Carbon Management Movares 2010

Transcriptie

1 Carbon Management Movares 2010 Berekend met Handboek CO2-Prestatieladder 2.0 bijlage C Conversiefactoren, geldig m.i.v. 1 juli 2011 Opdrachtgever Movares Nederland B.V. drs ir. J.M. van den Elzen Ondertekenaar Movares Nederland B.V. Ir. F. Gebraad Kenmerk CO-FG Versie 1.0 Utrecht, 22 september 2011 vrijgegeven 2011, Movares Nederland B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Movares Nederland B.V.

2 Wijzigingsblad Versie Datum Auteur Wijzigingen juli 2011 Frans Gebraad Initiële versie op basis van Handboek 2.0 bijlage C Conversiefactoren, geldig m.i.v. 1 juli 2011 en herberekende CO 2 -footprint van juli 2011 Frans Gebraad Reviewcommentaar verwerkt van: o Carel Deckers en o Caspar Wansing september 2011 Frans Gebraad Goedgekeurd door Carla Molenaar. Versie voor vrijgave door Johan van den Elzen september 2011 Frans Gebraad Vrijgegeven door Johan van den Elzen. Frans Gebraad Emissieverklaring van SGS opgenomen in bijlage I. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 1/20

3 Inhoudsopgave Wijzigingsblad 1 Inleiding 3 1 Boundary setting Movares Organizational boundary Operational boundary 5 2 CO 2 -footprint 2010 (scope 1 en 2) Kengetallen en uitgangspunten Gebouwen Mobiliteit Totale emissies 2010 (scope 1 en 2) Directe emissies (scope 1) Gebouwen Mobiliteit Indirecte emissies (scope 2) Gebouwen Mobiliteit 14 3 Energiebalans Inleiding Energiebalans Doelstelling en reductiemaatregelen Doelstelling (scope 1 en 2) Voortgang reductiemaatregelen 18 Colofon 20 Bijlage I: Broeikasgas emissieverklaring CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 2/20

4 Inleiding Movares voert in het kader van haar MVO- en duurzaamheidbeleid een actief klimaatprogramma uit. Het programma, neergelegd in een carbon management plan, is in overeenstemming met niveau vijf van de CO 2 -Prestatieladder. In bijgaand rapport worden achtereenvolgens de stappen uit het plan toegelicht: o o o o Boundary setting vastleggen van de organisatorische en operationele boundaries. CO 2 -footprint broeikasgasemissies van Movares verdeeld over gebouwen en mobiliteit. Energiebalans de verdeling van energieverbruik van verschillende energiedragers over verschillende eindverbruikers. Doelstelling en reductiemaatregelen doelstelling uitwerking en prioriteren van reductiemaatregelen over programmaperiode. Het carbon management plan is door Movares opgesteld volgens de richtlijnen uiteengezet in het GHG-protocol, ISO en de NEN Waarbij de NEN alleen is toegepast voor 3.3.1, 3.3.3, en CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 3/20

5 1 Boundary setting Movares 1.1 Organizational boundary Voor het bepalen van de organizational boundaries heeft Movares Group B.V. voor het referentiejaar 2009 gekozen voor de laterale methode van de CO 2 - Prestatieladder. In dit kader heeft Movares Group B.V. gekozen voor Movares Nederland B.V. als top van de hiërarchische zeggenschapsrelaties (verder aangeduid als Movares). Figuur 1 laat het organogram zien van Movares Group B.V. Movares Group B.V. Movares Nederland B.V. Movares International B.V. Mobiliteit & Ruimte Infra Rail Divisies Noordwest Zuidwest Noordoost Regio s Movares Deutschland GmbH Movares Polska Sp. z o.o Vestigingen Zuidoost BPK Katowice Sp. z o.o Dochter Saferail Infraflex Loxia InTraffic Railcert Dochters en deelnemingen ITC Utrecht Diverse samenwerkingsverbanden / VOF s Figuur 1: Organogram Movares Group B.V. Als grondslag voor de consolidatie is gekozen voor de operational control approach (operationele controle volgens het GHG-protocol). Het uitgangspunt hier is dat alleen voor bedrijven waarvan geldt dat Movares de volledige bevoegdheid heeft om beleid te introduceren en te implementeren, de broeikasgasemissies worden meegenomen. Om te bepalen in hoeverre er sprake is van invloed en/of controle is door Movares ondermeer gekeken naar: o o o o Is het bedrijf een groepsbedrijf, een joint venture of een andere deelneming? Wordt het bedrijf geconsolideerd in het financieel jaarverslag? Welke contractuele afspraken bestaan er in samenwerkingsverbanden/deelnemingen? Worden er in een deelneming vanuit Movares capaciteit en middelen ingezet? In de vervolgstap is een interactieve analyse uitgevoerd volgens de laterale methode van de CO 2 -Prestatieladder. Deze en voorgaande stappen leiden voor Movares tot de selectie van de volgende bedrijven (en locaties) waarvoor emissies zijn opgenomen in de inventarisatie (zie tabel 1). CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 4/20

6 Tabel 1: Overzicht van bedrijven en locaties die zijn opgenomen in de inventarisatie. BEDRIJVEN LOCATIE (KANTOREN) FTE (2010) BVO (m 2 ) Movares Nederland B.V., Utrecht ITC Utrecht B.V., Utrecht o Kantoor Daalse Kwint in Utrecht 693, o Kantoor Smakkelaarsburcht in Utrecht 502, o Regiokantoor Zwolle 11,9 461 o Regiokantoor Rotterdam 15,4 553 o Regiokantoor Fellenoord Eindhoven (tot juni 2010) 18,3 358 o Regiokantoor Vestdijk Eindhoven (vanaf juni 2010) 18,3 593 o Regiokantoor Arnhem 3,6 395 o Regiokantoor Amsterdam 7,2 450 o Kantoor Daalse Kwint in Utrecht Onderdeel cijfers Movares hoofdkantoren Tabel 2 geeft een overzicht van deelnemingen die in 2010 actief waren. Over deze deelnemingen heeft Movares geen operationele zeggenschap. Alle GHG-emissies (gebouwgebonden en mobiliteit) van alleen die Movares medewerkers die gehuisvest zijn bij Movares zijn (impliciet) opgenomen in de emissie-inventarisatie. Tabel 2: Overzicht van deelnemingen die zijn opgenomen in de inventarisatie. DEELNEMING VESTIGINGSPLAATS DEELNAME MOVARES Vof Holland Railconsult - DHV Utrecht 50% Vof Stationseiland Amersfoort 50% Vof De Ruijterkade Amersfoort 50% Vof Watergraaf Utrecht 40% Vof Mott Movares Utrecht 50% Vof Combinatie Movares - Tauw Eindhoven Randweg Utrecht 50% Vof M/FB/Haltes HKE Utrecht 50% Vof Movares / DHV Saal C Utrecht 57% Vof Brede AAA Amersfoort 31% Vof MVS Geo Solutions Houten 50% Vof DHV / Movares, diensten Zuidas Dok Utrecht 50% Vof Eurailis Utrecht 50% In 2010 werkten 95% van de medewerkers van Movares in de twee hoofdkantoren in Utrecht (namelijk fte van de in totaal fte). Het bruto vloeroppervlak (BVO) van de twee hoofdkantoren dekt 93% van het totale kantooroppervlak (totaal is m 2 in 2010). In de volgende hoofdstukken wordt de broeikasgasinventarisatie van Movares, kortweg de CO 2 -footprint van de organisatie, genoemd. 1.2 Operational boundary Het basisjaar van de CO 2 -footprint is door Movares vastgesteld op Dit is dus ook het jaar waarop een CO 2 -footprint is opgesteld. De uitvoerings- of planningsperiode voor het nemen van CO 2 -reductiemaatregelen is CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 5/20

7 Om te bepalen waar Movares invloed kan uitoefenen in het belang van het opstellen van een CO 2 -reductieplan, is een inventarisatie gemaakt van emissie(veroorzakende) activiteiten. De uitgangspunten die hierbij zijn gehanteerd zijn o.a. gebaseerd op het GHG-protocol en de aangepaste indeling door de CO 2 -Prestatieladder van ProRail (m.b.t. de scopes). Figuur 2: Emissies van Movares binnen de keten van leveranciers en klanten. Daarnaast realiseert Movares zich dat broeikasgasemissies ook zijn vastgelegd in geleverde en/of ingekochte producten c.q. diensten zoals weergegeven in figuur 2. Emissies in de keten kunnen van een veel grote ordegrootte zijn dan de zogenaamde eigen emissies. Figuur 2 toont drie soorten emissies, namelijk scope 1, scope 2 en scope 3 emissies. De rapportage beperkt zich tot de bespreking van de scope 1 en 2 emissies. Gezien het verschil in aard van de scope 3 emissies is er voor gekozen om hierover in een apart scope 3 verslag te rapporteren. Dit verslag vormt een onderdeel van de documentatie voor de CO 2 -Prestatieladder. Tabel 3: Inventarisatie emissieactiviteiten Movares (scope 1 en 2) Categorie Emissieactiviteiten Type (invloed) Scope* Gebouwen Warmte o aardgas Direct Scope 1 o stadsverwarming Indirect Scope 2 Elektriciteit Koeling Indirect Direct Scope 2 Scope 1 Mobiliteit Zakelijk vervoer o eigen auto s Direct Scope 1 o werknemers auto s Indirect Scope 2 Vliegen Indirect Scope 2 * GHG-protocol, aangepaste definitie ProRail. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 6/20

8 2 CO 2 -footprint 2010 (scope 1 en 2) 2.1 Kengetallen en uitgangspunten In deze paragraaf is beschreven op welke gegevens de CO 2 -footprint is gebaseerd. Er worden geen wijzigingen van de CO 2 -footprint van het referentiejaar 2009 aangegeven. De CO 2 -footprint van dat jaar is herberekend vanwege conversiefactoren 2 die geldig zijn met ingang van juli Gebouwen In de hoofdkantoren in Utrecht wordt het verbruik van elektriciteit en stadwarmte bepaald aan de hand van meterstanden. De meterstanden van het verbruik van elektriciteit zijn toegankelijk via de e-dataportal van netbeheerder Stedin Meetbedrijf. Het verbruik van stadsverwarming in de hoofdkantoren wordt tegenwoordig bepaald door het maandelijks handmatig aflezen van meterstanden en via overzichten van servicekosten. Overzichten van servicekosten zijn de bron voor het bepalen van het verbruik van stadsverwarming in de blauwe vleugel van de Daalse Kwint. Verbruik van stadsverwarming in de andere delen van de hoofdkantoren wordt bepaald aan de hand van meterstanden. Emissies vanwege koeling van de hoofdkantoren worden bepaald op basis van het volume koelvloeistof en een jaarlijks lekkagepercentage van 5%. Emissies vanwege koeling zijn marginaal (ca 50 kg CO 2 /jaar). Emissies van koeling van regiokantoren worden niet bepaald. Deze emissies zijn een fractie van de emissie in Utrecht. Het verbruik van stadsverwarming in de regiokantoren in Arnhem en Rotterdam wordt ingeschat op basis van het gemiddelde verbruik in de hoofdkantoren in Utrecht per m 2 bruto vloeroppervlakte (BVO). Het verbruik van aardgas vanwege de verwarming van de regiokantoren in Zwolle, Eindhoven en Amsterdam, wordt geschat op basis van het kengetal 3 10 m 3 gas/(m 2 /jaar). Daarbij wordt het BVO gehanteerd als oppervlaktemaat. Het verbruik van elektriciteit in de regiokantoren wordt geschat op basis van het kengetal 4 79 kwh/(m 2 /jaar). Daarbij wordt het BVO gehanteerd als oppervlaktemaat. De keuze om energieverbruik in regiokantoren in te schatten is gebaseerd op een aantal redenen: o Het energieverbruik de regio is gering ten aanzien van het totale energieverbruik van Movares (ca 5%). o In de periode 2009 en 2010 zijn met uitzondering van het kantoor in Zwolle, alle regiokantoren verhuisd en is een nieuw regiokantoor in Arnhem geopend. o Jaaroverzichten van servicekosten bevatten geen verbruikgegevens. 2 Handboek CO 2-Prestatieladder versie 2.0 bijlage C Conversiefactoren, geldig m.i.v. 1 juli SenterNovem: Cijfers en tabellen Gemiddeld verbruik in kantoren > m 2. 4 SenterNovem: Cijfers en tabellen Gemiddeld verbruik in kantoren > m 2. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 7/20

9 Vanaf 2010 zijn alle verhuizingen afgerond en wordt er gestart met het verzamelen van gegevens over het verbruik van elektriciteit in regiokantoren. De regiokantoren in Arnhem, Rotterdam en Amsterdam zijn in 2009 in bedrijf genomen, respectievelijk op 1 januari, 1 juli en 1 oktober. Het regiokantoor in Eindhoven is 1 februari 2010 in bedrijf genomen Mobiliteit Gegevens over het verbruik van brandstof vanwege de inzet van leaseauto s zijn afkomstig van overzichten van de leasemaatschappijen. Deze overzichten bevatten de hoeveelheid ingekochte brandstof en type brandstof per tankpas. De leasemaatschappijen verstrekken een overzicht per half jaar (januari t/m juni en juli t/m december). Het brandstofverbruik door leaseauto s wordt niet gecorrigeerd voor privégebruik van de auto s. De gegevens over de inzet van huurauto s zijn gebaseerd op brandstofverbruik en aantal gereden kilometers. De huurmaatschappijen leveren deze gegevens per half jaar (januari t/m juni en juli t/m december). Verbruikgegevens vanwege zakelijk vervoer in privéauto s van medewerkers zijn gebaseerd op gedeclareerde zakelijke kilometers. Door middel van een steekproef met een betrouwbaarheidspercentage van 95% is de brandstofverdeling over het aantal gedeclareerde kilometers bepaald. Deze brandstofverdeling 5 is eveneens toegepast bij het herberekenen van de CO 2 -uitstoot in Gegevens over zakelijk vliegverkeer zijn afkomstig van overzichten van de reisagent die vluchten boekt voor Movares. Deze overzichten bevatten alle vluchten die in een periode zijn gemaakt met de bijbehorende reisafstanden. De reisagent levert de overzichten per half jaar (januari t/m juni en juli t/m december). De overzichten worden gecorrigeerd voor vluchten die niet voor Movares Nederland zijn gemaakt. Bij de indeling naar reisafstand voor het berekenen van de CO 2 -uitstoot per vlucht 6, wordt geen rekening gehouden met eventuele tussenlandingen. 2.2 Totale emissies 2010 (scope 1 en 2) De scope 1 en 2 CO 2 -footprint van Movares in 2010 is ton CO 2 (zie tabel 4). Ten opzichte van 2009 is dit een afnamen van 2,5%. De scope 1 emissies zijn met 9% gedaald terwijl de scope 2 emissies iets gestegen zijn. Tabel 4: Scope 1 en scope 2 emissies van Movares in 2009 en Verschil Scope ,9% Scope ,0% Totaal ,5% 5 Het resultaat van de steekproef was de volgende brandstofverdeling: benzine 53,8%, diesel 25,3%, LPG 17,1% en 3,9% brandstof onbekend. 6 Voor het berekenen van de CO 2-uitstoot geldt drie categorieën vluchtafstanden (vluchten tot 700 km, vluchten tussen 700 en km en vluchten van meer dan km). CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 8/20

10 In 2010 is het aandeel van scope 2 emissies in de totale CO 2 -footprint van Movares toegenomen. In 2010 is het aandeel van scope 1 emissies 33% van het totaal. De scope 2 emissies leveren een bijdrage van 67% van het totaal. Tabel 5: Aandeel van scopes in de CO2-footprint Scope 1 35% 33% Scope 2 64% 67% Figuur 3 laat de verdeling van emissieactiviteiten over de totale CO 2 -footprint zien. Uit de figuur blijkt dat het elektriciteitsverbruik (45%) en het zakelijk autovervoer (47%) voor 92% van de footprint verantwoordelijk zijn. Warmte levert een bijdrage van 5% aan de totale CO 2 -footprint. Warmte staat voor stadsverwarming van de hoofdkantoren in Utrecht en de regiokantoren in Rotterdam en Arnhem. Daarnaast worden de regiokantoren in Zwolle, Amsterdam en Eindhoven verwarmd met aardgas. Vliegen levert een beperkte bijdrage van 3% aan de totale CO 2 -footprint. De bijdrage van de koeling van de hoofdkantoren in Utrecht is verwaarloosbaar (54 kg CO 2 ). De verdeling van de emissieactiviteiten over de totale CO 2 -footprint is in de jaren 2009 en 2010 vrijwel gelijk 7. Aandeel van emissieactiviteiten in CO 2 -footprint % 5% 47% 45% Vliegen Warmte Elektriciteit Zakelijk (auto) Figuur 3: Aandeel van emissieactiviteiten in CO 2 -footprint In de volgende paragrafen wordt nader ingegaan op de directe en indirecte emissies per emissiecategorie. 7 In 2009 was het aandeel vanwege verbruik van elektriciteit 46% en het aandeel vanwege vliegen 2%. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 9/20

11 2.3 Directe emissies (scope 1) De directe emissies (scope 1) worden veroorzaakt door het verbruik van warmte (aardgas), koelen (lekkage van koelvloeistoffen) en door de inzet van het leasewagenpark van Movares. De emissies vanwege koeling zijn verwaarloosbaar. Figuur 4 presenteert de scope 1 emissies. Ton CO Directe emissies (scope 1) in 2009 en 2010 Aardgas Leasewagenpark Figuur 4: Directe emissies (scope 1) in 2009 en Ten opzichte van 2009 zijn de directe emissies in 2010 met 9% afgenomen. Het verbruik van gas is gedaald met 11% en emissies vanwege de inzet van het leasewagenpark is gedaald met 9%. Het verbruik van aardgas is ingeschat 8 op basis van het kengetal 10 m 3 aardgas/(m 2 BVO/jaar)). De daling wordt verklaard door de verhuizingen van regiokantoren die in 2009 en 2010 hebben plaatsgevonden. Alleen de regiokantoren in Zwolle, Amsterdam en Eindhoven worden verwarmd met gas. Alle andere kantoren van Movares worden verwarmd met stadsverwarming. Het vloeroppervlak van de regiokantoren die verwarmd worden met aardgas, is 5% van het totale kantooroppervlak van Movares. De daling van de directe emissies vanwege de inzet van het leasewagenpark 9 wordt veroorzaakt door het afstoten van poolauto s en door het vervangen van leaseauto s met een milieulabel A of B. Daarnaast kan er een effect zijn opgetreden van medewerkers die de cursus Het nieuwe rijden hebben gevolgd. 8 Er zijn geen verbruiksgegevens van deze regiokantoren beschikbaar. Omdat in 2009 en 2010 verhuizingen hebben plaatsgevonden in de regio s, is gebruikt gemaakt van het SenterNovem kengetal voor gemiddeld verbruik van aardgas voor kantoren met een BVO > m 2. 9 Emissies van de inzet van het leasewagenpark zijn gebaseerd op brandstofoverzichten van de leasemaatschappij. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 10/20

12 Gebouwen De directe gebouwgebonden emissies van Movares bestaan uit het verbruik van aardgas voor de verwarming van de regiokantoren in Zwolle, Amsterdam en Eindhoven en de koeling van alle kantoren. Directe gebouwgebonden emissies zijn beperkt (ca 1% van de totale scope 1 en scope 2 emissies van Movares). Emissies vanwege de koeling van de hoofdkantoren in Utrecht is verwaarloosbaar. De koelinstallaties bevatten in totaal 287 kg R22 en 317 kg R407C. Gebaseerd op een gemiddeld lekpercentage van 5% per jaar leidt dit tot een emissie van 54 kg CO 2 per jaar. Het vloeroppervlak van de hoofdkantoren dekt 93% van het totale kantooroppervlak van Movares. Emissies vanwege koeling van regiokantoren is marginaal in de scope 1 en scope 2 CO 2 -footprint van Movares Mobiliteit De directe mobiliteitsemissies van Movares vormen met 795 ton CO 2 een significant deel van de CO 2 -footprint (33%). Ten opzichte van 2009 is dit aandeel gedaald (841 ton CO 2, 35% van CO 2 -footprint). De emissies zijn alleen afkomstig van het leasewagenpark van Movares. Het afstoten van poolauto s voor medewerkers en het doorvoeren van reductiemaatregelen, hebben geleid tot minder emissies. 2.4 Indirecte emissies (scope 2) De indirecte emissies van ton CO 2 (scope 2) worden veroorzaakt door het verbruik van warmte (stadsverwarming), het verbruik van elektriciteit, het zakelijk rijden met auto s (huurauto s en privéauto s van medewerkers) en de gemaakte vliegkilometers. Indirecte emissies (scope 2) in % 7% Vliegen 22% Stadsverwarming 67% Zakelijk auto (huur- en privéauto's) Elektriciteit CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 11/20

13 Elektriciteitsverbruik (kwh) Figuur 5: Indirecte emissies (scope 2) van Movares in Gebouwen Het verbruik van stadsverwarming (104 ton CO 2 ) en elektriciteit (1.070 ton CO 2 ) veroorzaakt de indirecte emissies in gebouwen. Deze emissies vormen de helft (49%) van de totale CO 2 -footprint van Movares (2.378 ton CO 2 ). Elektriciteit In 2010 waren de indirecte emissies vanwege verbruik van elektriciteit ton CO 2. Dat is 45% van de totale scope 1 en scope 2 CO 2 -footprint van Movares. Ten opzichte van 2009 is de emissie gedaald met 5%. De verbruikte elektriciteit in de hoofdkantoren is groene stroom zonder keurmerk van SMK (Stichting Milieukeur). Het verbruik in de hoofdkantoren vormt 94% van het totale verbruik van elektriciteit. In de regiokantoren wordt grijze elektriciteit verbruikt (6% van het totale verbruik). Het verbruik van elektriciteit in regiokantoren is voor de jaren 2009 en 2010 ingeschat op basis van het kengetal 79 kwh/(m 2 BVO/jaar). In 2010 zijn de verhuizingen van regiokantoren afgerond en vanaf 2011 zullen verbruiksgegevens beschikbaar komen door het plaatsen en uitlezen van tussenmeters. Verbruikgegevens van de hoofdkantoren zijn afkomstig van meterstanden die op afstand ingelezen kunnen worden. Elektriciteitsverbruik Movares 2009 en Regiokantoren Smakkelaarsburcht Daalse Kwint Figuur 6: Elektriciteitsverbruik van Movares in 2009 en Figuur 6 geeft een overzicht van het totale elektriciteitsverbruik van Movares in 2009 en Tabel 6 geeft het verbruik weer in cijfers. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 12/20

14 Tabel 6: Elektriciteitsverbruik van Movares in 2009 en Locatie 2009 (kwh) 2010 (kwh) Verschil (kwh) Verschil (%) Daalse Kwint % Smakkelaarsburcht % Regiokantoren % Totaal % Het verbruik van elektriciteit in de hoofdkantoren is gedaald en het ingeschatte gebruik in de regiokantoren is gestegen. Het aandeel van het verbruik in de regiokantoren was in % van het totale verbruik. In 2010 is dat aandeel 6%. Deze stijging wordt alleen veroorzaakt doordat het totale bruto vloeroppervlak van de regiokantoren is toegenomen na de verhuizingen. De vermindering van het verbruik van elektriciteit in de hoofdkantoren is een gevolg van de getroffen reductiemaatregelen die in de loop van 2010 zijn doorgevoerd. Tabel 7: Indirecte emissies vanwege elektriciteitsverbruik van Movares in 2009 en Locatie 2009 (ton CO 2 ) 2010 (ton CO 2 ) verschil (ton CO 2 ) verschil (%) Daalse Kwint % Smakkelaarsburcht % Regiokantoren % Totaal % Tabel 7 geeft een overzicht van de indirecte emissies vanwege het elektriciteitsverbruik van Movares. In 2009 was het aandeel van de regiokantoren 6% van het totaal aan emissies. In 2010 is dit gestegen tot 9%. Daarbij geldt dat er voor grijze stroom verschillende conversiefactoren van toepassing zijn in beide jaren 10. Vanaf 2011 wordt in de hoofdkantoren elektriciteit verbruik van de categorie Groene stroom B, opgewekt door windkracht. Daarvoor geldt een conversiefactor van 15 g CO 2 /kwh. Per verbruikte kwh zal dit een daling van 95% aan indirecte emissies 11 geven. Stadsverwarming De hoofdkantoren in Utrecht en de regiokantoren in Rotterdam en Arnhem worden verwarmd met stadsverwarming. De stadsverwarming in Utrecht wordt opgewekt in een STEG-centrale. Op dit moment is niet bekend op welke manier de stadsverwarming in Rotterdam en Arnhem wordt opgewekt. Er is daarom aangenomen dat deze eveneens afkomstig zijn van STEG-centrales. Verbruiksgegevens van stadsverwarming van regiokantoren zijn niet beschikbaar. Daarom is het verbruik ingeschat op basis van het gemiddelde verbruik per m 2 BVO in Utrecht. 10 De conversiefactor voor grijze stroom in 2009 is 470 g CO 2/kWh. In 2010 is de conversiefactor 455 g CO 2/kWh. 11 De verwachtte indirecte emissies vanwege elektriciteitsverbruik in de hoofdkantoren voor 2011 is minder dan 50 ton CO 2. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 13/20

15 Indirecte emissies vanwege verbruik van stadsverwarming maken 4% uit van de totale scope 1 en scope 2 CO 2 -footprint van Movares. In 2009 en 2010 waren de emissies vanwege stadsverwarming gelijk (104 ton CO 2 ) terwijl het aantal gewogen graaddagen in % hoger was dan in Tabel 8 geeft een overzicht van het verbruik van stadsverwarming over de verschillende locaties. Tabel 8: Verbruik van stadsverwarming van Movares in 2009 en Locatie 2009 (GJ) 2010 (GJ) Verschil (GJ) Verschil (%) Daalse Kwint % Smakkelaarsburcht % Regiokantoren n.v.t Totaal % Opvallend is het verschil tussen beide hoofdkantoren in Utrecht. In de Daalse Kwint is het verbruik gedaald met 12% terwijl het in de Smakkelaarsburcht gestegen is met een bijna gelijke hoeveelheid. De besparing die in de Daalse Kwint is gerealiseerd, wordt gecompenseerd door het extra verbruik in de regiokantoren in Rotterdam en Arnhem. In 2010 zijn maatregelen getroffen om het verbruik van stadsverwarming te verminderen zonder dat deze gekwantificeerd zijn en opgenomen zijn in het CO 2 - reductieprogramma. Dit waren maatregelen zoals het later inschakelen en eerder uitschakelen van de verwarming en het instellen van een lagere temperatuur in de verkeersgebieden van de hoofdkantoren Mobiliteit De totale indirecte mobiliteitsemissies van Movares zijn 416 ton CO 2 en vormen 17% van de CO 2 -footprint van Movares. Indirect mobiliteitsemissies worden veroorzaakt door: o zakelijk vliegverkeer (14%); o zakelijk vervoer met huurauto s (40%) en o zakelijk vervoer met privéauto s van medewerkers (46%). Ten opzichte van 2009 zijn de indirecte mobiliteitsemissies gestegen met 21% (73 ton CO 2 ). Zakelijk vliegverkeer heeft geleid tot een stijging van 16 ton CO 2. Het gebruik van huurauto s had een stijging van 39 ton CO 2 tot gevolg en het gebruik van privéauto s van medewerkers heeft tot een stijging van 18 ton CO 2 geleid. Tabel 9: Indirecte mobiliteitsemissies van Movares in 2009 en Indirecte mobiliteitsemissie 2009 (ton CO 2 ) 2010 (ton CO 2 ) Verschil (%) Vliegverkeer % Huurauto's % Privéauto's % Totaal % CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 14/20

16 Figuur 7 geeft de indirecte mobiliteitsemissies van Movares grafisch weer. Indirecte mobiliteitsemissies (scope 2) Ton CO vliegen huurauto's privéauto's Figuur 7: Indirecte mobiliteitsemissies van Movares in 2009 en De stijging van emissies vanwege vliegverkeer worden veroorzaakt door een aantal lange incidentele vluchten. De stijging van de het gebruik van huurauto s wordt verklaard doordat in 2010 het wagenpark met poolauto s is afgestoten. Waar voorheen poolauto s werden ingezet (die onderdeel waren van het leasewagenpark van Movares), zijn huurauto s ingezet. Dit leidt tot een verschuiving van emissies van scope 1 (leaseauto s) naar scope 2 (huurauto s). CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 15/20

17 3 Energiebalans 3.1 Inleiding Een energiebalans geeft inzicht in de verdeling van het energieverbruik van verschillende energiedragers over verschillende eindgebruikers. De balans kan worden gebruikt als hulpmiddel bij het bepalen van het reductiepotentieel: bij grote gebruikers kan over het algemeen ook veel bespaard worden. In de balans is zowel het energieverbruik in gebouwen als het energieverbruik voor mobiliteit opgenomen. 3.2 Energiebalans 2010 Onderstaand figuur geeft een overzicht van de verdeling van het primaire energieverbruik in Deze is vrijwel gelijk aan de verdeling in 2009 (zie tabel 10]). Verdeling primair energieverbruik Movares % 5% Vliegen 16% Regiokantoren 47% Kantoor Smakkelaarsburcht Kantoor Daalse Kwint 29% Autovervoer Figuur 8: Verdeling primair energieverbruik Movares Tabel 10: Verdeling primair energieverbruik Movares Vliegen 2% 3% Regiokantoren 4% 5% Kantoor Smakkelaarsburcht 17% 16% Kantoor Daalse Kwint 31% 29% Autovervoer 46% 47% Het reductieprogramma loopt tot het einde van Vanaf 2011 wordt in de hoofdkantoren stroom verbruikt die opgewekt is met windkracht. Deze stroom heeft CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 16/20

18 een lage conversiefactor waardoor de energiebalans gebaseerd op broeikasgasemissies vanaf 2011 aanzienlijk verschuift. Om te bepalen wat de grootste emissiebronnen vanaf 2012 zijn, is in figuur 9 de energiebalans van 2010 weergegeven op basis van de conversiefactoren die gelden vanaf Uit het figuur blijkt dat bijna 80% van de emissies veroorzaakt worden door gebruik van leaseauto s, huurauto s en privéauto s van medewerkers. Verdeling primair energieverbruik Movares vanaf % 4% 6% Vliegen 8% Kantoor Smakkelaarsburcht Kantoor Daalse Kwint Regiokantoren 78% Autovervoer Figuur 9: Verdeling primair energieverbruik Movares vanaf Bovenstaande verdeling is gebaseerd op de verbruiksgegevens van 2010 met toepassing van de conversiefactor voor verbruik van elektriciteit zoals deze van toepassing is vanaf Door de overstap van groene stroom zonder keurmerk van SMK (300 g CO 2/kWh) naar groene stroom categorie B die opgewekt is met windkracht (15 g CO 2/kWh) verschuift de energiebalans. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 17/20

19 4 Doelstelling en reductiemaatregelen 4.1 Doelstelling (scope 1 en 2) Movares wil eind 2010 CO 2 -neutraal zijn. Dit wordt gerealiseerd door gelijktijdig in te zetten op CO 2 -reductie, substitutie en compensatie. De totale CO 2 - reductiedoelstelling voor de jaren bedraagt minimaal 145 ton CO 2 (6% ten opzichte van 2009). Door substitutie wil Movares in deze periode minimaal 578 ton CO 2 -emissies vermijden (24%). De overgebleven emissies worden gecompenseerd. Er gelden een aantal uitgangspunten bij het halen van de doelstellingen. Deze zijn: o De gehuurde vloeroppervlakte wijzigt niet significant. o Het aantal fte s wijzigt niet significant. o Het aantal graaddagen wijzigt niet significant. o Er vindt geen grootschalige verhuizing plaats naar een ander type kantoorgebouw. o Bij het bepalen van de reductie wordt gerekend met de emissiefactoren zoals bekend in en gehanteerd voor footprint van De wijzigingen in conversiefactoren 12 in 2011 hebben niet geleid tot aanpassing van de doelstellingen. De doelstellingen zijn gebaseerd op reductiepotentieel vanwege het verbruik van elektriciteit in de hoofdkantoren in Utrecht en de inzet van leaseauto s. Hiervoor gelden vanaf 2011 geen andere conversiefactoren. 4.2 Voortgang reductiemaatregelen Ten opzichte van 2009 is een reductie gerealiseerd van 68 ton CO 2. Dat is 47% van de doelstelling om eind ton CO 2 -emissies te reduceren. De reductiemaatregelen worden in de loop van 2010 en 2011 uitgevoerd. In 2010 is een deel van de maatregelen ingevoerd. Op het gebied van ICT zijn alle CRT-monitoren vervangen door TFT-monitoren en is een kwart van het aantal pc s vervangen door thin clients. Daarnaast is het datastoragesysteem vervangen door een systeem dat minder energie verbruikt. Dit geldt ook voor een koelinstallatie van een serverruimte. Op het gebied van verlichting zijn alle reductiemaatregelen doorgevoerd met uitzondering van de toepassing van daglichtregeling in kantoor Daalse Kwint. Die maatregel was bedrijfseconomisch niet verantwoord. Ten aanzien van het wagenpark Movares zijn de poolauto s afgestoten. In 2010 is er tijdelijk meer gebruik gemaakt van huurauto s totdat er nieuwe energiezuinige 12 Handboek CO2-Prestatieladder versie 2.0, bijlage C Conversiefactoren, geldig m.i.v. 1 juli CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 18/20

20 poolauto s worden aangeschaft. Het vervangen van leaseauto s door auto s met een A of B energielabel is voor een kwart gerealiseerd. Er is onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden voor minder verbruik van stadswarmte in de hoofdkantoren in Utrecht. Maatregelen als het later inschakelen en eerder uitschakelen van de warming en het op een lagere temperatuur instellen in de verkeersgebieden, zijn doorgevoerd. Voor de hoofdkantoren in Utrecht is een contract afgesloten met Greenchoice voor de levering van elektriciteit die volledig is opgewekt met windenergie. Daarmee is invulling gegeven aan de substitutiedoelstelling. CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 19/20

21 Colofon Opdrachtgever Movares Nederland B.V. drs ir. J.M. van den Elzen Uitgave Movares Nederland B.V. Daalse kwint Postbus GW Utrecht Telefoon Telefax Ondertekenaar Ir. F. Gebraad Adviseur Projectnummer CD CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / 20/20

22 Bijlage I: Broeikasgas emissieverklaring CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / i

23 CO-FG / Proj.nr. CD / vrijgegeven / Versie 1.0 / ii