De vavo-deelnemers in beeld

Transcriptie

1 De vavo-deelnemers in beeld Ria Groenenberg, Barbara van Wijk en Wil van Esch

2 Colofon Titel De vavo-deelnemers in beeld Auteurs Ria Groenenberg, Barbara van Wijk en Wil van Esch Uitgave Expertisecentrum Beroepsonderwijs Mei 2010 Ontwerp Art & Design Theo van Leeuwen BNO Vormgeving Evert van de Biezen ISBN/EAN Bestellen Via o.v.v. bestelnummer A00572 expertisecentrum beroepsonderwijs ecbo s-hertogenbosch ecbo Utrecht Postbus 1585 Postbus BP s-hertogenbosch 3501 DD Utrecht Gebruik en overname van teksten, ideeën en resultaten uit deze publicatie is vrijelijk toegestaan, mits met bronvermelding EvdB-A00572_v1/100429

3 Inhoudsopgave Woord vooraf 5 Achtergrond 7 Bevindingen 9 Conclusies 17 Literatuur 21 Gebruikte afkortingen 23 3

4 4

5 Woord vooraf In de programmalijn Beroepsonderwijs als keten doen de onderzoekers van ecbo onderzoek naar leerloopbanen van deelnemers. De rode draad in deze programmalijn is onderzoek naar de veranderingen in de routes die deelnemers in het onderwijsstelsel volgen. De programmalijn brengt in beeld welke routes worden bewandeld en de mate waarin onderwijsvoorzieningen zich zien als losse schakel in een keten of als maatvoorziening in zeer individuele en persoonsafhankelijke opleidingsroutes. In alle onderzoeken wordt gebruik gemaakt van BRON-gegevens van DUO (voorheen CFI) en interviews met en enquêtes onder directeuren, docenten/teamleiders en deelnemers. 5 In 2009 zijn in deze ecbo programmalijn onderzoeken uitgevoerd naar: de doorstroom van vmbo tl naar havo; de doorstroom van vmbo naar mbo; de doorstroom van havo naar mbo; de in- en doorstroom van het vavo; de doorstroom van mbo 1/2 naar mbo 3/4. In deze korte publicatie zijn de resultaten van het onderzoek naar de in- en doorstroom van het vavo beknopt beschreven. Een uitgebreide weergave volgt in een later te verschijnen onderzoeksrapport. Deze publicatie is de eerste in een reeks factsheets over de betekenis van het beroepsonderwijs voor de persoonlijke ontwikkeling van jongeren. Mocht u nu al interesse hebben in de onderzoeksresultaten, neem dan contact op via info@ecbo.nl. Dit factsheet heeft als titel meegekregen De vavo-deelnemers in beeld. Met deze titel verwijzen de onderzoekers naar de veelzijdige doelgroep die het vavo bedient. Het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) biedt volwassen deelnemers

6 een tweede kans op een diploma. Maar deze traditionele doelgroep wordt kleiner. Het vavo verandert en komt steeds meer in beeld voor jongere deelnemers die een opvolgend (stapelen) of ander (herprofileren) diploma willen halen. Een andere, groeiende, groep deelnemers aan het vavo zijn relatief jonge leerlingen met leer- of gedragsproblemen. Zij slaagden niet in het regulier voortgezet onderwijs en maken op het vavo een nieuwe start. Dit factsheet beschrijft de kansen die het vavo zijn deelnemers biedt, maar ook de knelpunten in het bedienen van deze veelzijdige groep deelnemers. Dr. Marc van der Meer Directeur Expertisecentrum Beroepsonderwijs 6

7 Achtergrond Aanleiding Het vavo (voortgezet algemeen volwassenen onderwijs) is als schoolsoort nog weinig in beeld. Het vavo is bekend geworden als voorziening die volwassenen de kans biedt om alsnog hun diploma vmbo-tl, havo of vwo te halen. Het vavo is echter aan verandering onderhevig en daarmee ook de rol die deze schoolsoort speelt in het onderwijsbeleid. Allereerst is de doelgroep van het vavo aan het veranderen: voorheen bestond de doelgroep voornamelijk uit volwassenen van 23 jaar en ouder; nu komen er steeds meer deelnemers die tussen de 16 en 23 jaar zijn. Deze jongere deelnemers zijn vaker minder zelfstandig en hebben behoefte aan extra begeleiding. Ten tweede is de mening over het stapelen van diploma s veranderd. Vanaf 1 augustus 2010 treedt een besluit in werking dat ervoor zorgt dat leerlingen meer mogelijkheden krijgen om door te stromen naar hogere onderwijsniveaus, onder andere via het vavo. Het stapelen van diploma s is een manier voor bepaalde groepen (kwetsbare groepen in de samenleving, laatbloeiers) om hun talenten tot bloei te laten komen. Het vavo wordt in dit verband steeds meer gebruikt als tweede-kansroute om alsnog een startkwalificatie 1, (hoger) diploma of ontbrekende certifi caten te behalen voor een betere positionering op de arbeidsmarkt. 7 Het onderzoek De deelnemerspopulatie van het vavo en de visie op het stapelen van diploma s veranderen dus. Hierdoor is het van belang meer zicht te krijgen op de eigen problematiek van het vavo en ook op de oplossingspotentie van het vavo. Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) heeft een verkennend onderzoek gedaan naar de betekenis van het vavo als route voor de gevarieerde groep 1 Een startkwalifi catie is een diploma op niveau 2 van het mbo, een havo-diploma of een vwo-diploma.

8 deelnemers. Het onderzoek beschrijft de onderwijshistorie van de vavo-deelnemer en de redenen waarom hij of zij naar het vavo is gegaan. Daarnaast beschrijft het onderzoek hoe het vavo tegemoetkomt aan de behoeften van zijn gevarieerde groep deelnemers door de succesfactoren en knelpunten in beeld te brengen. Om een beeld te krijgen van het vavo zijn zes directeuren van vavo-scholen geïnterviewd. Daarnaast zijn op twee vavo-scholen in totaal 59 deelnemers geïnterviewd. In de selectie van de scholen en de deelnemers is geprobeerd zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de diversiteit van het vavo-veld: diversiteit in grootte en ligging van de scholen en in leeftijd, afkomst, onderwijsniveau en leeren gedragsproblemen van de deelnemers. 8

9 Bevindingen Kenmerken Het vavo heeft een aantal eigen kenmerken: de functie, de toegankelijkheid, het opleidingenaanbod, de begeleiding en de bekostiging. Bij de beschrijving van deze kenmerken baseren de onderzoekers zich op de interviews met de directeuren en de deelnemers. Uit de interviews met vavo-deelnemers blijkt dat zij het vavo vrijwel zonder uitzondering de functie van vangnet toebedelen: een onderwijsvorm die een laatste kans biedt om onderwijsambities waar te maken. Dat geldt zowel voor deelnemers die het zelf niet hebben waargemaakt in het reguliere voortgezet onderwijs als voor deelnemers die op het vavo zijn terechtgekomen door niet door hen zelf te beïnvloeden factoren. De eerste groep deelnemers ervaart het vavo ook als een wake-up call : een onderwijsvorm waar ze niet zelf voor hebben gekozen, maar waar ze door hun tekortschietende inzet op het voortgezet onderwijs op terecht zijn gekomen. Het schokeffect zorgt ervoor dat ze nu wèl de motivatie op kunnen brengen, waar ze dat eerder niet konden. Ook voortijdig schoolverlaters van weleer geven deels aan dat het hun eigen veranderde instelling is die ervoor zorgt dat het hen op het vavo wel gaat lukken om het diploma te halen. Ze weten nu waarvoor ze het doen. 9 In principe is het vavo toegankelijk voor iedereen ouder dan 18 jaar, mits hij of zij voor bekostiging in aanmerking komt of de opleiding zelf betaalt. In de Rutteregeling van 2006, vastgelegd in het Besluit Samenwerking vo-bve, is geregeld dat een reguliere school voor voortgezet onderwijs 16- en 17-jarigen aan het vavo kan uitbesteden. Uitbesteden houdt in dat leerplichtige deelnemers ingeschreven zijn bij een vo-school, maar onderwijs volgen op een vavo-school.

10 10 De vraag wie voor bekostiging in aanmerking komt, is moeilijk te beantwoorden. Een deel van de deelnemers betaalt de opleiding zelf. Dit zijn vaak jongeren met een startkwalificatie en in een enkel geval nog zonder startkwalifi catie. Anderen kunnen in aanmerking komen voor bekostiging. De bekostiging van het vavo verloopt grotendeels via het educatiebudget van gemeenten. Het educatiebudget maakt deel uit van het Participatiefonds. Uit het educatie budget worden cursussen inburgering, de bestrijding van laaggeletterdheid en het vavo bekostigd. Gemeenten besteden de educatiegelden via een praktijk van gedwongen winkelnering bij de regionale opleidingencentra (roc s). Deelnemers die voor deze bekostigings methode in aanmerking komen, zijn meerderjarig en hebben een onderbroken leerweg. Deelnemers met een ononderbroken leerweg in het voortgezet onderwijs kunnen ook via het educatiebudget bekostigd worden als de gemeente daarvoor kiest. Tot slot kennen de vavo-scholen bekostiging via convenanten met scholen voor voortgezet onderwijs; de doelgroep hiervoor bestaat momenteel uit deelnemers van 16 jaar en ouder met een ononderbroken leerweg in het voortgezet onderwijs, maar nog zonder startkwalificatie. Het betreft dus de deelnemers die rechtstreeks van een andere school komen. Door het recent in werking getreden besluit wordt deze groep verbreed met deelnemers met een ononderbroken leerweg die al wel een startkwalificatie hebben, en opgaan voor een volgend diploma. Het besluit om naar het vavo te gaan is door bijna de helft van de geïnterviewde deelnemers zelfstandig genomen. Zij zijn vaak via vrienden of bekenden op de mogelijkheden van het vavo geattendeerd. Opvallend is dat een deel van hen het advies van de vo-school om naar het mbo te gaan, negeert. Een enkeling geeft aan dat de decaan niet goed op de hoogte was van de mogelijkheden van het vavo. Een minderheid is wel op advies van de vorige onderwijsinstelling bij het vavo terechtgekomen. Tot slot noemt een klein aantal expliciet het besluit te hebben genomen op advies van hun ouders. De vavo-school bepaalt met behulp van een intake in welke opleiding de deelnemer geplaatst wordt: vmbo-tl, havo of vwo. De meeste deelnemers gaan naar het havo. Deelnemers kunnen afhankelijk van het aanbod van de school een- of tweejarige trajecten volgen, een volledige opleiding doen of deelcertificaten halen, vertragen of versnellen en overdag en/of in de avonduren naar school.

11 De meeste geïnterviewde deelnemers ervaren een verschil tussen het regulier onderwijs en het vavo. Het vavo kenmerkt zich volgens hen als een onderwijsvorm die van deelnemers meer zelfdiscipline, zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en de bereidheid om hard te werken vraagt. De begeleiding op school wijkt volgens de deelnemers af van de begeleiding in het regulier onderwijs in de zin dat zij zelf het initiatief moeten nemen om de begeleiding te krijgen die zij nodig hebben. De vavo-directeuren voegen daaraan toe dat er wel wordt ingegrepen als deelnemers onvoldoende voortgang boeken en dat de scholen diverse maatregelen kennen om te zorgen dat deelnemers blijven participeren. Deelnemers herkennen die maatregelen en beschrijven ze als belonend in plaats van bestraffend. Aanwezigheid en het maken van huiswerk geven bijvoorbeeld recht op toegang tot herkansingen van toetsen. Tot slot proberen de vavo-scholen tegemoet te komen aan de behoeften van het toenemend aantal deelnemers dat vanwege leer- of gedragsproblemen extra begeleiding nodig heeft door externe deskundigen als ambulant begeleiders en orthopedagogen in te schakelen. Driekwart van de geïnterviewde deelnemers noemt de geboden begeleiding in het vavo adequaat. Een kwart van de bevraagde deelnemers is minder tevreden of zelfs ontevreden. Deze deelnemers zijn van mening dat zij te veel zelf moeten uitzoeken of dat het werktempo in het vavo (te) hoog is. 11 Omvang Figuur 1 laat de ontwikkeling zien van het aantal deelnemers aan het vavo vanaf de jaren 1995/96, 2000/01, 2006/07 naar 2008/09. Het eerste wat opvalt is de forse daling in die periode. In 1995/96 namen personen aan het vavo deel, in het cursusjaar 2008/09 kende het vavo deelnemers, waarvan 16% vmbo-tl volgde, 61% havo en 23% vwo (CBS Statline). Deze daling hangt samen met het gestegen opleidingsniveau van de bevolking (vrouwen in het bijzonder), waardoor het vavo minder volwassen deelnemers kent die pas op veel latere leeftijd een diploma halen, maar ook met regelgeving die de bekostiging van het vavo voor een aantal groepen heeft ingeperkt. Sommige gemeenten scholen werklozen tegenwoordig liever beroepsgericht dan algemeen vormend. Opgemerkt moet wel worden dat er weliswaar minder deelnemers zijn, maar dat deze naar verhouding wel intensievere trajecten volgen (Van Schoonhoven, 2008). Een tweede ontwikkeling is dat door de jaren heen het aandeel vmbo-tl-deelnemers in de vavo-populatie is afgenomen ten faveure van het aandeel van het havo. In 1995/96 ging bijna de helft van de vavo-deelnemers naar het vmbo-tl; in 2008/09

12 is dit gezakt naar 16%. De toename van het aandeel havisten en vwo ers kan deels worden toegeschreven aan deelnemers die vanwege onderwijsvernieuwingen, zoals de tweede fase, gedwongen waren uit te wijken naar het vavo. Figuur 1 Deelnemers aan het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) naar onderwijssoort 12 De geïnterviewde directeuren hanteren een onderscheid in drie groepen deelnemers: 1 tweede-kansdeelnemers: volwassen deelnemers die voortijdig zijn uitgevallen in het voortgezet onderwijs en al dan niet via een onderbroken leerweg alsnog hun diploma halen. Het betreft een ruime meerderheid; 2 tweede-wegdeelnemers: minderjarige deelnemers die een ononderbroken leerweg in het voortgezet onderwijs kennen, maar een alternatieve route (moeten) kiezen. Het betreft een minderheid, maar het aandeel van de groep groeit snel; 3 gediplomeerden: een kleine groep deelnemers met een vo-diploma die naar het vavo gaan om een diploma van een hoger onderwijsniveau (stapelaars) of van een andere richting (herprofileerders) te halen. Sommige van hen hebben al enige tijd een opleiding in het mbo of in het hbo gevolgd. Het stapelen of herprofi leren houdt vaak verband met het niveau van de gewenste vervolgopleiding, het stapelen soms ook met het uitstellen van de beroepskeuze. Een deel van het stapelen vindt plaats binnen het vavo: een deelnemer behaalt

13 zijn of haar diploma op het vavo en besluit om op de vavo-school een opvolgend diploma te behalen. De geïnterviewde vavo-deelnemers zijn deelnemers uit vmbo-tl, havo en vwo. Er zijn twee groepen vmbo ers in het vavo: vmbo ers die gezakt zijn voor het vmboexamen in het voortgezet onderwijs en vmbo ers die niet geslaagd zijn in het mbo waar zij zonder vmbo-diploma waren ingestroomd. De havisten zijn uit te splitsen in drie groepen: havisten met een vmbo-tl-diploma, havisten zonder diploma (afstromers die op het vwo zijn begonnen en in het vavo hun havo-diploma willen behalen en zittenblijvers of gezakten die geen toegang meer hebben tot het voortgezet onderwijs en naar het vavo zijn overgestapt om het havo-diploma te behalen) en een kleine groep herprofileerders (deelnemers die een diploma in een andere richting willen halen). De drie groepen vwo ers zijn vergelijkbaar met de groepen havisten. Uit de interviews met vavo-deelnemers blijkt dat alle geïnterviewde deelnemers de ambitie hebben door te stromen naar een vervolg opleiding na het behalen van een diploma in het vavo. Naar schatting slaagt zo n 70% binnen twee jaar voor het beoogde diploma of certificaat; van hen stroomt volgens de gesproken directeuren 90 tot 95% inderdaad door naar een vervolgopleiding. De geïnterviewde vmbo ers kiezen in meerderheid voor doorstroom naar de havoopleiding in het vavo, een enkele vmbo er kiest voor doorstroom naar een mboopleiding. De havisten kiezen in meerderheid voor doorstroom naar een hbo-opleiding, enkele havisten kiezen voor doorstroom naar de vwo-opleiding in het vavo. De vwo ers kiezen in meerderheid voor doorstroom naar een wo-opleiding, enkele vwo ers kiezen voor doorstroom naar een beroepsopleiding in de praktijk, waarvoor een vwo-diploma voorwaarde is voor aanname. Het is onbekend of de slagingskans van vavo-leerlingen in vervolgonderwijs en op de arbeidsmarkt afwijkt van deelnemers die hun diploma in het regulier onderwijs hebben gevolgd. 13 Knelpunten Hoewel de deelnemers het vavo ervaren als oplossing voor de problemen die zij eerder ervoeren in het reguliere voortgezet onderwijs en vrijwel zonder uitzondering positief zijn over de school, werden er in de interviews wel enkele knelpunten

14 14 benoemd. Het betreft de communicatie en organisatie van de scholen en de roosters (gaten of juist dubbele roostering van vakken). Een minderheid noemt het gebrek aan sociale binding met de school. Op een van de scholen werd geklaagd over grote klassen. Directeuren voegen daar twee knelpunten aan toe. Allereerst de bekostiging: deze verschilt per gemeente en er is onzekerheid over de toekomstige bekostiging. Daarnaast is de huidige bekostiging volgens de directeuren niet toereikend om de extra zorg die een deel van de vavo-deelnemers vraagt te bekostigen en om alle eerstegraads docenten te betalen. Daarbij speelt mee dat het vavo buiten een aantal bekostigingsregelingen valt die het voortgezet onderwijs wel kent. Ten tweede worstelt het vavo met een groeiend aantal deelnemers dat speciale aandacht vraagt vanwege bijvoorbeeld dyslexie of gedragsproblemen. In het vavo kan volgens de geïnterviewde directeuren gemiddeld 40% van de deelnemers worden aangemerkt als deelnemer die extra zorg nodig heeft. Met name het vmbo-tl heeft te maken met veel van deze deelnemers, tot wel 90%. De toename van de zorgbehoefte maakt het moeilijk het volwassen klimaat en de onderwijsaanpak gericht op zelfstandigheid en verantwoordelijkheid te handhaven. Voor de school directies zit hier een spanningsveld omdat de vavo-directeuren eraan hechten het klimaat van tweede-kansonderwijs te behouden en willen voorkomen dat het vavo een eenzijdig profiel krijgt van vo-school voor zorgleerlingen. Oplossingen Het vavo op zich vormt voor de deelnemers al een oplossing. Immers, allen hebben al dan niet gedwongen besloten het reguliere voortgezet onderwijs te verlaten en verder te leren op een school voor vavo. De keus voor het vavo is soms noodzaak, maar er zijn ook deelnemers die terecht zouden kunnen in het regulier onderwijs maar de voorkeur geven aan het vavo. De geïnterviewde deelnemers geven aan dat zij om verschillende redenen kiezen voor het vavo; directeuren noemen dezelfde redenen: 1 De onderwijsfl exibiliteit: er zijn mogelijkheden voor deeltijdonderwijs, avondonderwijs, sprokkelen, herprofileren, versnellen en spreiden; 2 Een noodgedwongen keuze: het reguliere voortgezet onderwijs is niet toegankelijk voor de deelnemer, bijvoorbeeld door zittenblijven, door het wijzigen van het onderwijs systeem of doordat de school voor voortgezet onderwijs geen vertrouwen meer in de deelnemer heeft.

15 3 Een frisse start: het vavo biedt een nieuwe kans, bijvoorbeeld bij pesten of bij een slechte relatie met docenten. 4 De volwassen aanpak: de deelnemer heeft behoefte aan een volwassen benadering met veel zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid. Het volwassen klimaat inspireert. 5 Volwassenenonderwijs: de volwassen deelnemer kan in een omgeving met leeftijdsgenoten een certificaat of diploma halen. Uit interesse, in opdracht van de werkgever of met oog op een vervolgopleiding. Een belangrijke vraag is waarom deelnemers wel (denken te) slagen op het vavo, terwijl dat op het voortgezet onderwijs niet lukte. Eerder gaven we al aan dat dit deels aan de deelnemers zelf ligt. Zij zijn op het vavo wel gemotiveerd voor school omdat ze weten waarom ze een diploma nodig hebben, of ze hebben de overgang naar het vavo als wake-up call ervaren. Daarnaast noemen de deelnemers en de directeuren nog acht kenmerken van de school die in meer of mindere mate een rol spelen: 1 docenten: docenten worden omschreven als gemotiveerd, bereikbaar en inhoudelijk en didactisch goed geschoold; 2 volwassen klimaat: eigen verantwoordelijkheid en vertrouwen inspireert; 3 sfeer: veel gemotiveerde deelnemers; 4 resultaatgerichtheid: uitsluitend gericht op het behalen van het diploma; 5 kleinschaligheid: docenten en deelnemers kennen elkaar; 6 structuur: structurerende regels die zorgen voor aanwezigheid en voortgang zijn veelal belonend in plaats van bestraffend; 7 onderwijsfl exibiliteit; 8 betaalbaarheid: particulier onderwijs is veel duurder dan het vavo. 15

16 16

17 Conclusies Het vavo is ontstaan als emancipatievoorziening voor arbeiders en vrouwen. Langzaam is het vavo uitgegroeid tot een schoolsoort die volwassenen een tweede kans biedt op een diploma. Het vavo blijft onderhevig aan veranderingen. Het stapelen van opleidingen is een geaccepteerde manier om talenten tot bloei te laten komen. Hierdoor komt het vavo voor een nieuwe groep deelnemers in beeld. Het vavo dient niet langer uitsluitend om een eerste diploma te behalen, maar ook om een opvolgend (stapelen) of ander (herprofi leren) diploma te verkrijgen. Relatief jonge leerlingen met leer- of gedragsproblemen vormen een andere, groeiende groep deelnemers aan het vavo. Zij slaagden niet in het regulier voortgezet onderwijs en maken op het vavo een nieuwe start. 17 Het vavo heeft dus te maken met diverse groepen deelnemers: volwassenen die voor een of meerdere vakken een certificaat willen behalen (tweede kans), jongeren die zo snel mogelijk een hoger diploma willen halen (gediplomeerden) en minderjarige deelnemers die om wat voor reden dan ook niet geslaagd zijn in het regulier onderwijs (tweede weg). Deze diversiteit aan vavo-deelnemers maakt dat het vavo een schooltype is waarin sommige deelnemers met weinig begeleiding en veel vrijheid het diploma behalen, terwijl andere deelnemers behoefte hebben aan meer regels en meer extra begeleiding. Deelnemers aan het vavo ervaren de school vrijwel zonder uitzondering als vangnet: een nieuwe (en laatste) kans om dat felbegeerde diploma te behalen. De geïnterviewde deelnemers zijn vaak positief over de school. Ze vinden de docenten gemotiveerd, doelgericht, bereikbaar en inhoudelijk en didactisch goed geschoold. De meeste deelnemers zijn blij met de begeleiding die zij ontvangen, een klein deel vindt dat de begeleiding te veel afhangt van het eigen initiatief. De meeste deelnemers zijn blij met de volwassen aanpak op de school. Ze vinden het

18 vertrouwen dat wordt uitgesproken in en de ruimte voor eigen verantwoordelijkheid inspirerend. Verder zijn de deelnemers enthousiast over de sfeer op de school, de kleinschaligheid en de structuur die gecreëerd wordt. Als specifiek punt benoemen deelnemers dat op de vavo-scholen nauwelijks gestraft, maar vooral beloond wordt, bijvoorbeeld voor inzet (maken van huiswerk, aanwezigheid). Tot slot vinden veel deelnemers de onderwijsflexibiliteit van de vavo-scholen belangrijk: voltijd- of deeltijd onderwijs, avond- of dagonderwijs, versnellen of spreiden er is vaak veel mogelijk. Toch is er wel wat ontevredenheid bij de geïnterviewde deelnemers. Het betreft dan met name de communicatie en de organisatie van de school. Ook de roostering wordt genoemd. Deelnemers spreken over gatenroosters of over vakken die overlappend zijn ingepland. Een minderheid noemt het gebrek aan sociale binding met de school als minpunt van het vavo. 18 De geïnterviewde directeuren van de vavo-scholen voegen hier twee knelpunten aan toe. Allereerst de bekostiging; de directeuren vinden deze te ingewikkeld en in een aantal opzichten ontoereikend. Het tweede knelpunt dat zij noemen is dat de benodigde begeleiding die een groeiende groep deelnemers nodig heeft op gespannen voet staat met de onderwijsaanpak van zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid die het vavo kenmerkt. Verder onderzoek Het onderzoek van ecbo naar het vavo is een verkennend onderzoek, bedoeld om zicht te krijgen op de vavo-deelnemer en zijn of haar ervaringen. Tijdens het onderzoek zijn de onderzoekers tegen diverse vragen aangelopen die ze met de gekozen onderzoeksopzet niet konden beantwoorden: 1 De geïnterviewde directeuren benoemen de spanning tussen de huidige volwassen aanpak en de zorgbehoefte van een groter wordende groep deelnemers. Om de vavo-scholen te ondersteunen met deze spanning om te gaan, zouden de verschillende aanpakken die de vavo-scholen ontwikkeld hebben, kunnen worden onderzocht op kansrijkheid. Nader onderzoek kan bovendien uitwijzen of het mogelijk is meer deelnemers met een behoefte aan extra begeleiding te behouden in het reguliere voortgezet onderwijs, of dat de

19 meerwaarde van de wake-up call en de frisse start dusdanig groot is dat de overstap naar het vavo voor leerlingen de enige optie is. 2 Het vavo heeft lang om effi ciencyoverwegingen onder druk gestaan. Het is echter de vraag of de route inderdaad inefficiënt is. Wellicht betekent de keus voor het vavo, door de mogelijkheid om twee leerjaren in één jaar te volgen, wel een bezuiniging op het regulier onderwijs. Onduidelijk is ook nog wat de route van het vavo betekent voor de slagingskans in het vervolgonderwijs en voor het arbeidsmarktperspectief. 3 Het viel de onderzoekers op dat deelnemers met een onderbroken leerweg gemotiveerder lijken én worden gevonden door medeleerlingen dan de leerlingen met een ononderbroken leerweg. De deelnemers met een onderbroken leerweg gaven zelf ook aan nu te weten waarom ze een diploma nodig hebben of: nu eindelijk te weten wat ze willen worden. Deze deelnemers gaven deels aan dat, wat voor begeleiding ze ook hadden gekregen en hoe leuk de vo-school ook was geweest, ze toch waren uitgevallen. Na een periode van werk zijn deze deelnemers nu weer toe aan scholing. Hiermee plaatsen zij het gangbare beeld van de voortijdig schoolverlater in perspectief: voortijdig school verlaters zijn niet altijd probleemleerlingen voor altijd. Het is interessant om de diversiteit aan voortijdig schoolverlaters ook met deze groep deelnemers aan te vullen Het bekostigingssysteem is niet erg overzichtelijk. Een deel van de geïnterviewde deelnemers gaf dan ook aan dat sommige decanen van het voortgezet onderwijs niet goed op de hoogte waren van de mogelijkheden van het vavo. Tegelijkertijd is vrijwel iedereen het erover eens dat het vavo een belangrijke en blijvende rol kent in het Nederlandse onderwijsbestel. Een nieuwe bekostigingssystematiek, uitgaande van de beoogde doelgroepen van het vavo, moet in dit licht niet uit de weg worden gegaan. Aandachtspunt daarbij is dat vavo-scholen bij subsidieregelingen voor het voortgezet onderwijs momenteel nog regelmatig buiten de boot vallen.

20 20

21 Literatuur CBS Statline: Min. OCW (2009a). Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal betreffende Stapelen en doorstromen: geen talent verloren! Kenmerk VO/OK/2009/ juni Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Schoonhoven, R. van (2008). Educatie: een tak apart? Deel II: Vavo en overige trajecten. Amsterdam: Max Goote Kenniscentrum voor beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. 21

22 22

23 Gebruikte afkortingen BRON CFI DUO Ecbo Havo Mbo Roc Tl Vavo Vmbo Vo Vwo Basisregister Onderwijs Centrale Financiën Instellingen Dienst Uitvoering Onderwijs Expertisecentrum Beroepsonderwijs Hoger algemeen voortgezet onderwijs Middelbaar beroepsonderwijs Regionaal opleidingencentrum Theoretische leerweg Voortgezet algemeen volwassenenonderwijs Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs Voortgezet onderwijs Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs 23

24 24

25 25