FAILLISSEMENTS- ELASTICITEIT

Transcriptie

1 Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gepubliceerde statistieken van (a) gefailleerde ondernemingen en (b) tijdreeksen van bedrijven (exclusief overheid), ingedeeld naar activiteit en grootteklasse (bedrijfsomvang) in de periode Gegevens van vóór 1981 zijn niet beschikbaar. Onderscheiden worden de vol- FAILLISSEMENTS- ELASTICITEIT EEN VERRIJKING VOOR INSOLVENTIEMODELLEN Prof.dr. E.J. Bijnen en dr. M.F.C.M. Wijn* Inleiding 1 De pioniers op het gebied van insolventiemodellen zijn bij hun onderzoek uitgegaan van de wat grotere ondernemingen (Beaver, 1966; Altman, 1968; Van Frederikslust, 1978; Bilderbeek, 1983). Als reden hiervoor wordt opgegeven dat de gegevens van kleinere bedrijven onvoldoende beschikbaar waren. Meestal werd wel aangegeven dat het risico van failliet gaan bij kleinere bedrijven hoger ligt dan bij de bedrijven die zij hebben onderzocht. Alleen Beaver (1966) heeft binnen zijn onderzoekspopulatie wel gekeken naar de invloed van de bedrijfsgrootte op de kans om failliet te gaan. Binnen zijn onderzoek bleek de bedrijfsomvang geen invloed te hebben op het model. In de meeste (ook latere) onderzoeken wordt het mogelijke probleem van de bedrijfsomvang uit de weg gegaan door tegenover een gefailleerde onderneming een onderneming te zetten van dezelfde omvang die niet is gefailleerd (paarsgewijze vergelijken). Voor zover ons bekend is er tot nu toe geen model ontwikkeld waarin de bedrijfsomvang, in de zin van aantallen werknemers, invloed heeft op de uitkomsten van het SAMENVATTING model (zie onder andere Dimitras, Zanakis en Zopounidis, 1996). In deze studie gaan we na a) of kleinere bedrijven een grotere kans op faillissement hebben dan grotere, b) welke bedrijfsomvang het meest gevoelig is voor faillissement en c) wat de invloed is van de conjunctuur op het aantal faillissementen, de faillissementselasticiteit. We zullen dat zowel doen op het niveau van de bedrijfstak (1-digit) als dat van de bedrijfsklasse (2-digit). De onderzoeksresultaten wijzen uit dat de bedrijfsomvang wel degelijk een rol moet spelen bij de opzet van een insolventiemodel. Bewerking van het basismateriaal In de bestaande insolventiemodellen wordt geen rekening gehouden met de grootte van de onderneming. Uit onze bevindingen kan worden afgeleid dat de bedrijfsgrootte wel degelijk van invloed is op de kans om failliet te gaan. Tevens blijkt dat per bedrijfstak en bedrijfsklasse de faillissementselasticiteit per bedrijfsgrootte verschilt. Faillissementselasticiteit wordt gedefinieerd als: de verandering in het percentage faillissementen per bedrijfsgrootte als gevolg van een verandering met 1% van het aantal faillissementen in de bedrijfstak of klasse. Met de bedrijfsgrootte kan bij het ontwikkelen van een insolventiemodel rekening worden gehouden door voor de bedrijfsgrootte per bedrijfsklasse een variabele op te nemen. Mogelijk kunnen dergelijke modellen zelfs per bedrijfsgrootte worden opgezet. * Prof.dr. E.J. Bijnen is hoogleraar in Statistiek en Methoden van Onderzoek aan de Sociale Faculteit van de Katholieke Universiteit Brabant. Dr. M.F.C.M. Wijn is universitair hoofddocent bij de sectie Accounting van de Economische Faculteit van de Katholieke Universiteit Brabant. Tevens is hij verbonden aan de TIAS Controllersopleiding en CentER for Economic Research van de KUB. 63

2 FINANCIEEL MANAGEMENT ANALYSE-INSTRUMENTEN gende bedrijfsgroottes op basis van het aantal werknemers: geen, 1 tot 5, 5 tot 10, 10 tot 20, 20 tot 50, 50 tot 100, 100 tot 200, 200 tot 500 en 500 of meer. Voor de jaren 1981 en 1982 ontbreken bij de niet-gefailleerde ondernemingen de bedrijven zonder personeel. In de verdeling van de gefailleerden naar bedrijfsgrootte is in het oorspronkelijke materiaal een categorie onbekend opgenomen. Na analyse van deze groep is besloten deze onder te brengen in de categorie ondernemingen zonder personeel. Bij de gefailleerde ondernemingen blijken faillissementen van bedrijven met meer dan 100 werknemers, zeker op het niveau van de bedrijfsklasse, weinig voor te komen. Statistisch zouden hierover geen betrouwbare uitspraken gedaan kunnen worden. Om die reden zijn alle bedrijven groter dan 100 werknemers ondergebracht in één categorie. In het onderzoek zijn betrokken de bedrijfstakken (en de daarin opgenomen bedrijfsklassen): Delfstofwinning/Industrie (SBI 1/2/3); Bouwnijverheid en installatiebedrijven (SBI 5); Handel, hotel- en restaurantwezen; Reparatiebedrijven voor gebruiksgoederen (SBI 6); Transport-, opslag- en communicatiebedrijven (SBI 7) en Bank- en verzekeringswezen, zakelijke dienstverlening (SBI 8) 2. Voor de standaardbedrijfsindeling (SBI) wordt verwezen naar bijlage 1. De cijferreeksen zijn op zich nog te kort om statistisch betrouwbare uitspraken te kunnen doen. Toch zijn er mogelijk wel bepaalde tendensen te onderkennen. We zullen dan ook nagaan hoe per bedrijfsgrootte het verloop is geweest van het percentage faillissementen. Dat zullen we zowel doen op het niveau van de bedrijfstak (1-digit) als van de bedrijfsklasse (2-digit). Empirische bevindingen Algemeen 3 Wanneer we de door het CBS gepubliceerde tijdreeksen van bedrijven (exclusief overheid) naar activiteit en grootteklasse bestuderen, dan zien we dat de categorie ondernemingen met geen werknemers het meest frequent voorkomt (zie tabel 1, voor de bedrijfsklassen zie bijlage 2). Het percentage varieert op het niveau van de bedrijfstak van 38% in de bedrijfstak Bouwnijverheid en installatiebedrijven tot 73% in de bedrijfstak Bank- en verzekeringswezen, zakelijke dienstverlening. In de bedrijfsklassen is het percentage het laagste (20%) in de Voedings- en genotmiddelenindustrie en het hoogste (87%) in het Bankwezen. In de Voedings- en genotmiddelenindustrie komt in tegenstelling tot de andere bedrijfsklassen de grootste concentratie van ondernemingen voor in de categorieën 1-5 en 5-10 werknemers, ongeveer 60% van alle bedrijven in de bedrijfsklasse. In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat bij een toename van het aantal werknemers het aantal bedrijven in de categorie afneemt. Een uitzondering hierop zijn de Voedings- en genotmiddelenindustrie en de Bouwinstallatiebedrijven. Daar is de bedrijfsgrootte 1-5 werknemers het sterkst vertegenwoordigd. Een andere uitzondering is de Machine-industrie daar blijkt de bedrijfsgrootte meer voor te komen dan die van 5-10 en werknemers. Faillissementscijfers Het aantal faillissementen per jaar wordt weergegeven als een percentage van het aantal ondernemingen, op het niveau van de bedrijfstak (1-digit) respectievelijk de bedrijfsklasse (2- digit). Wij zullen dit voortaan aanduiden met de term faillissementscijfer. De gemiddelde faillissementscijfers per bedrijfstak en per bedrijfsgrootte in de onderzochte periode zijn in tabel 2 weergegeven. Voor de cijfers die van toepassing zijn op de bedrijfsklassen wordt verwezen naar bijlage 3. Zien we af van de indeling in bedrijfsgrootte dan kan worden opgemerkt dat voor de bedrijfstakken en bedrijfsklassen tezamen het gemiddelde faillissementscijfer varieert tussen 0,23 in het Verzekeringswezen en 3,08 in de Overige industrie 4. Dit houdt in een spreiding van ruim 2 gefailleerden tot bijna 31 gefailleerden per 1000 ondernemingen. Wat opvalt is dat de Bouwnijverheid (2-digit), welke traditioneel toch als een kwetsbare bedrijfsklasse wordt aangemerkt, met 15 gefailleerden per 1000 ondernemingen pas op de vijfde plaats komt. Ze wordt voorafgegaan in volgorde van hoog naar laag, door Overige industrie, Transportmiddelenindustrie, Hulpbedrijven van Tabel 1. Gemiddeld aandeel van de bedrijfsgrootte per jaar in % van het totale aantal ondernemingen in de bedrijfstak in de jaren Bedrijfstak geen Totaal (= 100%) Delfstofwinning/Industrie 42,3 27,2 10,1 7,8 7,0 2,8 2, Bouwnijverheid en -installatiebedrijven 38,4 33,6 11,5 8,4 5,6 1,6 0, Handel, Hotel- en Restaurantwezen, 53,7 34,2 6,3 3,3 1,8 0,4 0, Reparatiebedrijven voor gebruikersgoederen Transport-, Opslag- en Communicatiebedrijven 50,8 27,4 8,4 6,6 4,6 1,4 0, Bank- en verzekeringswezen, Zakelijke 73,2 18,8 3,6 2,1 1,4 0,5 0, dienstverlening 64

3 het vervoer en de Kledingindustrie. Uit deze cijfers blijkt tevens dat de ene bedrijfstak/klasse gevoeliger is voor faillissement dan de andere. Blom (1992, p. 33) vond een zeer hoog faillissementscijfer voor de Detailhandel. Hij heeft echter naar onze mening zijn cijfers onjuist geïnterpreteerd. De Detailhandel blijkt met een gemiddelde faillissementscijfer van 0,639 de vijfde plaats van onderen te bezetten van de 25 door ons bestudeerde bedrijfsklassen! In onze gegevens van het CBS nemen de gefailleerden uit de Detailhandel gemiddeld 8,9% van het totaal aantal gefailleerden voor hun rekening. Het aandeel van de ondernemingen in de Detailhandel is gemiddeld 11,4% van het totale aantal. De conclusie moet dan ook zijn dat de Detailhandel een bedrijfsklasse is met relatief weinig faillissementen. Bedrijfstakken Het laagste gemiddelde faillissementscijfer is hier telkens te vinden in de grootteklasse 100 of meer of in de klasse geen werknemers. Het hoogste gemiddelde treffen we aan bij de Bouwnijverheid en installatiebedrijven in de grootteklasse 20-50, gevolgd door de categorie werknemers in dezelfde bedrijfstak. Bij de bedrijfsgrootten 1-5, 5-10, en blijkt dat het gemiddelde faillissementscijfer steeds boven het gemiddelde van de desbetreffende bedrijfstakken ligt. In zijn algemeenheid kunnen we dan ook zeggen dat zij de meest kwetsbare categorieën zijn op het niveau van de bedrijfstak. Bedrijfsklassen Ook op het niveau van de bedrijfsklasse is het laagste gemiddelde faillissementscijfer, op een enkele uitzondering na, te vinden in de grootteklasse 100 of meer of in de klasse geen werknemers. Het hoogste cijfer komt bij de meeste bedrijfsklassen in dezelfde grootteklassen voor als bij de bedrijfstakken. Een uitzondering hierop zijn onder andere de Groothandel, Hulpbedrijven van het vervoer, Bankwezen, Verzekeringswezen en Exploitatie van handel in roerende goederen en dergelijke waar de hoogste waarde voorkomt in de grootteklasse 1-5 werknemers. De hoogste faillissementscijfers worden meestal gevonden in de categorieën 5-10, en werknemers. Het gaat hierbij om 21 van de 25 bedrijfsklassen. Faillissementselasticiteit De hiervoor besproken cijfers zijn gemiddelden over de jaren 1981 tot en met Duidelijk is geworden dat er zowel op het niveau van de bedrijfstak als bedrijfsklasse per bedrijfsgrootte verschillen bestaan. Tevens is gebleken dat in het ene jaar het aantal faillissementen hoger is dan in het andere. We gaan nu na welke gevolgen de conjunctuur heeft voor de faillissementscijfers. Wat de invloed is van de conjunctuur zullen we aangeven met de faillissementselasticiteit: de verandering in het percentage faillissementen per bedrijfsgrootte als gevolg van een verandering met 1% van het aantal faillissementen in de bedrijfstak of klasse 5. Is de elasticiteit nul dan is er geen invloed van de conjunctuur op het failliet gaan van bedrijven. Is de elasticiteit één dan gaat het aantal faillissementen in gelijke mate op en af met de conjunctuur. Wanneer de elasticiteit groter is dan één, heeft de conjunctuur een versterkende invloed op het al dan niet failliet gaan. Bewerking van de gegevens We moeten in dit kader een onderscheid maken tussen aan de ene kant de bedrijfstakken Industrie/Delfstofwinning en Bouwnijverheid en -installatiebedrijven (met de bedrijfsklassen) en aan de andere kant de andere bedrijfstakken (met de bedrijfsklassen), zie tabel 1 en bijlage 2. Bij deze laatste behoort van het totaal aantal bedrijven bijna steeds meer dan de helft tot de categorie geen werknemers. Hun aandeel varieert van 43% tot 87% van het totaal aantal bedrijven. De consequentie hiervan is dat schommelingen in deze categorie voor een belangrijk deel de afwijkingen in het totaal bepalen. Hetgeen betekent Tabel 2. Gemiddelde faillissementscijfers naar bedrijfsgrootte van met minimum, maximum en gemiddelde waarden per bedrijfstak Totaal Bedrijfstak geen gemiddeld minimum maximum Delfstofwinning/ 0,92 1,31 1,74 2,05 2,04 1,89 0,91 1,22 0,82 1,90 Industrie Bouwnijverheid en 1,13 1,52 1,98 2,28 2,37 1,79 1,13 1,41 0,93 2,60 -installatiebedrijven Handel, Hotel- en 0,78 0,94 1,17 1,15 1,10 0,81 0,41 0,82 0,53 1,40 Restaurantwezen, Reparatiebedrijven voor gebruikersgoederen Transport-, Opslag- en 0,73 1,07 1,46 1,19 1,19 0,85 0,52 0,92 0,66 1,28 Communicatiebedrijven Bank- en verzekeringswezen, 0,48 0,94 1,10 1,09 1,02 0,53 0,27 0,58 0,42 0,95 Zakelijke dienstverlening 65

4 FINANCIEEL MANAGEMENT ANALYSE-INSTRUMENTEN 66 dat wij de uitkomsten voor deze bedrijfstakken en bedrijfsklassen met enige voorzichtigheid moeten interpreteren. Ook voor de categorieën en 100 is voorzichtigheid geboden omdat hier het aantal bedrijven beperkt is. Tevens blijkt dat bij de Overige industrie het jaar 1983 een bijzonder hoog faillissementscijfer laat zien, namelijk 5,4 tegenover circa 3 voor de andere jaren. Voor de bedrijfstakken en de daarbij behorende bedrijfsklasse hebben we per bedrijfsgrootte de regressiecoëfficiënten met de bijbehorende correlatiecoëfficiënten berekend (zie bijlage 4) 6. Uitkomsten In alle bedrijfstakken zien we dat de elasticiteitscoëfficiënt voor de bedrijven zonder personeel (veel) kleiner is dan één. Uiteenlopend van 0,16 tot 0,77. De conjunctuur heeft bijgevolg weinig grip op deze categorie, deze bedrijven zijn niet (erg) conjunctuurgevoelig. In de bedrijfsklassen wijken in deze categorie alleen de Voedings- en genotmiddelenindustrie, de Hulpbedrijven van het vervoer en de Verhuur van machines en andere roerende goederen van deze regel af. Voor de gegevens op het niveau van de bedrijfsklasse en de correlatiecoëfficiënten wordt verwezen naar bijlage 4. De categorie 1-5 werknemers geeft zowel voor de bedrijfstakken als de daarbij behorende bedrijfsklassen elasticiteiten te zien die doorgaans dicht bij één liggen. Hetgeen betekent dat ze (bijna) parallel lopen met de conjunctuur. Uitzondering hierop zijn de Kledingindustrie met 2,24 en het Verzekeringswezen met 2,0 7. De andere categorieën laten een elasticiteit zien van dikwijls rond de twee. Deze bedrijven geven een versterkte reactie te zien op veranderingen in de conjunctuur. Dit geldt zowel bij een opgaande als neergaande conjunctuur. De aantallen bedrijven in de categorie 100 en meer zijn meestal dusdanig klein dat op basis hiervan moeilijk conclusies kunnen worden getrokken. De grootste faillissementselasticiteit treffen we doorgaans aan bij de bedrijfsgrootte 10-20, gevolgd door 20-50, 5-10, , 1-5, 100 of meer en als laatste geen werknemers. Hierbij moeten we met name bij de bedrijfsgrootte bedenken dat de correlatiecoëfficient nogal eens aan de (erg) lage kant is. Dit betekent dat de afwijkingen van de trend relatief groot zijn. Opnemen van bedrijfsgrootte in insolventiemodellen Uit eerder onderzoek is al gebleken dat insolventiemodellen moeten worden opgezet op het niveau van de bedrijfsklasse (Wijn, 1988 en 1989; Bijnen en Wijn, 1996). De resultaten uit ons onderzoek kunnen in een model worden ingebouwd door per bedrijfsklasse een insolventiemodel te ontwikkelen en daarbij bedrijfsgrootte als variabele op te nemen. Eventueel kan zelfs per bedrijfsgrootte een dergelijk model worden opgezet. Gezien het beperkte aantal faillissementen per bedrijfsklasse betekent dit dat alleen voor de kleine en middelgrote ondernemingen dit op een enigszins betrouwbare wijze kan geschieden. De bovengrens zal liggen bij bedrijven met 20 tot 50 werknemers. In de Voedings- en genotmiddelenindustrie zijn bijvoorbeeld in de categorie werknemers 197 bedrijven actief waarvoor een gemiddeld faillissementspercentage van toepassing is van 0,98 ofwel twee bedrijven. Op basis hiervan kunnen statistisch geen betrouwbare uitspraken worden gedaan. Voor de bedrijven in de categorie 100 of meer werknemers geldt dat nog in versterkte mate. Hier komt nog bij dat het maatschappelijk dikwijls niet wordt geaccepteerd dat een bedrijf van een dergelijke omvang zonder een reddingspoging van bijvoorbeeld de overheid zijn poorten sluit. Conclusies Uit het onderzoek blijkt dat het aantal faillissementen niet alleen verschilt per bedrijfstak en bedrijfsklasse, maar ook per bedrijfsgrootte. Het laagste faillissementscijfer hebben we Tabel 3. Faillissementselasticiteit naar bedrijfsgrootte per bedrijfstak (periode ) 1 Bedrijfstak geen Delfstofwinning/ 0,16 1,02 1,86 2,72 2,51 1,94 0,88 Industrie Bouwnijverheid en 0,37 1,06 1,62 1,64 1,79 0,74 1,17 -installatiebedrijven Handel, Hotel- en 0,62 1,41 1,52 1,79 1,59 0,42 0,39 Restaurantwezen, Reparatiebedrijven voor gebruikersgoederen Transport-, opslag- en 0,75 1,04 1,79 1,35 1,69 1,06 0,86 communicatiebedrijven Bank- en verzekeringswezen, 0,77 1,41 1,58 1,88 1,98 3,26 1,20 Zakelijkedienstverlening 1. Voor de jaren 1981 en 1982 ontbreken voor de categorie geen de gegevens.

5 bijna steeds aangetroffen in de categorie geen werknemers en 100 of meer. Harhoff, Stahl en Woywode (1996) komen voor Duitsland in de periode tot een andere uitkomst. Daar neemt de kans op faillissement toe tot een bedrijfsomvang van 18 werknemers, daarna treedt een daling in. In Nederland zien we eenzelfde tendens. Maar in de categorie werknemers geven nog altijd acht van de in totaal 25 onderzochte bedrijfsklassen een stijging te zien ten opzichte van de categorie werknemers. De grootste gevoeligheid voor de conjunctuur treffen we meestal aan bij de bedrijfsgrootte 10 tot 20 en de laagste bij geen werknemers. Uit onze bevindingen kan worden afgeleid dat naast de bedrijfstak en bedrijfsklasse (Bijnen en Wijn, 1996) ook de bedrijfsgrootte van invloed is op de kans om failliet te gaan. We hebben dit aangetoond zowel op basis van faillissementscijfers als faillissementselasticiteiten. Een vermoeden dat wij al eerder opperden is hiermee bevestigd (Wijn en Bijnen, 1996). Bij het ontwerpen van een insolventiemodel moet daarom uitdrukkelijk rekening worden gehouden met de bedrijfsgrootte. Noten 1. Wij zijn mr. D. Koper en W. Swaager van de Faillissementsstatistiek bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in Voorburg erkentelijk voor de assistentie die ze hebben verleend bij de verzameling en aanlevering van de basisbestanden over de periode De bedrijfstak Landbouw en Visserij is komen te vervallen, omdat het begrip onderneming hier anders wordt gedefinieerd dan bij de andere bedrijfstakken. De bedrijfstak Openbare nutsbedrijven is in zijn geheel terzijde gelaten, omdat faillissementen hier zelden voorkomen. De bedrijfstak Overige dienstverlening is niet opgenomen, omdat hier de faillissementen op het niveau van de bedrijfsklasse niet opgesplitst konden worden, waardoor een volledige analyse niet mogelijk zou zijn. 3. Meer uitvoerige cijfers zijn verkrijgbaar bij prof.dr. E.J. Bijnen, Postbus 90153, 5000 LE, Tilburg. 4. De bedrijfsklasse Overige Industrie is heterogeen van samenstelling. Zij is een restcategorie en gebruikt als er voldoende informatie ontbrak om tot een indeling in een andere bedrijfsklasse over te gaan. 5. Dit komt dus overeen met de regressiecoëfficiënt in de lineaire regressie, met het faillissementscijfer voor de totale bedrijdstak/bedrijfsklasse als onafhankelijke variabele en het faillissementscijfer voor een bepaalde grootte binnen die bedrijfstak of -klasse als afhankelijke variabele. 6. Bij de berekening van deze coëfficiënten doet zich het probleem voor dat de diverse grootteklassen deel uitmaken van het totaal. We hebben dus te maken met een deel-geheel-correlatie. Met name in die gevallen dat één of twee klassen overheersen (zie bijvoorbeeld de bedrijfstakken 6, 7 en 8 voor wat betreft de grootteklasse geen personeel) heeft dit niet te verwaarlozen gevolgen voor de hoogte van de correlatiecoëfficiënt. 7. De elasticiteit van de Overige industrie en het Bankwezen blijken sterk bepaald te zijn door uitschieters in Voor de jaren 1984 tot en met 1994 blijken de elasticiteiten respectievelijk 0,01 en -1,13 te zijn. Literatuur Altman, E.I., Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankrupty, Journal of Finance, no.4, September Beaver, W., Financial ratios as predictors of failure, Journal of Accounting Research, Bilderbeek, J., Financiële ratio-analyse, Stenfert Kroese, 3e druk, Leiden, Blom, R.J., Failliet in de praktijk, Amsterdam/Den Haag: Craydon, Bijnen, E.J. en M.F.C.M. Wijn, Faillissementen van Nederlandse ondernemingen: een analyse in de tijd, Bedrijfskunde, no.3, Dimitras, A.I., S.H. Zanakis en C. Zopounidis, A survey of business failures with an emphasis on prediction methods and industrial applications, European Journal of Operational Research, 90, Frederikslust, R.A.I. van, Predictability of corporate failure, Martinus Nijhoff, Leiden/Boston, Harhoff, D., K. Stahl and M. Woywode, Legal form, growth and exit of West German firms: empirical results for manufacturing, construction, trade and service industries, Discussion paper no.1401, Centre for Economie Policy Research, London, Wijn, M.F.C.M., Uittreden van industriële ondernemingen: een analyse per bedrijfsklasse, Stenfert Kroese, Leiden, 1988 Wijn, M.F.C.M., Bedrijfssluitingen: een empirische analyse, Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 63e jaargang, nummer 3, maart Wijn, M.F.C.M. en E.J. Bijnen, Ontwikkelingen in het voorspellen van insolventie, in: T.M.A. Bemelmans en W.G.H. van Hulst (red.), Schakeringen in de bedrijfseconometrie,

6 FINANCIEEL MANAGEMENT ANALYSE-INSTRUMENTEN Bijlage 1 STANDAARD BEDRIJFSINDELING (SBI) CBS 1974 Bedrijfstakken en bedrijfsklassen 0 Landbouw en visserij 01 Land- en tuinbouw 02 Bosbouw 03 Visserij 1 Delfstofwinning 11 Kolenmijnbouw 12 Aardolie- en aardgaswinning en -exploratie 19 Overige delfstofwinning 2/3 Industrie 20/21 Voedings- en genotmiddelenindustrie 22 Textielindustrie 23 Kledingindustrie 24 Leder-, schoen- e.a. lederwarenindustrie (excl. kleding) 25 Hout- en meubelindustrie (excl. metalen meubelen) 26 Papier- en papierwarenindustrie 27 Grafische industrie, uitgeverijen 28 Aardolie-industrie 29 Chemische industrie 30 Kunstmatige en synthetische garen- en vezelindustrie 31 Rubber- en kunststofverwerkende industrie 32 Bouwmaterialen-, aardewerk- en glasindustrie 33 Basis metaalindustrie 34 Metaalproduktenindustrie (excl. machines en transportmiddelen) 35 Machine-industrie 36 Elektrotechnische industrie 37 Transportmiddelenindustrie 38 Instrumenten- en optische industrie 39 Overige industrie 4 Openbare nutsbedrijven 40 Openbare nutsbedrijven 5 Bouwnijverheid en -installatiebedrijven 51 Bouwnijverheid 52 Bouwinstallatiebedrijven 6 Handel, hotel en restaurantwezen, reparatiebedrijven voor gebruiksgoederen 61/62 Groothandel 63/64 Tussenpersonen in de handel 65/66 Detailhandel 67 Hotels, restaurants, café s e.d. 68 Reparatiebedrijven voor gebruiksgoederen 7 Transport-, opslag- en communicatiebedrijven 71 Spoorwegen 72 Wegvervoer 73 Zeevaart 74 Binnenvaart 75 Luchtvaart 76 Hulpbedrijven van het vervoer 77 Communicatiebedrijven 8 Bank- en verzekeringswezen, zakelijke dienstverlening 81 Bankwezen 82 Verzekeringswezen 83 Exploitatie van en handel in onroerende goederen e.d. 84 Zakelijke dienstverlening 85 Verhuur van machines e.a. roerende goederen 9 Overige dienstverlening 90 Openbaar bestuur, defensie en wettelijke sociale verzekering 91 Religieuze organisaties e.d. 92 Onderwijs 93 Gezondheids- en veterinaire diensten 94 Maatschappelijke dienstverlening 95 Sociaal-culturele en culturele instellingen 96 Sport en recreatie 97 Bedrijfs- en werknemersorganisaties, researchinstellingen, overige sociale organisaties 98 Overige dienstverlenende bedrijven 99 Particuliere huishoudens met personeel in loondienst 68

7 Bijlage 2 Gemiddeld aandeel van de bedrijfsgrootte per jaar in % van het totale aantal ondernemingen in de bedrijfsklasse in de jaren Bedrijfsklasse geen Totaal= 100% klasse 20 19,5 42,3 16,8 8,9 6,3 2,7 3, klasse 22 51,4 20,5 7,4 6,0 7,4 3,6 3, klasse 23 68,8 18,1 4,9 3,2 2,9 1,4 0, klasse 25 52,1 27,0 7,6 6,1 5,1 1,5 0, klasse 27 47,4 26,2 9,9 7,3 5,5 1,8 1, klasse 32 39,5 22,7 10,0 10,3 10,4 3,7 3, klasse 34 40,7 27,4 10,4 8,9 7,7 2,8 2, klasse 35 29,6 21,4 11,4 12,4 14,2 6,1 4, klasse 36 48,1 22,0 7,6 7,0 7,0 3,4 4, klasse 37 42,9 26,3 8,6 8,1 7,7 3,0 3, klasse 39 72,0 16,9 4,2 2,9 2,4 0,7 0, klasse 51 39,5 32,4 11,2 8,4 5,7 1,7 0, klasse 52 34,4 37,3 12,3 8,3 5,5 1,5 0, klasse ,6 26,2 7,4 4,9 3,3 0,9 0, klasse ,3 37,1 5,7 2,5 1,0 0,2 0, klasse 67 52,0 39,7 5,0 2,0 0,9 0,2 0, klasse 68 44,4 36,6 9,6 5,8 2,9 0,5 0, klasse 72 44,2 28,4 10,7 8,6 5,8 1,6 0, klasse 74 69,8 26,1 1,9 1,0 0,8 0,2 0, klasse 76 43,4 31,6 9,8 6,7 5,3 2,1 1, klasse 81 87,2 7,7 1,5 1,4 1,4 0,5 0, klasse 82 73,0 20,8 3,0 1,2 0,8 0,4 0, klasse 83 79,9 15,8 1,8 1,1 0,9 0,3 0, klasse 84 63,3 24,8 5,6 3,1 1,8 0,6 0, klasse 85 73,8 19,1 3,5 2,1 0,9 0,3 0, Samenvoeging van klasse 61, 62, 63, 64 (CBS) 2. Samenvoeging van klasse 65, 66 (CBS) 69

8 FINANCIEEL MANAGEMENT ANALYSE-INSTRUMENTEN Bijlage 3 Gemiddelde faillissementscijfers naar bedrijfsgrootte van met minimum, maximum en gemiddelde waarden per bedrijfsklasse Bedrijfsklasse Totaal geen gemiddeld minimum maximum klasse 20 1,20 0,50 0,74 1,18 1,30 0,98 0,31 0,78 0,60 1,18 klasse 22 0,75 1,32 2,30 2,61 2,17 2,49 3,02 1,30 0,64 2,00 klasse 23 0,94 2,13 3,25 5,16 5,13 3,37 1,49 1,52 1,03 2,21 klasse 25 0,79 1,82 2,79 2,92 3,29 2,91 2,07 1,34 0,73 2,33 klasse 27 1,19 1,58 1,62 1,41 1,33 1,30 0,64 1,27 0,66 1,92 klasse 32 0,75 1,35 1,65 1,92 1,54 1,53 0,70 1,11 0,45 2,15 klasse 34 0,99 1,60 2,38 2,37 2,69 2,58 1,50 1,44 0,67 2,73 klasse 35 1,07 1,33 1,51 1,88 1,81 1,78 0,88 1,29 0,51 2,15 klasse 36 0,70 1,90 2,30 2,73 1,59 1,55 0,70 1,32 0,64 2,45 klasse 37 1,07 1,64 2,97 2,87 2,51 3,01 2,21 1,65 1,00 3,04 klasse 39 1,32 6,20 8,52 12,93 12,87 25,01 8,42 3,08 2,37 5,44 klasse 51 1,21 1,69 2,11 2,40 2,40 1,68 1,11 1,50 1,07 2,67 klasse 52 0,81 1,02 1,60 1,86 2,24 2,12 1,23 1,07 0,44 2,37 klasse ,84 1,67 1,65 1,42 1,17 0,82 0,42 1,09 0,80 1,68 klasse ,65 0,72 0,78 0,78 0,88 0,79 0,48 0,64 0,40 1,12 klasse 67 1,12 0,82 1,44 1,25 1,41 0,44 0,24 0,96 0,52 1,92 klasse 68 0,41 0,62 0,99 1,17 0,99 1,10 0,00 0,55 0,24 1,17 klasse 72 0,69 0,93 1,43 1,24 1,26 0,77 0,32 0,90 0,57 1,56 klasse 74 0,39 0,59 1,52 0,73 0,51 0,64 0,00 0,44 0,10 1,32 klasse 76 1,58 1,98 1,71 1,11 0,69 0,71 0,18 1,55 1,06 2,09 klasse 81 0,61 2,58 2,08 1,70 1,15 0,55 0,21 0,75 0,45 1,14 klasse 82 0,19 0,40 0,31 0,39 0,06 0,00 0,09 0,23 0,11 0,46 klasse 83 0,41 0,88 0,79 0,69 0,22 0,21 0,23 0,45 0,15 0,94 klasse 84 0,52 0,90 1,16 1,20 1,38 0,69 0,34 0,65 0,50 1,03 klasse 85 0,66 1,09 1,38 0,97 1,37 0,00 0,00 0,75 0,54 1,11 1. Samenvoeging van klasse 61, 62, 63, 64 (CBS) 2. Samenvoeging van klasse 65, 66 (CBS) 70

9 Bijlage 4 Faillissementselasticiteit naar bedrijfsgrootte per bedrijfstak en bedrijfsklasse (periode ) 1 SBI 2 geen tak 2 0,16 (0.40) 1,02 (0,87) 1,86 (0,91) 2,72 (0,97) 2,51 (0,99) 1,94 (0,72) 0,88 (0,66) klasse 20 2,85 (0,74) 0,41 (0,51) 0,98 (0,51) 2,29 (0,68) -1,44 (-0,39) -0,42 (-0,07) * 0,09 (0,02) * klasse 22 0,56 (0,62) 0,66 (0,44) 2,06 (0,58) * 3,36 (0,63) ** 2,37 (0,65) * -0,07 (-0,02) ** 0,18 (0,03) ** klasse 23 0,40 (0,56) 2,24 (0,84) 2,23 (0,51) * 4,91 (0,57) ** 2,75 (0,39) ** -2,78 (-0,36) ** 0,00 (0,00) ** klasse 25 0,22 (0,50) 1,32 (0,93) 2,03 (0,88) 2,83 (0,93) 2,67 (0,94) 1,85 (0,60) ** 4,10 (0,63) ** klasse 27 0,35 (0,60) 1,14 (0,72) 2,14 (0,89) 2,34 (0,90) 1,88 (0,75) 2,78 (0,62) * 1,18 (0,58) * klasse 32 0,34 (0,44) 0,97 (0,72) 1,59 (0,68) * 3,11 (0,88) * 1,31 (0,83) * 1,52 (0,37) ** 0,03 (0,02) ** klasse 34 0,14 (0,35) 1,05 (0,92) 1,89 (0,85) 1,77 (0,86) 2,85 (0,95) 2,13 (0,68) * 1,09 (0,54) * klasse 35 0,34 (0,65) 0,86 (0,71) 0,65 (0,50) 2,21 (0,91) 1,79 (0,94) 1,87 (0,73) * 0,14 (0,13) * klasse 36 0,44 (0,71) 0,35 (0,29) 2,13 (0,73) * 2,78 (0,79) * 3,11 (0,87) * 3,63 (0,73) ** 0,46 (0,37) ** klasse 37 0,08 (0,10) 0,83 (0,76) 2,60 (0,84) * 2,80 (0,88) * 1,96 (0,62) * 1,81 (0,45) ** 0,95 (0,14) ** klasse 39 0,11 (0,30) 4,70 (0,87) 5 1,94 (0,54) ** 5,65 (0,79) ** 3,10 (0,59) ** 5,04 (0,25) ** -1,41 (-0,21) ** tak 5 0,37 (0,59) 1,06 (0,94) 1,62 (0,96) 1,64 (0,94) 1,79 (0,94) 0,74 (0,54) 1,17 (0,71) klasse 51 0,33 (0,56) 1,12 (0,95) 1,51 (0,94) 1,60 (0,91) 1,90 (0,94) 0,88 (0,65) 0,96 (0,63) klasse 52 0,47 (0,70) 0,91 (0,91) 1,86 (0,95) 1,72 (0,94) 1,42 (0,74) 0,75 (0,25) * 1,81 (0,62) ** tak 6 0,62 (0,97) 1,41 (0,98) 1,52 (0,98) 1,79 (0,98) 1,59 (0,93) 0,42 (0,38) 0,39 (0,39) klasse ,49 (0,92) 1,69 (0,97) 1,57 (0,94) 1,68 (0,93) 1,35 (0,90) 0,11 (0,13) 0,28 (0,19) klasse ,56 (0,91) 1,46 (0,98) 1,53 (0,96) 2,13 (0,93) 2,11 (0,89) 1,66 (0,53) * 1,11 (0,40) * klasse 67 0,82 (0,96) 1,12 (0,99) 1,68 (0,95) 1,26 (0,92) 1,29 (0,88) -0,23 (-0,25) ** -0,08 (-0,11) ** klasse 68 0,50 (0,93) 1,02 (0,92) 1,44 (0,89) 2,58 (0,88) 2,84 (0,87). (.) **. (.) ** tak 7 0,75 (0,84) 1,04 (0,84) 1,79 (0,80) 1,35 (0,76) 1,69 (0,67) 1,06 (0,36) 0,86 (0,32) * klasse 72 0,94 (0,87) 0,86 (0,78) 1,26 (0,78) 1,22 (0,80) 1,39 (0,63) 0,60 (0,29) * 1,51 (0,82) ** klasse 74 0,91 (0,99) 1,04 (0,93) 2,96 (0,75) ** 0,82 (0,29) ** 1,56 (0,57) **. (.) **. (.) ** klasse 76 1,08 (0,69) 0,77 (0,67) 1,70 (0,64) 0,70 (0,39) * 0,86 (0,43) ** 1,93 (0,39) ** -0,54 (-0,22) ** tak 8 0,77 (0,98) 1,41 (0,84) 1,58 (0,69) 1,88 (0,64) 1,98 (0,47) 3,26 (0,83) 1,20 (0,63) klasse 81 0,81 (0,91) 2,83 (0,44) 5 2,94 (0,47) 3,23 (0,46) * 3,26 (0,46) * 2,74 (0,51) ** 1,28 (0,60) ** klasse 82 0,72 (0,94) 2,00 (0,87) 1,06 (0,54) 2,54 (0,57) * 0,45 (0,20) **. (.) **. (.) ** klasse 83 0,89 (1,00) 1,57 (0,97) 0,74 (0,40) 1,23 (0,79) 0,72 (0,50) * 0,04 (0,03) ** -0,81 (-0,21) ** klasse 84 0,79 (0,93) 1,04 (0,81) 1,25 (0,48) 1,96 (0,55) 2,34 (0,42) 3,57 (0,69) 1,30 (0,57) klasse 85 1,01 (0,87) 1,10 (0,42) 0,45 (0,12) ** -2,00 (-0,24) ** 6,02 (0,55) **. (.) **. (.) ** 1. Voor de jaren 1981 en 1982 ontbreken voor de categorie geen werknemers de gegevens 2. SBI = Standaard Bedrijfsindeling, CBS Samenvoeging van klasse 61, 62, 63, 64 (CBS) 4. Samenvoeging van klasse 65, 66 (CBS) 5. Uitschieter in 1983 (...) correlatiecoëfficiënten. niet mogelijk de faillissementselasticiteit te berekenen * = gemiddeld aantal bedrijven < 300 ** = gemiddeld aantal bedrijven <