Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1

Transcriptie

1 Commissie Arbeidsomstandigheden Samenvatting Advies normering piekblootstelling oplosmiddelen 1 Kern van het advies De Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad (SER) heeft in een advies voorgesteld om voor stoffen die OPS kunnen veroorzaken een MAC-waarde te bepalen voor een betrekkelijk korte periode van blootstelling, te weten 15 minuten. De term MAC-waarde staat voor de Maximale Aanvaarde Concentratie van een gas, damp, vezel of stof in de lucht op de werkplek. Er zijn twee verschillende typen MAC-waarden: een tijd gewogen gemiddelde over een bepaalde tijdsduur van de blootstelling, meestal acht uur, en een waarde die op elk willekeurig moment nooit mag worden overschreden. De commissie is van oordeel dat een 15 minuten grenswaarde zoveel mogelijk via de gebruikelijke procedure van de vaststelling van MAC-waarden per stof moet worden vastgesteld. Voor een twintigtal stoffen stelt de commissie als tijdelijke maatregel voor een 15 minuten grenswaarde te bepalen die tweemaal zo hoog is als die voor de blootstelling gedurende een periode van 8 uur per dag. Voor deze waarden geldt als voorwaarde dat het vastgestelde acht uur gemiddelde niet mag worden overschreden. Dat is de kern van een advies dat de commissie in september 2002 heeft vastgesteld op verzoek van de vroegere staatssecretaris Hoogervorst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). 1 SER Advies Normering piekblootstelling organische oplosmiddelen, publicatienr. 02/11

2 4 Wat is OPS? OPS (Organisch Psychosyndroom) is een verzamelnaam voor klachten en aandoeningen die kunnen ontstaan wanneer mensen met organische oplosmiddelen werken of hebben gewerkt. Oplosmiddelen worden in veel bedrijven en bedrijfstakken toegepast en zijn in uiteenlopende concentraties verwerkt in onder andere bepaalde soorten lijm of verf. De klachten die vallen onder het begrip OPS kunnen variëren van hoofdpijn en vergeetachtigheid tot onvruchtbaarheid of geleidelijke dementie. In de praktijk is het moeilijk vast te stellen of bepaalde aandoeningen te maken hebben met oplosmiddelen. Daarvoor zijn in ons land twee zogenoemde Solvent Teams opgericht. Zeker is dat het stellen van een grens aan de maximaal aanvaarde concentratie van deze stoffen het risico op het ontstaan van OPS kan verminderen. Adviesaanvraag staatssecretaris SZW In augustus 1999 heeft de Gezondheidsraad (GR) advies uitgebracht over de gezondheidskundige aspecten van piekblootstelling aan oplosmiddelen. In dat advies spreekt de GR uit dat er waarschijnlijk een verband bestaat tussen de piekblootstelling en het ontstaan van OPS, hoewel een biologisch bewijs van dat verband ontbreekt. Het verminderen van de piekblootstelling aan oplosmiddelen kan volgens de Gezondheidsraad bijdragen aan het verminderen van het risico op het ontstaan van OPS.

3 5 Huidig beleid tegen OPS De werkgever is volgens de Arbo-wet en de daarop gebaseerde regels verplicht die stoffen en producten te gebruiken die zo min mogelijk gevaar opleveren voor werknemers. Voor het werken met organische oplosmiddelen geldt echter een wettelijke vervangingsplicht. Dat betekent dat in de producten en manieren van produceren andere stoffen moeten worden gebruikt dan organische oplosmiddelen. Met het oog op de uitvoerbaarheid in de praktijk van die vervangingsverplichting en de daar aan verbonden kosten is besloten tot een gefaseerde invoering van deze verplichting. Een wettelijke vervangingsplicht bestaat sinds 2000 in de schilders-, parketen woningbranches voor toepassingen in binnensituaties bij verven, lakken, beitsen en lijmen. Hetzelfde geldt voor toepassingen in de grafische sector, bij autospuiterijen en in autoschadeherstelbedrijven. Een vervangingsplicht is in voorbereiding voor de timmer- en meubelindustrie. Verder zullen de scheeps- en jachtbouw en de metaalproductenindustrie volgen. In de verfindustrie zijn op eigen initiatief van de bedrijfstak afspraken gemaakt. Daarnaast is vervangingsplicht een onderdeel van de arboconvenanten in de sector leer/lederwaren en schoenindustrie, schoonmaak en industriële reiniging. Daarnaast zijn er beleidsregels ontwikkeld waarin is vastgelegd welke beheersmaatregelen de werkgever moet nemen. Deze beleidsregels gelden voor situaties waarin het gebruik van oplosmiddelen niet kan worden voorkomen maar de blootstelling aan deze stoffen met structurele maatregelen goed beheersbaar is. Hierbij kan worden gedacht aan de toepassing van oplosmiddelen in gesloten systemen zodat werknemers de vrijkomende stoffen niet kunnen inademen. Bij het vaststellen van de beleidsregels wordt gekeken naar de nieuwste technieken die beschikbaar zijn. De beleidsregels worden gebruikt door de Arbeidsinspectie van het ministerie van SZW bij haar onderzoek naar de arbeidsomstandigheden op de werkplek.

4 6 Naar aanleiding van het advies van de Gezondheidsraad (GR, 1999) heeft de toenmalige staatssecretaris Hoogervorst van SZW in mei 2000 aan de SER-commissie Arbeidsomstandigheden advies gevraagd. De staatssecretaris stelt voor een nieuwe beleidsregel op te stellen, waarin normen worden aangegeven voor de piekbelasting aan oplosmiddelen. Voor de invulling daarvan gaat hij uit van de definiëring van het begrip piekblootstelling als een gemiddeld hoge blootstelling over een periode van 15 minuten. Volgens hem zou in algemene zin moeten gelden dat een piekblootstelling aan oplosmiddelen niet meer dan tweemaal de geldende MAC-waarde voor de desbetreffende stof mag zijn. Deze normstelling wil de staatssecretaris uitbreiden naar alle stoffen die op de werkplek kunnen voorkomen. Vanwege meettechnische beperkingen acht de staatssecretaris het praktisch onuitvoerbaar om in de beleidsregel verdere detailleringen aan te brengen. Daarom ziet hij af van een algemene maximumnorm (geldend voor ieder moment binnen de periode van 15 minuten) en van een maximum aantal piekblootstellingen per dag of van een minimumperiode tussen twee piekblootstellingen. Advies SER-commissie Arbeidsomstandigheden Algemeen oordeel De Commissie Arbeidsomstandigheden is van mening dat een norm voor piekblootstelling aan oplosmiddelen een bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. De commissie wijst erop dat het begrip piekblootstelling als een gemiddeld hoge blootstelling over een periode van 15 minuten in overeenstemming is met de huidige in ons land gehanteerde begrip MAC TGG 15 minuten. Een dergelijk (vergelijkbaar) begrip wordt ook in het buitenland gehanteerd. In feite gaat het dan om een gemiddeld concentratieniveau over een periode van 15 minuten waarbinnen schommelingen in concentratieniveaus kunnen voorkomen.

5 7 De commissie is van oordeel dat voor oplosmiddelen bij voorkeur per stof een 15 minuten grenswaarde zou moeten worden ontwikkeld op basis van de werkelijke gezondheidsrisico s als gevolg van blootstelling aan die stof. Zolang voor individuele stoffen nog geen 15 minuten grenswaarde is ontwikkeld, zou de door de staatssecretaris voorgestelde factor van tweemaal de MAC-waarde als 15 minuten grenswaarde kunnen dienen om piekblootstelling aan deze stoffen tegen te gaan. De commissie is van mening dat het vaststellen van een 15 minuten grenswaarde alleen van belang is voor die stoffen waarbij ook in het geval van een kortdurende piekblootstelling er een risico op gezondheidsschade aanwezig kan zijn. De commissie realiseert zich dat voor bepaalde werkzaamheden een overschrijding van tweemaal de MAC-waarde niet is te voorkomen. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan onderhouds-, storingsof schoonmaakwerkzaamheden. De commissie bepleit dat het ministerie van SZW in zijn voorlichting wijst op het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals beschermende kleding, afzuigsystemen). Specifieke lijst De commissie stelt voor een lijst op te stellen van oplosmiddelen die het risico van het ontstaan van OPS met zich kunnen brengen. Over de omvang van deze lijst is in de commissie uitvoerig gediscussieerd. De commissie heeft vastgesteld dat voor een aantal oplosmiddelen al een plafondwaarde 2 of een 15 minuten grenswaarde geldt. Voor andere stoffen zal in de komende twee jaar (door de GR of door de Europese Commissie) een oordeel over een gezondheidskundige grenswaarde worden gegeven, die ook betrekking zal hebben op piekblootstellingen. Op basis van een globale toetsing van de haalbaarheid in de praktijk voor een dertigtal stoffen bij brancheorganisaties en andere organisaties (zoals arbodiensten) heeft de commissie besloten de 2 Onder plafondwaarde, ook wel ceiling waarde genoemd, wordt verstaan een grenswaarde die op geen enkel moment mag worden overschreden.

6 8 staatssecretaris te adviseren een lijst van 20 stoffen te hanteren. Voor deze stoffen zal als uitgangpunt kunnen gelden dat de 15 minuten grenswaarde wordt gesteld op tweemaal de MAC-waarde. Deze 20 stoffen staan vermeld in een bijlage bij deze samenvatting. Andere OPS verdachte stoffen De commissie is van mening dat stoffen die eveneens tot de zogenoemde OPS verdachte stoffen kunnen worden gerekend maar niet in de bijlage voorkomen en stoffen waarvoor nog geen MACwaarde is vastgesteld, via de gebruikelijke procedure voor vaststelling van een wettelijke grenswaarde dienen te worden behandeld ter bepaling van zowel een 8 uur waarde als een 15 minuten waarde en gebaseerd op de gezondheidskundige beoordeling van de stof. Voor een aantal stoffen zal binnen afzienbare tijd door de Europese commissie een 15 minuten grenswaarde worden vastgesteld. Dit betreft onder meer tolueen en xyleen-isomeren. Deze waarden zullen dan volgens de in Nederland gebruikelijke procedures op haalbaarheid in de praktijk worden getoetst. Verdere besluitvorming De staatssecretaris heeft op dit moment (mei 2003) nog geen reactie gegeven op het advies dat de commissie Arbeidsomstandigheden heeft uitgebracht. Meer informatie Meer informatie over de SER, over de Commissie Arbeidsomstandigheden of over de vaststelling van MAC-waarden is te lezen op de website van de SER:

7 Limitatieve lijst van stoffen waarop de voorgenomen beleidsregel Normering piekblootstelling van toepassing kan zijn. Bijlage Per stof is vermeld de huidige wettelijke dan wel bestuurlijke grenswaarde als TGG-8uur alsmede de daarbij horende TGG-15minuten op grond van de voorgenomen beleidsregel. STOFNAAM Huidige Uit de beleidsregel (CAS-nr) grenswaarde 1 voortvloeiende in mg/m 3 MAC-TGG 15 in mg/m 3 Broomethaan ( ) Butanon ( ) Cyclohexaan ( ) ,1-Dichloorethaan ( ) ,2-Dichloorethaan ( ) 7 14 Diisopropylether ( ) Dimethylformamide ( ) Ethoxyethanol ( ) Ethylbenzeen ( ) n-hexaan ( ) Methanol ( ) Methylpropanol-2 ( ) Tetrachloorkoolstof ( ) 2 (12,6) (25,2) Tetrahydrofuraan ( ) ,1,1-Trichloorethaan ( ) ,1,2-Trichloorethaan ( ) ,2,3-Trimethylbenzeen ( ) ,2,4-Trimethylbenzeen ( ) ,3,5-Trimethylbenzeen ( ) Trimethylbenzeen (alle isomeren) ( ) 1 2 De vetgedrukte waarden zijn wettelijke grenswaarden; de overige waarden zijn bestuurlijke grenswaarden. Advies van : invoering bestuurlijke grenswaarde van 3,2 mg/m 3 als TGG-8 uur. Overname door SZW van het advies van de Subcommissie houdt in op basis van de beleidsregel een TGG-15minuten van 6,4 mg/m 3.

8