Samenvatting. Edwin Pelfrene, Ingrid Schockaert, Edith Lodewijckx Studiedienst Vlaamse Regering (SVR) Vlaamse overheid Datum nota: 6/04/2017

Transcriptie

1 Interne en externe migratiebewegingen Werknota over het saldo van de migratiebewegingen in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en de Vlaamse centrumsteden, Edwin Pelfrene, Ingrid Schockaert, Edith Lodewijckx Studiedienst Vlaamse Regering (SVR) Vlaamse overheid Datum nota: 6/4/217 Samenvatting 1) Positieve balans internationale migraties & negatieve balans binnenlandse migraties Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (BHG) en grote Vlaamse centrumsteden als Antwerpen en Leuven, vertonen steevast positieve saldi uit de externe/internationale migratie (meer internationale immigraties dan emigraties) in combinatie met negatieve saldi voor de interne/binnenlandse migratie (meer binnenlandse uitwijking dan inwijking). In BHG is dat meest uitgesproken aan de orde, vandaar de metafoor van Brussels als een internationale magneet & lokale doorstuwpomp. In Kortrijk en Turnhout, en op de observatie voor na ook in Genk, wordt een gelijkaardig patroon vastgesteld, zij op meer bescheiden niveaus wat betreft de netto interne uitwijking. Veelal overtreft de netto externe immigratie de netto interne uitwijking, waardoor het totale saldo uit migraties positief blijft (of rond de nullijn schommelt zoals in Genk). 2) iet overal een negatieve balans voor de binnenlandse migratie In Aalst, Hasselt, Sint-iklaas, Oostende en Roeselare vinden we (meestal) positieve saldi uit interne migratie, naast positieve saldi uit externe migratie. 3) Trendkering netto interne uitwijking In Gent, Brugge, Mechelen en Genk vinden we recent aanduiding van een teruggelopen netto interne uitwijking (tot bij de nullijn). 4) etto interne uitwijking vooral aangeduid voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen Er is aanduiding van een hoge netto interne uitwijking voor die leeftijdsgroep in BHG, Antwerpen, Gent, Leuven en Turnhout. In Leuven ligt die netto uitwijking op een opvallend hoog niveau in relatie tot de bevolking (praktisch dubbel zo hoog als in Antwerpen). Ook in Gent ligt dat op een hoog niveau, maar er wordt recent lichte terugloop aangeduid. etto interne uitwijking wordt eveneens aangeduid voor die leeftijdsgroep in Brugge, Mechelen, Hasselt, Kortrijk, Oostende en Genk. In Aalst, Sint-iklaas en Roeselare vinden we voor recente jaren netto interne inwijking. 1

2 1. Doel van de werknota Korte beschrijving en duiding van de migratiebewegingen van en naar het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (BHG) en de Vlaamse centrumsteden (13). Focus van onze beschouwingen zijn de interne (of binnenlandse) migratiesaldi. Meer bepaald stelt zich de vraag of op dit vlak een aanhoudende netto interne uitwijking trendmatig zichtbaar is, of juist niet? De voorgestelde figuren voor het hoofdstedelijk gewest en de centrumsteden brengen de tijdreeks in beeld van de interne en de externe migratiesaldi voor de periode Bijzondere aandacht gaat uit naar de reeks van interne/binnenlandse migratiesaldi waar trendlijnen zijn toegevoegd. Eerst volgt een blik op de tijdreeksen voor de totale bevolking (alle leeftijden), vervolgens op die voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen waar netto interne uitwijking meest aan de orde is, althans in de grotere steden. De nota is bedoeld om inzicht in lokale migratiebewegingen te verwerven in voorbereiding van de nieuwe Vlaamse gemeentelijke bevolkings- en huishoudensvooruitzichten (publicatie voorzien begin 218). adere toetsing met experts in deze materie is gepland. 2. Bron van de gegevens Algemene Directie Statistiek Statistics Belgium (basis: Rijksregister van de natuurlijke personen). Meer bepaald: interne en externe migraties in de grotere steden zoals opgeslagen in het datawarehouse Demografie van de Studiedienst van de Vlaamse Regering (SVR), op basis van de gegevens verstrekt door de bron. Korte omschrijving bron: AD Statistiek; bewerking SVR. Enkel geregistreerde data voor de wettelijke bevolking (naar Belgisch recht) zijn in rekening gebracht, wat impliceert dat de asielzoekers (zonder statuut van vluchteling of subsidiair beschermde persoon ) niet in aanmerking zijn genomen (i.c. uitsluiting van het wachtregister voor asielzoekers) Bepalingen (1) Migratie = wijziging van de officiële woonplaats waarop de betreffende persoon ingeschreven is bij de burgerlijke stand van de gemeente (2) Interne migratie = binnenlandse (gemeentegrensoverschrijdende) migratie (binnen België) (3) Interne immigratie = inwijking vanuit een andere gemeente in België (4) Interne emigratie = uitwijking naar een andere gemeente in België 1 In die zin wordt hier enkel bericht over de wettelijke bevolking (legally resident), terwijl Eurostat bericht over de gewoonlijk verblijvende bevolking (usually resident), wat afwijkingen in de tellingen verklaart. De statistieken van Eurostat lenen zich niet voor analyses op gemeentelijk niveau. 2

3 (5) Intern migratiesaldo (ims) = (3) (4), hetzij netto interne inwijking (inwijkingsoverschot) of netto interne uitwijking (uitwijkingsoverschot). (6) Externe migratie = internationale migratie (overheen de landsgrenzen van België) (7) Externe immigratie = migratie vanuit het buitenland (8) Externe emigratie = migratie naar het buitenland (9) Extern migratiesaldo (ems) = (7) (8), hetzij een extern migratieoverschot of -tekort (1) Totaal migratiesaldo (tms)= (5) + (9) = saldo van alle (gemeentegrensoverschrijdende) migraties (11) Migratie-intensiteit = som van de immigraties en emigraties gerelateerd aan de bevolking. Dit geeft aan hoe belangrijk het geheel van de diverse immigraties en emigraties doorwegen op de bevolking (en haar samenstelling). Is de migratie-intensiteit hoog, dan is er veel turbulentie of wisseling van de bevolking gaande, ongeacht het migratiesaldo. De diverse migratiebewegingen en hun saldi worden vaak per 1 leden van de referentiebevolking uitgedrukt (). Dit biedt het voordeel dat de op- en neerwaartse migratiebewegingen kunnen worden begrepen los van de aangroei (of krimp) van de bevolking, en aldus meer valide conclusies over op- en neergang toelaten. We spreken bij voorkeur over de referentiebevolking (bv. een bepaalde leeftijdsgroep) 2. ormaal wordt het rekenkundig gemiddelde van de doelpopulatie aan het begin en het einde van het kalenderjaar in aanmerking genomen. Voorgesteld wordt om de termen inwijking en uitwijking - in deze nota te hanteren bij verwijzing naar interne migratiebewegingen. In het geval van migraties van/naar het buitenland houden we het bij de termen externe/internationale immigratie en emigratie. etto interne uitwijking slaat dus op de negatieve balans van de interne immigratie minus interne emigratie, hetzij inwijking minus uitwijking. etto interne uitwijking wordt soms geassocieerd met stadsvlucht, hoewel dat in menig geval slechts een halve waarheid is. Buiten beeld komt dat vaak de hoofdmoot van de referentiebevolking in de stad blijft wonen, soms overheen de jaren nog aangroeit. Steden met veel (netto) uitwijking vinden we veelal ook terug in de top-1 voor inwijking, etc. Er ligt dus beslist een discussie voor op dit vlak. Voor een goede en gestoffeerde aanzet kunnen we alvast verwijzen naar de bevindingen en redeneringen daaromtrent van de demografen van de Stad Gent (Verhasselt et al., 216) en de Stad Antwerpen (zie: website: Stad in Cijfers: Databank 3 ). Om toch wat duiding te kunnen bieden over het samenspel van de interne immigraties en emigraties, wordt voorgesteld om de kwalificatie van een hoge netto interne uitwijking te reserveren voor een negatief saldo voor de interne migratie van 1 of meer van de referentiebevolking (intern migratiesaldo -1), voor zover die minstens enkele jaren aanhoudt (zeg minstens 3 opeenvolgende jaren). Let wel, drempels in een gradiënt blijven arbitrair. 2 Er is discussie of dit een risicobevolking is, waarbij de teller (de groep die migreert) deel is van de noemer (de referentiebevolking). Voor emigraties ligt dat simpeler dan voor immigraties. 3 Zie bijvoorbeeld: bbd7afa1113e, geraadpleegd 5/4/217. 3

4 4. Methode Het saldo van de interne en externe immigratie is in beeld gebracht voor de jaren Dit doen we globaal voor alle leeftijden, alsook voor de gecombineerde leeftijdsgroep jaar & -9-jaar (als proxy voor de leeftijdsgroep van de jonge gezinnen hoewel die ook singles omvat). Opgemerkt moet worden dat in de loop der jaren definitiewijzigingen zijn opgetreden (cf. Pelfrene, ). Zo bijvoorbeeld geldt vanaf : externe immigratie = externe immigratie (in strikte zin) + her-inschrijvingen van in een voorgaand jaar geschrapte personen + verandering van register (van wachtregister naar een regulier bevolkingsregister voor de wettelijke bevolking); externe emigratie = externe emigratie (in strikte zin) + ambtshalve schrappingen (voor zover niet geneutraliseerd door een her-inschrijving in hetzelfde kalenderjaar) + verandering van register (uit een bevolkingsregister voor de wettelijke bevolking). Bepaalde correcties die post hoc door AD Statistiek zijn aangebracht aan hun historische reeksen (meer bepaald voor de periode 1997-) zijn niet altijd aanwezig in de indertijd aan SVR overgemaakte databestanden. Het betreft eerder kleine aantallen die thans onderwerp zijn van nadere studie en updates. De beperkte aantallen waarover het hier gaat vermogen niet de trends aanwezig in de data (betekenisvol) aan te tasten, gegeven eerste controles daarop. In de groep van figuren met migratiesaldi per 1 inwoners () is voor een goed begrip telkenmale een trendlijn toegevoegd bij de reeks met interne migratiesaldi. Gekozen werd voor een trendlijn volgens het zwevende gemiddelde zoals standaard voorzien in het rekenprogramma MS Excel (Zw. Gem.), met een periode van 3 observatiepunten (k=3) 4. Als men het in algemene zin over wijzigingen van trends (of van trendbreuken) heeft, moet inderdaad bij voorkeur naar de trend worden verwezen eerder dan naar de reeks met observatiepunten. De idee is immers dat een trend de (onderliggende) meer fundamentele beweging in de tijd capteert, los van de toevallige (jaarlijkse) fluctuaties, en gebeurlijk ook los van periodieke (seizoen)schommelingen. Het Brussels Hoofdstedelijke Gewest (BHG) en de 13 Vlaamse centrumsteden 5 zijn in aanmerking genomen. Tabel 1 geeft daarvan de lijst, in afnemende volgorde van de bevolkingsomvang van de stad (of het gewest). 4 MS Excel positioneert bij de methode van zwevende gemiddelden de berekende trendwaarde op het laatste punt van de tijds-as verbonden met de periode-set van observatiepunten; in bepaalde statistische handboeken vinden we advies om die precies in midden van de periode-set te situeren (Buijs, 198). Bij een kleine periode van observaties (hier: k = 3) maakt dat niet veel uit. 5 Voor meer info, zie o.m. Kenniscentrum Vlaamse steden Interlokale vereniging: 8%93%2%2VR.aspx, geraadpleegd 5/4/217. 4

5 Tabel 1. Wettelijke bevolking (op 1/1/216) en migratie-intensiteit voor de interne en externe migraties in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest (BHG) en in de Vlaamse centrumsteden, alle leeftijden, gemiddelde voor -, per 1 inwoners r. Stad/Gewest Bevolking Migratie-intensiteit () Intern Extern 1 BHG Antwerpen Gent Brugge Leuven Mechelen Aalst Hasselt Kortrijk Sint-iklaas Oostende Genk Roeselare Turnhout Tabel 1 geeft waarden voor de migratie-intensiteit (gerelateerd aan de bevolking). Bij hoge intensiteit zijn er veel in en uitgaande migratiebewegingen; bij lage migratie-intensiteit weinig. Voor de interne migratie komen BHG, Leuven, Turnhout en Oostende aan de top. Gent zit in de middenmoot, en Antwerpen vinden we onderaan de lijst (enkel gevolgd door Genk). Voor de externe migratie wordt de lijst aangevoerd door Leuven, BHG en Antwerpen, gevolgd door Gent en Turnhout. Leuven en BHG hebben een hoge migratie-intensiteit, voor de interne en voor de externe migratie. Beide populaties kennen dus een belangrijke populatiedynamiek, met een sterke wisseling (of vernieuwing) van de bevolking door migratie, ongeacht de migratiesaldi. 5

6 Vaststellingen A. Alle leeftijden A1. Brussel Hoofdstedelijke Gewest (BHG: inwoners begin 216) Figuur A1a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in BHG, alle leeftijden, 1997-, aantallen BHG Aanhoudende 'netto interne uitwijking' (ims < ) maar meestal (meer dan) gecompenseerd door extern migratiesaldo (ems > ), waardoor het totale migratiesaldo positief is (tms > ). De sterke hoofdstedelijke bevolkingsgroei (+9% tussen en 216), bepaald door het samenspel van de migraties (in/uit). Figuur A1b. Intern en extern migratiesaldo in BHG, alle leeftijden, 1997-, per 1 inwoners 3, BHG 2, 1,, -1, -2, 'Hoge netto interne uitwijking (ims -1) & vlak aanhoudend vanaf. 6

7 A2. Antwerpen (517. inwoners begin 216) Figuur A2a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Antwerpen, alle leeftijden, 1997-, 15 Antwerpen Aanhoudende 'netto interne uitwijking' (ims < ), met opnieuw een opwaartse knik in. Het externe migratiesaldo (ems) is positief, met een topwaarde in, gevolgd door een daling (van ca. 95 naar ca. 4 eenheden). Het totale migratiesaldo (tms) s positief, met terugloop in recente jaren i.f.v. terugloop ems; niettemin relatief sterk gegroeide bevolking tussen en 216 (+7%). Figuur A2b. Intern en extern migratiesaldo in Antwerpen, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 3, Antwerpen 2, 1,, -1, -2, Trendmatig persisteert de netto interne uitwijking (ims <, met recent een vlak verloop. In de periode - schommelt de berekende trendwaarde omheen het gemiddelde van minus 6,7 voor die periode, overigens ook de trendwaarde voor. 7

8 A3. Gent (257 inwoners begin 216) Figuur A3a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Gent, alle leeftijden, 1997-, aantallen 5 Gent Duidelijk recent teruggelopen 'netto interne uitwijking', tot (voorbij) de nullijn in (+172). Tevens vaak tms > wegens ems > ; wat de bevolkingsgroei ondersteunt (+6% tussen en 216). Figuur A3b. Intern en extern migratiesaldo in Gent, alle leeftijden, 1997-, per 1 inwoners 2, Gent 1,, -1, -2, Trend bevestigt teruggelopen 'netto interne uitwijking' naar de nullijn toe (ims = ). 8

9 A4. Brugge (118 inwoners begin 216) Figuur A4a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Brugge, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Brugge 5-5 etto interne uitwijking (ims < ) van medio jaren is vanaf gestopt maar blijft bij de nullijn (ims = -54). Totaal migratiesaldo (tms) opnieuw positief vanaf, vooral i.f.v. het positieve externe migratiesaldo; weliswaar slechts lichte bevolkingsgroei = +1% tussen en 216). Figuur A4b. Intern en extern migratiesaldo in Brugge, alle leeftijden, 1997-, per 1 inwoners 1, Brugge 5,, -5, Trend bevestigt teruggelopen 'netto interne uitwijking' naar waarden dicht omheen de nullijn. 9

10 A5. Leuven (99 3 inwoners begin 216) Figuur A5a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Leuven, alle leeftijden, 1997-, aantallen 3 Leuven Aanhoudende netto interne uitwijking (ims < ); zij het indicatie van een kering in. Saldo externe migratie blijft positief (ems > ), wel recent teruggelopen t/v waarden voor de piekjaren -. Afwijkende waarde ems- verklaard door vele ambtshalve schrappingen dat jaar. Totaal migratiesaldo (tms) meestal (licht) positief wegens ems >, wat de bevolkingsgroei ondersteunt (+4% tussen en 216). Figuur A5b. Intern en extern migratiesaldo in Leuven, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 3, Leuven 2, 1,, -1, -2, Toegevoegde trendlijn bij ims (~ -5) duidt vooralsnog geen trendkering aan. Waarde (-2) is vooralsnog een singulier gegeven. 1

11 A6. Mechelen (84 5 inwoners begin 216) Figuur A6a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Mechelen, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Mechelen etto interne uitwijking (ims < ) met dal in - lijkt gestopt of toch teruggelopen -> vertrekken en aankomsten van/naar elders in het land neigen recent naar een evenwicht. Totaal migratiesaldo meestal positief (behoudens -) wegens ems >, wat de bevolkingsgroei ondersteunt (+4% tussen en 216). Figuur A6b. Intern en extern migratiesaldo in Mechelen, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 1, Mechelen 5,, -5, -1, Toegevoegde trendlijn bij ims bevestigt terugloop netto interne uitwijking, maar vooralsnog geen positieve trendwaarden. 11

12 A7. Aalst (84 3 inwoners begin 216) Figuur A7a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Aalst, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Aalst 5-5 etto interne inwijking (ims > ), met topjaar (+493) en omslag in (+321) na dalwaarde (+53). Ook toename vanaf medio jaren van het externe migratiesaldo. Totaal migratiesaldo duidelijk positief (i.f.v. ems > & ims > ), wat bevolkingsgroei ondersteunt (+5% tussen en 216). Figuur A7b. Intern en extern migratiesaldo in Aalst, alle leeftijden, 1997-, per 1 inwoners 1, Aalst 5,, -5, Trend voor ims verduidelijkt de toename van ims medio jaren met lichte afzwakking na. Vooralsnog wordt de omslag van ims niet trendmatig aangegeven. 12

13 A8. Hasselt (76 7 inwoners begin 216) Figuur A8a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Hasselt, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Hasselt 5-5 etto interne inwijking over praktisch de hele tijdslijn, vooral in de 2 de helft van de jaren ; weliswaar terugloop na topjaar (+622) tot bijna de nullijn in (+34). Extern migratiesaldo loopt vrij parallel met het interne migratiesaldo (positief en van dezelfde orde), zij het hier in recente jaren opnieuw toename van de aantallen (+288 in ). Het totale migratiesaldo toont goed het cumulatieve effect van beide bewegingen. De bevolkingstoename tussen en 216 bedraagt +5%. Figuur A8b. Intern en extern migratiesaldo in Hasselt, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 1, Hasselt 5,, -5, Aanduiding van trendmatige terugloop van de (in de jaren sterk gestegen) netto interne inwijking in recente jaren. 13

14 A9. Kortrijk (75 5 inwoners begin 216) Figuur A9a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Sint-iklaas, alle leeftijden, 1997-, 1 Kortrijk etto interne uitwijking in alle observatiejaren, teruggelopen tussen en tot bij de nullijn, maar nadien opnieuw licht negatief. In en bovenmatig positief extern migratiesaldo; recent opnieuw licht toename. Totaal migratiesaldo blijft in recente jaren dicht bij de nullijn; ook relatief lichte bevolkingsgroei (+1% tussen en 216). Figuur A9b. Intern en extern migratiesaldo in Kortrijk, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 1, Kortrijk 5,, -5, -1, Trend voor ims brengt de vastgestelde terugloop van de netto interne uitwijking in de tweede helft van de jaren goed in beeld, gevolgd door een vlakke trendlijn (vanaf ). 14

15 A1. Sint-iklaas (75 2 inwoners begin 216) Figuur A1a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Sint-iklaas, alle leeftijden, 1997-, 1 Sint-iklaas 5-5 etto interne inwijking in recente jaren (ims > ), opvallende stijging in. Ook toename vanaf medio jaren van het externe migratiesaldo. Totaal migratiesaldo al jaren duidelijk positief (recent wegens ems > & ims > ), wat de bevolkingsgroei van de stad ondersteunt (+5% tussen en 216). Figuur A1b. Intern en extern migratiesaldo in Sint-iklaas, alle lft, 1997-, per 1 inw. 1, Sint-iklaas 5,, -5, Trend voor ims bevestigt de recent stijgende netto interne inwijking. 15

16 A11. Oostende (7 6 inwoners begin 216) Figuur A11a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Oostende, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Oostende 5-5 etto interne inwijking met piek in, dan dalend naar nullijn (-), met nadien opnieuw golfbewegingen boven of net onder de nullijn (ims=-29; ims=+223). Extern migratiesaldo is vanaf medio jaren duidelijk positief, enigszins teruggevallen in maar nadien opnieuw licht stijgend (ems=+36). Totaal migratiesaldo volgt die beide saldi, met schommelende doch duidelijk positieve waarden; de recente bevolkingsgroei is eerder matig (+2% tussen en 216). Figuur A11b. Intern en extern migratiesaldo in Oostende, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 1, Oostende 5,, -5, Trend voor ims reproduceert de golfbeweging van de netto interne inwijking, inclusief een (vooralsnog niet overtuigende) trendmatige aanduiding van de jongste klim voor. 16

17 A12. Genk (65 7 inwoners begin 216) Figuur A12a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Genk, alle leeftijden, 1997-, aantallen 1 Genk etto interne uitwijking aangeduid, maar recent rakend aan de nullijn (ims=-17). Het externe migratiesaldo is immer licht positief (ems=+211). Het totale migratiesaldo zit op de nullijn wegens uitbalanceren van de interne en externe migraties. De bevolkingsgroei in recente jaren is eerder zwak (+1% tussen en 216). Figuur A12b. Intern en extern migratiesaldo in Genk, alle leeftijden, 1997-, per 1 inwoners 1, Genk 5,, -5, -1, Terugloop van de netto interne uitwijking () in is ook trendmatig aangeduid. 17

18 A13. Roeselare (61 inwoners begin 216) Figuur A13a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Roeselare, alle leeftijden, 1997-, 1 Roeselare 5-5 Matige en licht schommelende netto interne inwijking over de hele periode, recent dalend naar waarden rond de nullijn (ims=+47). Extern migratiesaldo zit vanaf medio jaren duidelijk in de lift, enigszins teruggevallen in maar nadien opnieuw in stijgende lijn (zoals in Oostende of Kortrijk). Totaal migratiesaldo is over de hele lijn positief en ligt sinds de jaren op een hoger plafond (vooral wegens ems). Dit ondersteunt bevolkingsgroei tussen en 216 (+6%). Figuur A13b. Intern en extern migratiesaldo in Roeselare, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 1, Roeselare 5,, -5, Ook trendmatige aanduiding van de krimp na van de netto interne inwijking (ims). 18

19 A14. Turnhout ( inwoners begin 216) Figuur A14a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Turnhout, alle leeftijden, 1997-, 1 Turnhout 5-5 Matige en licht schommelende netto interne uitwijking, met de positieve waarde voor (+123) als eenzame uitzondering; nadien opnieuw dalend naar negatieve waarden (-212 in ). Extern migratiesaldo is praktisch steeds positief, met lichte daling in - en stijging nadien (van +229 in naar +423 in ). Het totale migratiesaldo is (bijna steeds) positief omdat de netto externe inwijking de (veelal) netto interne uitwijking overtreft. Het ondersteunt bevolkingsgroei tussen en 216 (+5%). Figuur A14b. Intern en extern migratiesaldo in Turnhout, alle leeftijden, 1997-, per 1 inw. 15, Turnhout 1, 5,, -5, -1, Wat treft zijn de soms hoge waarden voor ems (rond +1). Trendmatige aanduiding van recente toename van de netto interne uitwijking (ims gaat naar -5). 19

20 B. Leeftijdsgroep (28-39 jaar & -9jaar) De (gecombineerde) leeftijdsgroep van & -9 -jarigen (volgens hun geboortejaar) die staat voor de leeftijdsgroep van de jonge gezinnen, vertegenwoordigt binnen onze selectie van steden/gewest grofweg de kleine helft van het totale aantal migraties. Tabel 2 geeft aan dat gerekend over alle hier in aanmerking genomen steden/hoofdstedelijk gewest, 4 op de 1 interne immigraties op rekening komt van die (typische) leeftijdsgroep van de jonge gezinnen. Voor de interne emigraties (uitwijkingen) ligt dat iets hoger (45%). Voor de externe immigraties vinden we 42%; voor de externe emigraties 44%. Per gemeente zit daar enige variatie op. Zo bijvoorbeeld ligt het aandeel van deze leeftijdsgroep in het geheel van de interne inwijking op 32% in Gent en op 31% in Leuven, geheel ondermaats. Reden daartoe is de overmatige (interne) inwijking van jongvolwassenen in de leeftijden tussen 18 en 25 jaar, geheel typisch voor een studentenstad. Voor Leuven kan dezelfde vaststelling gemaakt worden voor de externe immigratie. Ook hier scoort de leeftijdsgroep van jonge gezinnen ondermaats wat betreft haar aandeel in het geheel van de externe immigratie. Het laat zich inderdaad verifiëren dat ook de hoge externe immigratie in de studentenstad bovenmatig jongvolwassenen betreft. Tabel 2. Aandeel van leeftijdsgroep '28-39 & -9 jaar' in geheel van de migraties, BHG en Vlaamse centrumsteden, per type migratie, in % r. Stad/Gewest Interne migratie Externe migratie Inwijking Uitwijking Immigratie Emigratie 1 BHG Antwerpen Gent Brugge Leuven Mechelen Aalst Hasselt Kortrijk Sint-iklaas Oostende Genk Roeselare Turnhout Som 4,5 45,5 41,9 43,8 2

21 1997 B1. Brussel Hoofdstedelijke Gewest (41 1 van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B1a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in BHG, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, aantallen BHG Aanhoudende 'netto interne uitwijking' (ims < ) in leeftijdsgroep jonge gezinnen (-9 74 in ). Wel goeddeels gecompenseerd door netto immigratie uit het buitenland (+7 41 in ), zodat het totale migratiesaldo (tms) neigt naar de nullijn, met negatieve waarden sinds (-2 33 in ). iettemin sterke aangroei bevolking leeftijdsgroep jonge gezinnen in BHG (-216: +1%). Figuur B1b. Intern en extern migratiesaldo in BHG, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 4, BHG 2,, -2, -4, Aanhoudende 'hoge netto interne uitwijking (ims ~ -2 leeftijdsgroep). Geen recente wijzigingen in de trend van ims; een vlak verloop is aangeduid. 21

22 Figuur B1c. Interne immigratie, emigratie en saldo in BHG, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, aantallen BHG interne emi ims Het in beeld brengen van de interne immigraties en emigraties voor die leeftijdsgroep van jonge gezinnen vertoont een toename van de interne immigraties (van 3 naar een 4 - tal over de jaren) en de interne emigraties (van ca. 35 naar 48 ). Figuur B1d. Interne immigratie, emigratie en saldo in BHG, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 15, 1, 5, BHG, -5, -1, -15, interne immi interne emi ims Het vrij vlakke verloop van ims blijft (uiteraard) aangeduid (ims ~ -2 leeftijdsgroep). Het nieuwe element zijn de hoge waarden voor de interne in- en uitwijking in relatie tot de omvang van de geselecteerde leeftijdsgroep, met waarden constant dicht bij/voorbij 1. Dat impliceert een migratie-intensiteit van ca. 2%, of wisselingen die 1 op de 5 treft van die leeftijdsgroep! 22

23 1997 B2. Antwerpen (166 7 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B2a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Antwerpen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 6 Antwerpen Aanhoudende 'netto interne uitwijking (ims < ), soms meer dan gecompenseerd door het positieve externe migratiesaldo (ems) in die leeftijdsgroep ( ), soms niet (nadien). Terugloop en omslag totaal migratiesaldo (tms) in recente jaren vooral wegens terugloop ems. iettemin bovenmatige aangroei van de leeftijdsgroep (+13% tussen en 216). Figuur B2b. Intern en extern migratiesaldo in Antwerpen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 4, Antwerpen 2,, -2, -4, Trendmatig persisteert 'hoge netto interne uitwijking in die leeftijdsgroep als voorheen, met waarden als in BHG (ims ~ -2 leeftijdsgroep). Slechts lichte schommelingen in de reeks met -waarden; noch toename noch terugloop. 23

24 Figuur B2c. Interne immigratie, emigratie en saldo in Antwerpen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, Antwerpen interne immi interne emi ims De interne uitwijking van de geselecteerde leeftijdsgroep vertoont na een lichte, schommelende toename (van in naar in en in ). Gelijktijdig is er lichte toename voor de interne inwijking (van 5 31 in naar in ). Beide bewegingen houden zodoende elkaar min of meer in evenwicht, zij het met een negatief saldo. Figuur B2d. Interne immigratie, emigratie en saldo in Antwerpen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 6, 4, 2, Antwerpen, -2, -4, -6, interne immi interne emi ims Gerelateerd aan de bevolking weegt de interne uitwijking medio jaren (54in ) wat zwaarder door dan in de jaren na (48 in ), maar de verschillen zijn klein en een duidelijk patroon van afname ontbreekt. Analoog voor de interne inwijking (waarden ~ 32 in en in ); 24

25 B3. Gent (8 7 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B3a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Gent, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, aantallen Gent Aanhoudende 'netto interne uitwijking (ims < ), niet gecompenseerd door de positieve balans van de externe migraties (ems) in die leeftijdsgroep, waardoor ook tms <. Wel sinds terugloop van ims naast lichte aangroei ems, waardoor (opnieuw) terugloop van negatieve tms. iettemin aangroei van die leeftijdsgroep tussen en 216 (+9%). Figuur B3b. Intern en extern migratiesaldo in Gent, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 4, Gent 2,, -2, -4, Terugloop van de hoge netto interne uitwijking in die leeftijdsgroep wordt ook trendmatig aangeduid tussen en (met observaties van -3 in naar -2 in ). Dit komt dichter in de buurt van typische waarden voor Antwerpen (-16 in ) of BHG (-22). De minder negatieve waarden voor ims van rond de eeuwwisseling zijn nog niet bereikt. 25

26 Figuur B3c. Interne immigratie, emigratie en saldo in Gent, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, aantallen Gent interne immi interne emi ims Het in beeld brengen van de interne immigraties en emigraties voor die leeftijdsgroep van jonge gezinnen toont een recente (licht schommelende) terugloop van de interne emigraties (-9% in t/v de topwaarde in ) alsook een toename van interne immigraties (+9% in t/v waarde ). Figuur B3d. Interne immigratie, emigratie en saldo in Gent, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 6, 4, 2, Gent, -2, -4, -6, -8, interne immi interne emi ims a is er terugloop van de interne uitwijking gerelateerd aan de grootte van de referentiegroep (van 69 in naar waarden rond 6). Een omslag dus naar meer Antwerpse waarden voor de (bruto) interne uitwijking (~ 5). 26

27 B4. Brugge (27 2 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B4a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Brugge, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 4 Brugge De 'netto interne uitwijking (ims < ) is na opvallend teruggelopen maar blijft niettemin een netto uitwijking. Als gevolg daarvan, maar ook wegens een toename in het positieve externe migratiesaldo, is er een omslag van het totale migratiesaldo voor die leeftijdsgroep naar positieve waarden. De geselecteerde leeftijdsgroep vertoont evenwel geen aangroei in recente jaren. Figuur B4b. Intern en extern migratiesaldo in Brugge, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 15, 1, 5, Brugge, -5, -1, -15, De hoge netto interne uitwijking van (-11) voor de geselecteerde leeftijdsgroep is zichtbaar trendmatig teruggelopen (naar een niveau van -3 in recente jaren). 27

28 B5. Leuven (3 6 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B5a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Leuven, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 1 Leuven -1-2 'etto interne uitwijking (ims < ) persisteert (rond ca. -1 eenheden/jaar). ieuw is dat voor de geselecteerde leeftijdsgroep ook het externe migratiesaldo negatief is in recente jaren (zoals ook in - en sommige jaren voor ). Gevolg is een afgetekend negatief totaal migratiesaldo (maar niettemin aangroei leeftijdsgroep met 3% in -216). Figuur B5b. Intern en extern migratiesaldo in Leuven, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 4, Leuven 2,, -2, -4, -6, Hoge netto interne uitwijking blijft zeer sterk geïndiceerd voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen (ims ~ -4). De opwaartse beweging in van het interne migratiesaldo voor die leeftijdsgroep is vooralsnog een singulier gegeven. 28

29 Figuur B5c. Interne immigratie, emigratie en saldo in Leuven, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, Leuven interne immi interne emi ims In waren inderdaad minder interne uitwijkingen dan in. De krimp bedraagt 1%. Voorlopig een singuliere observatie, en bovendien binnen de normale range van fluctuaties. Figuur B5d. Interne immigratie, emigratie en saldo in Gent, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 8, Leuven 4,, -4, -8, -12, interne immi interne emi ims Opmerkelijk hoge waarden voor de interne inwijking (~ 4) en bovenal voor de interne uitwijking (~ 8) in relatie tot de omvang van de leeftijdsgroep. De migratie-intensiteit komt daarmee in de buurt van 12 (vergelijk met Gent: ~ 1). Leuven kenmerkt zich daarmee door een hoge netto interne uitwijking (~ -4) alsook veel turbulentie (wisseling) van zijn bevolking in de leeftijdsgroep van jonge gezinnen. 29

30 B6. Mechelen (25 7 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B6a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Mechelen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 4 Mechelen 'etto interne uitwijking (ims < ) persisteert, maar is sterk teruggelopen ten opzichte van de waarde in voor de geselecteerde leeftijdsgroep. Het externe migratiesaldo is positief voor alle jaren na de eeuwwisseling. Het totale migratie schommelt mee op de golfslag van die beide bewegingen, met recent opnieuw (lichte) positieve waarden (& aangroei leeftijdsgroep met 8% in -216). Figuur B6b. Intern en extern migratiesaldo in Mechelen, {28-39 & -9 jaar,} 1997-, 2, Mechelen 1,, -1, -2, -3, etto interne uitwijking voor de leeftijdsgroep blijft aangeduid maar haalt niet meer de drempelwaarde voor een hoge netto interne uitwijking (zoals in ). Die terugdringing wordt ook trendmatig aangeduid voor die leeftijdsgroep. 3

31 Figuur B6c. Interne immigratie, emigratie en saldo in Mechelen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 2 Mechelen interne immi interne emi ims De krimp in interne uitwijkingen na is in te begrijpen als een terugkeer naar de meer normale niveaus voor die leeftijdsgroep. Er is daling in van de interne inwijking en uitwijking t/v de aantallen voor (allebei met 1%). Figuur B6d. Interne immi-/ emigratie en saldo in Mechelen, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 8, 6, 4, 2, Mechelen, -2, -4, -6, -8, interne immi interne emi ims De migratie-intensiteit voor de leeftijdsgroep ligt recent in de buurt van 1, vergelijkbaar met de waarde voor Gent. De terugloop van de netto interne uitwijking () sinds volgt de terugloop van de terugloop van de interne uitwijking (). 31

32 B7. Aalst (22 5 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B7a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Aalst, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, aantallen 4 Aalst 2-2 etto interne inwijking ook voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen in recente jaren (behoudens wegens een bovenmatig aantal geregistreerde interne uitwijkingen dat jaar). Ook toename vanaf medio jaren van het externe migratiesaldo voor die leeftijdsgroep. Totaal migratiesaldo duidelijk positief, met een nieuwe piekwaarde voor. Figuur B7b. Intern en extern migratiesaldo in Aalst, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inwoners 1, Aalst, -1, Trendmatig wordt na een lichte daling van de netto interne inwijking aangeduid, maar de trend is sterk beïnvloed door de eenmalige daling van de reeks in. De nieuwe waarde voor laat vermoeden dat hierin eigenlijk niet veel verandering te verwachten valt. 32

33 B8. Hasselt (2 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B8a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Hasselt, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, Hasselt a opnieuw netto interne uitwijking voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen. Het externe migratiesaldo voor die leeftijdsgroep is positief en klimt opnieuw na. Het totaal migratiesaldo is vanaf negatief, maar volgt de klim van zijn componenten. Figuur B8b. Intern en extern migratiesaldo in Hasselt, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 2, Hasselt 1,, -1, -2, Trendmatig wordt na toename van de netto interne uitwijking aangeduid (meer negatief). De correctie van laat vermoeden dat dit zich niet zal vertalen in een hoge netto interne uitwijking (volgens onze drempelwaarde van -1). 33

34 B9. Kortrijk (19 5 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B9a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Kortrijk, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 4 Kortrijk etto interne uitwijking voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen persisteert, maar zit niet op het (sterkere) netto uitwijkingniveau van de jaren -. Het externe migratiesaldo is sinds medio positief en klimt opnieuw na het dal in. Het totaal migratiesaldo schommelt recent rond de nullijn. Figuur B9b. Intern en extern migratiesaldo in Kortrijk, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 2, Kortrijk 1,, -1, -2, Kortrijk kent niet langer een hoge netto interne uitwijking volgens onze drempelwaarde (intern migratiesaldo -1), maar de netto interne uitwijking blijft (trendmatig) aangeduid. 34

35 B1. Sint-iklaas (2 7 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B1a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Sint-iklaas, {28-39 & -9 jaar,} 1997-, 5 Sint-iklaas etto interne inwijking (ims > ) voor de leeftijdsgroep van jonge gezinnen vanaf. Het externe migratiesaldo (ems) is al jaren positief en op een hoger niveau in recente jaren. Het positieve totale migratiesaldo stijgt opvallend in recente jaren, wat de aangroei van die (gecombineerde) leeftijdsgroep ondersteunt (+8% tussen en 216). Figuur B1b. Intern en extern migratiesaldo in Sint-iklaas, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 2, Sint-iklaas 1,, -1, -2, De omslag van netto interne uitwijking naar de netto interne inwijking is ook trendmatig aangeduid. 35

36 B11. Oostende (24 9 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B11a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Oostende, & -9 jaar, 1997-, 4 Oostende Aanduiding van afnemende netto interne uitwijking (ims), met een eenzame positieve waarde voor. Schommelend extern migratiesaldo (ems), maar met duidelijke positieve waarden in recente jaren. Ook overwegend positieve waarden voor het totale migratiesaldo (uitzondering: waarde-), wat de recente (matige) aangroei van de leeftijdsgroep ondersteunt (+3% tussen en 216). Figuur B11b. Intern en extern migratiesaldo in Oostende, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 3, 2, Oostende 1,, -1, -2, Een hoge netto interne uitwijking is geïndiceerd voor de jaren -, maar nadien is er duidelijke terugloop, wat ook trendmatig wordt aangeduid. Die netto uitwijking blijft voorlopig aan de orde, maar verliest aan belang. 36

37 B12. Genk (17 9 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B12a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Genk, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, Genk etto interne uitwijking is aangeduid, met een schommelde verloop. In een eerste netto positief intern migratiesaldo (+7). Figuur B12b. Intern en extern migratiesaldo in Genk, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, per 1 inw. 2, Genk 1,, -1, -2, De trendlijn voor het interne migratiesaldo (ims) gerelateerd aan de omvang van de leeftijdsgroep () vertoont een vrij vlak patroon. Wel een opwaartse neiging voor de trend in, wegens de positieve observatie voor ims-. Vraag is of dat nieuwe gegeven een duidelijke omslag zal inluiden (-> herhaalde stijging ims-trend)? 37

38 B13. Roeselare (16 2 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B13a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Roeselare, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 3 2 Roeselare Het interne migratiesaldo (ims) schommelt omheen de nullijn. Er is de laatste jaren vooral toename van het positieve externe migratiesaldo (ems). Het positieve totale migratiesaldo wordt daardoor evenzo opgestuwd, en verklaart mede de aangroei van die (gecombineerde) leeftijdsgroep in Roeselare (+7% tussen en 216). Figuur B13b. Intern en extern migratiesaldo in Roeselare, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 2, Roeselare 1,, -1, Trendmatige aanduiding dat het interne migratiesaldo (sinds ) rond de nullijn blijft, d.w.z. noch netto interne uitwijking noch netto interne inwijking van belang. 38

39 B14. Turnhout (11 5 inwoners van die leeftijdsgroep begin 216) Figuur B14a. Intern, extern en totaal migratiesaldo in Turnhout, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, Turnhout Het interne migratiesaldo (ims) is in alle observatiejaren negatief voor de aangeduide leeftijdsgroep, met enige schommelingen (bv. sterke terugloop in naar waarde -11). Het positieve externe migratiesaldo (ems) situeert zich sinds medio jaren op een hoger niveau (tussen +1 en +2) dan daarvoor. Gevolg is een (overwegend) positief totaal migratiesaldo (tms) vanaf, wat de aangroei van die (gecombineerde) leeftijdsgroep ondersteunt (+9% tussen en 216). Figuur B14b. Intern en extern migratiesaldo in Turnhout, {28-39 & -9 jaar}, 1997-, 3, 2, 1, Turnhout, -1, -2, -3, Hoge netto interne uitwijking is aangeduid voor vele kalenderjaren (niet zo in ). Trendmatig is er voor recente jaren niet bepaald aanduiding van een terugloop van die hoge netto interne uitwijking (trend voor ims -1). 39

40 6. Besluiten Vermits onze focus vooral ligt bij de vraag of er sprake is van (aanhoudende) netto interne uitwijking in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en de grotere Vlaamse steden beperken we onze besluiten vooral tot dat thema. A. Totale bevolking Voor het hoofdstedelijke gewest alsook voor menige Vlaamse grote(re) stad (Antwerpen, Gent, Leuven, Kortrijk, Genk en Turnhout) komt een karakteristiek beeld naar voren van netto interne uitwijking gecombineerd door netto externe immigratie. Vaak is de netto externe inwijking groter dan de netto interne uitwijking, met als gevolg dat het totale migratiesaldo positief blijft en bijdraagt tot de (immer) vastgestelde bevolkingsgroei in recente jaren. De niveaus en dus de impact van deze bewegingen kunnen echter aanzienlijk verschillen. Voor het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (BHG) bijvoorbeeld ligt de netto interne uitwijking net onder de min-1 van de bevolking (ims < -1), d.w.z. boven onze gekozen drempelwaarde om (bij aanhouden ervan) van een hoge netto interne uitwijking te gewagen. Daartegenover staat in BHG de nog iets hogere netto externe immigratie (rond +25 voor -; tussen +1 en +15 in recente jaren). Als we ook nog de hoge migratie-intensiteit voor het hoofdstedelijke gewest (zowel voor de interne als voor de externe migratie) in aanmerking nemen, dan ontstaat het beeld van een hoofdstedelijk gebied gekenmerkt door een sterke bevolkingsdynamiek met veel wisseling van haar leden. iet voor niets bezigen we in dit verband soms de metafoor van Brussels als een internationale magneet en lokale doorstuwpomp om die dynamiek kernachtig te vatten. Vooralsnog blijft dat een weerbarstig dan wel een hardnekkig gegeven voor het hoofdstedelijke gewest: ze is ontvanger van tal van nieuwe inwoners die vanuit het buitenland komen maar ziet vele van haar eigen inwoners ook weer vertrekken naar elders in het land, veelal gemeenten in de periferie er omheen. Over de jaren is daar eigenlijk niet zo veel verandering in te bespeuren, behoudens dat de niveaus van netto interne uitwijking en netto externe immigratie nu wat meer uitgesproken zijn dan in de jaren 9, zij het ook met meer schommelingen in de laatstgenoemde reeks. Het zijn dan ook de schommelingen daarin die de schommelingen van de totale migratiesaldi voor het hoofdstedelijke gebied verklaren. Voor Antwerpen is het beeld voor de totale bevolking analoog, maar situeren vooral de waarden voor de netto interne uitwijking zich op een lager niveau, onder de -1-drempel die we vooropstelden om van een hoog niveau te spreken. iettemin is er globaal een sterke en aanhoudende netto interne uitwijking vanuit de metropool naar andere gemeenten in het land. Trendmatig valt daarin eigenlijk geen verandering te bespeuren. Voor Gent ligt dat anders. Ook hier vinden we overwegend netto interne uitwijking gecombineerd met (soms hoge niveaus van) netto externe immigratie in relatie tot de bevolking, maar in recente jaren lijkt het beeld voor de netto interne uitwijking te keren. In is voor de eerste maal in jaren (sinds ) voor de interne migratie een (klein) positief saldo opgetekend en ook trendmatig wordt een opgang hierin (opnieuw) aangeduid. Samen met de positieve saldi uit externe migratie draagt dat bij aan de recente verdere opgang van het totale migratiesaldo, en daarmee tot de verdere aangroei van de bevolking van Gent. 4

41 Leuven zit ook in de groep met opvallende netto interne uitwijking in combinatie met netto externe immigratie (zij het soms wat grillig van aard). Het patroon voor Leuven sluit sterk aan bij dat voor Antwerpen, met een vrij vlakke reeks van waarden voor de netto interne uitwijking (evenzo onder de drempelwaarde van onze bepaling voor een hoog niveau daarin). Er is wel een singuliere, en dus schuchtere, aanduiding van een mogelijke omslag in, maar trendmatig wordt dat nog niet aangeduid. Kortrijk zit ook in die groep. De netto interne uitwijking is wel opvallend teruggelopen in de tweede helft van de jaren, maar die terugloop is nadien gestagneerd. De netto interne uitwijking is nu dus geringer dan voorheen, maar ze is er nog. Bovendien geen trendmatige aanduiding dat daarin verandering te verwachten valt. Voor Genk idem dito. et als in Kortrijk is de netto interne uitwijking relatief gering in relatie tot de bevolking (ims > -5 -> tussen en -5). Hier wel trendmatige aanduiding van een mogelijke verdere terugloop daarin. Ook Turnhout rekenen we bij de groep gekenmerkt door netto interne uitwijking en netto externe immigratie. Opvallend hier is dat de netto interne uitwijking nogal schommelt (zij het binnen een beperkt bereik) en daarnaast relatief hoge waarden voor de netto externe immigratie in relatie tot de bevolking worden opgetekend (grensgemeente met ederland verklaart veel daarvan). Brugge en Mechelen vertonen een wat meer gemengd beeld. In zekere zin sluiten ze aan bij het patroon dat we hierboven beschreven voor het hoofdstedelijke gewest en de genoemde centrumsteden, maar anderzijds zijn er recent overtuigende observaties van een kentering, van netto interne uitwijking naar netto interne inwijking. Voor Brugge zijn recente observaties en de bijhorende trend al reeds positief; voor Mechelen is dat aarzelend het geval. Beide steden hebben ook gemeen dat in de jaren rond de eeuwwisseling al netto interne inwijking werd opgetekend, inclusief positieve waarden voor de trend. In de overige steden (Aalst, Hasselt, Sint-iklaas, Oostende, Roeselare) vinden we overwegend positieve interne migratiesaldi, dus netto interne inwijking (naast netto externe immigratie). Voor sommige van die steden vinden we wel recent daling in de reeks van positieve interne migratiesaldi, zoals in Aalst (met mogelijks een nieuwe kering in ), Hasselt en Roeselare. B. Leeftijdsgroep van de jonge gezinnen (28-39 jaar & -9 jaar) Een hoge netto interne uitwijking in de leeftijdsgroep van jonge gezinnen (i.c & -9 jaar) is geïndiceerd in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (ims ~ -2), Antwerpen (ims ~ -2), Gent (naar -2), Leuven (ims ~ -4) en Turnhout (ims ~ -1). De netto interne uitwijking in relatie tot de referentiebevolking ligt er merkbaar hoger dan voor de totale populatie is opgetekend (meestal minstens dubbel zo hoog). Het is dan ook de leeftijdsgroep waar netto interne uitwijking in grote steden meest aan de orde is. Jongvolwassenen bijvoorbeeld, in de leeftijden tussen 18 en 25 jaar, komen per saldo juist meer in een grote (centrum)stad verblijf zoeken. Voor BHG, Antwerpen en Turnhout is er niet bepaald aanduiding van een kentering daarin. 41

42 Voor Gent wordt een recente lichte terugloop wel trendmatig aangeduid, maar de stad kende dan ook een sterker niveau van netto interne uitwijking voor die leeftijdsgroep dan in Antwerpen of BHG. De jongste trendwaarden komen nu dichter in de buurt van de Antwerpse of Brusselse waarden, alsof het een correctie naar een meer normaal niveau betreft. Leuven vertoont de hoogste waarden voor netto interne uitwijking in relatie tot de referentiegroep (rond -4). Trendmatig wordt daarin weinig beweging vastgesteld, zij het dat de jongste observatie een terugloop aanduidt (naar -32). Voorlopig is dit een singulier gegeven. Het globale beeld voor die grote centrumsteden is eigenlijk dat hoge netto interne uitwijking in de leeftijdsgroep van jonge gezinnen erbij hoort. In belangrijke mate gaat het hier om vormen van suburbanisatie, waarbij woonruimte gezocht wordt in randgemeenten van de stedelijke agglomeratie, waar sowieso meer groen en leefruimte te vinden is (zie de voorbeeldkaartjes in Addendum). etto interne uitwijking in de geselecteerde leeftijdsgroep is voorts aangeduid in Brugge (ims ~- 5), Mechelen (ims ~-5), Hasselt (ims ~-1), Kortrijk (ims ~-1), Oostende (ims ~-5) en Genk (ims ~-5). In Brugge was er een opmerkelijke terugloop van de netto interne uitwijking () in de periode - in de genoemde leeftijdsgroep. In Mechelen is dat ook voor meer recente jaren aangeduid. In Kortrijk is de hoge netto interne uitwijking niet langer de juiste kwalificatie als we de trendlijn voor recente jaren bekijken zoals uitgetekend voor die leeftijdsgroep, maar netto interne uitwijking blijft er wel duidelijk het beeld bepalen. Ook in Oostende was een hoog niveau van netto interne uitwijking voor die leeftijdsgroep geïndiceerd in de tweede helft van de jaren, maar is er nu aanduiding van een sterke terugloop daarvan. Idem dito voor Genk. In Hasselt zien we voor de leeftijdsgroep daartegenover net een trendmatige beweging naar een hoog niveau van netto interne uitwijking toe, hoewel de drempel nog niet is overschreden. Aalst, Sint-iklaas en Roeselare vertonen geen netto interne uitwijking.. Referenties Buijs, A. (198). Statistiek om mee te werken. Leiden/Antwerpen: Stenfert Kroese. Charlier, J., Debuisson, M., Duprez, J.-P., Reginster, I. (216). Mouvements résidentiels en Wallonie (1994-) : analyses des migrations intercommunales et construction de bassins résidentiels. Institut Wallon de l Évaluation, de la Prospective et de la Statistique (IWEPS), Working Paper 216/21. Pelfrene, E. (). Internationale migratiestromen van en naar België en zijn gewesten, in: Pelfrene, E. & Van Peer, C. Internationale migraties en migranten in Vlaanderen, SVR-Studie /1. Verhasselt, E., Bauwens, E., Van Steenberge, A. & Dirikx, E. (216). aar de stad of weg uit de stad? Gent in cijfers 216. Stad Gent. 42

43 Addendum De kaartjes hieronder geven bij benadering zicht op het (inlandse) migratiebekken van een (centrum)stad. Er werd geopteerd voor een simpele methode om dat te bepalen: 6 1) Het gemiddelde totale aantal interne emigraties en immigraties (op jaarbasis) voor de kalenderjaren - voor de centrumstad in kwestie werd bepaald. 2) Beide zijn samengeteld wat zicht biedt op de interne migratie-intensiteit. 3) De aantallen per gemeenten van bestemming en herkomst zijn vervolgens aflopend naar grootte geordend. 4) Het segment van gemeenten dat cumulatief de eerste helft omvat is de 1 ste kring waarmee de meeste interactie plaatsgrijpt; het segment van gemeenten dat cumulatief 5% tot 8% van de bewegingen omvat is de 2 de kring. Voor de Vlaamse centrumsteden is dat hieronder in kaart uitgezet. Migratiebekken Antwerpen, - (Saldo interne migratie - ) 6 Er zijn meer complexe noties over migratiebekkens. Zo is er de applicatie AABEL (ontwikkeld door het Franse ISEE) dewelke IWEPS aanwendt voor het uitzetten van bassins résidentiels in Wallonië (Charlier et al., 216). 43

44 Migratiebekken Gent, - (Saldo interne migratie - ) 44

45 Migratiebekken Brugge, - (Saldo interne migratie -/+ ) 45