DE IMPLEMENTATIE VAN HET MILIEUHANDHAVINGSDECREET OP GEMEENTELIJK NIVEAU

Transcriptie

1 DE IMPLEMENTATIE VAN HET MILIEUHANDHAVINGSDECREET OP GEMEENTELIJK NIVEAU Congres Lokale Milieuhandhaving Voorstelling van de resultaten van de studie

2 INHOUD PRESENTATIE Bondige voorstelling van de resultaten en vaststellingen uit de bevraging (5 ) Conclusies (15 ) Aanbevelingen (10 ) TITLE OF THE PRESENTATION

3 Bondige voorstelling resultaten / vaststellingen (1) SITUERING GEMEENTE - Algemene karakteristieken van de gemeente Organisatie lokale milieuhandhaving: Ook feitelijke toezichthouders Geen verband tussen aantal toezichthouders en type gemeente Milieuvergunningsplichtige inrichtingen - aantal en databanken: Beoordeling betrouwbaarheid cijfers varieert - Dienst leefmilieu Milieudienst en personen met taken inzake leefmilieu Ruim en divers takenpakket weinig aandacht voor toezicht Adviesverlening in het kader van milieuvergunningsaanvragen en toezicht Dubbele petjes (21/27) ook beschouwd als toezicht (12/21) - Toezichthouders Wettelijk verplicht aantal aangestelde toezichthouders 25/27 Betrokkenheid politie bij het lokale toezicht 15/27 Opleidings- en ervaringsniveau van de lokale toezichthouder Hooggeschoold 3

4 Bondige voorstelling resultaten / vaststellingen (2) ORGANISATIE TOEZICHT - Beleid Gemeentelijke milieubeleidslijnen: generiek weinig afstemming lokaal handhavingsbeleid Lokaal milieuhandhavingsbeleid: 11/27 5 milieuhandhavingsprogramma s Aard van het toezichtsoptreden: vooral optreden n.a.v. klachten en meldingen Afstemming zonaal veiligheidsplan: 4/10 (toezichthouder politie) - Werkingsmiddelen Kennis juridische middelen: in mindere mate gekend zijn PV, VV, bestuurlijke en veiligheidsmaatregelen; beschikbaarheid technische middelen: 20/27; beschikbaarheid logistieke middelen: 27/27; beschikbaarheid financiële middelen: 7/27 afzonderlijk budget; beschikbaarheid organisatorische middelen: 18/27; opleiding en bijscholing: 27/27; samenwerkingsverbanden, hinderreglementen (25/27); externe databanken; klachtenregistratiesystemen (19/27 parallelle systemen) - Organisatie werking Terugkoppeling, overleg, samenwerking (dagelijkse werking): diversiteit Communicatie over uitvoering toezichtstaken (25/27) Tijdsbesteding aan toezicht (12 5% %) 4

5 Bondige voorstelling resultaten / vaststellingen (3) EVALUATIE DOOR DE TOEZICHTHOUDERS (1) - Situering gemeente, toezichtsmiddelen, takenpakket Terreinkennis lokale toezichthouders: goed Zelfstandigheid lokale toezichthouders: goed Gebruik juridische middelen: vooral raadgevingen en aanmaningen (ligt in de lijn met de vaststelling m.b.t. kennis) Handhavingsbevoegdheden van de burgemeester: tussenkomst bestuurlijke maatregelen Haalbaarheid takenpakket dienst leefmilieu en takenpakket toezichthouders: 12/27 7/27 - Organisatie toezicht Evaluatie milieuhandhavingsprogramma s: goed; evaluatie beschikbare technische middelen: 21/27 tevreden; evaluatie beschikbare logistieke middelen: 22/27 tevreden; evaluatie financiële werkingsmiddelen: 23/27 tevreden; evaluatie organisatorische middelen: 13/27 tevreden; evaluatie aanbod opleiding en bijscholing: 14/27 tevreden Aantal milieuhandhavingscontroles en acties in 2011: in de lijn met vaststelling m.b.t. kennis en gebruik juridische middelen Evaluatie communicatie evaluatie aanpak lokale handhaving naar resultaten toe: 18/27 tevreden Aanpak lokale handhaving naar resultaten toe: goed Welzijn lokale toezichthouders: 10/27 bemerkingen over psychosociale impact 5

6 Bondige voorstelling resultaten / vaststellingen (4) EVALUATIE DOOR DE TOEZICHTHOUDERS (2) - Voornaamste knelpunten en positieve elementen Milieutoezicht op lokaal niveau? 15/27 uit bedenkingen bij toezicht op lokaal niveau wel betrokkenheid, rol vervullen Politie en lokaal milieutoezicht: belangrijke actor De lokale toezichthouder als persoon: de rol van toezichthouder is niet altijd een keuze zowel positief als negatieve houding t.a.v. toezichtsfunctie Milieuregelgeving wordt ervaren als een complexe materie Nood aan structurele ondersteuning en behoefte aan betrokkenheid van de lokale toezichthouder Communicatie en samenwerking onder de actoren binnen het lokale toezicht kan beter Het instrumentarium van de lokale toezichthouder: wordt deels onbenut gelaten (vb. verslag van vaststelling nut?) De onzekere toekomst van de lokale toezichthouder en diens werkomgeving werkt niet motiverend CASES Reflectie van vaststellingen: gebruik middelen, communicatie en samenwerking Ervaring is belangrijk Diversiteit 6

7 Conclusies (1): Algemeen - Motivatie, persoonlijke ingesteldheid is cruciaal Beïnvloed door tal van andere elementen: verwachtingen bij job / geen keuze, gebrek aan inhoudelijke praktijkkennis en -ervaring en kennisdeling (niet zozeer opleidingsniveau en -ervaring), onvoldoende netwerk, Invloed op tal van andere elementen: initiatief en acties, optreden als toezichthouder - Lokale toezichthouders (beperkt bemande diensten) bevinden zich in een zeker isolement, wat hun optreden hypothekeert Gebrekkige opbouw van ervaring; specifieke kennis inzake praktisch optreden in het kader van handhaving kan beter - Samenwerking en overleg wordt aangegeven als zijnde heel belangrijk (op verschillende niveaus) en voor verbetering vatbaar Nood aan ondersteuning (door hogere overheden) in organisatie lokaal toezicht - Rol van politie wordt aangegeven als belangrijk (bescherming, ervaring op het terrein en administratief) - Diversiteit in lokale milieuhandhaving: Wijze van organisatie waarvoor werd gekozen, niet altijd geschikt om afdoende aan handhaving te kunnen; een deel van de gemeenten is zich daar van bewust en wenst schaalvergroting een deel van de gemeenten is zich daar niet van bewust 7

8 Conclusies (2): Individuele toezichthouder - Lokale toezichthouders dienen over een voor toezicht geschikte persoonlijkheid en ingesteldheid te beschikken, en dat blijkt niet altijd en overal het geval te zijn. - 50% van de lokale toezichthouders heeft voldoende vakkennis; 50% heeft te weinig actuele theoretische en praktijkkennis en ervaring. - 63% van de toezichthouders voelt zich comfortabel in zijn job; De toezichthouders van 10 bevraagde gemeenten ervaren een gebrek aan algemeen comfort, vangnet en netwerk in het uitoefenen van hun functie. 8

9 Conclusies (3): Dienst waarbinnen toezichthouder is tewerkgesteld (operationeel niveau) - 56% van de gemeenten heeft betrouwbare gegevens in verband met de milieuvergunningsplichtige inrichtingen - 44% van de gemeenten beschikt niet over een up-to-date databank om milieuvergunningstrajecten in op te volgen en om milieuvergunningsplichtige inrichtingen in kaart te brengen. - 15% van de bevraagde lokale toezichthouders kan niet zelfstandig optreden. - Er wordt op gemeentelijk niveau over het algemeen weinig tijd en aandacht besteed aan lokaal milieutoezicht. - Er stelt zich geen probleem indien eenzelfde milieuambtenaar die milieuvergunningsaanvragen behandelt ook toezicht uitoefent, zolang hij zelf de combinatie van beide takenpakketten samen kan beheersen. - Onderlinge samenwerking en overleg binnen de eigen gemeente of politiezone wordt als zeer positief ervaren. 9

10 Conclusies (4): Relatie co-toezichthouders - Samenwerking en overleg met co-toezichthouders en andere collega-toezichthouders van andere gemeenten of ander politiezones wordt als waardevol aanzien. - Een gebrek aan taakverdeling tussen de verschillende - op operationeel niveau - betrokken actoren wordt ervaren als een knelpunt. - Gebrek aan kennisdeling tussen de verschillende bij lokaal toezicht (operationeel) betrokken actoren wordt ervaren als een knelpunt. 10

11 Conclusies (5): Wisselwerking hogere overheden en andere entiteiten - De lokale gemeentelijke toezichthouders van 3 gemeenten willen meer inspraak bij de totstandkoming van nieuwe regelgevingen. - De lokale toezichthouders vragen om het opleidingsaanbod van(uit) de overheid te centraliseren en verder uit te bouwen. - De lokale toezichthouders van de helft van de 27 gemeenten vragen om organisatorische middelen centraal op te laten maken en ter beschikking te stellen. - Er is enerzijds een gebrek aan klachtenregistratie en opvolging: In twee derde van de bevraagde gemeenten worden milieuklachten geregistreerd. In de gemeenten waar het toezicht door verschillende soorten toezichthouders wordt uitgeoefend, worden de verschillende klachtenregistratiesystemen niet op elkaar afgestemd. - Er is anderzijds ook een gebrek aan monitoring van de handhavingsacties. Bij de vraag naar het aantal milieuhandhavingscontroles en acties in 2011 blijkt het niet evident voor de lokale toezichthouders om deze cijfers voor te leggen. - De lokale toezichthouder doet beroep op een veelheid aan communicatie- en overlegkanalen, wat voor- en nadelen heeft. 11

12 Conclusies (6): Wetgeving en (context) beleid - Wijze van organisatie van lokaal toezicht: niet voor alle gemeenten lijkt de meest gepaste toezichtsorganisatie gekozen te zijn. - De lokale overheden ervaren een gebrek aan door de Vlaamse overheid ter beschikking gestelde financiële middelen om lokale milieuhandhaving te organiseren en uit te oefenen. - Er is geen uniform lokaal toezicht in Vlaanderen. - Milieuklachten en problemen raken over het algemeen wel opgelost. - Gevoel van onzekerheid in hoofde van de lokale toezichthouder: De helft van de lokale toezichthouders is onzeker over een aantal toekomstperspectieven, en dat werkt niet motiverend. 12

13 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (1): Algemeen - Bestaande initiatieven m.b.t. opleidingsaanbod, organisatorische middelen, netwerken op verschillende niveaus,... Inventariseren en eventueel heroriënteren in het licht van de noden van de lokale toezichthouders, en ook nieuwe initiatieven ontwikkelen (vb. t.b.v. inspraak nieuwe regelgeving). -> levendig lerend netwerk opzetten: Coördinerende rol Vlaamse Overheid (i.s.m. provincies) is aangewezen Betrokkenheid van alle bij de lokale handhaving betrokken actoren - Omgaan met diversiteit in lokale handhaving: Hoe - en in welke mate - streven naar uniformiteit om de kwaliteit in handhaving op te drijven? Toezichtsorganisatie (aantal en type toezichthouders) in vraag stellen voor elke gemeente - Aanbevelingen voor verder onderzoek: kunnen impact hebben op conclusies uit dit onderzoek 13

14 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (2): Individuele toezichthouder - Het toezichtstakenpakket moet worden opgenomen door lokale toezichthouders met een sterk engagement voor het uitoefenen van toezichtstaken. Een profiel van de lokale toezichthouder dient bepaald: te hanteren bij rekrutering. - De praktische en theoretische kennis van de lokale toezichthouders moet worden vergroot of aangescherpt. - De lokale toezichthouder moet meer comfort en vertrouwen ervaren: werken aan de omkadering, mogelijkheden tot netwerking. => lerend netwerk 14

15 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (3): Dienst waarbinnen de toezichthouder is tewerk gesteld - Ondersteuning toezichthouders die problemen ervaren met de combinatie van het toezichtstakenpakket en de adviesverlening bij milieuvergunningsaanvragen. - Stimulering samenwerking tussen de verschillende gemeentediensten en binnen de politiezone. 15

16 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (4): Relatie co-toezichthouders (operationeel niveau) - Bestaande samenwerkingsverbanden tussen gemeenten en politiediensten performanter maken. - Middelen tot netwerking en informatie-uitwisseling met co-toezichthouders en collegatoezichthouders van andere gemeenten vergroten. - Taakverdeling tussen de lokale toezichthouders dient te worden gefaciliteerd en gestimuleerd. 16

17 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (5): Wisselwerking met hogere overheden en andere entiteiten - Lokale toezichthouders dienen meer inspraak te krijgen bij het tot stand komen en concreet uitwerken van nieuwe milieuregelgeving. - Hogere overheden dienen een belangrijke coördinerende rol te (blijven) spelen bij het helpen structureren en faciliteren van het lokale toezicht. - Duidelijke afspraken inzake lokale milieuhandhaving tussen lokale toezichthouders en andere entiteiten die toezichtsacties uitvoeren. - Actorenanalyse van alle bij de lokale milieuhandhaving betrokken partijen. 17

18 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (6): Wetgeving en (context) beleid - Hoe omgaan met een divers landschap inzake lokale milieuhandhaving? Lijst criteria waar gemeenten in verschillen Positieve en negatieve effecten die deze criteria kunnen hebben (verbanden, aannames) In kaart brengen gemeenten o.b.v. de criteria Concrete toetsing op gemeentelijk niveau van aannames en verbanden (uniformiteit!) Verder onderzoek - Communiceren over een aantal onzekerheden die verband houden met de toekomst van het lokale toezicht. 18

19 Aanzet aanbevelingen en verbetervoorstellen (7): Aanbevelingen en verbetervoorstellen, naar - invulling huidige doelstellingen Milieuhandhavingsdecreet o.b.v. huidige bevoegdheidsverdeling; - gelijkenissen en verschillen knelpunten en succesfactoren op lokaal en gewestelijk niveau; - optimalisatie (gebruik) milieuvergunningsdatabanken; - verbetering en optimalisatie MKROS; - afstemming en uitwisseling van rapportering door lokale overheden; - opmaak en aftoetsing van het handhavingsprofiel van alle gemeenten. 19