produceren, maar is daar onvoldoende in geslaagd. Laurus is voorts in gesprek met het Voedingscentrum, over medewerking aan een project dat de inname van zogeheten verborgen vetten moet terugdringen. Met Stichting Reinwater vindt overleg plaats over mogelijkheden om het gebruik van chemische stoffen in producten terug te dringen en de industrie aan te sporen tot meer duidelijkheid over het gebruik daarvan.

29 27 R I S I C O Risico s en risicobeheersing De Nederlandse levensmiddelenmarkt is een verzadigde markt, waarop een relatief beperkt aantal partijen actief is. Kenmerkend voor een dergelijke verdringingsmarkt is dat er van tijd tot tijd een prijzenslag plaatsvindt, waarbij een van de partijen de consumentenprijzen verlaagt in een poging zijn marktaandeel te vergroten. De prijsverlagingen worden meestal door de andere partijen gevolgd, met het gevolg dat het operationele resultaat van de betrokken marktpartijen onder druk komt te staan. De nadelige consequenties van een prijzenslag kunnen gedeeltelijk worden beperkt door een kostenefficiënte en flexibele organisatie. De Nederlandse economie verkeert in recessie, met als gevolg dat de consument prijsgevoeliger is. Dit uit zich in een verschuiving naar de aankoop van relatief goedkopere producten en in het vaker bezoeken van discounters. Laurus is met zijn formules actief in verschillende segmenten van de Nederlandse food retail. Door de multiformule-aanpak kunnen conjuncturele schommelingen gedeeltelijk worden gecompenseerd, waardoor hun invloed op het resultaat geringer is dan wanneer de markt met één enkele formule benaderd zou worden. Laurus bedient de consument enerzijds via eigen winkels (detailhandelsactiviteiten) en anderzijds via samenwerkende zelfstandig ondernemers (groothandelsactiviteiten). Laurus verleent aan zelfstandig ondernemers onder voorwaarden het recht om van een van de winkelformules van Laurus gebruik te maken. De inkoop van goederen en de belevering van de winkels geschieden via de Laurus-organisatie. Indien samenwerkende ondernemers zouden besluiten om zich aan te sluiten bij een andere levensmiddelengrossier zou Laurus vestigingspunten kunnen verliezen. Met de individuele samenwerkende ondernemers zijn evenwel langdurige overeenkomsten aangegaan. Daarnaast is Laurus veelal de hoofdhuurder en in een aantal gevallen de eigenaar van de vestigingspunten. Op basis van de genoemde overeenkomsten en uitgaande van de huidige relevante wetgeving (huur- en mededingingsrecht) is Laurus van mening dat dit risico beheersbaar is. De kostenstructuur van de bedrijfsactiviteiten heeft voor wat betreft de verkoop- en beheerskosten een overwegend vast karakter. Gedacht dient te worden aan langlopende huurcontracten voor (winkel)panden en arbeidscontracten voor onbepaalde tijd. De mogelijkheden om op korte termijn het kostenniveau aan te passen zijn derhalve beperkt, waardoor kostenverlaging in een aantal gevallen herstructureringskosten met zich mee zal brengen. Laurus koopt zijn goederen in bij diverse leveranciers in binnen- en buitenland. Met deze partijen worden - meestal jaarlijks - afspraken gemaakt over de condities. Wijziging van de conditieafspraken kan invloed hebben op het resultaat van Laurus. Op grond van de langdurige relatie die Laurus heeft met de diverse leveranciers, de samenwerking met andere partijen op de inkoopmarkt en de centralisatie van de inkoopfunctie acht Laurus dit risico beheersbaar. De inkoop van goederen vindt overwegend plaats in euro s. Dientengevolge is de invloed van valutaschommelingen op het resultaat van Laurus beperkt. Voor een aantal producten dat door de Laurus-formules verkocht wordt, is er sprake van internationale marktprijzen. Deze prijzen kunnen fluctueren, waarbij prijsverhogingen niet altijd geheel kunnen worden doorberekend in de consumentenprijs. Bij Laurus is in 2002 een financiële herstructurering uitgevoerd waarbij nieuwe aandelen zijn uitgegeven en een herschikking van de bankschuld plaatsvond. De te betalen rentekosten en daarmee het resultaat van Laurus zijn in principe gevoelig voor schommelingen van de rentevoet. Voor een deel van de financiering heeft Laurus echter interest rate swaps (IRS) afgesloten. Als gevolg hiervan is de invloed van renteschommelingen op het resultaat van Laurus beperkt. In het kader van risk management heeft Laurus verzekeringen afgesloten voor de meest voorkomende risico s die samenhangen met de bedrijfsvoering, zoals bedrijfsschade, brand en aansprakelijkheid. Laurus is van mening dat de afgesloten verzekeringen voldoende dekking geven om dergelijke risico s te beheersen en de invloed op het resultaat te minimaliseren. Toekomstige pensioenpremies zijn gedeeltelijk afhankelijk van het rendement op de beleggingen van het pensioenfonds alsmede de effecten van regelgeving van de toezichthoudende instellingen. Een aantal balansposten in de jaarrekening van Laurus is gebaseerd op schattingen en veronderstellingen van het management met betrekking tot toekomstige resultaatontwikkeling. Indien de werkelijkheid hiervan afwijkt, kan dit een significante invloed hebben op de waardering van posten zoals goodwill en actieve belastinglatentie.

30 28 Jaarverslag Laurus 2003 T A B A K S Corporate governance CODE TABAKSBLAT Laurus NV ( Laurus ), met statutaire zetel in s-hertogenbosch, is een in Nederland gevestigde structuurvennootschap waarvan de aandelen zijn toegelaten tot de officiële notering van Euronext Amsterdam. Dit betekent dat de Code Tabaksblat ( Code ) op Laurus van toepassing is. In het navolgende zal worden aangegeven op welke wijze Laurus verwacht invulling te geven aan de naleving van de Code. De toepassing van de Code bij Laurus zal als afzonderlijk agendapunt aan de orde worden gesteld in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders die op 14 mei 2004 te Amsterdam zal worden gehouden. Laurus onderschrijft de doelstellingen die ten grondslag liggen aan de Code. Vertrouwen in de integriteit van bestuurders van (grote) ondernemingen is noodzakelijk. Een grotere openheid en actieve dialoog met alle stakeholders en de samenleving dragen hiertoe bij. Verwachtingen over en weer zullen gebaseerd moeten zijn op respect, goede trouw en realiteitszin. Laurus is voornemens de Code na te leven en zal naar verwachting slechts een beperkt aantal onderdelen van de Code niet toepassen. Volgens de Code zijn afwijkingen niet verwerpelijk; zij kunnen onder omstandigheden juist gerechtvaardigd zijn. Het kunnen toepassen van alle bepalingen is afhankelijk van de concrete omstandigheden waarin de vennootschap en haar aandeelhouders zich bevinden. Niet alle vennootschappen zijn hetzelfde; zij opereren in verschillende markten, de verspreiding van het aandelenbezit is verschillend, aandeelhoudersstructuren kunnen verschillen, etc. Volgens de Code geldt: Uitleggen is naleven na goedkeuring door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Met andere woorden, wanneer de Algemene Vergadering van Aandeelhouders de corporate governance structuur en het corporate governance beleid van de vennootschap expliciet heeft goedgekeurd en zij ook akkoord is gegaan met de gemotiveerde uitleg van de afwijking van één of meer best practice bepalingen, voldoet de desbetreffende vennootschap aan de Code. Bij het navolgende is uitgangspunt de tekst van de Code, de daarbij gegeven toelichting door de Commissie Tabaksblat, alsmede de gangbare interpretatie van de Code in maart Laurus is een Nederlandse naamloze vennootschap waarop het volledige structuurregime van toepassing is. De aandelen Laurus zijn genoteerd op de beurs van Euronext Amsterdam. Laurus kent geen beschermingsmaatregelen tegen vijandelijke overnames; zo heeft Laurus geen beschermingspreferente aandelen. Voorts zijn er geen certificaten van aandelen uitgegeven. Dit betekent dat aandeelhouders van Laurus, indien zij dit wensen, het stemrecht op hun aandelen altijd direct kunnen uitoefenen. Hiermee wordt al aan een van de belangrijkste principes van de Code voldaan. De Franse vennootschap Casino Guichard-Perrachon SA ( Casino ) is grootaandeelhouder van Laurus met een belang van 38,7% van het geplaatste aandelenkapitaal. Casino is genoteerd aan de Euronext-beurs in Parijs en is een van de grotere retailers in Europa. Casino heeft voorts een call optie op Laurus-aandelen die door een drietal Nederlandse banken worden gehouden. Volledige uitoefening van de call optie zal Casino in staat stellen haar totale belang in Laurus uit te breiden tot 51%. De call optie dient uiterlijk op 31 december 2008 te worden uitgeoefend en zal anders vervallen. Ten tijde van de toetreding van Casino als grootaandeelhouder van Laurus is onder meer een corporate governance overeenkomst gesloten. De inhoud van deze overeenkomst bepaalt mede de mate waarin Laurus kan voldoen aan de Code. Zo heeft Casino het recht om drie van de zeven leden van de Raad van Commissarissen van Laurus voor te dragen. Dit aantal zal worden verhoogd tot vijf van de zeven leden wanneer het aandelenbelang van Casino in Laurus op enig moment meer bedraagt dan 50%. De overige leden van de Raad van Commissarissen van Laurus, waaronder de voorzitter, dienen onafhankelijk van Casino te zijn. De voorzitter van de Raad van Commissarissen dient een persoon te zijn die woonachtig is in Nederland. Casino heeft het recht de CEO van Laurus alsmede kandidaten voor andere topfuncties binnen Laurus voor te dragen. De CEO van Laurus dient een in Nederland woonachtig persoon te zijn. De belangrijkste elementen van de corporate governance afspraken tussen Laurus en Casino zijn in 2002 gepubliceerd in het Toelichtend Memorandum van 13 juni 2002 en het Prospectus van 9 juli De afspraken inzake corporate governance tussen Laurus en Casino zullen vervallen indien Casino gedurende een periode van drie achtereenvolgende maanden direct of indirect minder dan 20% van het geplaatste aandelenkapitaal van Laurus heeft gehouden.

31 29 B L A T Bepaalde besluiten van de Raad van Bestuur vereisen de goedkeuring van de Raad van Commissarissen van Laurus. Dit zijn onder meer besluiten tot: de uitgifte van aandelen, beperking of uitsluiting van voorkeursrechten, het toekennen van opties; het aangaan of beëindigen van samenwerkingsverbanden, ingeval het samenwerkingsverband of de beëindiging van ingrijpende betekenis is voor Laurus; het nemen van een deelneming ter waarde van ten minste 25% van het geplaatste aandelenkapitaal en de reserves van Laurus, alsmede het ingrijpend vergroten of verminderen van zulk een kapitaalbelang; het doen van investeringen met een waarde van ten minste 25% van het geplaatste aandelenkapitaal met de reserves van Laurus of met een waarde van ten minste 5 miljoen; voorstellen tot wijziging van de statuten, ontbinding van de onderneming en vermindering van het aandelenkapitaal; het aanvragen van surseance van betaling of faillissement; beëindiging van het dienstverband van een aanzienlijk aantal werknemers, of ingrijpende wijzigingen in de arbeidsvoorwaarden van een aanzienlijk aantal werknemers van Laurus; voorstellen tot een ingrijpende wijziging in de commerciële strategie van Laurus; en nader bepaalde, belangrijke besluiten met betrekking tot de dochtermaatschappijen van Laurus. Besluiten van de Raad van Commissarissen worden aangenomen met een absolute meerderheid van de stemmen in een vergadering, waar ten minste de meerderheid van de Raad van Commissarissen aanwezig of vertegenwoordigd is, behalve in de volgende gevallen. Het reglement van de Raad van Commissarissen van Laurus bepaalt dat, zolang Casino niet meer dan 50% van het geplaatste aandelenkapitaal van Laurus houdt, bepaalde besluiten van de Raad van Commissarissen goedkeuring vereisen van tweederde van de in een vergadering uitgebrachte stemmen. Hieronder vallen besluiten tot goedkeuring van uitgifte van aandelen, het doen van investeringen of desinvesteringen dan wel de aan- of verkoop van ondernemingen of activiteiten ten bedrage van meer dan 12,5 miljoen, en besluiten tot benoeming, schorsing of ontslag van de CEO van Laurus. Casino voorziet Laurus van expertise op het gebied van retail en management, onder meer op het gebied van inkoop, ICT en managementinformatiesystemen, commercieel beleid, winkel lay-out, logistiek, ontwikkeling van huismerken, assortiment en management development, de reorganisatie van verlieslatende activiteiten en de verkoop van activa. Deze dienstverlening vindt plaats op basis van een overeenkomst die voor een periode van drie jaar is aangegaan. Laurus betaalt hiervoor 5 miljoen op jaarbasis aan Casino. De enige statutair bestuurder van Laurus is de heer J.G. Bruijniks. De overige leden van de Hoofddirectie, te weten de heren G. Mollard, H-J. Stoter, K.B. Tewarie en W-J. Vreezen, zijn geen statutair bestuurder van Laurus. De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van Laurus zijn voornemens de uitgangspunten en de best practice bepalingen van de Code, met uitzondering van de hierna aan te geven specifieke punten, toe te passen. De uitzonderingen betreffen de navolgende punten: Code Tabaksblat II.1.1 Een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar. Herbenoeming kan telkens voor een periode van maximaal vier jaar plaatsvinden. Laurus kan deze bepaling niet nakomen omdat deze strijdig is met een bestaande, in 2002 afgesloten, andersluidende overeenkomst. II.2.6 De raad van commissarissen stelt een reglement vast waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit van en transacties in effecten door bestuurders anders dan die uitgegeven door de eigen vennootschap. Het reglement wordt op de website van de vennootschap geplaatst. Een bestuurder meldt veranderingen in zijn bezit aan effecten die betrekking hebben op Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen periodiek, doch ten minste één maal per kwartaal, bij de compliance officer, of, indien de vennootschap geen compliance officer heeft aangewezen, bij de voorzitter van de raad van commissarissen. Een bestuurder die uitsluitend belegt in beursgenoteerde beleggingsfondsen of het vrije beheer van zijn effectenportefeuille

32 30 Jaarverslag Laurus 2003 T A B A K S CODE TABAKSBLAT vervolg door middel van een schriftelijke overeenkomst van lastgeving heeft overgedragen aan een onafhankelijke derde is vrijgesteld van deze laatste bepaling. Laurus is voornemens deze bepaling niet toe te passen. De reden hiervoor is dat de met deze best practice bepaling beoogde doelstellingen moeten worden gerealiseerd met onder meer de Wet Toezicht Effectenverkeer, reglementen van beursgenoteerde vennootschappen inzake de handel in aandelen in de eigen vennootschap, alsmede nieuwe wetgeving gebaseerd op de Market Abuse Richtlijn. Naar verwachting zal deze nieuwe wetgeving in het vierde kwartaal van 2004 worden ingevoerd. Laurus heeft al een aantal jaren een reglement dat voor insiders voorziet in regulering van bezit en transacties in Laurus-effecten. Laurus zal haar reglement aanpassen zodra het geldende wettelijke kader duidelijk is. II.2.7 De maximale vergoeding bij onvrijwillig ontslag bedraagt éénmaal het jaarsalaris (het vaste deel van de bezoldiging). Indien het maximum van éénmaal het jaarsalaris voor een bestuurder die in zijn eerste benoemingstermijn wordt ontslagen kennelijk onredelijk is, komt deze bestuurder in dat geval in aanmerking voor een ontslagvergoeding van maximaal twee maal het jaarsalaris. III.2.1 jº III.2.2, sub f Alle commissarissen, met uitzondering van maximaal één persoon, zijn onafhankelijk in de zin van best practice bepaling III.2.2. Een commissaris geldt als onafhankelijk, indien de hierna te noemen afhankelijkheidscriteria niet op hem van toepassing zijn. Bedoelde afhankelijkheidscriteria zijn dat de betrokken commissaris, dan wel zijn echtgenoot, geregistreerde partner of een andere levensgezel, pleegkind of bloed- of aanverwant tot in de tweede graad: f) bestuurder of commissaris is bij of anderszins vertegenwoordiger is van een rechtspersoon welke ten minste tien procent van de aandelen in de vennootschap houdt, tenzij het gaat om groepsmaatschappijen. Laurus kan niet volledig voldoen aan deze bepaling. In de huidige situatie, waarbij Casino een belang heeft van 38,7%, zijn drie personen (directieleden van Casino) benoemd in de Raad van Commissarissen op voordracht van Casino. Zoals hiervoor is aangeduid, is dit op basis van corporate governance afspraken die in 2002, in het kader van de financiële herstructurering, zijn gemaakt. Deze afspraken zijn toentertijd ook gepubliceerd in het Toelichtend Memorandum van 13 juni 2002 en het Prospectus van 9 juli Voor een toelichting wordt verwezen naar II.1.1. De met de heer Bruijniks gesloten overeenkomst voorziet in een vergoeding bij onvrijwillig ontslag van ten hoogste tweemaal het vaste jaarsalaris. Geen vergoeding zal verschuldigd zijn indien er sprake is van een reden terzake waarvan de bestuurder een ernstig verwijt kan worden gemaakt. III.2.3 Het verslag van de raad van commissarissen vermeldt dat naar het oordeel van de raad van commissarissen is voldaan aan het in beste practice bepaling III.2.1 bepaalde en geeft daarbij aan welke commissaris de raad eventueel als niet-onafhankelijk beschouwt. II.2.14 De vennootschap vermeldt in de toelichting op de jaarrekening in aanvulling op de krachtens artikel 2:383d BW op te nemen informatie, de waarde van de aan het bestuur en het personeel toegekende opties en geeft daarbij aan hoe deze waarde is bepaald. Uit de toelichting bij III.2.1 jº III.2.2, sub f, volgt dat Laurus niet volledig aan deze bepaling kan voldoen. III.5 Samenstelling en rol van drie kerncommissies van de raad van commissarissen Laurus zal deze bepaling toepassen maar merkt op dat de waardering van opties, zoals hier wordt bedoeld, zeer arbitrair is. Terzake bestaan nog geen eenduidige heldere waarderingsregels. Principe: Indien de raad van commissarissen meer dan vier leden omvat, stelt de raad van commissarissen uit zijn midden een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectie- en benoemingscommissie in. De taak van de commissies is om de besluitvorming van de raad van commissarissen voor te

33 31 B L A T bereiden. Indien de raad van commissarissen van vennootschappen besluit tot het niet instellen van een audit, remuneratie- en een selectie- en benoemingscommissie, dan gelden de best practice bepalingen III.5.4, III.5.5, III.5.8, III.5.9, III.5.10, III.5.13, V.1.2, V.2.3 en V.3.1 ten aanzien van de gehele raad van commissarissen. In het verslag van de raad van commissarissen doet de raad verslag van de uitvoering van de taakopdracht van de commissies in het boekjaar. doch ten minste één maal per kwartaal, bij de compliance officer, of, indien de vennootschap geen compliance officer heeft aangesteld, bij de voorzitter van de raad van commissarissen. Een commissaris die uitsluitend belegt in beursgenoteerde beleggingsfondsen of het vrije beheer van zijn effectenportefeuille door middel van een schriftelijke overeenkomst van lastgeving heeft overgedragen aan een onafhankelijke derde is vrijgesteld van deze laatste bepaling. Om praktische redenen is Laurus voornemens de bestaande praktijk, te weten een Audit Committee en een Nomination and Remuneration Committee, zoals deze thans functioneren, te handhaven. Deze beslissing wordt mede gerechtvaardigd door het feit dat Laurus een eenhoofdige statutaire directie heeft. De taken die de Code voorziet voor de remuneratiecommissie en de selectie- en benoemingscommissie zullen bij Laurus worden uitgevoerd door het Nomination and Remuneration Committee. III.6.6 Een gedelegeerd commissaris is een commissaris met een bijzondere taak. De delegatie kan niet verder gaan dan de taken die de raad van commissarissen zelf heeft en omvat niet het besturen van de vennootschap. Zij strekt tot intensiever toezicht en advies en meer geregeld overleg met het bestuur. Het gedelegeerd commissariaat is slechts van tijdelijke aard. De delegatie kan niet de taak en bevoegdheid van de raad van commissarissen wegnemen. De gedelegeerd commissaris blijft lid van de raad van commissarissen. Op grond van de met Casino afgesloten corporate governance overeenkomst is de heer Hernu gedelegeerd om nauw samen te werken met de CEO van Laurus. Met Casino is overeenstemming bereikt, dat de heer Hernu bij de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 14 mei 2004 zal terugtreden als gedelegeerd commissaris en zal aanblijven als gewoon commissaris. III.7.3 De raad van commissarissen stelt een reglement vast waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit van en transacties in effecten door commissarissen anders dan die uitgegeven door de eigen vennootschap. Het reglement wordt op de website van de vennootschap geplaatst. Een commissaris meldt veranderingen in zijn bezit aan effecten die betrekking hebben op Nederlandse beursgenoteerde vennootschappen periodiek, Laurus zal deze bepaling vooralsnog niet toepassen. Voor een toelichting wordt verwezen naar II.2.6. IV.3.1 Analistenbijeenkomsten, analistenpresentaties, presentaties aan (institutionele) beleggers en persconferenties worden vooraf via de website van de vennootschap en persberichten aangekondigd. Alle aandeelhouders kunnen deze bijeenkomsten en presentaties gelijktijdig volgen door middel van webcasting, telefoonlijnen, of anderszins. De presentaties worden na afloop van de bijeenkomsten op de website van de vennootschap geplaatst. Laurus zal deze ruim geformuleerde best practice bepaling toepassen voor persconferenties en belangrijke bijeenkomsten met analisten en/of beleggers voor zover deze door of namens Laurus zelf zijn georganiseerd. Daarnaast zal Laurus deze bepaling ook toepassen bij haar (Algemene) Vergaderingen van Aandeelhouders. IV.3.5 Het bestuur en de raad van commissarissen verschaffen de algemene vergadering van aandeelhouders alle verlangde informatie, tenzij een zwaarwichtig belang van de vennootschap zich daartegen verzet. Indien door het bestuur en de raad van commissarissen op een zwaarwichtig belang een beroep wordt gedaan, wordt dit beroep gemotiveerd toegelicht. Laurus zal deze bepaling toepassen voor zover het relevante verzoeken betreft en de vergaderorde hierdoor niet wordt geschaad. Indien het bestuur of de Raad van Commissarissen zich beroept op een zwaarwegend belang, zal dit worden toegelicht voor zover deze toelichting op zichzelf niet schadelijk is voor Laurus.

34 32 Jaarverslag Laurus 2003 I F R S CODE TABAKSBLAT vervolg IV.3.7 Indien de wet of de statuten van de vennootschap een goedkeuringsrecht aan de algemene vergadering van aandeelhouders verleent (bijvoorbeeld optieregelingen, ingrijpende besluiten bedoeld in ontwerpartikel 2:107a BW) of het bestuur dan wel de raad van commissarissen een delegatie van bevoegdheden vraagt (bijvoorbeeld uitgifte van aandelen, machtiging tot inkoop van aandelen), lichten het bestuur en de raad van commissarissen de algemene vergadering van aandeelhouders door middel van een aandeelhouderscirculaire in over alle feiten en omstandigheden die relevant zijn voor de te verlenen goedkeuring/delegatie/machtiging. De aandeelhouderscirculaire wordt in ieder geval op de website van de vennootschap geplaatst. In de aandeelhouderscirculaire zal een uitgebreide en adequate toelichting op de agenda worden gegeven en zullen de meest relevante feiten en omstandigheden nader uiteen worden gezet. Voor het overige is Laurus voornemens de Code toe te passen, voor zover deze op Laurus van toepassing is. Dit betekent bijvoorbeeld dat de best practice bepalingen III.8.1 tot en met III.8.4 (one-tier management structure), IV.1.1 (doorbreken bindende voordracht) en IV.2.1 tot en met IV.2.8 (certificaten van aandelen en rol van het administratiekantoor) niet van toepassing zijn en derhalve niet hoeven te worden nageleefd. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor de speciale verplichtingen die rusten op institutionele beleggers en zijn verwoord in de best practice bepalingen IV.4.1 tot en met IV.4.3. De toepassing van de Code is op onderdelen afhankelijk van nadere uitwerking (aanpassing van regelingen en dergelijke) die in de loop van 2004 is voorzien. Zolang dit niet is gebeurd, zullen de bestaande regelingen van toepassing blijven. Een deel van de principes en best practice bepalingen van de Code kan eerst worden toegepast nadat de wetgever hiervoor een wettelijke basis heeft gecreëerd. Voor zover de Code strijdig is met wettelijke bepalingen waarvan, bijvoorbeeld in de statuten, niet mag worden afgeweken, zal Laurus de wet volgen. Dit geldt eveneens voor zover het Laurus op grond van bestaande verplichtingen of afspraken niet vrij staat haar statuten aan de Code aan te passen. Overgang naar International Financial Reporting Standards Als beursgenoteerde onderneming dient Laurus met ingang van het boekjaar 2005 de geconsolideerde jaarrekening op te stellen overeenkomstig de bepalingen van IFRS. De geconsolideerde jaarrekening 2003 van Laurus is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Als voorbereiding op de invoering van IFRS heeft Laurus in 2003 een inventarisatie in hoofdlijnen uitgevoerd naar de mogelijke consequenties die een overgang van de huidige verslaggevingregels naar IFRS, op basis van de huidige standaarden, met zich meebrengt. Laurus heeft thans een aantal belangrijke verschillen geïdentificeerd ten aanzien van: de behandeling van pensioenkosten en daarmee samenhangende voorzieningen; de behandeling van sale & lease-back transacties inzake onroerend goed in voorgaande jaren; de verwerking van interest rate swaps; het niet langer lineair afschrijven van goodwill en diverse toelichtingen op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. Het proces om alle verschillen te identificeren is nog niet afgerond. Bovenstaande opsomming dient derhalve niet als een definitieve en/of limitatieve lijst te worden geïnterpreteerd van de verschillen tussen de huidige verslaggevingregels en IFRS die mogelijk van invloed zijn op de jaarrekening van Laurus. De organen die betrokken zijn bij de vaststelling van IFRS hebben voortdurend verbeterprojecten in behandeling die kunnen leiden tot significante wijzigingen van standaarden. Door Laurus worden wijzigingen in IFRSstandaarden gevolgd en wordt beoordeeld in hoeverre deze consequenties voor de geconsolideerde jaarrekening zullen hebben.

35 33

36 34 Jaarrekening (x 1 miljoen)

37 35 Geconsolideerde balans (voor voorgestelde winstbestemming) (x 1 miljoen) 31 december 31 december Activa Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen Totaal Passiva Eigen vermogen Aandeel van derden 2 2 Nog niet gerealiseerde winst op verkochte panden Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal

38 36 Jaarverslag Laurus Geconsolideerde winst- en verliesrekening (x 1 miljoen) Netto omzet Kostprijs van de omzet (3.281) (4.482) Bruto omzetresultaat Verkoopkosten (589) (767) Beheerskosten (178) (241) Onroerendgoedresultaten Bedrijfsresultaat 27 (2) Resultaat uit desinvesteringen 8 (97) 35 (99) Financiële baten en lasten (34) (60) Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting 1 (159) Belasting resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 8 30 Resultaat deelnemingen - 1 Netto resultaat 9 (128)

39 37 (x 1 miljoen) Netto omzet per land Nederland Spanje België Netto omzet Bedrijfsresultaat per land Nederland Spanje - (15) België (12) (18) Bedrijfsresultaat 27 (2) Winst per aandeel Winst per aandeel (in ) 0,02 (0,38) Winst per aandeel (in, fully diluted) 0,02 (0,38) Winst per aandeel (in, full potential) 0,02 (0,22)

40 38 Jaarverslag Laurus Geconsolideerd kasstroomoverzicht (x 1 miljoen) Netto resultaat 9 (128) Afschrijvingen en waardeverminderingen Transactieresultaat desinvestering deelnemingen (7) 41 Cash flow Mutatie belastinglatenties 1 3 Mutatie voorzieningen (8) 8 Mutatie nog niet gerealiseerde winst op verkochte panden - (1) Mutatie voorraden 29 - Mutatie vorderingen 4 39 Mutatie handelscrediteuren (49) (27) Mutatie overige schulden 7 (48) (16) (26) Totaal geldstroom uit operationele activiteiten Netto investeringen Immateriële vaste activa 2 (5) Materiële vaste activa (79) (28) Desinvesteringen Financiële vaste activa Desinvestering België (2002: Spanje) 55 (160) Overige desinvesteringen - 31 Totaal geldstroom uit investeringsactiviteiten 19 (136)

41 39 (x 1 miljoen) Eigen vermogen Kapitaalstortingen Vreemd vermogen Aflossingen (158) (201) (158) (201) Totaal geldstroom uit financieringsactiviteiten (158) 184 Totaal netto geldstroom (60) 78 Netto liquide middelen begin boekjaar Netto geldstroom (60) 78 Netto liquide middelen einde boekjaar Het geconsolideerde kasstroomoverzicht is samengesteld op basis van de zogenoemde indirecte methode, waarbij ten aanzien van de netto kasstroom uit operationele activiteiten het resultaat na belastingen wordt gecorrigeerd voor die posten in de winst- en verliesrekening die niet leiden tot ontvangsten c.q. uitgaven in het boekjaar. Een aantal posten in het kasstroomoverzicht zoals de mutaties voorraden, vorderingen, handelscrediteuren en overige schulden komt niet overeen met de mutaties in de desbetreffende balansrekeningen, voornamelijk door de deconsolidatie van Laurus Belgium.

42 40 Jaarverslag Laurus Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat Algemene toelichting Boekjaar Statutair valt het boekjaar samen met het kalenderjaar. De verslaglegging vindt plaats overeenkomstig de internationale weeknummering. Het verslagjaar bestond evenals in 2002 uit 52 weken. De feitelijke afsluiting van het boekjaar heeft derhalve plaatsgevonden op 28 december 2003, respectievelijk 29 december Criteria voor opstelling van de jaarrekening De financiële gegevens van de vennootschap en van alle groepsmaatschappijen worden geconsolideerd. Bij de consolidatie zijn onderlinge transacties, vorderingen en schulden geëlimineerd, alsmede winsten voor zover zij nog niet per balansdatum in groepsverband zijn gerealiseerd. De belangrijkste in de consolidatie opgenomen maatschappijen per 31 december 2003 zijn, met inachtneming van het gestelde in Boek 2 BW artikelen 379 en 414, vermeld op pagina 72. De financiële gegevens van Laurus NV ( Laurus ) zijn verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, zodat is volstaan met een verkorte vennootschappelijke winst- en verliesrekening overeenkomstig het gestelde in Boek 2 BW artikel 402. Mutaties in de consolidatiekring De vennootschappen Laurus Belgium NV en Etablissements Battard SA zijn met ingang van 30 april 2003 niet meer opgenomen in de consolidatie, als gevolg van de verkoop van deze deelnemingen. De vennootschap Laurus Luxembourg Sarl is met ingang van 18 november 2003 opgeheven. Wijzigingen van de presentatie inzake de balans Met ingang van boekjaren die aanvangen op of na 1 januari 2003 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving bepaald dat een voorgesteld bedrag aan dividenduitkering, dat wordt vastgesteld na de balansdatum, niet (langer) als verplichting op balansdatum mag worden opgenomen. Dientengevolge is er een stelselwijziging doorgevoerd in de presentatie van de balans en wordt deze nu gepresenteerd vóór resultaatbestemming. Het resultaat na belastingen over het boekjaar is opgenomen in de post onverdeelde winst in het eigen vermogen. De vergelijkende cijfers zijn overeenkomstig aangepast. Met ingang van boekjaren die aanvangen op of na 1 januari 2003 is Richtlijn 270 van de Raad voor de Jaarverslaggeving van toepassing. Deze richtlijn maakt een onderscheid tussen bijzondere en buitengewone baten en lasten. Bijzondere posten zijn baten of lasten die voortvloeien uit gebeurtenissen of transacties die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang, of het incidentele karakter afzonderlijk dienen te worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven. Bijna alle posten welke in het verleden als buitengewoon werden beschouwd dienen vanaf 1 januari 2003 als bijzondere posten behorende tot de gewone bedrijfsuitoefening te worden verwerkt en toegelicht. De vergelijkende cijfers zijn overeenkomstig aangepast.

43 41 Gebruik van schattingen Bij het opstellen van de jaarrekening maakt de ondernemingsleiding, overeenkomstig algemeen geldende grondslagen, bepaalde schattingen en veronderstellingen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke resultaten kunnen van deze schattingen afwijken. Verslaggevingsvaluta Laurus rapporteert haar jaarrekening in euro s. Historische kostprijs Voor de waardering van de activa en passiva alsmede de bepaling van het resultaat wordt uitgegaan van het historische kostprijsbeginsel. Nominale waarde Alle activa en passiva worden gewaardeerd op nominale waarde, voor zover niet anders vermeld. Op deze waarde worden de afschrijvingen en noodzakelijk geachte voorzieningen in mindering gebracht. Vreemde valuta In de balans worden bedragen in vreemde valuta omgerekend tegen koersen per balansdatum. Transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. De in vreemde valuta uitgedrukte posten in de balans van geconsolideerde buitenlandse ondernemingen worden omgerekend tegen de koersen per balansdatum. De winst- en verliesrekening wordt omgerekend tegen een gemiddelde koers van het boekjaar. Koersverschillen komen ten gunste of ten laste van het resultaat, met uitzondering van koersverschillen die ontstaan bij omrekening in euro s van het eigen vermogen van geconsolideerde ondernemingen buiten de eurozone; deze koersverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. Balans Immateriële vaste activa - Goodwill Het verschil tussen de verkrijgingsprijs betaald bij de verwerving van een deelneming of vestigingspunt en de netto vermogenswaarde op basis van de grondslagen van Laurus wordt sinds 1 januari 2000 geactiveerd. De goodwill wordt volgens de lineaire methode afgeschreven over de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar. De goodwill verband houdend met de verwerving van vestigingspunten wordt in de regel in 10 jaar afgeschreven. Indien zich zodanige feiten of omstandigheden voordoen dat gerede twijfel ontstaat over de vraag of de boekwaarde zal worden terugverdiend, wordt een berekening gemaakt waarbij de boekwaarde van de desbetreffende activa vergeleken wordt met de toekomstige kasstromen en vindt zonodig een afwaardering plaats. Materiële vaste activa Waardering vindt plaats tegen aanschafprijs, verminderd met de hierop gebaseerde lineaire afschrijvingen. De afschrijvingsduur wordt bepaald door de verwachte economische levensduur. Over investeringen in de loop van het jaar wordt tijdsevenredig afgeschreven. Boekresultaten

44 42 Jaarverslag Laurus GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA vervolg zijn onder de afschrijvingen opgenomen. De waardering van materiële vaste activa op basis van vorenstaande grondslagen wordt vervangen door waardering op lagere bedrijfswaarde indien daartoe aanleiding is c.q. door de lagere verwachte opbrengstwaarde indien verkoop in het voornemen ligt. De bedrijfswaarde wordt afgeleid uit de indirecte opbrengstwaarde bij tijdelijke voortzetting van een activiteit, inclusief de opbrengstwaarde van de desbetreffende materiële vaste activa na afstoting ervan. De afschrijvingspercentages bedragen: bedrijfsgebouwen 2,5%- 3,0% afbouw onroerende goederen en installaties 10%-12,5% overige bedrijfsmiddelen 10%-33,3% Op bedrijfsterreinen wordt niet afgeschreven. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode op basis van netto vermogenswaarde. Andere deelnemingen waar invloed van betekenis op het beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde volgens de grondslagen van de vennootschap. Als geen invloed van betekenis op het beleid wordt uitgeoefend, wordt gewaardeerd tegen kostprijs na aftrek van een voorziening voor eventuele duurzame waardevermindering. Laatstgenoemde grondslag wordt in het algemeen toegepast indien minder dan 20% van de stemgerechtigde aandelen wordt gehouden. Vorderingen uit hoofde van actieve belastinglatenties worden gewaardeerd indien en voor zover waarschijnlijk is dat deze zullen worden gerealiseerd. De onder de financiële vaste activa opgenomen vorderingen en leningen worden op nominale waarde gewaardeerd, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Voorraden De voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen wegens incourantheid. Daarbij wordt het fifo-systeem gevolgd. De filiaalvoorraden zijn opgenomen inclusief een opslag voor distributiekosten. Vorderingen Waardering vindt plaats tegen nominale waarde onder aftrek van een noodzakelijk geachte voorziening wegens oninbaarheid. Nog niet gerealiseerde winst op verkochte panden Dit betreft uitgestelde winst (ter compensatie van hogere huurlasten) uit hoofde van sale en leaseback transacties die in de winst- en verliesrekening wordt verantwoord naar rato van de looptijd van de leasecontracten. Pensioen- en VUT-verplichtingen De voorzieningen voor pensioenverplichtingen zijn gebaseerd op actuariële berekeningen.

45 43 Latente belastingverplichtingen De voorziening voor latente belastingen is berekend als het verschil tussen commerciële en fiscale waardering van activa en passiva tegen het in het desbetreffende land geldende tarief. De latente belastingverplichtingen c.q. vorderingen uit hoofde van tijdelijke verschillen tussen commerciële en fiscale winst worden per fiscale eenheid gesaldeerd. Per saldo actieve latenties worden opgenomen onder financiële vaste activa. Overige voorzieningen Overige voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen en risico s die samenhangen met de bedrijfsactiviteiten waarvan de omvang niet exact is vast te stellen, maar wel redelijkerwijs is in te schatten. Langlopende schulden Deze schulden worden voor de nominale bedragen opgenomen. Het binnen één jaar te betalen deel van deze schulden wordt in de balans opgenomen onder kortlopende schulden. Winst- en verliesrekening Resultaatbepaling algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van geleverde goederen en diensten enerzijds en de kosten gewaardeerd tegen uitgaafprijzen anderzijds. Winsten worden slechts verantwoord voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s die hun oorsprong vinden vóór het einde van het boekjaar worden in acht genomen, indien zij vóór het opstellen van de jaarrekening bekend zijn geworden. Netto omzet Als netto omzet wordt opgenomen de opbrengstwaarde van verkochte goederen en diensten onder aftrek van omzetbelasting en verkoopkortingen. Kostprijs van de omzet De kostprijs omvat de aan de omzet toegerekende inkoopwaarde van de verkochte artikelen, alsmede de kosten van logistiek. Verkoopkosten De verkoopkosten bestaan uit de directe kosten die verband houden met de verkoop en promotionele activiteiten, alsmede de aan verkoopruimten toegerekende kosten. De afschrijving goodwill wordt als verkoopkosten verantwoord. Beheerskosten De beheerskosten geven de totale kosten van de algemene leiding van de concernonderdelen weer, alsmede de kosten van het concernmanagement tezamen met die van zijn adviseurs en toezichthoudende organen.

46 44 Jaarverslag Laurus GRONDSLAGEN VOOR DE WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA vervolg Belastingen Uitgangspunt voor de bepaling van de belasting in de winst- en verliesrekening is het resultaat voor belastingen. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor de verwachte belastinggevolgen van tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva, vastgesteld volgens de fiscale voorschriften enerzijds en de gevolgde bedrijfseconomische grondslagen anderzijds. De hoogte van deze belastinglatenties wordt berekend onder toepassing van de geldende belastingtarieven. Latente belastingvorderingen, met inbegrip van die voortvloeiend uit voorwaartse verliescompensatie, worden gewaardeerd indien en voor zover waarschijnlijk is dat ze zullen worden gerealiseerd. Belastinglatenties worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Resultaat deelnemingen Voor de op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen wordt het aandeel in het resultaat van deze deelnemingen als resultaat verantwoord. Daarnaast wordt als resultaat verantwoord het resultaat behaald op de verkoop van niet-geconsolideerde deelnemingen. Voor de overige deelnemingen omvat het resultaat het bedrag van de toegekende dividenden. Winst per aandeel De berekening van de winst per aandeel vindt plaats op basis van het gewogen gemiddelde van het aantal uitstaande aandelen. In het aantal dilutive shares komt het verschil tot uitdrukking tussen de beurswaarde van de te verkrijgen aandelen en de uitoefenprijs van de opties en warrants. Deze beurswaarde is bepaald aan de hand van de gemiddelde koers over het boekjaar voor bestaande opties en vanaf het moment van toekenning voor nieuwe opties. Het aantal ultimo boekjaar uitstaande aandelen full potential betreft het aantal uitstaande aandelen ultimo boekjaar vermeerderd met de uitstaande optierechten en warrants.

47 45 Toelichting op de geconsolideerde balans (x 1 miljoen) Immateriële vaste activa Goodwill Stand per 1 januari: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (137) (127) Boekwaarde Investeringen 2 5 Afschrijvingen (9) (10) Desinvesteringen (6) - Stand per 31 december Als volgt samengesteld: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (143) (137) Boekwaarde De goodwill die betrekking heeft op Groenwoudt (aanschafprijs 268 miljoen) wordt in verband met het strategische karakter van de vestigingspunten afgeschreven over een periode van 20 jaar. De boekwaarde van de goodwill die betrekking heeft op Groenwoudt bedraagt ultimo miljoen (2002: 136 miljoen). De verwachte resterende levensduur van deze goodwill is 16 jaar. De overige goodwill heeft betrekking op goodwill inzake de verwerving van vestigingspunten. De goodwill inzake de verwerving van vestigingspunten wordt afgeschreven over een periode van 10 jaar.

48 46 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS vervolg (x 1 miljoen) Materiële vaste activa Bedrijfs- Afbouw Overige Totaal Totaal gebouwen en onroerende bedrijfs terreinen goederen en middelen installaties Stand per 1 januari: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (95) (179) (488) (762) (833) Boekwaarde Nieuwe consolidaties/deconsolidaties (29) - - (29) (17) Investeringen Desinvesteringen (12) (7) (8) (27) (16) Afschrijvingen (5) (28) (51) (84) (109) Waardevermindering (24) Overige mutaties (26) (10) 36 - (15) Stand per 31 december Als volgt samengesteld: Aanschafprijs Cumulatieve afschrijvingen (48) (103) (215) (366) (762) Boekwaarde De boekwaarde van door middel van financial lease gefinancierde vaste activa bedroeg 25 miljoen (2002: 28 miljoen). De vennootschap is van deze activa wel economisch maar geen juridisch eigenaar. Als gevolg van het toegenomen financiële belang worden vanaf 1997 de aan derden betaalde, alsmede interne ontwikkelingskosten van computersoftware in de jaarrekening geactiveerd. De boekwaarde hiervan bedroeg ultimo miljoen (2002: 25 miljoen). Ultimo 2002 is een bijzondere last verantwoord van 24 miljoen, zijnde een bijzondere waardevermindering van de activa van de Belgische activiteiten.

49 47 (x 1 miljoen) Financiële vaste activa Niet Latente Overige Totaal Totaal geconsolideerde belastingen financiële deelnemingen vaste activa Stand per 1 januari Nieuwe consolidaties/deconsolidaties - - (6) (6) (6) Verstrekkingen Aflossingen - - (2) (2) (13) Realisatie latente belastingen - (7) - (7) - Saldo toevoegingen/opwaardering Overige - - (15) (15) - Stand per 31 december Het verantwoorde bedrag inzake latente belastingen betreft de waardering van de compensabele verliezen, verband houdend met Laurus Spanje en België, die door middel van voorwaartse verliescompensatie verrekend kunnen worden met toekomstige fiscale winsten in Nederland. Van de latente belastingen zal naar verwachting binnen één jaar circa 10 miljoen worden gerealiseerd. Onder de overige financiële vaste activa zijn aan samenwerkende ondernemers verstrekte rentedragende financieringen ( 14 miljoen) met een looptijd langer dan één jaar opgenomen. Daarnaast is onder de overige financiële vaste activa een waarborgsom ( 6 miljoen) met een looptijd van zeven jaar ten behoeve van een leverancier opgenomen. In het kader van de transactie met CVC inzake de verkoop van Laurus Spanje zijn langlopende leningen verstrekt voor een bedrag van 54 miljoen (2002: 54 miljoen). Het gedeelte van de leningen waarop hypothecaire zekerheden zijn verleend ( 9 miljoen) is ultimo 2003 gewaardeerd. Daarnaast is een bedrag van 15 miljoen verantwoord onder liquide middelen. Dit bedrag staat op een derdenrekening bij een notaris ten behoeve van het verstrekken van toekomstige hypothecaire geldleningen. Het restant van de leningen ( 30 miljoen) is niet gewaardeerd. Voorraden De voorraden betreffen vrijwel uitsluitend handelsvoorraden.

50 48 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS vervolg (x 1 miljoen) Vorderingen Handelsdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Onder overige vorderingen is te vorderen vennootschapsbelasting opgenomen voor een bedrag van 21 miljoen (2002: 21 miljoen). De looptijd van deze vordering is korter dan een jaar. Liquide middelen Van het saldo liquide middelen is een bedrag van 15 miljoen niet ter vrije beschikking. Eigen vermogen Geplaatst Agioreserve Overige Onverdeeld Totaal Totaal kapitaal reserves resultaat Stand per 1 januari voor stelselwijziging 114,8 360,3 (394,0) - 81,1 (175,6) Stelselwijziging ,2 (128,2) - - Stand per 1 januari na stelselwijziging 114,8 360,3 (265,8) (128,2) 81,1 (175,6) Emissie ,9 Resultaatsbestemming - - (128,2) 128,2 - - Resultaat boekjaar ,1 9,1 (128,2) Stand per 31 december 114,8 360,3 (394,0) 9,1 90,2 81,1 Van de agioreserve wordt circa 4 miljoen niet als fiscaal onbelast agio erkend. Vooruitlopend op de goedkeuring van de jaarrekening door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt voorgesteld het resultaat na belasting over 2003 van 9,1 miljoen toe te voegen aan de overige reserves. De emissie in 2002 betrof de uitgifte van aandelen aan Casino, het Bankenconsortium en de toenmalige aandeelhouders tegen een uitgiftekoers van 0,90 na aftrek van emissiekosten ( 15,1 miljoen).

51 49 Geplaatst kapitaal Gewone aandelen 0,20 Het verloop van het aantal aandelen is als volgt: Begin boekjaar Uitgifte van gewone aandelen - Einde boekjaar Het maatschappelijk kapitaal bedraagt (2002: ) bestaande uit gewone aandelen, elk groot 0,20 (2002: 0,20). Aantal gewone uitstaande aandelen Gemiddeld aantal uitstaande aandelen over het boekjaar Gemiddeld aantal aandelen fully diluted (IAS 33) Ultimo jaar aantal aandelen full potential Het aantal uitstaande aandelen is inclusief het door de vennootschap ingekochte aantal aandelen ultimo 2003 volgens onderstaande tabel ten behoeve van optierechten medewerkers. Inkoop eigen aandelen Jaar van inkoop 2000 Aantal ingekochte aandelen begin boekjaar Ingekocht - Verkocht - Aantal ingekochte aandelen ultimo boekjaar Optierechten leidinggevenden Aan een aantal leidinggevenden zijn over de jaren 1999 tot en met 2003 optierechten met een uitoefenperiode van ten hoogste vijf jaar toegekend voor de verwerving van gewone aandelen van nominaal 0,20. Bij volledige uitoefening van de per 31 december 2003 uitstaande optierechten zal door uitgifte het aantal aandelen met toenemen, waardoor circa 31 miljoen aan het eigen vermogen zal worden toegevoegd. Dit betreft 0,9% van het totale aantal uitstaande aandelen. In het jaar 2003 zijn geen optierechten uitgeoefend. In 2003 zijn aan de statutair bestuurder de heer Bruijniks opties toegekend voor de verwerving van gewone aandelen van 0,20 nominaal met een uitoefenprijs van 1,20 met een looptijd van vijf jaar. Ultimo boekjaar had de statutair bestuurder optierechten in bezit. Voormalig statutair bestuurders hadden ultimo boekjaar optierechten in bezit met een gemiddelde uitoefenprijs van 14,44. Aan de commissaris de heer Hernu zijn in 2003, voor rekening

52 50 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS vervolg van Casino, opties toegekend voor de verwerving van gewone aandelen van 0,20 nominaal met een uitoefenprijs van 1,20. Ultimo boekjaar had de heer Hernu opties in bezit. Optierechten leidinggevenden en (voormalig) bestuurders Jaar van Aantal Toegekend Vervallen Uitgeoefend Aantal Uitoefenprijs Expiratietoekenning uitstaande of niet uitstaande in euro jaar opties begin uitgeoefende opties ultimo boekjaar opties boekjaar , , , , , , , , Stand per 31 december De uitoefening van optierechten is gereglementeerd, waarbij de gebruikelijke regels met het oog op voorkoming van misbruik van voorwetenschap van toepassing zijn. Op grond hiervan is het gedurende bepaalde periodes niet toegestaan om opties uit te oefenen. Een aanzienlijk deel van de in 1999 en 2000 toegekende opties is voorwaardelijk uitgegeven. Deze opties kunnen alleen worden uitgeoefend, indien de betrokkene drie jaar na toekenning nog in dienst is bij Laurus. De in 2001, 2002 en 2003 uitgegeven opties zijn verstrekt onder de voorwaarde dat de betrokkene ten minste nog drie jaar na toekenning in dienst is. Indien de betrokkene voordien de onderneming heeft verlaten, komt de opbrengst bij uitoefening slechts gedeeltelijk, tijdsevenredig, toe aan de betrokkene. Optierechten medewerkers Aan een aantal medewerkers is in april 2000 eenmalig een aantal personeelsopties toegekend ter verwerving van gewone aandelen van 0,20 nominaal. Ter dekking van deze verplichting heeft Laurus aandelen ingekocht, hetgeen verwerkt is ten laste van de algemene reserve. Het eigen vermogen zal bij volledige uitoefening toenemen met 11 miljoen. Jaar van Aantal Toegekend Uitgeoefend Aantal Uitoefenprijs Expiratietoekenning uitstaande uitstaande in euro jaar opties begin opties ultimo boekjaar boekjaar ,

53 51 Kop1 (x 1 miljoen) Voorzieningen Pensioen- Latente Voorziening Overige Totaal Totaal en VUT- belasting- voor voorzieningen verplichtingen verplichtingen reorganisaties Stand per 1 januari Nieuwe consolidaties / deconsolidaties (6) (5) (9) - (20) (2) Toevoegingen Aanwendingen (6) - (28) (6) (40) (52) Vrijval (3) (9) (3) - (15) - Overige (2) Stand per 31 december Pensioen- en VUT-verplichtingen De in de balans opgenomen voorziening Pensioen- en VUT-verplichtingen betreft voornamelijk verplichtingen ten aanzien van vervroegde uittreding alsmede verplichtingen uit hoofde van pensioenen in eigen beheer. De overige pensioenverplichtingen voor de Nederlandse medewerkers zijn ondergebracht bij de Stichting Laurus Pensioenfonds ( De Stichting ) en voor een beperkte categorie bij het pensioenfonds van de bedrijfstak. De Stichting is een onafhankelijke rechtspersoon die uitvoering geeft aan het pensioenplan zoals dat binnen Laurus van toepassing is. Het pensioenplan is gebaseerd op een middelloonregeling. Financiering van de regeling vindt plaats door een jaarlijkse betaling van een nettopremie. De nettopremie wordt op individuele basis berekend waarbij gebruik wordt gemaakt van prudente actuariële grondslagen. Daarnaast is Laurus krachtens de financieringsovereenkomst verplicht om een additionele bijdrage te betalen indien de dekkingsgraad van De Stichting lager is dan de overeengekomen dekkingsgraad. Ultimo boekjaar 2003 was dit niet het geval. Om in de toekomst te kunnen voldoen aan de eisen die aan pensioenfondsen worden gesteld zal het pensioenfonds in de komende jaren additionele reserves dienen op te bouwen. Met ingang van 2003 dragen de deelnemers van de pensioenregeling bij in de kosten daarvan. Voorzieningen voor reorganisaties De voorziening voor reorganisaties betreft de afwikkeling van de in 2001 aangekondigde stopgezette integratie van winkelformules in Nederland ( 9 miljoen), de in 2002 aangekondigde reorganisatie van het distributiecentrum te Heerenveen ( 1 miljoen), een voorziening voor de reorganisatie van de Belgische activiteiten ( 6 miljoen), alsmede een voorziening voor de in 2003 aangekondigde reorganisatie van de overhead en het logistieke netwerk en de reductie van het aantal medewerkers bij Konmar Supermarkten ( 20 miljoen). Daarnaast is een bedrag van 31 miljoen opgenomen voor huurverplichtingen inzake leegstaande huurpanden. De nominale huurverplichting van leegstaande panden tot het einde van de overeengekomen contractduur bedraagt 45 miljoen. Overige voorzieningen De post overige voorzieningen betreft een voorziening voor (mogelijke) claims, waaronder claims uit hoofde van afgegeven garanties in het kader van de verkoop van Laurus Spanje aan CVC in 2002

54 52 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS vervolg ( 7 miljoen), alsmede een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen ( 5 miljoen). Voorheen werden jubileumuitkeringen als kosten verantwoord in het jaar van uitbetaling. Van de voorzieningen zal binnen één jaar naar schatting 38 miljoen (2002: 44 miljoen) worden aangewend. De dotaties inzake de voorziening voor de in 2003 aangekondigde reorganisatie ( 20 miljoen), de voorziening voor huurverplichtingen ( 15 miljoen), de voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen ( 5 miljoen) en de voorziening voor (mogelijke) claims ( 3 miljoen) zijn in de resultatenrekening verwerkt als beheerskosten. (x 1 miljoen) Langlopende schulden Gemiddelde rente in procenten Aflossingsverplichtingen na 5 jaar Aflossingsverplichtingen van 1 tot 5 jaar Achtergestelde leningen - 9,29% Hypothecaire leningen 5,49% 5,49% Finance-lease leningen 5,90% 5,90% Schulden aan kredietinstellingen 6,70% 7,66% ,48% 7,65% Laurus beschikt over onderstaande kredietfaciliteiten voor een bedrag van 950 miljoen: Een kredietfaciliteit voor de Nederlandse activiteiten van 450 miljoen (waarvan opgenomen 120 miljoen) beschikbaar tot 31 december In 2007 wordt deze faciliteit met 100 miljoen verminderd. Een rekening-courant faciliteit voor de Nederlandse activiteiten van 80 miljoen (waarvan opgenomen 23 miljoen) beschikbaar tot 31 december Back-up faciliteiten in het kader van de herstructurering van Spanje en België van 420 miljoen (waarvan opgenomen 212 miljoen) beschikbaar tot 31 december In aanvulling op bovengenoemde kredietfaciliteiten beschikt Laurus over een Excess Liability Facility voor een bedrag van 250 miljoen voor Spanje en België. Hiervan kan maximaal 50 miljoen worden aangewend voor België. De holdingmaatschappij Laurus NV is in beginsel niet aansprakelijk voor rente en aflossing van deze faciliteit. Laurus heeft de Excess Liability Facility, na overleg met het Bankenconsortium, in januari 2004 beëindigd.

55 53 Ultimo 2003 hoeft niet voldaan te worden aan specifieke financiële ratio s met betrekking tot de doorlopende kredietfaciliteit, de rekening-courant faciliteit en de back-up faciliteiten Spanje en België. In de toekomst zal Laurus, op geconsolideerde basis, moeten voldoen aan onderstaande financiële ratio s: De totale netto schuld, exclusief de schuld uit hoofde van de back-up faciliteiten Spanje en België, gedeeld door EBITDA Nederland dient maximaal 5 te zijn op 31 december 2004 en 30 juni 2005, en maximaal 4,5 op 31 december 2005 en 30 juni 2006, en daarna maximaal 3. EBITA Nederland gedeeld door de netto interest exclusief de rente van de back-up faciliteiten Spanje en België dient op 31 december 2005 en 30 juni 2006 ten minste 1,5 te zijn en daarna ten minste 2. De berekening van de ratio s vindt plaats op 31 december en 30 juni van elk jaar, over de 12-maandsperiode eindigend op die dag. In verband met de kredietfaciliteiten zijn de volgende zekerheden afgegeven: recht van hypotheek op onroerend goed van de Nederlandse vennootschappen; verpanding van de aandelen, vorderingen en intellectuele eigendommen van alle vennootschappen; verpanding van de voorraden en gelden onderweg van de Nederlandse vennootschappen; verpanding van de activa van de Belgische vennootschap; negatieve verklaring inzake alle activa met pari passu belofte en hoofdelijke aansprakelijkheid van de vennootschap en haar groepsmaatschappijen. De langlopende schulden luiden in euro s. De rentepercentages zijn overwegend gekoppeld aan Euribor. Het hieruit voortvloeiende renterisico is gedeeltelijk afgedekt door middel van interest rate swaps. (x 1 miljoen) Kortlopende schulden Kredietinstellingen 23 2 Aflossingsverplichtingen Handelscrediteuren Sociale lasten en belastingen Overlopende passiva Overige

56 54 Jaarverslag Laurus Niet uit de balans blijkende verplichtingen Koop- en terugkoopverplichtingen Per 31 december 2003 bedroeg het totaal van borgstellingen en overeenkomsten van koop en terugkoop met betrekking tot inventarissen respectievelijk handelsgoederen van de met Laurus samenwerkende ondernemers 41 miljoen (2002: 51 miljoen). Huur- en leaseverplichtingen In 2003 bedroeg het totaal aan langlopende operationele leaseverplichtingen 22,9 miljoen (2002: 18,1 miljoen). Deze contracten lopen af op verschillende tijdstippen in de komende zeven jaar. De komende jaren zijn de volgende verplichtingen opeisbaar: (x 1 miljoen) , , , , ,8 later 0,8 De meest van belang zijnde leaseverplichtingen zijn de leaseverplichtingen met betrekking tot ICT en logistiek (vervoermiddelen). Deze zijn hieronder met bijbehorende bedragen weergegeven. ICT Logistiek , , , , , , later - (x 1 miljoen) Per 31 december 2003 bedroeg de contante waarde van de huur- en leaseverplichtingen 634 miljoen (2002: 686 miljoen), op basis van een rekenrente van 5%. De huurverplichtingen lopen van 1 tot 17 jaar. Garanties en aansprakelijkheid Ten behoeve van financieringsarrangementen voor samenwerkende ondernemers en overige garanties zijn als zekerheid garanties aan banken en accreditieven aan buitenlandse leveranciers verstrekt ten bedrage van 9 miljoen (2002: 10 miljoen). Garanties verkoop Laurus Spanje In het kader van de transactie met CVC met betrekking tot de verkoop van Spanje zijn door Laurus onbeperkte garanties afgegeven voor op de transactiedatum bekende claims en rechtszaken, waaronder mogelijke claims naar aanleiding van het onderzoek door de Spaanse rechtbank inzake de faillissementen van Tragoz en Mas por Menos. Daarnaast zijn garanties afgegeven voor een maximumbedrag van 40 miljoen inzake overige aansprakelijkheden.

57 55 Overige informatie Financiële instrumenten Kredietrisico betreft het risico dat tegenpartijen, met name samenwerkende ondernemers, in gebreke zouden blijven bij het nakomen van contractuele verplichtingen, in casu de aflossing van verstrekte leningen en voorschotten, als gevolg waarvan Laurus verliezen dient te verantwoorden. Teneinde het kredietrisico te beperken, verricht de onderneming doorlopend onderzoek naar de kredietwaardigheid van de bij haar formules aangesloten samenwerkende ondernemers. Afhankelijk van de uitkomst van deze onderzoeken vraagt de onderneming aanvullende zekerheden. Laurus en de aan haar gelieerde ondernemingen hebben een aantal leningen die gedeeltelijk een vast en gedeeltelijk een variabel rentepercentage hebben. Het hieruit voortvloeiende renterisico is grotendeels afgedekt door interest rate swaps, waardoor het effectieve percentage 6,48% bedraagt (2002: 7,65%). Ultimo 2003 is een bedrag van 272 miljoen van de leningen met een variabel rentepercentage door middel van interest rate swaps afgedekt. De interest rate swaps lopen gefaseerd af in de periode oktober 2004 tot juli De (negatieve) fair value van de interest rate swaps is ultimo 2003 niet in de balans tot uitdrukking gebracht. De geschatte marktwaarden van de financiële activa en passiva wijken niet materieel af van de boekwaarden die gebaseerd zijn op de nominale waarden. Waar mogelijk worden liquide middelen belegd en financiële transacties afgesloten bij financiële instellingen met een hoge kredietwaardigheid. Fiscale eenheid Laurus staat aan het hoofd van de Nederlandse fiscale eenheid. Op grond hiervan is Laurus hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. Verbonden partijen Aandeelhouders Als onderdeel van de transactie met Casino is overeengekomen dat grootaandeelhouder Casino Laurus ondersteunt bij haar bedrijfsprocessen (waaronder inkoop, logistiek en ICT). Voor deze ondersteuning is een jaarlijkse vergoeding overeengekomen van 5,0 miljoen. Daarnaast is een vergoeding van 2,0 miljoen per jaar overeengekomen voor de ondersteuning bij de herstructurering van de Belgische activiteiten. In verband met de verkoop van een belangrijk deel van de Belgische activiteiten is deze vergoeding in de loop van 2003 tot 0,7 miljoen verlaagd en met ingang van 1 januari 2004 beëindigd. Vooralsnog eindigt de ondersteuning medio Van een aandeelhouder wordt onroerend goed gehuurd op basis van een tweetal overeenkomsten: één ten behoeve van winkels en één ten behoeve van overig onroerend goed. De totale jaarhuur bedraagt 18,4 miljoen (2002: 18,5 miljoen). De huurovereenkomsten hebben een looptijd tot 2012 voor de winkels en een looptijd tot 2007 voor het overige onroerend goed. De huurovereenkomsten zijn op arm s length condities afgesloten. Ultimo boekjaar was uit hoofde van verschuldigde huren een bedrag van 5,6 miljoen (2002: 5,8 miljoen) opgenomen onder Handelscrediteuren. ABN AMRO Bank, ING Bank en Rabobank (het Bankenconsortium) zijn aandeelhouder van Laurus. Het Bankenconsortium heeft aan Laurus leningen verstrekt met een totale faciliteit van 1,2 miljard. In 2003 zijn aan het Bankenconsortium rente en een beschikbaarheidsstellingprovisie betaald.

58 56 Jaarverslag Laurus Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening (x 1 miljoen) Netto omzet Nederland Spanje België Totaal 2003 Detailhandel Groothandel Overige omzet Detailhandel Groothandel Overige omzet Bedrijfsresultaat Nederland Spanje België Totaal (12) (15) (18) (2) Bedrijfsresultaat voor afschrijving Nederland Spanje België Totaal (11) (13) (9) 117 Overige gesegmenteerde informatie Nederland Spanje België 2003 Activa Verplichtingen Investeringen* Afschrijvingen* Activa Verplichtingen Investeringen* Afschrijvingen* (108) (2) (9) Waardeverminderingen - - (24) Resultaat deelnemingen * Deze opgaven betreffen de investeringen in en de afschrijvingen over zowel de immateriële als de materiële vaste activa.

59 57 (x 1 miljoen) Afschrijvingskosten Immateriële vaste activa 9 10 Materiële vaste activa Kosten medewerkers Bruto salarissen Sociale lasten Pensioenpremies De salariskosten zijn verwerkt onder kostprijs omzet, verkoopkosten en beheerskosten. Aantal medewerkers Het aantal medewerkers in fulltime equivalents ultimo boekjaar: Nederland België Het aantal medewerkers in aantallen ultimo boekjaar: Nederland België Financiële baten en lasten Rentebaten 4 3 Rentelasten (38) (63) (34) (60)

60 58 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING vervolg Resultaat uit desinvesteringen Het resultaat uit desinvesteringen ( 8 miljoen) betreft de afwikkeling van de verkoop van een deel van de Belgische activiteiten. Het negatieve resultaat 2002 ( 97 miljoen) heeft met name betrekking op het transactieresultaat uit hoofde van de verkoop van de Spaanse activiteiten en een bijzondere waardevermindering en herstructureringskosten België. In 2002 zijn deze lasten als buitengewoon gepresenteerd. Met ingang van 2003 worden dergelijke posten als onderdeel van het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening gepresenteerd. De hiermee samenhangende belastingen zijn in de vergelijkende cijfers als belasting resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening verwerkt.

61 59 Belastingen (x (x 11 miljoen) De verschillen tussen de verwachte belasting volgens de gewogen gemiddelde nominale belastingtarieven (34,5%) in Nederland en België en de feitelijke belastingdruk (800%) over het resultaat uit bedrijfsuitoefening kunnen als volgt worden samengevat: Belastingen over het resultaat uit bedrijfsuitoefening 2003 Percentages 2002 Percentages Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting 1 (159) Verwachte belasting op basis van nominaal tarief - 34,5% (54) 34,5% Belastingeffect van: Niet-aftrekbare kosten (afschrijving goodwill) Waardering latente belastingen Niet tot waardering gebrachte verliezen Spanje en België Niet tot waardering gebrachte verliezen als gevolg van herstructureringskosten en impairment activa België 3 (14) Niet tot waardering gebrachte verliezen als gevolg van impairment activa Spanje - (4) Overige 1 (2) Belastingen resultaat uit bedrijfsuitoefening (8) 800% (30) 18,9% De componenten van de belastinglast zijn: Acute belastingen (1) 2 Latente belastingen (7) (32) Belastingen resultaat uit bedrijfsuitoefening (8) (30) Inzake tijdelijke verschillen tussen commerciële en fiscale waarderingen is een bedrag van 2 miljoen (2002: 16 miljoen) onder de voorzieningen opgenomen. Inzake verliezen die voor voorwaartse verliescompensatie in aanmerking komen en tijdelijke verschillen heeft voor een bedrag van 24 miljoen geen waardering plaatsgevonden (2002: 110 miljoen). De daling is met name een gevolg van de verkoop van de Belgische activiteiten.

62 60 Jaarverslag Laurus Vennootschappelijke balans (voor voorgestelde winstbestemming) (x 1 miljoen) Activa 31 december 31 december Vaste activa Financiële vaste activa Vlottende activa Vorderingen Totaal Passiva Eigen vermogen Geplaatst kapitaal Agioreserve Overige reserves (385) (394) Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Kortlopende schulden - - Totaal Vennootschappelijke winst- en verliesrekening (x 1 miljoen) Netto resultaat uit deelnemingen 9 (128)

63 61 Toelichting op de vennootschappelijke balans (x 1 miljoen) Financiële vaste activa Deelnemingen Vorderingen in groepsmaatschappijen op groepsmaatschappijen Totaal 2003 Totaal 2002 Stand per 1 januari Afgestoten belangen (Aflossingen) / verstrekkingen (68) (92) (160) 142 Opwaardering / afwaardering (335) Resultaten deelnemingen (128) Stand per 31 december Vlottende activa Dit betreft de post te ontvangen sociale lasten en belastingen. Eigen vermogen Hiervoor wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans. Langlopende schulden Hiervoor wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans.

64 62 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS vervolg Bezoldiging bestuurders Raad van Bestuur De totale bezoldiging van de Raad van Bestuur bedroeg (2002: ). De bezoldiging van de individuele leden van de Raad van Bestuur was als volgt: (in ) Salaris* Bonus Totaal 2003: J.G. Bruijniks : J.G. Bruijniks J.M. Hessels** J.H. Konings** * Inclusief pensioenlasten ** Via persoonlijke vennootschap Door de Raad van Commissarissen is een bonus toegekend aan de heer Bruijniks. De bonus is gebaseerd op de beoordeling van zijn functioneren als bestuurder en de wijze waarop het herstel van Laurus is ingezet onder zijn leiding. Met de heer Hessels was bij zijn aantreden in maart 2002 als interim-voorzitter van de Raad van Bestuur overeengekomen, dat hij uitsluitend gerechtigd zou zijn tot een vergoeding indien een financiële herstructurering succesvol zou worden afgerond. De bonus, toegekend in 2002, voor de heer Hessels is door de Raad van Commissarissen buiten aanwezigheid van de heer Hessels vastgesteld als blijk van waardering voor zijn bijzondere inzet.

65 63 Raad van Commissarissen De totale bezoldiging van de Raad van Commissarissen bedroeg (2002: ). De bezoldiging van de individuele leden van de Raad van Commissarissen was als volgt: (in ) K.J. Storm P.B.C. Bouchut C.P. Couvreux F.A. Croon J-B. Hernu J.M. Hessels J.A.N. van Dijk M. Ververs R.J. Laan E.Th.A.C. Albada Jelgersma Een aantal commissarissen is gedurende 2003 of 2002 een deel van het jaar lid geweest van de Raad. De bezoldiging is naar rato toegekend. Aandelenbezit en optierechten Laurus NV van de leden van de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen 31 december december 2002 Aandelen Opties Aandelen Opties J.G. Bruijniks J-B. Hernu J.M. Hessels

66 64 Jaarverslag Laurus TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS vervolg De vennootschap heeft behoudens de bestuurder geen werknemers in dienst. Ultimo 2003 was er één lid van de Raad van Bestuur (ultimo 2002: één) en waren er zeven commissarissen (ultimo 2002: zeven) in functie. Raad van Bestuur J.G. Bruijniks Raad van Commissarissen Drs. K.J. Storm P.B.C. Bouchut C.P. Couvreux Drs. F.A. Croon Drs. J.A.N. van Dijk J-B. Hernu Mr. J.M. Hessels s-hertogenbosch, 8 maart 2004

67 65 Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst Artikel 29 Reservering, dividend Uit de winst - het positieve saldo van de winst- en verliesrekening kan door de Raad van Bestuur een deel worden gereserveerd. Het daartoe strekkende besluit van de Raad van Bestuur is onderworpen aan de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. Indien over enig jaar verlies is geleden, wordt over dat jaar geen dividend uitgekeerd. Ook in de volgende jaren kan eerst uitkering plaatshebben nadat het verlies door winst is goedgemaakt. De algemene vergadering kan echter op voorstel van de Raad van Bestuur, na verkregen goedkeuring van de Raad van Commissarissen besluiten zulk een verlies te delgen ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen of ook dividend uit te keren ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen. Het na reservering eventueel overblijvende deel van de winst staat ter vrije beschikking van de algemene vergadering. De Raad van Bestuur kan besluiten tot uitkering van een interim-dividend. Het daartoe strekkende besluit is onderworpen aan de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. Op uitkeringen aan aandeelhouders zijn voorts de artikelen 103, 104 en 105 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing. 1 2 Artikel 30 Uitkeringen in aandelen en ten laste van de reserves De Raad van Bestuur kan besluiten dat een uitkering op aandelen geheel of ten dele plaatsvindt niet in geld, doch in aandelen in de vennootschap. Het daartoe strekkend besluit is onderworpen aan de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. De algemene vergadering kan op voorstel van de Raad van Bestuur dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen, besluiten tot uitkeringen aan houders van aandelen ten laste van het uitkeerbaar deel van het eigen vermogen. Het bepaalde in het voorgaande lid is van overeenkomstige toepassing. Artikel 31 Betaalbaarstelling De betaalbaarstelling van dividenden en andere uitkeringen wordt aangekondigd overeenkomstig artikel 40. De vordering van de aandeelhouder tot uitkering verjaart door een tijdsverloop van vijf jaren. Voorgestelde winstverdeling Vooruitlopend op de goedkeuring van de jaarrekening door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders wordt voorgesteld het resultaat na belasting over 2003 van 9,1 miljoen toe te voegen aan de overige reserves. De vennootschap beschikt niet over vrij uitkeerbare reserves ultimo Dientengevolge kan overeenkomstig artikel 29 lid 2 van de statuten geen dividend over 2003 worden uitgekeerd.

68 66 Jaarverslag Laurus Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2003 van Laurus NV te 's-hertogenbosch gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2003 en van het resultaat over 2003 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Eindhoven, 8 maart 2004 KPMG Accountants N.V.

69 67 Meerjarenoverzicht (x 1 miljoen) Netto omzet Bedrijfsresultaat 27 (2) (136) Netto resultaat 9 (128) (442) (53) 112 Afschrijvingen* Cash flow** (13) Investeringen in immateriële vaste activa Investeringen in materiële vaste activa Eigen vermogen (176) (in %) Solvabiliteit (garantievermogen) in % van balanstotaal 10,4 7,6 (0,2) 16,8 27,6 Eigen vermogen in % van balanstotaal 8,9 6,4 (11,8) 15,5 25,1 Bedrijfsresultaat in % netto omzet 0,7 (0,0) (2,1) 1,8 3,3 Netto winst in % netto omzet 0,2 (2,3) (6,9) (0,8) 2,0 Rendement totaal vermogen 2,7 (0,0) (9,1) 6,6 13,1 Rendement eigen vermogen 10,1 - - (19,9) 32,2 * Afschrijvingen 2002 inclusief waardevermindering activa België ( 24 miljoen). Afschrijvingen 2001 inclusief waardeverminderingen goodwill ( 90 miljoen) en activa Spanje ( 180 miljoen) ** Na correctie transactieresultaat deelnemingen in 2002

70 68 Jaarverslag Laurus MEERJARENOVERZICHT vervolg (in ) Cijfers per aandeel Netto resultaat 0,02 (0,38) (3,41) (0,41) 0,91 Cash flow 0,17 0,17 (0,10) 0,54 1,66 Eigen vermogen 0,16 0,24 (1,36) 2,06 2,81 Dividend ,32 Beurskoers ultimo 1,21 0,87 4,85 10,10 17,90 Koers/winst-verhouding ultimo 76,32 (2,29) (1,42) (24,63) 19,72 Laagste beurskoers 0,87 0,75 2,60 9,20 16,25 Hoogste beurskoers 1,60 5,50 10,75 17,65 27,50 Definities ratio s: Garantievermogen: eigen vermogen plus nog niet gerealiseerde winst op verkochte panden plus achtergestelde leningen. Netto rentedragende schuld: alle rentedragende leningen verminderd met de liquide middelen (net debt). Netto rentedekking: bedrijfsresultaat gedeeld door saldo financiële baten en lasten (interest coverage). Geïnvesteerd vermogen: balanstotaal verminderd met liquide middelen en niet-rentedragende schulden, exclusief voorzieningen. Rentabiliteit geïnvesteerd vermogen: bedrijfsresultaat gedeeld door geïnvesteerd vermogen. Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen: bedrijfsresultaat vermeerderd met afschrijvingen over immateriële en materiële vaste activa (EBITDA). Rendement totaal vermogen: bedrijfsresultaat gedeeld door totale activa. Rendement eigen vermogen: netto resultaat gedeeld door eigen vermogen.

71 69 Informatie voor de aandeelhouders (x 1 miljoen) Kerncijfers Geconsolideerd netto resultaat 9 (128) Geconsolideerd bedrijfsresultaat (EBIT) 27 (2) Bedrijfsresultaat (EBIT) Nederland Bedrijfsresultaat (EBIT) Nederland vóór bijzondere posten Geconsolideerde netto-omzet Financiële baten en lasten (34) (60) Rentedragende schuld De aandelen Laurus zijn genoteerd aan de beurs van Amsterdam, een onderdeel van Euronext. Laurus was met ingang van 4 maart 2003 niet meer opgenomen in de Midkap-index, de Nederlandse graadmeter voor middelgrote fondsen, maar in de NEXT 150-index. Dit was het gevolg van een beleidswijziging van Euronext, waardoor een aantal vastgoedbeleggingsfondsen in de Midkap-index werd opgenomen. Op 22 januari 2004 echter, heeft Euronext bekendgemaakt dat Laurus vanaf 2 maart 2004 weer in de Midkap-index is opgenomen. De rol van liquiditeitsverschaffer voor het aandeel Laurus wordt verzorgd door ABN AMRO Bank. In 2003 hebben op de beurs 215 miljoen transacties in het aandeel Laurus plaatsgevonden (single counted, regulated market). De gemiddelde dagomzet bedroeg aandelen (single counted, regulated market). De marktkapitalisatie bedroeg per 31 december 2003 circa 695 miljoen. Spreiding Per 31 december 2003 was circa 38,7% van het geplaatste aandelenkapitaal in handen van Casino Guichard-Perrachon SA. Casino is sedert 9 juli 2002 grootaandeelhouder in Laurus. Circa 53% van de aandelen wordt gehouden door institutionele beleggers in binnen- en buitenland. De overige 8% wordt gehouden door particulieren, met name in Nederland. Geografisch gezien is het aandelenbezit met 89% vooral geconcentreerd in Frankrijk en de Benelux. Het overige aandelenbezit is als volgt verdeeld: UK 8%, USA 2% en de rest van de wereld 1%. Aandeelhoudersbelangen (Wet Melding Zeggenschap) Bij Laurus zijn de volgende aandeelhoudersbelangen bekend van 5% of groter: ABN AMRO Holding NV te Amsterdam E.Th.A.C. Albada Jelgersma (indirect) Casino Guichard-Perrachon SA te Saint-Étienne (Frankrijk) Exploitatiemaatschappij Beledis te Brasschaat (België) Fortis Utrecht NV te Utrecht ING Groep NV te Amsterdam

72 70 Jaarverslag Laurus INFORMATIE VOOR AANDEELHOUDERS vervolg Aandelen Laurus NV kent, na de statutenwijziging van 9 juli 2002, nog slechts één soort aandelen: te weten gewone aandelen met een nominale waarde van 0,20. Aan het eind van het boekjaar waren er hiervan geplaatst. Met uitzondering van circa één miljoen aandelen, die worden geadministreerd in het register van aandeelhouders, zijn de aandelen opgenomen in het girale effectenverkeer dat door de banken wordt geadministreerd. In het kader van de statutenwijziging op 9 juli 2002 zijn de beschermingspreferente aandelen C afgeschaft. Ook is op 9 juli 2002 de certificering van gewone aandelen afgeschaft. Tot 9 juli 2002 werden uitsluitend certificaten van aandelen Laurus op de beurs verhandeld. Koersverloop Slotkoers 31 december ,21 Laagste koers 2003 ( ) 0,87 Hoogste koers 2003 ( ) 1,60 Slotkoers 31 december ,87 Koersontwikkeling De koers is in het afgelopen boekjaar met 39% gestegen. Dit is beduidend beter dan de stijging van de Next 150-index in dezelfde periode. Financiële agenda 14 mei 2004 Algemene Vergadering van Aandeelhouders 21 juli 2004 Publicatie omzetcijfers tweede kwartaal september 2004 Publicatie halfjaarcijfers oktober 2004 Publicatie omzetcijfers derde kwartaal januari 2005 Publicatie omzetcijfers vierde kwartaal 2004 Dividendbeleid Op grond van wettelijke en statutaire regelingen (zie pagina 65 van dit jaarverslag) moet een vennootschap over vrij uitkeerbare reserves beschikken om dividend uit te kunnen keren. Gelet op de huidige situatie is dat bij Laurus nog niet het geval. In aanvulling op de statutaire regeling voor de verdeling van de winst gelden terzake ook afspraken met de bancaire financiers. Zolang de leverage ratio niet lager is dan drie, is het niet toegestaan om dividend uit te keren. Voorts mag het dividend niet meer bedragen dan ten hoogste de helft van het nettoresultaat in enig jaar. Investor Relations In onze communicatie zijn wij gericht op zowel particuliere als institutionele beleggers. Het doel van de inspanningen van Laurus op het gebied van investor relations is om tijdige, nauwkeurige en volledige informatie te verstrekken over de financiële ontwikkelingen binnen Laurus, zodat beleggers gefundeerde beleggingsbeslissingen kunnen nemen. Wij vergewissen er ons van dat koersgevoelige informatie op hetzelfde tijdstip voor alle beleggers beschikbaar is. Laurus beschikt over een eigen website: met daarop informatie die voor beleggers en analisten van belang kan zijn.

73 71

74 72 Jaarverslag Laurus Overzicht belangrijkste deelnemingen (Situatie per 31 december 2003) Voor zover Laurus, dan wel één of meer meerderheidsdeelnemingen alleen, of tezamen voor minder dan 100% in het geplaatste aandelenkapitaal deelneemt, is het deelnemingspercentage vermeld. Nederland Laurus International BV, s-hertogenbosch* Verenigde De Boer Unigro Beheer BV, Amersfoort* De Boer Unigro Filialen BV, Amersfoort* De Boer Unigro Groothandel BV, Houten* Laurus Nederland BV, Helmond* Konmar BV, Ouder-Amstel* Groenwoudt Food BV, Ede* Nieuwe Weme Supermarkten BV, Heerenveen* Assural BV, s-hertogenbosch* CV De Weerribben, Amsterdam (76,9%) CV Hijkerveld, Amsterdam (76,9%) België Echo SA, Luik Alsmede enkele vennootschappen van gering belang. * Voor deze vennootschappen zijn verklaringen van hoofdelijke aansprakelijkheid afgegeven door de moedervennootschap (artikel 403 Boek 2 BW).

75 Laurus NV Parallelweg AL s-hertogenbosch Postbus AD s-hertogenbosch Tel. (073) Fax (073) Websites Investor relations: zie Ontwerp, vormgeving en prepress Fons van Bindsbergen Fotografie Jan Willem Houweling Druk Deckers Druk (B) Laurus NV

76