De masterproeven aan de Faculteit Wetenschappen

Transcriptie

1 FACULTEIT WETENSCHAPPEN ONDERWIJSONDERSTEUNING CELESTIJNENLAAN 200I 3001 HEVERLEE, BELGIË HEVERLEE 24 november 2015 VISIETEKST De masterproeven aan de Faculteit Wetenschappen Inhoud 1 Inleiding 2 Doelstellingen van de masterproef 3 Voorbereiding tijdens de rest van de opleiding 4 Bepalen van een onderwerp 5 Begeleiding van de masterproef 6 Tijdsbesteding aan de masterproef 7 Vorm en producten 8 Indienen van de masterproef 9 Evaluatie van de masterproef 1 Inleiding De BaMa-omvorming heeft binnen veel opleidingen voor tal van verschuivingen gezorgd, o.a. in het kader van de masterproef. Aan de Faculteit Wetenschappen werd hierbij bv. de licentiethesis van 20 studiepunten uitgebreid naar een masterproef van 30 studiepunten. In deze visietekst wordt een overzicht gegeven van verschillende aspecten van de masterproef en de facultaire visie hierop. De tekst is gebaseerd op de bestaande facultaire onderwijsvisie aangevuld met conclusies die voortkwamen uit discussies binnen de Werkgroep Masterproef 1 tijdens academiejaar Hierbij wordt ruimte gelaten voor de eigen accenten en autonomie van de verschillende opleidingen. 2 Doelstellingen van de masterproef Zoals bij elk opleidingsonderdeel dienen ook aan het einde van de masterproef bepaalde doelstellingen bereikt te worden. Deze doelstellingen kaderen binnen de eindtermen van de opleiding. 1 De Werkgroep Masterproef werd op vraag van de decaan opgericht tijdens de zomer van Leden: Iris Peeters (voorzitter), Bavo Meuwis (secretaris), Philippe Muchez (vicedecaan), Katrijn Dirix, Marc Hendrickx, Steven Huyghe, Johan Quaegebeur, Inge Serdons, Karen Stroobants, Patrick Van Dijck, Lucie Van Hove, Gert Verstraeten

2 De link met de rest van de opleiding is dan ook belangrijk: welke vaardigheden hebben studenten reeds die aan de masterproef beginnen? Hiervan hangt af wat er verwacht kan worden. Bij de masterproef ligt de klemtoon op de competenties van studenten om een actieve bijdrage te leveren aan het wetenschappelijk onderzoek. Aan de Faculteit Wetenschappen worden de volgende specifieke doelstellingen nagestreefd en geëvalueerd: In overleg met de promotor en/of de onderzoeksgroep onderzoeksvragen formuleren in wetenschappelijk correcte taal en een onderzoeksopzet uitwerken. Zelfstandig informatie verzamelen en deze beoordelen op haar relevantie voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen. De attitudes verwerven om in teamverband aan wetenschappelijk onderzoek mee te werken (met collega masterstudenten, doctorandi, ). Leren communiceren in een wetenschappelijk correcte taal, door samenwerking met medestudenten en onderzoekers. In een specifiek deelgebied van de eigen discipline wetenschap kunnen bedrijven, via een doorgedreven vorming en contact met de huidige stand van het onderzoek. Adequate experimentele of theoretische methodes en technieken gebruiken. De verkregen resultaten en hun interpretatie kritisch analyseren. Rapporteren en presenteren van de originele resultaten in een coherent geheel. Bij de presentatie open vragen in een juist perspectief plaatsen. Relaties leggen met technieken en resultaten uit de literatuur en met actueel onderzoek en toekomstige onderzoekspistes maakt hiervan een wezenlijk deel uit. Om deze doelstellingen te kunnen bereiken dienen studenten voldoende begeleid te worden, zonder dat hun zelfstandigheid in het gedrang gebracht wordt. 3 Voorbereiding tijdens de rest van de opleiding Bij het aanvangen van de masterproef wordt van een student verwacht dat hij vanuit de bacheloropleiding en het eerste masterjaar een (grondige) basiskennis heeft in het onderzoeksdomein. Bovendien bezit hij reeds basiscompetenties op het gebied van zelfstandig opzoeken en verwerken van informatie, rapporteren, communiceren over wetenschappelijke bevindingen, enzovoort. Hij zal deze tijdens de masterproef verder ontwikkelen. Opleidingsonderdelen uit de bacheloropleiding zoals Wetenschapscommunicatie dragen hiertoe bij, al dient hierbij het oriënteringsbeleid in acht genomen te worden. Er mag niet vanuit gegaan worden dat elke student die de masterstudie aanvangt ook de bachelor binnen dezelfde opleiding aan de KU Leuven heeft gevolgd. Verder vormen gespecialiseerde OPO s uit de masteropleiding een rechtstreekse voorbereiding op het masterproefwerk. Ze geven bovendien een aanknopingspunt met het actuele onderzoek. Sommige opleidingen organiseren verder nog een apart voorbereidend OPO rond onderzoeksvaardigheden en/of inhoudelijke oriëntatie van de studenten. De haalbaarheid en invulling van een dergelijk OPO kan worden bekeken binnen elke opleiding. 2/17

3 3.1 Voorbeelden Bij Fysica wordt momenteel een voorbereidend OPO ingericht van 3 sp in de eerste studiefase van de master. De masterproef zelf omvat dan nog 27 sp. Het OPO omvat de verkenning van het specialisatiegebied waarbinnen de onderzoeksthesis zich situeert, hoofdzakelijk via een literatuurstudie. Het leidt dan ook steeds tot de keuze van een onderwerp of op z n minst een voorkeur voor een bepaalde groep. Bij Geografie wordt het OPO Onderzoeksseminarie geprogrammeerd in het tweede semester van de eerste studiefase van de master. Hier leren de studenten eerst een wetenschappelijk artikel analyseren, zodat ze daar doelstellingen uit kunnen halen en een adequate methode selecteren. O.b.v. deze ervaringen moeten de studenten nadien een onderzoeksvraag formuleren en uitwerken in een startnota. Ideaal is dat dit al gebeurt in het kader van hun masterproef, al kunnen studenten wel nog veranderen van onderwerp als blijkt uit de startnota dat het onderwerp hun toch niet ligt. Een alternatief voor een OPO is een interne of externe stage, zoals bv. bij Chemie wordt ingericht. Binnen een stage kunnen bepaalde vakspecifieke vaardigheden worden aangeleerd die niet aan bod komen in andere OPO s. 4 Bepalen van een onderwerp 4.1 Facultair reglement Promotoren en groepen promotoren (onderzoeksgroepen, afdelingen, departementen) kunnen aan de POC voorstellen doen inzake specifieke onderwerpen en/of onderzoeksthema s (hierna kortweg: thema s) voor een specifieke opleiding, of voor een specialisatie binnen een opleiding. Voorstellen worden bij de programmadirecteur (of gedelegeerde) ingediend voor bespreking op de laatste vergadering vóór het kerstverlof. De POC bepaalt de ontvankelijkheid van de voorstellen voor die opleiding. De opleiding publiceert een lijst met de aangenomen thema s ten laatste in de eerste week van het tweede semester, of tegen een door haar voor te stellen vroegere einddatum. Zij maakt de studenten van het eerste jaar van de opleiding attent op deze lijst, en verzoekt hen er kennis van te nemen en hun voorkeur te bepalen. Studenten kunnen daartoe contact opnemen met promotoren en onderzoeksgroepen. Laattijdig ingediende voorstellen kunnen op een latere datum aan de lijst worden toegevoegd. Studenten kunnen ook zelf voorstellen doen inzake een potentiële promotor en onderzoeksthema, buiten de door de opleiding gepubliceerde lijst. Daarvoor moet een gemotiveerde aanvraag ingediend worden bij de POC, ten laatste in de achtste week van het tweede semester. In geval de aanvraag wordt goedgekeurd kan de POC een copromotor aanduiden, die voor de opleiding en de examencommissie als aanspreekpunt zal fungeren wat deze masterproef aangaat. Zodra de POC een dossier in behandeling neemt dat betrekking heeft op de masterproef van een individueel student, fungeert zij zonder de studenten-leden, maar met toevoeging van de ombuds. Na de bekendmaking van de lijst, en ten laatste bij het einde van de lesweken van het tweede semester, maken studenten hun voorkeur voor de toewijzing van een onderzoeksthema bekend aan de POC. Zij duiden daarbij een door de POC te bepalen aantal geprefereerde thema s aan. De voorzitter van de POC overlegt voor de toekenning van thema s met de betrokken departementsvoorzitter(s) of gedelegeerde(n). De eerste ziet er op toe dat de voorkeur van de studenten zo goed mogelijk wordt gevolgd, de laatste(n) zie(t)(n) toe op een redelijke werkverdeling 3/17

4 binnen dat(die) departement(en). Het waken over voldoende omkadering en begeleidingscapaciteit is hun gezamenlijke taak. De POC kan hiervoor een procedure uitwerken, indien gewenst. De uiteindelijke toewijzing wordt goedgekeurd door de POC en aan de studenten bekendgemaakt ten laatste onmiddellijk na de juni-deliberatie van het eerste masterjaar. Een verandering van promotor of onderwerp na de tweede week van het tweede masterjaar kan alleen worden toegestaan door de programmadirecteur, in overleg met de eventuele betrokken onderzoeksgroep(pen) en/of departementsvoorzitter(s) (of gedelegeerde(n)). Indien een individuele student een vervroeging van de procedure wenst in verband met een binnen- of buitenlands verblijf buiten de KU Leuven (Erasmus en dergelijke) tijdens het tweede masterjaar, dan brengt hij/zij de Facultaire administratie op de hoogte en contacteert de Erasmuscoördinator vóór de kerstvakantie. De Erasmuscoördinator overlegt met de student, met potentiële promotor(en) of onderzoeksgroepen, en met de programmadirecteur. Ten laatste tijdens de tweede week van het tweede semester dient de student een dossier in bij de Erasmuscoördinator, die het ter goedkeuring voorlegt aan de POC. 4.2 Voorbeelden Elke opleiding bepaalt zelf welk systeem precies gebruikt wordt om onderwerpen toe te kennen. De opleidingen Biologie, Biochemie & biotechnologie, Chemie, Fysica en Sterrenkunde maken gebruik van een facultair systeem (verantw. Bavo Meuwis). Hierbij moet de student voorkeuren kenbaar maken, waarna het systeem de onderwerpen verdeelt en zoveel mogelijk studenten hun eerste of tweede keuze toekent. De opleiding Toegepaste informatica maakt gebruik van een procedure die uitgewerkt werd op het departement Computerwetenschappen: Onderwerpen worden centraal verzameld vanuit alle onderzoeksgroepen. Ze worden verdeeld in clusters en op een website geplaatst. Er is een infomarkt in mei waarbij inlichtingen gegeven worden aan geïnteresseerde studenten per onderwerp. Elke student kiest 5 onderwerpen en moet hierover 20 punten verdelen naargelang de wenselijkheid, waarbij ze aan elk onderwerp minstens 1 punt toekennen. Er wordt een verdeling gemaakt door het departement waarbij gestreefd wordt de studenten hun eerste of tweede keuze te geven. Dit lukt meestal vrij goed, als er een probleem is wordt mondeling overlegd met studenten en promotoren. Het komt er dan op neer dat de student ofwel de derde keuze toegekend krijgt, ofwel dat het onderwerp gesplitst wordt. 5 Begeleiding van de masterproef Er bestaan grote verschillen in aanpak tussen de verschillende promotoren. Dit is gerelateerd aan de grote verscheidenheid in de aard van masterproeven en hoeft op zich geen probleem te vormen. Wel moet bewaakt worden dat er geen onder- of overbegeleiding plaatsvindt. Enerzijds moeten studenten voldoende begeleid worden en feedback krijgen tijdens hun leerproces, anderzijds moeten studenten de kans krijgen om zich zelfstandig te ontplooien. 4/17

5 5.1 Wie kan promotor zijn Facultair reglement Alle voltijdse en deeltijdse Z.A.P.-leden van de KU Leuven die actief zijn binnen een onderzoeksgebied dat aansluit bij een opleiding kunnen promotor zijn van een masterstudent in die opleiding. Ook doctores met een tijdelijk statuut verbonden aan de KU Leuven kunnen optreden als promotor; in dat geval wordt tegelijkertijd een lid van het zelfstandig academisch personeel aangeduid dat garant staat voor de voortzetting van de begeleiding bij een eventuele mandaatbeëindiging van de doctor-promotor. Een doctor-promotor kan maximum drie proefschriften per jaar begeleiden. Een co-promotor hoeft niet noodzakelijk verbonden te zijn aan de KU Leuven en heeft een ruime expertise in het domein van de masterproef. In het geval de masterproef wordt gemaakt in het buitenland in het kader van een Erasmusuitwisseling, gelden dezelfde regels voor de aanstelling van een promotor/co-promotor als aan de KU Leuven, tenzij een afwijking toegestaan wordt door de FPOC. Voor de masterproef van interuniversitaire opleidingen kan een promotor, copromotor of lezer aangesteld worden die behoort tot één van de partnerinstellingen. Hierbij gelden dezelfde regels voor de aanstelling als aan de KU Leuven, tenzij een afwijking toegestaan wordt door de FPOC. In ieder geval moet er voor gezorgd worden dat het aandeel van de KU Leuven-leden significant is en conform de afspraken die gemaakt zijn binnen de opleiding Aanvulling Iemand die co-promotor is kan geen lezer zijn. 5.2 Begeleidingsteam De begeleiding van een masterproef gebeurt soms door postdocs of doctoraatsstudenten en soms door de promotor zelf of door eventuele co-promotoren. Daarom worden de criteria in deze tekst geformuleerd voor het begeleidingsteam zonder een te strikte scheiding tussen begeleider en (co-)promotor. De promotor blijft echter steeds de eindverantwoordelijkheid dragen voor een goede begeleiding van de masterproefstudent en bepaalt welke taken naar wie worden gedelegeerd. In het geval van meerdere promotoren moet steeds een eindverantwoordelijke aangeduid worden. Aangezien doctoraatsstudenten vaak een belangrijke rol spelen bij de begeleiding van masterproeven, zal vanaf academiejaar een extra sessie worden opgenomen in de facultaire assistentenvorming hieromtrent. 5.3 Profiel van een goede begeleider Om te verduidelijken wat er onder een goede begeleiding wordt verstaan, kan een profiel van een goede begeleider geformuleerd worden. Zo worden de verwachtingen transparant gemaakt voor docenten en studenten. Hieronder wordt een profiel geëxpliciteerd voor begeleiders van de Faculteit Wetenschappen op basis van een minimale begeleidingsnorm en een maximumnorm qua begeleiding. Dit profiel geldt zowel voor promotoren als voor dagelijkse begeleiders, waarbij de promotor de eindverantwoordelijkheid draagt. 5/17

6 5.3.1 Formulering van een minimale begeleidingsnorm Een goede begeleider voldoet minimum aan de volgende criteria: De begeleider is wetenschappelijk actief en op de hoogte van de stand van zaken in het onderzoeksdomein waarbinnen de student zijn masterproef maakt. De begeleider zorgt ervoor dat het onderwerp en de uitwerking van de masterproef toelaten dat de student de doelstellingen zoals bepaald door POC en/of faculteit kan realiseren. De begeleider bewaakt het wetenschappelijk karakter van de masterproef. De begeleider bewaakt de kwaliteit en haalbaarheid van het onderzoeksplan dat tot stand komt in samenspraak tussen promotor en masterstudent en waarin het onderzoeksproject (onderwerp, methode, ) wordt geëxpliciteerd en praktische afspraken worden vastgelegd over onder meer te halen limietdata, praktisch-technische ondersteuning en begeleiding. De begeleider is er verantwoordelijk voor dat voldoende tijd uitgaat naar overleg met elke masterproefstudent en volgt het onderzoek van nabij op: o Hij helpt bij de planning, de uitbouw en eventueel de bijsturing van het onderzoek. o Hij maakt de masterstudent vertrouwd met basistechnieken die niet in de rest van het curriculum worden aangeleerd. o Hij helpt de masterstudent bij het plaatsen van het onderzoek in een bredere context. o Hij is aanwezig wanneer de masterstudent zijn werk voorstelt (in seminaries, in gesprek met het begeleidingsteam, ) en geeft hierover feedback aan de masterstudent. o Hij brengt de masterstudent in contact met de onderzoekseenheid/heden waarin zijn masterproef zich situeert. o Hij geeft de masterstudent advies bij de uitbouw van zijn wetenschappelijk project, moedigt de student aan en enthousiasmeert hem / daagt hem uit. o Hij legt in samenspraak met de student de structuur van de tekst vast alvorens de student begint te schrijven. o Hij leest de tekst minstens één keer na op structuur en redenering, waarbij hij duidelijke feedback geeft aan de student. o Hij biedt de masterstudent de kans om de masterproef te valoriseren (bv. onder de vorm van een paper, artikel, abstract, presentatie, congresbijdrage, ). Deze valorisatie hoeft dan niet binnen hetzelfde academiejaar te gebeuren. o Hij creëert een kader waarbinnen de afwerking van de masterproef binnen de voorziene termijn mogelijk is. o Hij evalueert samen met de masterstudent de vooruitgang van het werk en stuurt eventueel bij. o Hij zorgt ervoor dat de evaluatiecriteria duidelijk en transparant zijn voor de student. o Hij zorgt voor feedback zowel tijdens het proces als na afloop Formulering van een maximumnorm qua begeleiding: een afname in begeleiding die een toename in zelfstandigheid toelaat Naast een minimumnorm wensen we aan de Faculteit Wetenschappen ook een maximumnorm te definiëren. Indien er te veel begeleiding was, kan de student immers niet beoordeeld worden op het al dan niet voldoen aan de doelstellingen. Het begeleidingsteam moet er over waken dat de zelfstandigheid van de student niet in het gedrang komt en hem niet de kans ontnomen wordt om aan te tonen in welke mate hij de doelstellingen zelf bereikt heeft. Overbegeleiding kan dit in de weg staan. Bovendien is het niet fair t.o.v. studenten die 6/17

7 minder intensief begeleid werden. Hierbij is het nogmaals de eindverantwoordelijkheid van de promotor dat deze richtlijn gevolgd wordt, het is dan ook diens taak de begeleider goed te informeren. Concreet geldt de volgende richtlijn: De tekst mag maximaal één keer grondig nagelezen worden op taal, waarna wel nog inhoudelijke feedback mag gegeven worden. Dit zowel door de promotor als door de begeleider als deze er is. Indien we maximumeisen stellen aan de begeleiding, zullen niet alle producten van hoogstaande kwaliteit zijn. Dit kan enkele gevolgen hebben, die echter niet opwegen tegen de nadelen van overbegeleiding: Uiteindelijk zullen sommige studenten ondanks de aangeboden hoeveelheid begeleiding de doelstellingen van de masterproef niet realiseren en dus niet slagen. Aangezien onder de bama-context het bachelordiploma een einddiploma is, moet dit kunnen. Een bachelordiploma moet immers niet langer een garantie zijn om een masterdiploma te halen. De doelstellingen van beide opleidingen zijn immers ook van verschillend niveau en niet iedere bachelor heeft de capaciteiten om ook de masterdoelstellingen te halen. Er kan overbegeleiding gebeuren indien de masterproef belangrijk is voor het onderzoek van een doctoraatsstudent. Dit kan de leerkansen van de masterstudent fel beknotten en daarenboven kan deze overbegeleiding gebeuren ten koste van andere studenten, wiens masterproef niet bijdraagt tot lopend onderzoek. Wanneer bij de beoordeling studenten met een te groot verschil in begeleiding vergeleken worden kan dit een vertekend beeld geven en resulteren in unfaire beoordelingen. Soms wordt als argument aangehaald dat de masterproef van belang is voor de positionering bij aanvragen voor FWO- en IWT-beurzen. Dit moet echter genuanceerd worden. Bij het IWT wordt een student beoordeeld op basis van de verdediging. Een FWO-beurs is enkel weggelegd voor de top 20% studenten en hier mag men veronderstellen dat hun masterproef sowieso van hoge kwaliteit is. 5.4 Profiel van een goede masterstudent De explicitering van het profiel van de goede masterstudent heeft als doel te verduidelijken wat van de masterstudent mag verwacht worden opdat een kwaliteitsvolle begeleiding door de promotor ook effectief mogelijk wordt. Onderhavig profiel biedt een algemeen referentiekader; het is aan de opleiding om het toe te snijden op het profiel dat men binnen de opleiding vooropstelt. De student is de eindverantwoordelijke voor het uitwerken van zijn masterproef. Hij is er ook verantwoordelijk voor om in te gaan op en gebruik te maken van de begeleiding die hem daarbij wordt aangeboden, zowel via zijn promotor als via andere kanalen die de opleiding hiervoor inzet. In het kader van de masterproef wordt van de student het volgende verwacht: 7/17

8 De student informeert zich ten gronde over de verwachtingen ten aanzien van de masterproef (begintermen, algemene doelstellingen, aanpak, beoordelingscriteria). De student toont een grondige interesse voor het onderzoeksdomein waarbinnen hij zijn masterproef maakt. De student staat mee in voor de kwaliteit van het onderzoeksplan dat tot stand komt in samenspraak tussen promotor en masterstudent en waarin het onderzoeksproject (onderwerp, methode, ) wordt geëxpliciteerd en praktische afspraken worden vastgelegd over onder meer te halen limietdata, praktisch-technische ondersteuning en begeleiding. De student houdt zich aan de afspraken die hij met zijn promotor heeft gemaakt en die in samenspraak tussen promotor en student zijn neergeschreven in het onderzoeksplan. De student zoekt actief contact met zijn promotor en eventuele begeleiders om de stand van zaken m.b.t. zijn masterproef te bespreken. De student stelt zich open op voor de suggesties van zijn promotor en eventuele begeleiders bij de uitwerking van de masterproef. De student dient de (onderdelen van de) masterproef tijdig en volgens afspraak met de promotor in zodat deze over de nodige tijd beschikt om gedegen feedback te geven. De student pleegt geen fraude of plagiaat. Hij past op een correcte manier de referentieregels toe. 5.5 Begeleidingsmomenten Volgens de facultaire visie zouden optimaal vier grote feedbackmomenten voorzien moeten worden waarbij telkens promotor, ev. begeleider en student aanwezig zijn: September - oktober: planning bespreken December - januari (eventueel met presentatie): voortgang Maart (eventueel met presentatie): voortgang Mei: tekst bespreken Bij elk feedbackmoment kunnen best volgende elementen aan bod komen: Planning: op basis van activiteiten i.p.v. op producten, het is immers vaak onvoorspelbaar hoe alles loopt Proceselementen (Mate van zelfstandigheid, probleemoplossend vermogen, functionering in het team, mate van creativiteit, ) Productelementen (Meetresultaten, bespreking analyses, literatuuroverzicht, masterproefteksten, ) De lijst met beoordelingscriteria die gebruikt wordt bij de evaluatie (zie paragraaf 9) kan hierbij impliciet of expliciet gebruikt worden. Deze lijst wordt tevens gecommuniceerd naar de studenten. Verder wordt aangeraden om minimum 1 tussentijdse presentatie (inclusief proefverdediging en discussie) te voorzien ter voorbereiding van de finale verdediging. Eventueel kunnen de lezers hier ook al bij betrokken worden. Met een tussentijdse presentatie krijgen de studenten de kans om op voorhand al eens een presentatie te geven en hier feedback op te krijgen. In sommige (voor)opleidingen hebben de 8/17

9 studenten weinig of nooit deze mogelijkheid. Het is de taak van de opleiding om de nood van de studenten bij de start van de masterproef goed in te schatten: welke vaardigheden kwamen nog niet aan bod in het voorafgaandelijk curriculum maar zijn wel vervat in de doelstellingen van de masterproef? Hoe kunnen we studenten hier doorheen de masteropleiding dan best op voorbereiden nog voor de start van de masterproef? Of bieden we studenten hieromtrent voldoende leerkansen tijdens de masterproef? 6 Tijdsbesteding aan de masterproef 6.1 Studietijd Standaard omvatten masterproeven aan de Faculteit Wetenschappen 30 studiepunten. Enkele uitzonderingen: - Master Toerisme: 15 sp. (1-jarige master) - Master Toegepaste Informatica: 18 sp (1-jarige master) - Master Statistiek: 24 sp (~ Faculteit Ingenieurswetenschappen) - Master Fysica: 27 sp (voorbereidend OPO in 1 ste fase: 3 sp, dus totaal 30 sp) Concreet betekent dit dat aan een traditionele masterproef tussen de 750 en 900 uur gespendeerd zou moeten worden door de student. Dit komt overeen met een gemiddelde studietijd tussen 23u en 27u per week, als de helft van de lesvrije weken tijdens het academiejaar meegerekend worden (33 weken). Om na te gaan of dit effectief zo is kan een opleiding beslissen om een studietijdmeting te organiseren. Dit zou dan moeten gebeuren onder de vorm van tijdschrijven, waarbij de student gedurende het jaar bijhoudt hoeveel tijd hij besteedt aan zijn masterproef. Als beslist wordt een tijdschrijven te organiseren, dienen volgende aandachtspunten in acht genomen te worden: Het mag niet meetellen in de evaluatie van de student. Er moet op voorhand beslist worden of het tijdschrijven verplicht wordt of op vrijwillige basis verloopt. In ieder geval mag niet worden vergeten dat het om een schatting gaat en niet over een meting. Het kan nuttig zijn om de student diens studietijden te laten afgeven, wekelijks of maandelijks. Het moet ook een meerwaarde zijn voor de student zelf. Het kan bv. een oefening zijn voor het latere bedrijfsleven waar ook soms tijdschrijven verwacht wordt. Het tijdschrijven zou kunnen meegenomen worden in het begeleidingsproces: wat heb ik al gedaan, wat moet ik nog doen, Dit zorgt tevens voor een terugkoppeling naar de promotor zelf. Belangrijk is dat studenten zelf leren plannen. Het planmatig aan de slag gaan is iets dat steeds meer op initiatief van de student moet gebeuren in de loop van de masterproef. 9/17

10 6.2 Deadlines Facultair reglement Er worden voldoende exemplaren van de papieren versies ingediend voor de promotor(en) en de lezers + één elektronische versie (procedure) tegen de datum die door de POC wordt vastgelegd en uiterlijk drie weken vóór de deliberatiedatum van respectievelijk de eerste, tweede of derde examenperiode bij de coördinator van de masterproef Aanvullingen De exacte deadlines die per opleiding door de POC worden vastgelegd moeten tijdig en duidelijk gecommuniceerd worden naar de studenten toe. Dit is de verantwoordelijkheid van de coördinator van de masterproef. Sommige opleidingen hebben twee deadlines vastgelegd: één voor het inleveren van de elektronische versie en een tweede voor het indienen van de gedrukte versie, om toe te laten eventuele correcties uit te voeren voor het drukken. 6.3 Invloed semestersysteem Door de invoering van het semestersysteem werden opleidingen verplicht om na te denken over de spreiding van de activiteiten voor de masterproef. Voor sommige opleidingen is de onderbreking voor kerstvakantie en de daaropvolgende examens hinderlijk, vooral waar het experimenteel onderzoek betreft (zoals proeven met levend materiaal die niet zomaar kunnen worden stilgelegd voor een aantal weken). Om dit op te vangen kan gewerkt worden met tussentijdse deadlines die studenten activeert tijdens de onderbreking. Als er echt problemen ontstaan is er nog de mogelijkheid om tijdens het laatste masterjaar af te stappen van het semestersysteem. Hiertoe dient een aanvraag ingediend te worden door de POC van de opleiding bij de FPOC om examens alleen op het einde te laten vallen. 7 Vorm en producten 7.1 Richtlijnen i.v.m. taal en opmaak Facultair reglement Voor de Nederlandstalige initiële masters wordt de masterproef in principe in het Nederlands afgewerkt. De masterproef kan ook in het Engels worden geschreven voor zover er een Nederlandstalige samenvatting is in opgenomen. Studenten die in dit geval erop staan hebben het recht om de masterproef in het Nederlands te verdedigen. Voor de Engelstalige initiële masters is de voertaal Engels. De tekst van de masterproef moet bij voorkeur worden afgedrukt op DinA4-formaat en worden gebundeld. De voorpagina moet de lay-out hebben van een model dat ter beschikking zal worden gesteld. [zie ] 10/17

11 7.1.2 Taal van de masterproef Er is een trend in sommige Nederlandstalige masteropleidingen om masterproeven in het Engels te schrijven. De Faculteit Wetenschappen vindt masterproeven in het Nederlands en in het Engels evenwaardig. De verdedigingscommissie moet wel de taal van de masterproef beheersen Voorblad en achterblad masterproef Het sjabloon voor het voorblad en achterblad van de masterproef is te downloaden op zowel in Word als in LateX. Opgelet! Het voorblad moet in de taal van de opleiding zijn, ongeacht de taal en titel van de masterproef zelf. Gebruik hetzelfde lettertype, dezelfde lettergrootte en dezelfde letterkleur als in de template. De lettergrootte van de titel mag eventueel wel kleiner in functie van de lengte van de titel. De kaft zelf moet wit zijn. Enkel in het geval van bidiplomering (bv. geografie, toerisme) mogen de gegevens van de andere instelling mee op het voorblad geplaatst worden. Dit gebeurt dan door de opleiding, zodat alle studenten binnen die opleiding hetzelfde voorblad gebruiken Eerste pagina masterproef Op de eerste pagina van de masterproef komt onderaan de volgende vermelding in verband met copyright, in dezelfde taal als de rest van de masterproef: Copyright by KU Leuven Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van zowel de promotor(en) als de auteur(s) is overnemen, kopiëren, gebruiken of realiseren van deze uitgave of gedeelten ervan verboden. Voor aanvragen tot of informatie i.v.m. het overnemen en/of gebruik en/of realisatie van gedeelten uit deze publicatie, wend u tot de KU Leuven, Faculteit Wetenschappen, Geel Huis, Kasteelpark Arenberg 11 bus 2100, 3001 Leuven (Heverlee), Telefoon Voorafgaande schriftelijke toestemming van de promotor(en) is eveneens vereist voor het aanwenden van de in dit afstudeerwerk beschreven (originele) methoden, producten, schakelingen en programma s voor industrieel of commercieel nut en voor de inzending van deze publicatie ter deelname aan wetenschappelijke prijzen of wedstrijden. OF Copyright by KU Leuven Without written permission of the promotors and the authors it is forbidden to reproduce or adapt in any form or by any means any part of this publication. Requests for obtaining the right to reproduce or utilize parts of this publication should be addressed to KU Leuven, Faculteit Wetenschappen, Geel Huis, Kasteelpark Arenberg 11 bus 2100, 3001 Leuven (Heverlee), Telephone A written permission of the promotor is also required to use the methods, products, schematics and programs described in this work for industrial or commercial use, and for submitting this publication in scientific contests. 11/17

12 In de master geografie geldt dit enkel voor studenten die aan de KU Leuven zijn ingeschreven Vulgariserende samenvatting Er dient één pagina toegevoegd te worden met een vulgariserende samenvatting van de masterproef, die verstaanbaar is voor een breed publiek. Deze samenvatting zal via een verplicht invulveld van het metadataformulier opgeladen worden en hoeft dus niet in de masterproef zelf opgenomen te worden. De lengte van de samenvatting is beperkt tot één A4 (3500 karakters) en dient te worden ingevoerd zonder opmaak. Voor masterproeven in Nederlandstalige opleidingen (zowel deze geschreven in het Nederlands als in het Engels) is de taal van de vulgariserende samenvatting Nederlands. Voor masterproeven in Engelstalige opleidingen is de taal Nederlands of Engels Inbinden en druk Het inbinden van de masterproef gebeurt met een gelijmde rugstrip. Verder wenst de Faculteit Wetenschappen aan te bevelen om recto verso te drukken op ecologisch verantwoord papier Opmaak inhoud De masterproef moet consistent zijn wat bibliografie en referenties betreft. Op het einde van de masterproef moet een globale lijst van bibliografische referenties voorzien worden. Ook dienen referenties naar figuren, tabellen en appendices consistent te zijn. Volgende items komen aan bod in de masterproef: o o o o o Voorwoord: Hierin moet het algemene doel van het werk samengevat worden. Verder dient iedereen die heeft bijgedragen hier bedankt te worden. Korte samenvatting (max. 2 pagina s per taal): Hierin dienen de belangrijkste doelstellingen en conclusies van de masterproef samengevat worden, in het Nederlands en in het Engels voor een Nederlandstalige masteropleiding, enkel in het Engels voor een Engelstalige masteropleiding. Lijst van afkortingen en lijst van symbolen: Hierin staan de belangrijkste afkortingen en symbolen die gebruikt worden in de masterproef, met hun betekenis en eenheid. Inhoud: Een overzicht van de inhoud moet ordelijk worden weergegeven met referentie naar de correctie paginanummers (maximum drie subniveaus). Alle pagina s vóór hoofdstuk 1 dienen genummerd te worden met Romeinse cijfers (I, II, ). Vanaf hoofdstuk 1 gebeurt de nummering met Arabische cijfers (1, 2, ). De hoofdstukken moeten het volgende bevatten: o o o Een uitgebreide inleiding die naast het schetsen van de aanpak en de gebruikte methodes het onderzoek in een bredere context plaatst. Resultaten en bespreking van het onderzoek. Een conclusie, waarin een globale discussie van de onderzoeksresultaten wordt opgenomen. Eventueel kunnen hierin suggesties gedaan worden voor toekomstig onderzoek. 12/17

13 o Appendices: Hierin worden de delen van het onderzoek opgenomen die essentieel zijn voor het werk, maar die de leesbaarheid van de tekst zouden verlagen bv. door de lengte (wiskundige afleidingen, experimentele data, voorbeelden, figuren, etc.). Als lettertype wordt steeds een lettertype uit de familie Helvetica Neue of Arial gebruikt, zoals wordt voorgeschreven door de huisstijl van de KU Leuven. Wie in LateX wenst te werken kan zich baseren op de template voor doctoraten van de Arenberg Doctoral School: Refereren & plagiaat Het is belangrijk dat elke opleiding duidelijke richtlijnen meegeeft aan de studenten i.v.m. refereren en plagiaat, die toegepast worden in alle OPO s. Bij de masterproef kan een goede begeleiding plagiaat helpen voorkomen. Als er toch sprake is van plagiaat, dient dit besproken te worden met de ombuds en de voorzitter van de examencommissie. Meer info rond de universiteitsbrede visie op plagiaat is te vinden op Bij twijfel kan gebruik gemaakt worden van TurnItIn als hulpmiddel om plagiaat te detecteren, zie Aantal pagina s Iedere opleiding geeft best een richtlijn mee aan haar studenten rond het optimale aantal pagina s van de masterproef. Dit hoeft daarom geen bindende restrictie te zijn. 7.2 Mondelinge verdediging Aan het einde van de masterproef wordt het werk verdedigd voor een verdedigingscommissie minimum bestaande uit de promotor, eventuele co-promotor(en) en de lectoren. Er dient een voorzitter van de verdedigingscommissie aangeduid te worden die verschillende verdedigingen bijwoont om de normconsistentie te behouden (zie 9.3). Dit kan de voorzitter zijn van de examencommissie of een gedelegeerde. De organisatie van de verdedigingen gebeurt door de masterproefcoördinator, die dit ook kan delegeren. De student krijgt hierbij eerst de tijd om zijn werk voor te stellen aan de hand van een presentatie, waarna de jury vragen stelt die dan kunnen leiden tot een discussie. Voor de lengte van de presentatie en de vragen moeten er duidelijke afspraken gemaakt worden binnen de POC, zodat dit voor alle studenten binnen een opleiding hetzelfde is. Als richtlijn wordt aangeraden dat iedere student hierbij minimum 20 minuten moet krijgen voor de volledige verdediging Voorbeeld Bij Wiskunde worden er twee mondelinge verdedigingen gepland: Een kritische verdediging voor de promotor, lezers en onderzoeksgroep van één uur. Een openbare verdediging voor medestudenten, eerder populariserend opgevat wat de inhoud betreft. 13/17

14 8 Indienen van de masterproef 8.1 Indienen van de papieren versie bij promotor(en) en lectoren Facultair reglement De coördinator van de masterproef staat in voor het bezorgen van een exemplaar aan elk van de lectoren Aantal exemplaren Hoeveel exemplaren van de papieren versies precies moeten worden ingediend moet worden afgesproken met de promotor. Minimum moet er een exemplaar per lezer en per (co-)promotor beschikbaar zijn. 8.2 Elektronisch indienen Doel Sinds academiejaar moeten alle masterproeven aan de KU Leuven elektronisch ingediend worden. De bedoeling hiervan is om de papers in een centrale repository op te nemen en te ontsluiten via het bibliotheeksysteem Procedure De elektronische versie van de masterproef moet ingediend worden via KU Loket. Een uitgebreide versie van de procedure staat op Embargo Sommige masterproeven vallen inhoudelijk onder embargo (bv. in het geval van patenten), dit wordt bepaald door de masterproefcoördinator op advies van de betreffende promotor. In dit geval moet de regelgeving die bestaat bij confidentiële doctoraatsthesissen gevolgd worden. Masterproeven die onder embargo staan en elektronisch worden opgeladen zullen niet raadpleegbaar zijn in LIAS vooraleer de periode van het embargo is afgelopen. 9 Evaluatie van de masterproef 9.1 Facultair reglement Uiterlijk acht weken voor de proclamatiedatum van de tweede examenperiode worden door de promotor twee lezers voorgesteld die behoren tot de potentiële promotoren van de opleiding aan de coördinator van de masterproef. Tenminste één van deze lezers behoort tot een andere onderzoekseenheid dan deze waarin de student zijn proefschrift heeft gemaakt. Om een degelijke beoordeling mogelijk te maken zullen de lezers de student over zijn werk ondervragen. De promotor 14/17

15 en de lezers zijn ambtshalve lid van de evaluatiecommissie van de masterproef. Tijdens de examenperiode zal de student zijn proefschrift publiek verdedigen. De coördinator van de masterproef stelt tijdig een agenda op voor de verdediging van de masterproef. Bij het opstellen van deze agenda zal ernaar gestreefd worden een zo groot mogelijk aantal KU Leuven- en andere betrokken professoren en onderzoekers uit het relevante vakgebied in staat te stellen de verdediging bij te wonen. De bij de verdediging aanwezige examinatoren, met inbegrip van de lezers van de proefschriften, zullen onder voorzitterschap van de voorzitter van de examencommissie of gedelegeerde gezamenlijk een examencijfer toekennen aan elke verdediging. De namen van deze examinatoren worden vermeld in het verslag. De coördinator van de masterproef verzamelt alle examencijfers. Voor de masterproef worden vier quoteringen gegeven, één van de promotor, één van elk van de lezers en één voor de verdediging. Het relatief gewicht van deze vier quoteringen is 10:3:3:4. Het relatief gewicht van de quoteringen van de verhandeling van Master in de geografie (interuniversitaire opleiding) is 8:4:4: Aanvulling Om te kunnen slagen voor de masterproef moet de student een voldoende halen op de beoordeling van de promotor apart, het gemiddelde van de beoordelingen van de lezers samengenomen (rekening houdend met de afrondingsregels) en op de verdediging apart. Indien dit voor één of meerdere van deze componenten niet het geval is, is het maximumcijfer 9/ Evaluatiecommissie De evaluatiecommissie bestaat dus uit de promotor, twee lezers en een verdedigingscommissie, waartoe de promotor en lezers tevens behoren (zie 7.2). Een goed overleg tussen de promotor en de dagelijkse begeleider(s) is echter noodzakelijk om een duidelijk beeld te krijgen van het proces. Aangezien een lezer moet voldoen aan dezelfde voorwaarden dan een promotor, mogen externen (bv. een postdoc van UGent, een doctor die bij een bedrijf werkt, ) geen lezer zijn. Er zijn echter voldoende mogelijkheden om externen toch te betrekken bij een masterproef: Als begeleider (al geeft deze niet rechtstreeks punten) Als co-promotor: de promotor blijft wel de eindverantwoordelijke voor het geven van de punten Als gastdocent: voor externen die voor meerdere masterproeven in aanmerking komen Belangrijk is dat de promotor de lezers en andere beoordelaars van de verdedigingscommissie voldoende inlicht over de gang van zaken. Verder kan de promotor op voorhand een document geven aan de lezers met informatie over hoe het proces verlopen is bij de betreffende student, zoals momenteel bij Geologie gebeurt. De beoordeling van de verdediging gebeurt door de verdedigingscommissie. Betrokkenen die niet aanwezig zijn op de verdediging kunnen deze uiteraard niet mee beoordelen. 9.4 Streven naar objectiviteit en transparantie van de beoordeling Het is belangrijk dat de beoordeling van de masterproef objectief en transparant gebeurt. Dit kan het best op basis van eenduidige criteria die door iedere beoordelaar gebruikt worden. Om dit te bereiken werd een facultair beoordelingsrooster uitgewerkt, waarin criteria voor het schriftelijk rapport, het werkproces en de mondelinge verdediging werden vastgelegd. Deze criteria werden bepaald op basis van de doelstellingen van de masterproef. In dit rooster kunnen de beoordelaars aankruisen in hoeverre de student voldoet aan de criteria, volgens een schaal gaande van onvoldoende tot 15/17

16 uitstekend. Als een criterium niet van toepassing is voor de betreffende masterproef kan dit ook worden aangeduid. In het beoordelingsrooster wordt duidelijk een onderscheid gemaakt tussen proces en product. Deze aspecten worden respectievelijk beoordeeld tussen dagelijkse begeleiders en de lezers. Een lezer kan immers veel minder goed het proces beoordelen dan de promotor of begeleider. Dit beoordelingsrooster kan het overleg tussen de verschillende juryleden vereenvoudigen en kan bovendien gebruikt worden om op een gestructureerde manier feedback te geven aan studenten. Het is geen absolute maatstaf, maar eerder een hulpmiddel, een kapstok voor de evaluatoren. Er zijn dan ook geen gewichten toegekend aan de verschillende criteria. De eindbeoordeling ligt uiteraard wel tussen de minimum- en maximumwaardering per rubriek, waarbij extra uitleg kan worden gegeven in de globale motivering. De studenten worden ten laatste bij de start van de masterproef van deze beoordelingscriteria op de hoogte gebracht en tijdens de begeleiding kan er regelmatig op de criteria teruggekomen worden. Feedback is immers essentieel om het leerproces van een student maximaal te stimuleren, temeer omdat de masterproef een belangrijk onderdeel is van de opleiding waar bij uitstek het verwerven van een aantal essentiële competenties voor de opleiding centraal staat. Ook na de eindbeoordeling kan het rooster gebruikt worden als leidraad om mondeling feedback te geven aan de studenten, zodat de student opnieuw een echte leerkans krijgt. Naast het beoordelingsrooster werd tijdens academiejaar een waarderingsschaal uitgetest. Dit kan een hulpmiddel zijn om de scores vanuit het rooster te vertalen naar een cijfer, zonder hierbij over te gaan naar wiskundige rekenformules. Het uiteindelijk cijfer kan zo tot stand komen na een discussie onder de evaluatiecommissie over de waarderingsschaal. Na een evaluatie van de waarderingsschaal tijdens de zomer van 2011 bleken slechts kleine wijzigingen noodzakelijk. De waarderingsschaal wordt bijgevolg vanaf als volwaardig instrument beschouwd. Het beoordelingsrooster en de waarderingsschaal kunnen gedownload worden op Om de normconsistentie te bewaren is het tenslotte belangrijk dat een neutraal persoon de verschillende mondelinge verdedigingen bijwoont (de voorzitter van de verdedigingscommissie). Als het niet mogelijk is dat één persoon bij alle verdedigingen aanwezig is, zou er toch met een normering gewerkt kunnen worden door enkele neutrale personen meerdere blokken van verdedigingen te laten bijwonen. Bij het stellen van de vragen op de verdediging moet tevens het niveau bewaakt worden door de voorzitter van de verdedigingscommissie. Zowel het algemeen inzicht als de detailkennis dient getoetst te worden. De leden van de verdedigingscommissie dienen hiervan op de hoogte gebracht te worden. Uiteindelijk is de verdediging een examen, dat op 6 sp staat van de 30 sp (20% van de masterproef)! Om te kunnen slagen voor de masterproef moet de student apart een voldoende halen op de beoordeling van de promotor apart, het gemiddelde van de beoordelingen van de lezers samengenomen en op de verdediging apart. Indien dit voor één of meerdere van deze componenten niet het geval is, is het maximumcijfer een 9/ Indienen van de punten Tot voor kort werden de uiteindelijke punten schriftelijk genoteerd door de beoordelaars en individueel doorgegeven aan de faculteit. Dit zorgde soms voor verwarring en bijgevolg ontbrekende punten. Daarom wordt vanaf een nieuw stramien gevolgd: 16/17

17 De coördinator van de masterproef krijgt van de faculteit een lijst waarop de punten (inclusief deelpunten promotor, lezers en verdediging) kunnen ingevuld worden. Hij bezorgt deze lijst aan de voorzitter(s) van de verdedigingscommissie(s). De punten worden op de verdediging na de discussie verzameld door de voorzitter van de verdedigingscommissie, die deze opnieuw bezorgt aan de masterproefcoördinator. De ingevulde beoordelingsroosters van lezers en promotor worden ingeleverd ten laatste bij de verdediging bij de voorzitter van de verdedigingscommissie, die ze dan samen met de punten aan de masterproefcoördinator bezorgt. Eventueel houden de lezers en promotor een kopie bij van hun eigen rooster om achteraf feedback te kunnen geven. Voor zowel deelscores als de eindscore mag gewerkt worden met één decimaal na de komma. De masterproefcoördinator staat dan borg voor het doorgeven van de punten aan de faculteit. Dit gebeurt volgens het 50/15/15/20 systeem (Master in de geografie: 40/20/20/20) en via het quotatieformulier dat door de facultaire administratie ter beschikking wordt gesteld. De faculteit voert de punten in SAP in. 17/17