Voorstel Bond Beter Leefmilieu stappenplan BEN-renovaties

Transcriptie

1 Voorstel Bond Beter Leefmilieu stappenplan BEN-renovaties April 2015 Inleiding Onderstaande nota formuleert een voorstel van stappenplan voor een BEN renovatie van het volledige Vlaamse woningbestand en integreert daarbij het voorstel van BEN definitie dat BBL eerder indiende. Tot slot formuleren we antwoorden op de vragen over het verdere proces van het renovatiepact. Hiermee wil BBL een constructieve bijdrage leveren aan de verdere discussies over het renovatiepact. Willen we in Europa tegen 2050 minstens 80% CO2 besparen, dan moeten de gebouwen volgens de Europese Commissie tegen dan 88 tot 91% minder CO2 uitstoten. Elk voorstel dat op tafel ligt moet de garantie bieden dat de klimaatdoelstellingen gehaald worden. Dit is een conditio sine qua non. Andere criteria, zoals de nieuwe definitie moet transparant zijn, communicatief duidelijk, betaalbaar,. zijn van een secundaire orde (maar daardoor zeker niet onbelangrijk). Maar het blijkt te vaak dat deze en talrijke andere randvoorwaarden belangrijker worden dan het uiteindelijke doel dat de definitie moet waar maken. Daarom dient elk voorstel dat geformuleerd wordt de toetssteen van de klimaatdoelstellingen te doorstaan. Het spreekt voor zich dat dit gepaard moet gaan met het nodige reken- en studiewerk. Het kan niet zijn dat een nieuwe definitie enkel een zaak is van een consensus. Het is niet enkel een kwestie van wat we willen doen, maar ook van wat we moeten doen. Nood aan duidelijke langetermijndoelstelling en stappenplan Veel van de discussies over de BEN definitie tijdens de werkzaamheden van het renovatiepact, hangen samen met onduidelijkheid over de doelstelling van de BEN definitie en over het te volgen pad daar 1

2 naartoe (welke gebouwen moeten hier aan voldoen, tegen wanneer, in welk tempo,...?). Bovendien kan dergelijk stappenplan helpen om de discussies in de verschillende werkgroepen te kaderen en aan mekaar te koppelen. De woningpas schuiven we daarbij naar voor als een verbindend instrument. Met onderstaand voorstel van stappenplan geeft BBL een voorzet om deze discussie aan te gaan. Een energierenovatieprogramma moet een duidelijke kalender bevatten met een stapsgewijze afbouw van de ondersteuning in aanloop naar een verplichting. Daarbij worden de energiestandaarden voor gebouwen bijvoorbeeld elke 5 jaar stelselmatig aangescherpt om tegen 2050 de energievraag van gebouwen te reduceren met 80%. Hierbij wordt financiële ondersteuning gegeven voor gebouwen die beter scoren dan de standaard en ontmoedigende maatregelen voor gebouwen die niet voldoen: een duidelijke boodschap dus om de noodzakelijke investeringen niet langer uit te stellen. Baden-Würtenberg als voorbeeld Inspirerend is de aanpak van Baden-Würtenberg 1 die aan bod kwam in de werkgroep goede actievoorbeelden. Baden-Würtenberg vertaalt haar renovatiestrategie voor woningen in een individuele renovatieroadmap per woning. Een uitgebreide audit geeft de bouwheer een beeld van de huidige toestand van de woning, vervolgens wordt een voorstel uitgewerkt voor een totaalaanpak of een stapsgewijze renovatie, dewelke kadert in een duidelijke langetermijndoelstelling. Daarbij wordt de optimale volgorde van de stapsgewijze renovatie voorgesteld. De auditeur moet telkens het hoogst technisch haalbare voorstellen. Langermijn stappenplan gekoppeld aan de woningpas We stellen voor om -net zoals in Baden-Würtenberg- te werken met verschillende klassen van woningen gaande van bvb. H tot A (of zelfs A+). Dit is niet enkel communicatief eenvoudig en helder, maar leent zich ook goed om aan te geven welke norm (bvb. efficiëntieklasse D-C-B of A) van een woning verplicht wordt. De norm wordt daarbij tussen nu en 2050 stapsgewijs aangescherpt 2 in lijn met wat -volgens de wetenschap- nodig is om de lange termijn klimaatdoelstellingen te halen. De aanpak van Baden-Würtenberg spoort zeer mooi samen met het breed gedragen voorstel van het renovatiepact om een woningpas te ontwikkelen. De woningpas zou perfect een dergelijke as-is en should be toestand van de woning kunnen omvatten. De woningpas geeft aan hoe de desbetreffende woning een bepaalde energieklasse kan halen. Bij de lagere klassen ligt de inhoudelijk focus meer op de gebouwschil en de ventilatiestrategie. Hogere klassen kunnen dan meer focussen op de efficiëntiegraad van het verwarmingssysteem en het aandeel hernieuwbare energie, in lijn met de trias energetica sfahrplan_bw.pdf 2 bvb. verplicht D-label in 2025, C-label in 2035, B-label in 2040 en A label in Dit neemt niet weg dat naast energie-efficiëntie, ook volop moet ingezet worden op hernieuwbare energie (zie 2

3 Naar analogie met het voorbeeld van Baden-Würtenberg kan daarbij gewerkt worden met een totale energieklasse die wordt opgesplitst in een apart label (indicator) voor de gebouwschil en de warmteopwekking (efficiëntie verwarming en aandeel hernieuwbare energie). Concreet stellen we voor om: bij elke transactie (verhuur-verkoop) vanaf 2020 en voor elke woning vanaf 2030 een woningpas te verplichten met daaraan gekoppeld een individuele roadmap die duidelijk aangeeft hoe de desbetreffende woning de verschillende energieklassen kan halen. in de eerste plaats een totaalaanpak van woningen tot een klasse A of A+ te stimuleren. Voor vergunningsplichtige werken, kan deze totaalrenovatie verplicht worden. Daarnaast gebeurt een stimulans voor totaalrenovatie in de eerste plaats communicatief (oa. in het kader van het advies bij de woningpas), maar ook door een extra financiële ondersteuning. Wanneer een totaalrenovatie wordt uitgevoerd moet, naar analogie met wat geldt voor bestaande woningen, meteen een minimum aandeel hernieuwbare energieproductie toegepast worden. ook een stapsgewijze aanpak mogelijk te maken. Daarbij moet voor elke maatregel een voldoende ambitieuze isolatie-norm te gelden om een lock- in te vermijden. verder) 3

4 Lock-in -vrije aanscherping van ambities Om lock-ins te vermijden moet vermeden worden om per energieklasse een strengere norm per schildeel te hanteren (bvb C-label: Udak= 0,24; B-label: Udak=0,15 en A-label: Udak =0,10). Interessanter is om per hoger energielabel een ruimer maatregelenpakket te eisen. Bijvoorbeeld: C-label: Udak=0,10; B-label: Ugewogen gemiddeld dak,muur, vloer=0,15 en A-label: Ugewogen gemiddeld dak,muur, vloer=0,15 + een bepaald aandeel hernieuwbare energieopwekking dient voorzien te zijn in de woning. Deze aanpak garandeert dat elke sprong naar een hoger label lock-in vrij is. Je klimt niet hoger op de ladder door steeds beter je dak te isoleren maar wel door steeds een breder gamma aan maatregelen te implementeren. Elke sprong voegt een extra aspect toe, waardoor een hoger label steeds meer omvattender is dan een lager label. Bij technieken kan afgeweken worden van dit principe. Zo kan men bijvoorbeeld een D-label halen terwijl men nog een gascondensatieketel heeft, terwijl een hoger label dit verbiedt. Dit omdat bvb een A-label voor verwarming enkel vormen van hernieuwbare energie toestaat. De achterliggende gedachte is dat technieken tijdelijker zijn en minder gevoelig zijn voor lock-in. Dit neemt niet weg dat het belangrijk is om de toepassing van hernieuwbare energietechnieken, van zodra de bouwschil grondig is aangepakt, ook bij een stapsgewijze aanpak zo snel mogelijk te implementeren. Opmerking: De gehanteerde cijfers en voorbeelden zijn indicatief, en dienen enkel om het principe te duiden. De juiste inhoud van elk label moet onderwerp zijn van studie- en rekenwerk zodat de klimaatdoelstellingen gegarandeerd behaald worden. de ondersteuning van energiebesparende maatregelen te koppelen aan het uitvoeren van de renovatieroadmap van een woning, hoe meer sprongen de bouwheer maakt, hoe hoger de ondersteuning. Onderstaand voorstel van BEN definitie zou dan overeenstemmen met de A categorie 4. Deze categorie zal tegen 2050 verplicht zijn voor elke woning. Bovendien kunnen voorlopers ervoor opteren om het beter te doen en te opteren voor een A+ of zelfs A++ woning. Zij krijgen hiervoor extra ondersteuning. De D-norm zou dan bijvoorbeeld overeenstemmen met een ERP-woning: dakisolatie, hoogrendementsglas en een condenserende ketel. De verplichte norm moet na evaluatie kunnen worden aangescherpt als blijkt dat deze niet voldoende streng is om de klimaatdoelstellingen te halen (bijvoorbeeld door onverwachte demografische ontwikkelingen, urgentie klimaatdreiging,...). Indien dit het geval is, zou er beslist kunnen worden dat tegen 2050 niet de A-norm behaald moet worden, maar de A+ norm. Daarbij wordt wel de garantie gegeven dat iemand die vandaag de A norm haalt, niet zal verplicht worden om de nieuwe A+ norm te halen. Bovendien moet de invoering van een nieuwe norm steeds ruimschoots op voorhand aangekondigd worden (minstens 3 jaar op voorhand). 4 De concrete waarden van de verschillende parameters dienen afgetoetst te worden met wat volgens scenarioanalyses nodig is om in lijn te zijn met de te halen klimaatdoelstellingen. 4

5 Om een versnelling van de renovatiegraad mogelijk te maken, zal dit stappenplan moeten ondersteund worden door een sterk flankerend beleid (zie oa. het voorstel van BBL voor een langetermijnstrategie voor energierenovatie voor gebouwen). Voorstel BEN definitie voor bestaande gebouwen Onderstaand voorstel voor de BEN definitie dient indicatief gelezen te worden. Hierbij willen we vooral aangeven welke indicatoren ons inziens dienen gehanteerd te worden. De concrete waarden van de indicatoren moeten vastgesteld worden in functie van de te behalen klimaatdoelstellingen (een verlaging van de energievraag van het gebouwpark met 80% en van de CO2 uitstoot met minstens 90%). In het voorstel van BEN definitie voor bestaande gebouwen nemen we een ambitieuze waarde voor de netto-energiebehoefte als norm. Dit geeft de garantie dat de Trias Energetica nageleefd wordt. Er dient immers ingezet te worden op structurele ingrepen op het niveau van de gebouwschil, technieken zijn veeleer tijdsafhankelijk. Een hogere te verwachten technische performantie van de technieken zorgt dan voor de nodige buffer zodat we zeker het vooropgestelde doel halen. In dit voorstel wordt een BENrenovatie gekenmerkt door volgende karakteristieken: Een netto-energiebehoefte van 25 kwh/m².a Of maximale U-waarden van de onderdelen: o U gewogen gemiddeld dak, muur, vloer: 0,15 o U W gemiddeld glas: 1,0 Primaire energiebehoefte, met een E-peil lager dan bvb E30. Ventilatiestrategie (idem als in BXL, te halen via C of D, ventilatieverliezen worden meegerekend in netto energiebehoefte) + gemeten luchtdichtheidstest (gemeten met blowerdoortest) Minimum aandeel hernieuwbare energie (zie ook hoger) Sterke punten en opportuniteiten Wij kiezen in de eerste plaats voor een strenge norm qua netto energiebehoefte. Wij wensen immers dat de nadruk ligt op een performante gebouwschil, zodat de trias energetica maximaal gerespecteerd wordt (nodig om lock in te vermijden). Door nu ambitieuze U waarden te nemen, en reeds te communiceren, weet iedereen wat hem te wachten staat (iemand die renovatie stapsgewijs aanpakt, weet dat hij nu het dak al dik moet isoleren bvb.) om lock in te vermijden. Enig rekenwerk is nodig, dit betekent dat elke renovatie op één of andere manier zal moeten begeleid worden. Het voortraject is dus cruciaal (link met werkgroep financiën waarbij nood aan renovatiebegeleiding werd benadrukt en verplichtingen - woningpas). 5

6 Renovatiepact - resultaat en verder proces In wat volgt, geeft BBL haar antwoorden op de vragen van het VEA die gesteld werden na de vorige stuurgroepvergadering: - Wat moet volgens u het eindproduct tegen eind juni 2015 zijn, op het ogenblik dat de voorbereidende werkzaamheden van het Renovatiepact worden afgerond en een definitieve versie van het Renovatiepact kan ondertekend worden met de stakeholders? Het eindproduct moet volgens BBL een duidelijke kalender met stappenplan zijn voor de energierenovatie van het gebouwenbestand. Het kader waarbinnen de verschillende instrumenten verder zullen moeten worden uitgewerkt, moet met andere woorden duidelijk zijn. Een voorstel van dergelijk kader en stappenplan werd in bovenstaande nota geschetst. Daarbij is het cruciaal dat onderschreven wordt dat dit stappenplan er toe moet leiden dat het Vlaamse gebouwenbestand haar bijdrage in de noodzakelijke CO2 vermindering kan waarmaken. Een vermindering van de CO2 uitstoot van 88 tot 91% of een vermindering van de energievraag met 80% moet met andere woorden het doel zijn. Vooraleer het pact ondertekend wordt, zou best nog een echte kruisbestuiving van de werkgroepen plaatsvinden. Zo kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een format waar plenair het kader (woningpas met stappenplan) wordt toegelicht en waar vervolgens de werkgroepen specifieke onderdelen uitwerken via een doorschuifsysteem (deelnemers kunnen van de ene naar de andere werkgroep migreren) om vervolgens weer plenair alle instrumenten samen te leggen. Daarbij is het aangewezen om interactieve werkvormen te gebruiken zodat maximaal resultaatsgericht kan gewerkt worden. De grote lijnen van de instrumenten en engagementen worden vastgelegd in een pact, de verdere uitwerking gebeurt dan later. Gezien de nood aan een geïntegreerd beleidskader, is een engagement van de betrokken ministers van andere flankerende beleidsdomeinen (in de eerste plaats omgeving en wonen) cruciaal. - Wat zijn concreet uw voorstellen voor de governance van het Renovatiepact tijdens de volgende uitwerkings- en implementatiefase? Hiermee bedoelen we: hoe ziet u het proces van de verdere uitwerking en implementatie van de diverse acties verlopen, welke rol kan uw organisatie hierin opnemen, hoe gaan we de uitwerking van het Renovatiepact tussentijds evalueren in de toekomst, Na afronding van het pact zullen de concrete instrumenten om het stappenplan in de praktijk te brengen, verder moeten worden uitgewerkt. Dit gebeurt best op een participatieve manier in verschillende werkgroepen. Om coherentie te bewaren is opvolging door een stuurgroep een minimale voorwaarde. Deze moet het renovatiepact ook evalueren en bijsturen om er voor te zorgen dat we op koers zitten om de klimaatdoelstellingen te halen. 6

7 Naast de verdere uitdieping en uitwerking van instrumenten op een participatieve aanpak, is actie op het terrein cruciaal. Pilootprojecten die gericht zijn op een versnelling van de (bvb een wijkgerichte renovatie, peer-to peer netwerken,...) moeten verder aangemoedigd worden. BBL wil zowel beleidsmatig als op het terrein haar steentje bijdragen in de verdere uitrol van het pact. Contact: Sara Van Dyck: Jurgen Naets: 7