Maatregelopties voor jong volwassenen: Gedragsbeïnvloedende Maatregel, Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen. Terbeschikkingstelling

Transcriptie

1 Maatregelopties voor jong volwassenen: Gedragsbeïnvloedende Maatregel, Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen Terbeschikkingstelling Studiedag NIFP Adolescentenstrafrecht 18 april 2014 Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie Ineke Troost, kinderen jeugdpsychiater NIFP Noord Elly Trossèl, jurist NIFP Midden Nederland

2 Programma Uitleg strafrechtelijke maatregelen Casus lezen en bespreken in tweetallen Plenaire terugkoppeling 2

3 Gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM) art. 77 w Sr. GBM ingevoerd in februari 2008 doel: een (her)opvoedingsmaatregel: richt zich op gedragsbeïnvloeding bij criminele jongeren met achtergrond- en/of gezinsproblematiek, GBM zit qua zwaarte tussen een voorwaardelijke jeugddetentie met bijzondere voorwaarden en een taakstraf enerzijds en de PIJ- maatregel anderzijds GBM wordt niet vaak opgelegd ( gemiddeld 80 per jaar) 3

4 GBM Oplegging indien: hetzij de ernst van het begane misdrijf, hetzij de veelvuldigheid van de begane misdrijven, hetzij voorafgegane veroordelingen wegens misdrijf hiertoe aanleiding geven de maatregel in het belang is van een zo gunstige mogelijke verdere ontwikkeling van de verdachte bij 18-: advies van RvdK én gedragsdeskundige (RvdK of PJ rapporteur) bij 18+: alleen advies van PJ rapporteur haalbaarheidsonderzoek (jeugd)reclassering en ondersteuning tenuitvoerlegging GBM 4

5 GBM tenuitvoerlegging GBM opgelegd voor minimaal 6 maanden en max. 1 jaar; verlenging 1x met zelfde periode voorwaardelijke GBM niet mogelijk GBM vrijwel altijd opgelegd in combinatie met (on)voorwaardelijke jeugddetentie bij niet meewerken aan tenuitvoerlegging van de maatregel vervangende jeugddetentie 5

6 GBM tenuitvoerlegging nachtdetentie elektronisch toezicht dadelijke uitvoerbaarheid van het programma mogelijk tijdelijke opneming in JJI ( time-out ) voor max. 4 weken, ten hoogste 2x (art. 77wc, lid 6 en 7, Sr.); herkansing en motivatie 6

7 Behandelmogelijkheden GBM nadruk ligt op extramurale behandeling, begeleiding of training in de vorm van erkende gedragsinterventies die bewezen effectief zijn voor terugdringen recidive; intramurale behandeling is wel mogelijk Multi treatment Foster Care (MTFC) (Leger des Heils) Multi Systeem Therapy (MST) en Functional Family Therapy (FFT) Multi Dimensional Family Therapy (MDFT) 7

8 Voor wie is de GBM bedoeld? Volledige toerekeningsvatbaarheid Veelplegers/harde kern jongeren First offenders waarbij afglijden naar criminele carrière gestopt kan worden Meervoudige problematiek en ernstige gedragsproblemen Hulpverleningsvoorgeschiedenis Motivatie voor noodzakelijke behandeling Steun uit thuismilieu 8

9 PIJ-maatregel: plaatsing in een inrichting voor jeugdigen Art. 77s Sr. voorwaarden voor oplegging van een PIJ-maatregel: aanwezigheid van een ziekelijke stoornis of gebrekkige ontwikkeling van de geestvermogens ten tijde van het begaan van het misdrijf zonder psychische problematiek kan geen PIJ-maatregel worden opgelegd stoornis is ook ernstige ontwikkelingsachterstand (MvT) causaliteit: voor opleggen van de maatregel in de regel slechts ruimte wanneer het gepleegde misdrijf door die stoornis niet, of slechts in verminderde mate, aan de veroordeelde kan worden toegerekend(mvt) rapportage door twee gedragsdeskundigen, waarvan één psychiater rapportage niet ouder dan één jaar, tenzij met toestemming verdachte 9

10 criteria voor oplegging PIJ-maatregel misdrijf waarop 4 jaar of meer gevangenisstraf is gesteld of bepaald omschreven strafbare feiten: misdrijfcriterium oplegging vereist gelet op veiligheid van anderen dan wel algemene veiligheid van personen of goederen: gevaarscriterium maatregel in belang van zo gunstig mogelijke verdere ontwikkeling: hulpverleningscriterium rechter moet nadrukkelijk het strafrechtelijk verleden betrekken bij oplegging PIJ bij opleggen PIJ maatregel kan rechter afzien van het opleggen van straf ongeveer 125 PIJ-opleggingen per jaar (50 vw PIJ) 10

11 PIJ onvoorwaardelijk: duur en verlenging PIJ-maatregel opgelegd voor drie jaar Na twee jaar eindigt maatregel voorwaardelijk (verplichte nazorg), tenzij maatregel wordt verlengd verlenging op vordering van het OM telkens met ten hoogste twee jaar maximale duur 7 jaar; laatste jaar PIJ is altijd voorwaardelijk verlenging is slechts mogelijk als indexdelict gericht was tegen of gevaar veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam bij verlenging van de PIJ-maatregel waarbij de maximale duur (7 jaar) van de maatregel zal worden bereikt, is advies vereist door twee gedragsdeskundigen, waaronder één psychiater 11

12 omzetting PIJ in TBS dwang omzetting PIJ-maatregel(na max. duur) in een tbs met dwangverpleging, indien de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen en goederen de omzetting in die maatregel eist rechter geeft last tot tbs met dwangverpleging na advies van twee gedragsdeskundigen waarvan er één psychiater is hoger beroep tegen omzetting bij gerechtshof Arnhem 12

13 Tenuitvoerlegging van de PIJ Plaatsing in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI) of elders In JJI onderscheid in kort- en langgeplaatsten Bij langverblijf gemiddelde leeftijd boven de 18 jaar! Plaatsing wordt bepaald door individuele jeugdzaken (IJZ) IJZ plaatst eerst in een JJI en dan eventueel elders Ministerie heeft PIJ plaatsen ingekocht in de FPK Catamaran Eindhoven en Hoeve Boschoord (LVG) 13

14 Werkwijze in een JJI Vooral groepsproces Basismethodiek You Turn Accent op orthopedagogiek Consulenten psychiaters Bijzondere afdelingen Teylingereind observatieafdeling Kijk op factsheet DJI/JJI 14

15 Duur proeftijd maximaal 3 jaar voorwaardelijke PIJ Algemene en bijzondere voorwaarden opsomming bijzondere voorwaarden in art. 77z, lid 2 Sr. bijzondere voorwaarden worden in het vonnis opgenomen bijzondere voorwaarden zijn dadelijke uitvoerbaar Verplicht meewerken aan (jeugd)reclasseringstoezicht (algemene voorwaarde) Toezicht volwassenen reclassering mogelijk vanaf 16 jaar Elektronisch toezicht (enkelband) mogelijk bij bijzondere voorwaarden Time out 7 weken in JJI of elders, herhaling eenmalig 15

16 Behandelmogelijkheden vw maatregel PIJ Motivatie en haalbaarheid van een ambulant traject of intramuraal traject buiten JJI Erkende gedragsinterventies Gezinsinterventies (MTFC, MST, FFT en MDFT) Orthopsychiatrie/Forensische psychiatrie Verslavingszorg Hulpmiddel: wegingslijst PIJ indicatie (Nils Duits) 16

17 Wie krijgen nu een (vw) maatregel PIJ opgelegd? Ernstige en meervoudige problemen Gemiddelde leeftijd 16.9 jaar Gemiddeld 5 gewelds- en 9 niet geweldsdelicten 37 % middelengebruik ttv delict 91 % (zeer) problematische opvoedingssituatie 75 % ouder (beperkt) afwezig 62 % al eerder uit huis geplaatst 40 % niet Nederlandse achtergrond 5 % meisjes 17

18 Wie krijgen nu een (vw) maatregel PIJ opgelegd? Cluster B persoonlijkheidsstoornis (90 %) Drugs problematiek (64 %) IQ (32 %) ADHD (31 % waarvan 15 % ernstig) Depressie (25 %) Alcohol problematiek (22 %) Autismespectrum stoornis (15 % waarvan 9 % ernstig) Psychotische problematiek (13 % waarvan 5 % ernstig) IQ lager dan 70 (11 %) (uit het WODC rapport: 15 jaar PIJ-ers in beeld) 18

19 Terbeschikkingstelling art. 37 a Sr. de verdachte bij wie tijdens het begaan van het feit gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens bestond, kan op last van de rechter ter beschikking worden gesteld indien: feit waarop 4 jaar of meer gevangenisstraf op staat of enkele in wet genoemde misdrijven gevaar voor veiligheid van anderen of voor algemene veiligeheid van personen of goederen opleggen van de tbs eist: beveiligingsmaatregel dubbele causaliteit: causaal verband stoornis - feit: volledig ontoerekeningsvatbaar en verminderd toerekeningsvatbaar op grond van gebrekkige ontwikkeling en/of ziekelijke stoornis geestvermogens Causaal verband stoornis- gevaarzetting: pathologisch recidivegevaar 19

20 gevaarscriterium tbs Gevaar voor anderen= rechtstreeks gevaar voor bepaalde personen Gevaar voor algemene veiligheid van personen en/of goederen: betrokkene moet een ernstig gevaar voor zijn omgeving vormen hoeft niet direct fysiek gevaar te zijn (bijv. brandstichting) het gaat niet om het uitsluiten van gevaarlijkheid maar om de aannemelijkheid geen bestwil criterium ; beveiligingsmaatregel 20

21 voorwaarden voor oplegging tbs Advies van twee gedragsdeskundigen nodig, waaronder een psychiater Rechter neemt in aanmerking bij opleggen tbs: de uitgebrachte adviezen en ernst van het feit of veelvuldigheid voorafgegane veroordelingen Rechter kan afzien van opleggen van een straf (bij toerekening) 21

22 tbs duur en verlenging tbs oplegging voor 2 jaar, daarna verlenging met telkens 1 of 2 jaar tbs met bevel kent maximale duur van 4 jaar, tenzij tbs is opgelegd voor misdrijf gericht tegen of gevaar veroorzaakt voor onaantastbaarheid van het lichaam van een of meer personen (geweldsmisdrijf), dan telkens verlenging mogelijk vanwege veiligheid anderen dan wel algemene veiligheid personen 22

23 tbs met bevel verpleging art.37b Sr.: tbs met bevel tot verpleging, indien veiligheid anderen dan wel algemene veiligheid personen of goederen de verpleging eist Aanscherping gevaarscriterium bij last tot dwangverpleging: niet alleen de noodzaak tot tbs doch verdergaand ook noodzaak tot dwangverpleging en dus: dusdanig gevaar voor recidive dat dwangverpleging geboden is behandelbaarheid is geen voorwaarde bij oplegging tbs (de uitvoering is wel gericht op behandeling) tenuitvoerlegging in een door minister aangewezen rijks- of particuliere inrichting of FPK; verzamelnaam FPC tbs bij 16/17 jarige ogv toepassing art. 77b Sr. : tot 21 jaar tuv tbs in JJI mogelijk (art. 8,lid 1 h, BJJI) in periode jaarlijks gemiddeld 109 x opgelegd 23

24 TBS met voorwaarden tbs voorwaarden in combinatie met een gevangenisstraf van max. 5 jaar bereidverklaring naleving voorwaarden tbs-gestelde vereist (willen en kunnen) algemene voorwaarden en voorwaarden betreffende het gedrag van tbs-gestelde inhoud van de voorwaarden: (o.a) opname in een door de rechter aangewezen inrichting, zich onder behandeling stellen van een aangewezen deskundige, medicatiegebruik, gedogen dat medicatie door arts wordt toegediend dadelijke uitvoerbaarheid mogelijk Reclasseringstoezicht Duur is maximaal 9 jaar Werd in periode jaarlijks gemiddeld 51 x opgelegd 24

25 Ricardo, 19 jaar casus ten laste gelegde feiten: (medeplegenvan) brandstichtingen en openlijke geweldpleging; bekentenis Eerder veroordeeld voor inbraak (2012) (Eerdere) diagnostiek: ADHD, chronische motorische of vocale ticstoornis, ODD, zwakbegaafdheid/zwakzinnigheid (IQ 76) Geen middelenproblematiek Gebrekkig ontwikkeld geweten Grensoverschrijdend seksueel gedrag met jonge kinderen thuis Ambulante thuis behandeling en korte opname in de kinderen jeugdpsychiatrie Op leeftijd 16 jaar geplaatst in open instelling voor zwakbegaafde jongeren Ernstige woedeaanvallen, vernielingen en weglopen uit de instelling Niet eerder forensisch behandeld Fascinatie voor vuur vanaf jonge leeftijd (eerste brandje op 5 jarige leeftijd) Verblijf in JJI; patroon van negatief aandacht vragen, druk en sterk impulsief, weinig zelfvertrouwen Conclusie pyromanie en sterk verhoogd recidiverisico 25

26 contact/vragen? Ineke Troost, kinderen jeugdpschiater NIFP Noord, Elly Trossèl, jurist NIFP Midden Nederland, 26