Het kind als benadeelde partij in het Nederlandse en Internationale Strafrecht

Transcriptie

1 Het kind als benadeelde partij in het Nederlandse en Internationale Strafrecht Universiteit Leiden, bachelorscriptie BA III Naam: Chloé Simonis Datum: 25 mei 2012 Studentnummer: Studierichting: Rechtsgeleerdheid (voltijd) Vakgebied: Internationaal publiekrecht Scriptiebegeleider: Mr. H. (Helen) Beckmann-Hamzei Aantal woorden (inclusief voetnoten): 5094

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Het kind als benadeelde partij in het Nederlandse strafrecht Definitie van een kind Handelingsbekwaamheid van een kind Het kind als slachtoffer Het kind toevoegen aan het strafproces Voor & Nadelen 9 3. Het kind als benadeelde partij in het Internationale strafrecht Het Internationale Strafhof Thomas Lubanga Dyilo Kind toegang tot het Internationale Strafhof Schadevergoeding bij het Internationale Strafhof Voor & Nadelen Conclusie Literatuurlijst

3 1. Inleiding Vandaag de dag zijn slachtoffers steeds meer van belang voor het strafprocesrecht. Staatssecretaris Teeven heeft bij de Tweede Kamer een wetsvoorstel ingediend om het spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden in het strafproces uit te breiden. Actuele zaken zoals de Amsterdamse zedenzaak in het Nederlandse strafrecht en de zaak tegen Thomas Lubanga Dyilo in het Internationale strafrecht hebben voor veel media aandacht gezorgd, voornamelijk met de reden dat slachtoffers bij deze gruwelijke misdaden minderjarige kinderen zijn. In artikel 51 van het Wetboek van Strafvordering is bepaald wat valt aan te merken als slachtoffer: Als slachtoffer wordt aangemerkt degene die als rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit vermogensschade of ander nadeel heeft ondervonden.. Door beiden zaken is er veel aandacht geschonken aan de vraag wat de rechtspositie is van een minderjarige als slachtoffer. Welke rechten hebben zij in een strafproces? Hierbij kan gedacht worden aan spreekrecht, schadevergoeding. Artikel 3 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) geeft in ieder geval de belangrijkste regel weer, het belang van het kind moet voorop staan bij alle maatregelen die het kind aangaan. In deze scriptie wordt besproken wat de rechtspositie is van minderjarige kinderen als benadeelde partij in het Nederlands en Internationaal strafrecht. Hierbij wordt vooral gekeken naar vraagstukken als; Wat is een kind, is een kind handelingsbekwaam om een klacht in te dienen of een strafproces te starten, en is er een mogelijkheid tot schadevergoeding. Een slachtoffer kan op verschillende manieren deelnemen aan het strafproces. Echter, in het Nederlandse strafrecht heeft het Openbaar Ministerie de exclusieve bevoegdheid om iemand te vervolgen, dit mag het slachtoffer niet. 1 In maart 2012 is in het Internationaal Strafhof de eerste zaak geweest waarin minderjarigen deelnamen aan het strafproces, eerder is dit niet nog niet gebeurd. Waarom mocht een minderjarige deelnamen aan het strafproces? Welke vereisten werden er gesteld aan deze minderjarigen voordat ze mee mochten doen? In het Nederlandse recht is er een mogelijkheid om schadevergoeding te vorderen zonder dat dit via een aparte civiele procedure moet. Je kunt je dan als benadeelde partij in het strafproces voegen. 2 Voor meerderjarige slachtoffers is het gemakkelijker om zich toe te 1 Corstens p Corstens p

4 voegen aan het strafproces. Hoe zit dat met minderjarige kinderen? Door de nieuwe wetgeving is te zien dat in artikel 51e lid 3 van het Wetboek van Strafvordering staat dat minderjarigen vanaf de leeftijd van 12 jaar gebruik kunnen maken van het spreekrecht. Als je jonger bent dan 12 jaar mag je van het spreekrecht gebruik maken wanneer je in staat bent om een redelijke waardering van je belangen te hebben. 3 Hier ligt dus ook het probleem; Wanneer ben je als kind in staat om een redelijke waardering van je belangen te hebben? Door de misdrijven waarvan de minderjarige, slachtoffer is geworden kunnen zij een traumatische ervaring opgelopen hebben. In hoeverre kun je zeggen dat het slachtoffer in staat is om over de gebeurtenis te spreken? Als een kind hier niet toe in staat is, wie mogen dat dan wel? In de Amsterdamse zedenzaak heeft de rechter besloten dat de ouders het recht krijgen om te spreken, omdat de kinderen nog zo jong zijn dat zij niet in staat zijn om voor een rechter hun verhaal te kunnen doen. Vervolgens kijken we naar het Internationale Strafhof, zij hebben een beperkte rechtsmacht. Het Internationale Strafhof behandelt alleen de meest ernstige misdrijven die de internationale gemeenschap in haar geheel aangaan, zoals oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid. 4 Kinderen die hier slachtoffer van zijn, zijn vaak zwaar getraumatiseerd. In hoeverre kunnen zij deelnemen aan dit strafproces? Zoals al eerder is aangegeven staat het belang van het kind voorop bij alle maatregelen die het kind aangaan. 5 3 Artikel 51e lid 3 Sv 4 Artikel 5 lid 1 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 5 Artikel 3 IVRK 4

5 2. Het kind als benadeelde partij in het Nederlands strafrecht 2.1 Definitie van een kind Ieder mens jonger dan 18 jaar wordt beschouwd als een kind. 6 Dit betekent dat het kind dat onder de 18 jaar minderjarige is. Een minderjarige heeft wel bepaalde rechten en plichten, en staat volgens het Nederlands recht onder het gezag van zijn ouders of voogd Handelingsbekwaamheid van een kind Een minderjarige is in beginsel onbekwaam om rechtshandelingen te verrichten of in rechte op te treden, voor zover de wet niet anders bepaalt. 8 Dit houdt in dat de wettelijke vertegenwoordigers toestemming moet verlenen aan de minderjarige voordat hij een bepaalde rechtshandeling kan verrichten. Er wordt aangenomen dat de minderjarige zelfstandig rechtshandelingen kan verrichten zonder toestemming van de wettelijke vertegenwoordigers als in het maatschappelijke verkeer gebruikelijk is voor leeftijdsgenoten. 9 De wettelijke vertegenwoordigers hebben echter niet de absolute macht over het kind, het belang van het kind moet natuurlijk te allen tijde voorop staan bij maatregelen die betrekking hebben op het kind. 10 Toch komen minderjarige dagelijks in aanraking met het verrichten van rechtshandelingen, dit heeft niet tot gevolg dat elke handeling die verricht wordt denk hierbij aan het kopen van kleding vernietigd kan worden. Wel is het mogelijk dat de wettelijke vertegenwoordiger, mits hij het niet eens is met de rechtshandeling van de minderjarige, de rechter verzoekt om deze rechtshandeling te vernietigen. 2.3 Het kind als slachtoffer Sinds kort is er een wijziging van het Wetboek van Strafvordering over de positie van slachtoffers, dit heeft er voor gezorgd dat het slachtoffer een sterker recht heeft in het strafproces. In artikel 51 a lid 1 van het Wetboek van Strafvordering wordt de definitie van 6 Artikel 1 IVRK 7 Artikel 1:245 BW 8 Artikel 1:234 BW 9 Van Mierloo, van Nispen & Polak p Artikel 3 IVRK 5

6 een slachtoffer gegeven: degene die als rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit vermogensschade of ander nadeel heeft ondervonden. Sinds kort heeft het Wetboek van Strafvordering drie opties voor het slachtoffer die hij kan verzoeken tijdens het strafproces, 11 namelijk: 1) Het aanwezigheidsrecht. Het slachtoffer heeft hierbij de mogelijkheid om de zitting bij te wonen; 2) Het spreekrecht. Het slachtoffer heeft hier de mogelijk om tijdens de terechtzitting zijn verhaal te doen. Het slachtoffer kan op deze manier aan de rechter en de andere deelnemers van het proces vertellen over de gebeurtenis en over de gevolgen die hij heeft gehad na het strafbare feit. 3) Als derde mogelijkheid heeft het slachtoffer het recht om tijdens de terechtzitting schadevergoeding van het slachtoffer te eisen, voor de schade die hij als slachtoffer heeft geleden. Het slachtoffer voegt zich dan als benadeelde partij aan het strafproces. Op dit moment geldt dat een minderjarige die de leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt, geen toegang heeft op de terechtzitting. 12 In het nieuwe wetsvoorstel wordt hier een duidelijke verandering in gemaakt. Er wordt een eigen aanwezigheidsrecht toegekend aan de minderjarige. 13 Immers de minderjarige dient ook zijn eigen recht te hebben in de behandeling van de strafzaak. Het eigen aanwezigheidsrecht houdt in dat minderjarige slachtoffers, vanaf 12 jaar, niet kunnen worden uitgesloten van hun eigen strafzaak en mogen zij naast de uitoefening van het spreekrecht de gehele zaak bijwonen. 14 De voorzitter heeft wel de mogelijkheid om minderjarige niet toe te laten bij het strafproces. 15 Het gaat hier dan om het publiek. Sinds 1 januari 2005 heeft het spreekrecht een zelfstandige rechtspositie gekregen in Nederland. 16 De wijziging van het spreekrecht van slachtoffer is één van de meest fundamentele veranderingen voor de versterking van de positie van het slachtoffer. Het geeft de mogelijkheid om in bepaalde gevallen en indien het slachtoffer dit wenst het spreekrecht 11 Mevis p Artikel 269 lid 5 Sv 13 Kamerstukken II, 2011/12, , nr. 3, p. 10 (MvT). 14 Kamerstukken II, 2011/12, , nr. 3, p. 10 (MvT). 15 Kamerstukken II, 2011/12, , nr. 3, p. 10(MvT). 16 de Jong & Heerkens, FJR 2012/47. 6

7 uit te oefenen. Het gaat hier om misdrijven die ten minste een gevangenisstraf van acht jaar of langer bevatten, tenzij het gaat om een uitzonderingsgeval. 17 Artikel 51e lid 3 Wetboek van Strafvordering geeft de mogelijkheid om een minderjarige spreekrecht toe te kennen, mits hij de leeftijd van 12 jaar heeft bereikt. Dit geldt ook voor minderjarigen die de leeftijd van 12 jaar nog niet hebben bereikt maar in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen. 18 De slachtoffers in de Amsterdamse zedenzaak hebben niet de mogelijkheid om hun spreekrecht uit te oefenen, dit omdat zij niet in staat worden geacht een redelijke waardering van hun belangen te hebben. 19 De rechtbank heeft in deze zaak het spreekrecht dan ook aan de wettelijke vertegenwoordigers toegekend. Zij nam in haar overweging mee dat naast het nadeel voor de jonge kinderen in algemene zin ook ouders aanzienlijk nadeel kunnen ondervinden van de tenlastegelegde feiten. 20 Het slachtofferbegrip wordt hier ruim opgevat, zodat aan de wettelijke vertegenwoordigers het spreekrecht wordt toegekend. Door de uitspraak in de Amsterdamse zedenzaak is er een uitbreiding gekomen in de wet. In de eerste plaats wordt artikel 51e lid 2 van het Wetboek van Strafvordering uitgebreid. Dit artikel luidt: Het slachtoffer, de vader of de moeder van een minderjarig slachtoffer die een nauwe persoonlijke betrekking met dat slachtoffer hebben en personen die dat slachtoffer als behorende tot hun gezin verzorgen en opvoeden en in een nauwe persoonlijke betrekking tot het kind staan, kunnen gezamenlijk of elk afzonderlijk, op de terechtzitting een verklaring afleggen over de gevolgen die de strafbare feiten genoemd in het eerste lid, bij hen teweeg hebben gebracht. De wettelijke vertegenwoordigers dienen echter altijd in het belang van de minderjarige te handelen. Artikel 51e lid 6 van het Wetboek van Strafvordering regelt het afgeleide spreekrecht voor slachtoffers die de leeftijd van 12 jaar nog niet hebben bereikt. De wettelijke vertegenwoordigers zijn degene die als eerste in aanmerking komen voor het spreekrecht, er wordt immers aangenomen dat zij degene zijn die de belangen van de minderjarige behartigen. 21 De minderjarige die wel de leeftijd van 12 jaar heeft bereikt maar niet in staat is om zijn verhaal te doen tijdens de terechtzitting heeft de mogelijkheid om een schriftelijke 17 Artikel 51 e lid 4 Sv 18 Artikel 51e lid 3 tweede volzin Sv 19 Rechtbank Amsterdam (Meervoudige strafkamer), 15 december 2011, nr. 16/ Rechtbank Amsterdam (Meervoudige strafkamer), 15 december 2011, nr. 13/ Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3, p. 6 (MvT). 7

8 verklaring op te stellen. 22 Dit wordt dan als processtuk toegevoegd. Het slachtoffer mag geen vertegenwoordiger aanwijzen om de ervaringen te vertellen Het kind toevoegen aan het strafproces De derde mogelijkheid voor het slachtoffer is om zich als benadeelde partij toe te voegen aan het strafproces. Je hebt dan dezelfde rechten als een slachtoffer. 24 Als benadeelde partij heb je de wens op schadevergoeding te krijgen van de verdachte, omdat je rechtstreeks schade hebt geleden door het strafbaar feit. Minderjarige die handelingsonbekwaam zijn kunnen zich alleen als benadeelde partij voegen als zij daartoe uitdrukkelijk gevolmachtigd zijn. 25 De advocaat die namens de minderjarige benadeelde optreedt, heeft een mondelinge of schriftelijke verklaring nodig om namens de wettelijke vertegenwoordigers op te treden. 26 Ook hier mag de minderjarige tussen de jaar aanwezig zijn bij de strafzaak, immers de benadeelde partij heeft dezelfde rechten als een slachtoffer. Voeging is mogelijk tijdens het voorbereidend onderzoek en bij de terechtzitting. 27 De civiele vordering van de benadeelde partij in het strafproces is gebaseerd op de onrechtmatige daad van artikel 6:162 BW. De strafrechter kan de zaak niet-ontvankelijk verklaren als over de vordering al is beslist door de civiele rechter of als zij daar nog aanhangig is. 28 De strafrechter heeft de mogelijkheid om de zaak aan te houden totdat de civiele rechter een vonnis heeft aangewezen, deze mogelijkheid heeft de civiele rechter ook. 29 Een benadeelde partij kan dus voor strafzaken via de civiele rechter en via de strafrechter schadevergoeding vorderen. Er is vereist dat de strafrechter in het vonnis van mening is dat het tenlastegelegde feit bewezen is, dit een strafbaar feit oplevert en de verdachte strafbaar is. 30 Artikel 9 van het Wetboekboek van Strafrecht is hier een uitzondering op. Als aan één 22 Kamerstukken II, 2000/01, , nr. 5, p de Jong & Heerkens, FJR 2012/ Artikel 51d Sv 25 Artikel 51c lid 2 Sv 26 HR 17 december 1996, DD Artikel 51b Sv 28 Kamerstukken I, , , nr. 36b (nadere MvA), blz. 1 & M.S. Groenhuijsen, dissertatie Leiden Schadevergoeding voor slachtoffers van delicten in het strafgeding, Ars Aequi Libri, Nijmegen, 1985, blz Mr. T.B. Trotman & Mr. P.R. Wery, Handboek strafzaken Mevis p

9 van de vereiste niet is voldaan dan is het mogelijk dat de verdachte geen schade hoeft te vergoeden aan het slachtoffer. 31 Bovenstaande is niet de enige manier om een slachtoffer aan schadevergoeding te helpen. De strafrechter heeft namelijk meer mogelijkheden, dit in tegenstelling tot de civiele rechter. Indien de vordering van de benadeelde partij wordt toegewezen, dient de benadeelde partij zelf het geld te innen van de verdachte. 32 De strafrechter kan de verdachte ook zelf veroordelen tot het betalen van schadevergoeding. 33 Deze schade wordt dan geïnd door de Officier van Justitie en dit bedrag dient volgens artikel 36f lid 1 Wetboek van Strafrecht altijd door betaald te worden aan het slachtoffer. In de Amsterdamse zedenzaak is dit ook gebeurd, de slachtoffers van dit misdrijf hebben elk een bedrag toegekend gekregen. De overheid schiet dit bedrag voor en zal dit verhalen op de verdachte Voor & Nadelen Als je een slachtoffer bent van een misdrijf levert dit al veel schade op, niet alleen fysieke schade maar ook emotionele schade. Voor een minderjarige kan dit nog veel zwaarder zijn. Deze kinderen waren in de bloei van hun leven totdat zij slachtoffer werden van een misdrijf. Door de versterking van de positie van het slachtoffer hebben ook de minderjarige meer mogelijkheden gekregen. Een voordeel van de versterking van de positie in de strafzaak kan ervoor zorgen dat er een herstel komt van de emotionele schade. Doordat het slachtoffer de mogelijkheid krijgt om aanwezig te zijn, te kunnen spreken over de gebeurtenis of zich te voegen als benadeelde partij kunnen zij de gebeurtenis beter verwerken. Indien de minderjarige jonger is als 12 jaar hebben de wettelijke vertegenwoordigers de mogelijkheid om te kunnen spreken. Het gebruik van het spreekrecht kan bijdragen aan het herstel van de emotionele schade, dit niet alleen voor het slachtoffer, maar ook voor de ouders. 35 Uit onderzoek is gebleken dat de slachtoffers 31 Artikel 361 lid 2 sub a Sv 32 Mevis p Mevis p de Jong & Heerkens, FJR 2012/47. 9

10 het waarderen om het spreekrecht uit te oefenen, omdat het de mogelijkheid geeft om hun eigen ervaringen kenbaar te maken aan de rechter en verdachte. 36 Een ander voordeel is dat het minderjarige slachtoffer informatie kan verschaffen aan de rechter over de gebeurtenis, de eigen ervaringen kan delen. 37 De rechter hoort dan van de directe betrokkenen wat er zich tijdens dat misdrijf heeft afgespeeld. Wat betreft het vorderen van schadevergoeding is het voor de benadeelde partij, en zeker voor de minderjarige, gunstig als de rechter de verdachte zelf veroordeelt tot het betalen van schadevergoeding. De schadevergoeding wordt dan door de Officier van Justitie geïnd en dit dient via hun door betaald te worden aan het slachtoffer. Zo krijgt het slachtoffer zijn geld, zonder dat hij er zelf achteraan hoeft te gaan. Aan de andere kant zijn er ook nadelen voor minderjarige. Een slachtoffer dat de leeftijd heeft bereikt van 12 jaar maar zelf niet wilt spreken, heeft niet de mogelijkheid om een beroep te doen op zijn wettelijke vertegenwoordigers. Het slachtoffer kan alleen gebruik maken van een advocaat of iemand van Slachtofferhulp Nederland. 38 Het slachtoffer zou in de mogelijkheid moeten zijn om iemand aan te wijzen, dit wordt echter beperkt door de leeftijdsgrens. Het aanwezigheidsrecht kan ook nadelig zijn voor het slachtoffer omdat je dan een risico loopt om in aanraking te komen met de media of andere mensen die aanwezig zijn in de rechtbank. 39 De voorzitter is namelijk in de mogelijkheid om minderjarige boven de 12 jaar toe te laten in de rechtszaak. In de wijziging van artikel 269 lid 5 van het Wetboek van Strafrecht staat niet nadrukkelijk aangegeven dat het strafproces achter gesloten deuren moet plaatsvinden, dit is in strijd met het beginsel van openbaarheid. 40 Het kan ook voor de minderjarige zeer confronterend zijn omdat hij bij aanwezigheid of spreekrecht oog in oog kan komen te staan met de verdachte. Na afloop van het strafproces 36 A. Beijger & T. Liefaard, A Bermuda Triangle? Balancing, protection, participation and proof in criminal proceedings affecting child victims and witnesses, Utrecht Law Review (3), p Kamerstukken II, 2011/2012, , nr. 3, p de Jong & Heerkens, FJR 2012/ de Jong & Heerkens, FJR 2012/ Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3, p. 19 (MvT). 10

11 kan het slachtoffer grotere schade hebben. Het slachtoffer kan opnieuw oog in oog komen te staan met het slachtoffer en hierdoor opnieuw het leed voelen. 41 De benadeelde partij kan ook nadelen ondervinden, omdat er een mogelijkheid is dat zij zelf het geld moeten innen van de verdachte. 41 Kamerstukken II, 2011/2012, 33176, nr. 3, p

12 3. Het kind als benadeelde partij in het Internationale Strafrecht 3.1 Het Internationale Strafhof Het Internationaal Strafhof is een permanent strafhof in Den Haag. Het is bevoegd om zijn rechtsmacht uit te oefenen over de meest ernstige misdrijven. Het gaat hier om misdrijven als genocide, oorlogsmisdrijven, agressiemisdrijven en misdaden tegen de mensheid. 42 In het Internationaal Strafhof is er een duidelijke verandering gekomen betreft de positie van slachtoffers. De zaak van Thomas Lubanga Dyilo heeft voor vele nieuwe beslissingen gezorgd omtrent de positief van minderjarige slachtoffers. Deze slachtoffers hebben nu het recht om deel te nemen aan het strafproces. Dit betekent dat zij hun belangen naar voren mogen brengen indien hun persoonlijke belangen in het geding zijn. 43 De slachtoffers hebben ook de mogelijkheid om schadevergoeding te ontvangen. Dit kan van het Hof zijn of van een bepaald opgericht Trustfonds Thomas Lubanga Dyilo In de zaak tegen Thomas Lubanga Dyilo zijn de eerste belangrijke beslissingen genomen waar het gaat om slachtoffers die deelnemen aan het strafproces. Lubanga was voorheen een militieleider van de Union des Patriotes Congolais oftewel UPC. Dit is een rebellenbeweging uit oost-drc dit een grote rol heeft gespeeld in het Ituri conflict in de Democratische Republiek Congo. 45 Bij deze oorlog zijn ongeveer burgers omgekomen. Lubanga is aangeklaagd voor een oorlogsmisdrijf waar het gaat om het ronselen en inzetten van kindsoldaten. Deze kinderen waren onder de leeftijd van 15 jaar toen zij werden ingezet door Lubanga. 46 Hij is dan ook de eerste verdachte die zich voor het Internationaal Strafhof heeft moeten verantwoorden. De zaak is zeer actueel omdat het een invulling geeft aan de positie van het slachtoffer en de erkenning hiervan. De Lubanga zaak is 42 Artikel 5 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 43 Artikel 68 lid 3 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 44 Brouwer & Letschert, vol. 10 (2008), nr. 81 p Knoops p Knoops p

13 van belang omdat er hier werd beslist waaraan de minderjarige kindsoldaten moeten voldoen om als slachtoffer toegang te krijgen tot het Internationaal Strafhof. 3.3 Kind toegang tot het Internationale Strafhof In de Lubanga-zaak kwamen er verschillende punten aanbod met betrekking tot de rechten van het slachtoffer. Zo werd er bepaald aan welke voorwaarden er voldaan dient te worden voor het verkrijgen van de status slachtoffer. De Kamer dient eerst vast te stellen of de betreffende persoon slachtoffer is geworden van een misdrijf dat valt onder de jurisdictie van het Hof. 47 Het gaat hier om het vaststellen van de identiteit. In tegenstelling tot het Nederlandse strafproces heb je hier te maken met zaken waar de slachtoffers vaak niet in het bezit zijn van identiteitsdocumenten, er wordt hier dan ook flexibeler mee omgegaan. 48 Om de identiteit van de slachtoffers te kunnen vaststellen werd er beslist dat andere middelen, zoals documenten van school en leerlingenidentiteitskaarten voldoende waren om zich te kunnen identificeren. 49 Vervolgens zal er bepaalt moeten worden of de persoonlijke belangen van het slachtoffer in het geding zijn. 50 Je kunt de kindslachtoffers als directe en indirecte slachtoffers kwalificeren. Directe slachtoffers zijn de slachtoffers die direct onder de jurisdictie van het Hof vallen. 51 Indirecte slachtoffers daarentegen zijn slachtoffers die indirect hebben geleden aan de gevolgen van het strafbare feit. 52 Om als minderjarige erkend te worden als direct slachtoffer moet er onder meer worden aangetoond dat zij onder de leeftijd van 15 jaar waren toen zij werden geworven voor kindsoldaat. Wanneer dit is aangetoond dan kan het slachtoffer toegang krijgen tot het Internationaal Strafhof. 53 Er is echter nog een probleem betreft de handelingsbekwaamheid van een minderjarige. Het is voor een minderjarig slachtoffer niet mogelijk om namens zichzelf een aanvraag in te dienen bij het Internationaal Strafhof. Als een minderjarige een aanvraag wil indienen, dient dit gedaan te worden door een 47 Regel 85 van het Reglement van proces- en bewijsvoering. 48 Brouwer & Letschert, vol. 10 (2008), nr. 81 p ICC 01/04423-Corr, op. cit., 15; zie ook ICC , op. cit., Artikel 68 lid 3 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 51 Art 7& 8 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 52 Artikel 7 & 8 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 53 Artikel 8 lid 2 sub b xxiv jo 8 lid 2 sub e vii Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 13

14 meerderjarige met de toestemming van het kind. 54 Als tweede voorwaarde dient de aanvraag een bewijs van verwantschap, wettelijke vertegenwoordiging of een bewijs dat de meerderjarige namens de minderjarige handelt. 55 Toch werd er een uitzondering gemaakt door de Kamer. De aanvraag kan worden ingediend door een minderjarige die handelt voor zijn eigen rekening, maar de minderjarige dient dan wel de leeftijd van 15 jaar te hebben bereikt. 56 Als derde vereiste dient het slachtoffer schade te hebben geleden als gevolg van het misdrijf die valt onder de jurisdictie van het Hof. 57 Niet alle slachtoffers kunnen als een direct slachtoffer worden aangemerkt. Er moet dan een directe link tussen het slachtoffer en het bewijs dat in de zaak waar het Hof een beslissing over gaat nemen worden vastgesteld Schadevergoeding bij het Internationaal Strafhof Het recht tot herstelbetalingen is een nieuw recht dat het Internationaal Strafhof heeft ingevoerd. Artikel 75 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof bepaalt dat de slachtoffers recht hebben op een vergoeding. Het Hof kan na de veroordeling van een verdachte besluiten dat de slachtoffers in de zaak recht hebben op herstelbetaling. Het Internationaal Strafhof kan ook op een andere manier schadevergoeding toekennen, namelijk via het Trustfonds. 59 In tegenstelling tot de herstelbetaling gaat dit gemakkelijker omdat bij je 54 Situation in the Democratic Republic of the Congo Decision on the Request of the Legal Representative of Applicants on application process for victims participation and legal representation, 17 August 2007, ICC- 01/04-374,12-13; Situation in Darfur, Sudan, Corrigendum to Decision on the Application process for Participation in the Proceedings of Applicants a/0011/06 to a/0015/06, a/0021/07 to a/0033/07 and a/0035/07 to a/0038/07, 14 December 2007,. ICC-02/ Corr, 24, 26; ICC-01/04-505, op. cit., 17, 31; ICC-01/ Corr., op. cit., Situation in the Democratic Republic of the Congo Decision on the Request of the Legal Representative of Applicants on application process for victims participation and legal representation, 17 August 2007, ICC- 01/04-374,12-13; Situation in Darfur, Sudan, Corrigendum to Decision on the Application process for Participation in the Proceedings of Applicants a/0011/06 to a/0015/06, a/0021/07 to a/0033/07 and a/0035/07 to a/0038/07, 14 December 2007,. ICC-02/ Corr, 24, 26; ICC-01/04-505, op. cit., 17, 31; ICC-01/ Corr., op. cit., Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, Decision on the applications by victims to participate in the proceedings, 15 December 2008, ICC-01/04-01/ , Brouwer & Letschert, vol. 10 (2008), nr. 81 p ICC-01/04-01/ , par Artikel 79 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 14

15 bij deze vorm van betaling niet gebonden bent aan de uitslag van de zaak. Het Trustfonds kan tijdens alle momenten van de zaak ingezet worden, door bijvoorbeeld therapie, medische hulp, re-integratie van de kinderen. 60 Door gebruik te maken van het Trustfonds kun je een grotere doelgroep bereiken. 3.5 Voor & Nadelen In tegenstelling tot het Nederlandse Strafproces heb je bij het Internationaal Strafhof als minderjarig slachtoffer een lange weg af te leggen om als slachtoffer erkend te worden. Je dient een aanvraag in te dienen, je moet aantonen wie je bent en er moet bepaald worden of je daadwerkelijk een slachtoffer bent in de zaak. Een voordeel is dat het Internationaal Strafhof flexibeler omgaat met de bepaling van de identiteit van het slachtoffer. Ze weten dat de minderjarige vaak niet in het bezit is van zijn identiteitsdocumenten wegens de omstandigheden waarin het kind heeft geleefd. Het Internationaal Strafhof beslist in de zaken waarin de meest ernstige misdrijven voorkomen. Een minderjarige dient zijn aanvraag altijd in te dienen met een bevoegd iemand. Toch heeft het Hof een uitzondering gemaakt voor minderjarige die de leeftijd van 15 jaar hebben bereikt, zij mogen namens zichzelf een aanvraag indienen. Een ander voordeel is dat je twee mogelijkheden hebt als slachtoffer op schadevergoeding. Dit kan door middel van herstelbetalingen en ten tijde van de zaak door het Trustfonds. Het Trustfonds zorgt ervoor dat de minderjarige slachtoffers al tijdens het proces kunnen re-integreren in de samenleving, in therapie kunnen en dus de mogelijkheid krijgen om hun traumatische ervaring te verwerken. Zo kunnen de slachtoffers eerder hulp krijgen omdat een zaak bij het Hof jaren in beslag kan nemen. Het Internationaal Strafhof heeft echter ook nadelen. Het kan tijden duren voordat de minderjarige de status van slachtoffer krijgt. De slachtoffers dienen een aanvraagformulier in te vullen. Daarna bepaalt het Hof of je daadwerkelijk een slachtoffer bent. 61 Vaak kunnen deze kinderen niet lezen of schrijven. Zij dienen dus voldoende toegang te hebben tot 60 A.L.M. de Brouwer, Vertrouwen van slachtoffers in de internationale strafrechtspleging, p Brouwer & Letschert, vol. 10 (2008), nr. 81 p

16 juridische bijstand. 62 Als je als minderjarige aangemerkt wordt als slachtoffer kan je deelnemen aan het proces. Een proces dat jaren kan duren voordat de verdachte uiteindelijk veroordeeld wordt. Een minderjarig slachtoffer kan recht hebben op herstelbetalingen. Deze herstelbetaling kan je echter pas krijgen als de verdachte veroordeeld is door het Hof, dit kan echter jaren duren. 63 De reden van een slachtoffer om mee te doen is vaak dat zij de kans hebben om schadevergoeding te krijgen voor het leed dat zij geleden hebben. Doordat het proces jaren duurt, kan dit gevolgen hebben voor de minderjarige. Zij komen telkens in aanraking met de persoon die hun zoveel schade heeft aangericht. 62 Brouwer & Letschert, vol. 10 (2008), nr. 81 p Artikel 75 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof 16

17 4. Conclusie In deze scriptie is er gekeken naar de positie van de minderjarige bij het Nederlandse en Internationaal strafproces. Bij beide kan er geconcludeerd worden dat er de afgelopen jaren vele veranderingen hebben plaatsgevonden. De positie van de slachtoffers wordt steeds sterker en zij hebben meer rechten in het strafproces. Door de uitbreiding van de positie van slachtoffers in het Nederlandse strafproces heeft de minderjarige veel meer mogelijkheden gekregen. Zo kan het slachtoffer aanwezig zijn bij de terechtzitting, het spreekrecht uitoefenen en schadevergoeding krijgen. Bij het Internationaal Strafhof geldt ook dat het slachtoffer kan deelnemen aan het proces, bewijsstukken in kan zien en zij hun belangen naar voren mogen brengen. Toch zijn er duidelijk overeenkomsten en verschillen te zien tussen het Nederlandse recht en het Internationale recht. Een overeenkomst is dat in beide gevallen minderjarige als slachtoffers erkend kunnen worden en ook in de positie zijn om deel te nemen aan het proces. Slachtoffers hebben in het Nederlandse strafproces en bij het Internationaal Strafhof recht op schadevergoeding. Bij de veroordeling van de verdachte kan de rechter bepalen dat het minderjarige slachtoffer recht heeft op schadevergoeding voor de schade die zij fysiek en/of emotioneel hebben geleden. Er is hier ook duidelijk een verschil te zien. Bij het Nederlandse strafproces wordt je toegevoegd als benadeelde partij, dit kan via het civiele recht maar ook via het strafrecht. Dit betekent dat als de rechter tot de conclusie komt dat je als minderjarige recht hebt op schadevergoeding je dit zelf moet verhalen bij de verdachte. Een andere mogelijkheid is dat de rechter de verdachte veroordeelt tot het betalen van schadevergoeding, de minderjarige hoeft dan niet zelf achter het geld aan. In beide gevallen heb je pas recht op schadevergoeding na de veroordeling van de verdachte. Bij het Internationaal Strafhof daarentegen heb je een Trustfonds. Dit geld wordt gebruikt ten tijde van het proces omdat het proces jaren kan duren. Het geld kan worden gebruikt voor therapie, re-integratie voor de minderjarige. Het recht tot herstelbetalingen wordt pas besloten bij de veroordeling van de verdachte. Een ander verschil is dat er in het Nederlandse recht een grens wordt gesteld aan de minderjarige. De leeftijd wordt hier gesteld op 12 jaar. Vanaf deze leeftijd mag de 17

18 minderjarige aanwezig zijn bij het proces en het spreekrecht uitoefenen. De minderjarige die deze leeftijd nog niet heeft bereikt mag dit niet, tenzij hij in staat wordt geacht tot een redelijke waardering van zijn belang. Een actuele ontwikkeling is dat de wettelijke vertegenwoordigers het recht krijgen om te spreken of schadevergoeding te eisen omdat het minderjarige slachtoffer hiertoe nog niet in staat is. Het slachtofferbegrip wordt hier dus ruimer opgevat. In het Internationale Strafhof worden daarentegen veel strengere eisen gesteld aan het slachtoffer begrip. Zij hebben hier te maken met de meest ernstige misdrijven en hierdoor heb je vaak te maken met vele slachtoffers. De minderjarige moet kunnen aantonen wie hij is, door middel van identiteitsdocumenten, leerlingen identiteitkaarten en schooldocumenten. Een minderjarige mag namens zichzelf, mits hij de leeftijd van 15 jaar heeft bereikt zelf een aanvraag indienen bij het Internationaal Strafhof en zo de status van slachtoffer krijgen. In het Nederlandse recht geldt dat een minderjarige altijd vertegenwoordigd dient te zijn. De advocaat die namens de minderjarige optreedt, dient gevolmachtigd te zijn door de wettelijke vertegenwoordigers, een minderjarige kan niet zelfstandig rechtsgeldige handelingen verrichten. Door actuele zaken zoals de Amsterdamse zedenzaak in het Nederlandse recht of de Lubanga-zaak in het Internationale recht kan er geconcludeerd worden dat er nog vele leemtes in de wet zitten betreft de positie van minderjarige slachtoffers. Door deze zaken wordt steeds meer antwoord gegeven op vragen zoals wat de positie van het minderjarige slachtoffers inhoudt. De slachtoffers zijn minderjarig maar dit zou niet moeten betekenen dat zij minder rechten hebben, ten opzichte van een meerderjarig slachtoffer. De slachtoffers moeten de mogelijkheid hebben om hun ervaringen te delen, schadevergoeding te kunnen vorderen en aanwezig te zijn bij het proces. Door de zaken vinden er steeds meer wijzigingen en aanvullingen plaats in de wet. De minderjarige slachtoffers krijgen hierdoor dus een steeds sterkere positie en kunnen mede hierdoor hun traumatische ervaring verwerken die zij hebben geleden door het misdrijf. 18

19 5. Literatuur Boeken Corstens 2011 Mr. G.J.M. Corstens, Het Nederlands Strafproces, Deventer: Kluwer Hennekam & Singer L. Hennekam & H. Singer, Minderjarige in het recht; een onderzoek naar de procesrechtelijke positie van de minderjarige in het burgerlijk recht, Wetenschapswinkel rechten Utrecht. Mevis 2006 P.A.M. Mevis, Capita Strafrecht: een thematische inleiding, Nijmegen: Ars Aequi Libri Van Mierloo, van Nispen & Polak 2008 A.I.M. van Mierloo, C.J.J.C. van Nispen & M.V. Polak, Burgerlijke rechtsvordering; Tekst en Commentaar, Deventer: Kluwer Nollkaemper 2011 A. Nollkeamper, De kern van het Internationaal publiekrecht, Den Haag: BJU Wetgeving Wetboek van Strafvordering Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof Kamerstukken Kamerstukken II, 2011/12, , nr. 3 Kamerstukken II, 2000/01, , nr. 5 Jurisprudentie Rechtbank Amsterdam (Meervoudige strafkamer), 15 december 2011, nr. 13/ (Amsterdamse zedenzaak) Decision on victims participation, Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, Situation in the DRC, ICC-01/04-01/ , Trial Chamer I, 18 January

20 Decision on the applications by victims to participate in the proceedings, Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, ICC-01/04-01/ , 15 December Website Artikelen De Jong & Heerkens 2012 Mr. R. de Jong & R. Heerkens, Het spreekrecht van minderjarige slachtoffers: met recht een stem? FJR 2012/47. Knoops 2009 Prof. Mr. G.G.J. Alexander Knoops, De zaak Thomas Lubanga: Disclosure-perikelen in de eerste Strafhof Zaak, Ars Aequi Libri september Brouwer & Letschert 2008 A. de Brouwer & R. Letschert, Delikt en Delinkwent; Deelname van slachtoffers in de procedures voor het Internationaal Strafhof: een papieren tijger?, vol. 10 (2008), nr. 81 p Hamzei 2010 H. Hamzei (2010), Child Victims before the International Criminal Court: Avenue to Justice for the Most Vulnerable? In: Hopkins, L, Macleod, M, Turgeon, W (Eds.), Negotiating Childhoods, pp Oxford: Inter-Disciplinary Press. (boekdeel - hoofdstuk) 20