Notitie Groenblauwe diensten Afdeling Landelijk Gebied & Water - juni 2006

Transcriptie

1 Notitie Groenblauwe diensten Afdeling Landelijk Gebied & Water - juni Inleiding De volgende notitie geeft een beknopt overzicht van de ontwikkelingen rondom Groenblauwe Diensten. Nadat wordt ingegaan op een beschrijving van het fenomeen groenblauwe diensten volgt een schets van de ontwikkelingen rondom deze diensten en enkele aandachtspunten bij het concept. In de bijlage worden enkele landelijke bekende initiatieven besproken, als wel uitleg gegeven over de catalogus Groenblauwe diensten, mogelijke vragers van diensten en financieringsvormen. 2. Wat zijn groenblauwe diensten? Groenblauwe diensten zijn vrijwillige werkzaamheden op het gebied van natuur, water, landschap en cultuurhistorie die de kwaliteit en toegankelijkheid van het landelijk gebied verhogen, en méér inhouden dan wat wettelijk al verplicht is. Niet-vrijwillige diensten zoals waterberging in een noodbergingsgebied behoren niet tot de groenblauwe diensten. Het gaat bij groenblauwe diensten om een publieke vraag naar diensten, die op vrijwillige basis, individueel of in collectief verband aangeboden kunnen worden. Vragen van individuele burgers die rechtstreeks voor het product kunnen betalen (zorgboerderijen, toeristische arrangementen) worden niet tot deze diensten gerekend. Bij groenblauwe diensten gaat het om zowel aanleg- als beheerswerkzaamheden. 3. Welke groenblauwe diensten kennen we al? Groenblauwe diensten zijn niet nieuw en komen al in vele vormen voor. Het rijk betaalt voor groenblauwe diensten met bijvoorbeeld het Programma Beheer (PB) waarin grondbezitters of gebruikers betaald worden voor de ontwikkeling en beheer van natuur en landschap. Ook het ganzengedoogbeleid is een uitwerking van een groenblauwe dienst. De provincie Groningen financiert diverse groene diensten op projectbasis. Het betreft meestal kortlopende projecten van 4 jaar die gekoppeld zijn aan een collegeperiode. Voorbeelden zijn akkerranden en een verbeterde braaklegging. Voor het Nationaal Landschap Middag-Humsterland en de regio Groningen - Assen wordt onderzoek gedaan naar welke groenblauwe diensten ontwikkeld kunnen worden. Tevens leven er gedachten om de vraag naar een verhoging van het waterpeil om verdroging tegen te gaan, verder uit te werken. In het PMJP zijn ook diverse beleidsopgaven opgenomen die middels groenblauwe diensten kunnen worden gerealiseerd; milieukwaliteit EHS (herstel verdroging), natuurbeheer, ontwikkelen en versterken toegankelijkheid, behoud en ontwikkeling landschap en kleinschalige waterberging. 1

2 4. Wat is het nut van groenblauwe diensten? Groenblauwe diensten maken het mogelijk dat een maatschappelijke vraag wordt ingevuld en er voor de landbouw nieuwe kansen worden gecreëerd. De maatschappij vindt het belangrijk dat natuur en landschap behouden blijven, ontwikkeld worden en toegankelijk zijn en dat waterberging plaatsvindt. Het gaat daarbij niet alleen om de ecologische hoofdstructuur of de nationale landschappen maar nadrukkelijk ook om het agrarisch cultuurlandschap. In het landelijk gebied zijn veel mogelijkheden om landbouw, recreatie, natuur en landschap en water met elkaar te verenigen. Agrarische bedrijven kunnen een belangrijke rol spelen in het beheer van natuur en landschap en er zijn vormen van landbouw mogelijk waarbij het realiseren van deze natuur, water, recreatie, toegankelijkheids- en landschapsdoelen voor de boer volwaardige bedrijfsdoelen zijn. Het produceren van bijvoorbeeld natuur en landschap kan daar wezenlijk bijdragen aan het inkomen van de boer en de continuïteit van zijn bedrijf. 5. Waarom zoveel aandacht voor groenblauwe diensten? In Nederland zijn diverse regionale initiatieven voor het opzetten van een systeem van groenblauwe diensten. Vaak gaat het daarbij om aanvullingen op het programma beheer: nieuwe diensten, diensten buiten de gebieden waar PB van toepassing is of hogere vergoedingen. Soms betreft het een vernieuwing in aanpak en werkwijze in een poging om de nadelen van PB te omzeilen. Bijvoorbeeld door het bieden van zekerheid voor langere perioden of het uitlokken van vrije prijsvorming. Een andere reden waarom groene diensten in de belangstelling staan is omdat via maatwerk het hanteren van een gebiedsbenadering waarin doelen in onderlinge ruimtelijke samenhang worden gerealiseerd beter mogelijk is. Annex 1 geeft een overzicht van enkele bekende landelijke initiatieven. 6. Wie zijn de vragers en aanbieders Er is een heel scala aan vragers van groenblauwe diensten: partijen die voor het leveren van groenblauwe diensten betalen. Het gaat meestal om overheden zoals het rijk, de provincie, gemeenten en waterschappen. Hun vraag betreft een taak die ze moeten uitvoeren of het beleid dat ze geformuleerd hebben en gerealiseerd willen zien. Maar ook burgers of bedrijven hebben belang bij groene diensten omdat zij graag in een mooie omgeving willen wonen of omdat zij aan hun imago willen bouwen. Annex 2 geeft een overzicht van de partijen, zonder volledig te willen zijn. Publieke partijen zijn tot nu toe de belangrijkste vragers. De bereidwilligheid van private partijen om daadwerkelijk mee te betalen is nog relatief gering al zijn er hier en daar wel voorbeelden in Nederland. De aanbieders, de partijen die de groenblauwe diensten leveren zijn over het algemeen individuele agrarische ondernemers of collectieven daarvan. Echter ook niet-agrarische grondeigenaren of grondgebruikers kunnen groenblauwe diensten leveren. De belangstelling voor de ontwikkeling van nieuwe groenblauwe diensten van de kant van agrariërs is groot. Met name omdat er behoefte is aan betere betaling, meer maatwerk en duurzamere contracten. 2

3 7. Hoe werken groenblauwe diensten? Er zijn vragers voor groenblauwe diensten en er zijn aanbieders en vraag en aanbod moeten op een bepaalde manier bij elkaar komen. De vraag is hoe deze match gemaakt wordt; waar komt het geld vandaan voor de betaling van de diensten, welke uitbetalingsystematiek wordt er gekozen (waarvoor betaal je hoeveel) en welke organisatiestructuur (wie beheert het geld en wie betaalt aan wie) wordt er opgezet. Financiering De vragers bepalen welke financiering gebruikt wordt. Zo gebruiken de overheden de "normale beleidsgelden" om projecten of subsidieregelingen te financieren. Hun beleid geldt als toetsingskader voor deze groenblauwe diensten. Burgers kunnen hun vraag aan groenblauwe diensten financieren via adoptie (adopteer een akkerrand, een koe) of via het nalaten van legaten of het doen van giften. Ook zijn er allerlei andere constructies zoals bv "Rood voor Groen" of het instellen van een landschapsheffing. Annex 3 geeft een overzicht van verschillende financieringsvormen van groene diensten. Beheer van natuur en landschap hebben een duurzaam karakter. Een structurele geldstroom kan verkregen worden door een vermogensfonds op te richten; een eenmalige storting maakt het mogelijk dat er jaarlijks exploitatiebetalingen plaatsvinden. Bij diverse initiatieven in Nederland is er ook de wens om een dergelijk landschapsfonds op te zetten. In dat fonds kunnen dan de verschillende geldstromen (private middelen van bedrijven of burgers en publieke middelen van gemeenten, provincies, waterschappen) gebundeld worden. De mogelijkheden van het rijk en de EU om geld te stoppen in vermogensfondsen is beperkt omdat het rijk te maken heeft met de comptabiliteitswet: de door de overheid uitgegeven subsidies aan partijen moeten ook door die partijen worden uitgegeven en mogen niet worden gebruikt voor het creëren van een spaarpot. Uitbetalingssystematiek Voor wat betreft de uitbetalingsystematiek moet leidend zijn welk doel je wilt bereiken. Als het gaat om een compensatie voor het accepteren van niet-optimale productieomstandigheden zoals kleinschaligheid, tijdstip van maaien of waterpeil, dan kan er een toeslag op de productie worden gegeven, zoals een toeslag op de melkproductie of een toeslag per hectare. Gaat het om het in stand houden van houtsingels of dobben en poelen dan kan er ook betaald worden per geleverd product zoals het aantal meters houtsingels of het aantal dobben en poelen of het aantal meters wandelpad. Om aan een gebiedsgericht geïntegreerde vraag te voldoen zijn ook wel puntensystemen ontwikkeld waarbij verschillende gewenste activiteiten verschillende punten opleveren en waarbij punten uiteindelijk weer in euro's worden omgerekend. Naast de vraag voor wát je gaat betalen, geldt de vraag hoevéél je gaat betalen. Het PB maakt berekeningen aan de hand van normkosten voor de afzonderlijke activiteiten, gederfde inkomsten, baten en transactiekosten. In sommige initiatieven is gepoogd om een soort marktwerking te verkrijgen waarbij werd nagegaan voor welke prijs aanbieders een bepaald product wilden leveren; dit werd gedaan door aanbieders in te laten schrijven of door verschillende aanbieders een prijs te laten berekenen en een gemiddelde daarvan als prijs te nemen. Organisatiestructuur Voor wat betreft de organisatiestructuur geldt dat ook diverse mogelijkheden zijn. Het hangt meestal af van de vragers en de financieringsbronnen. 3

4 Voor de huidige groenblauwe diensten die de Provincie Groningen vraagt is geen aparte organisatiestructuur opgezet; via een project worden beheersbijdragen aan deelnemers betaald. Bundeling van geldstromen bv van waterschappen, gemeenten en provincie gebeurt in diverse projecten en maakt het ook niet nodig om aparte organisaties op te zetten. Bij veel in ontwikkeling zijnde regionale initiatieven voor groenblauwe diensten worden echter aparte stichtingen opgezet. Er is daar sprake van de vorming van een landschapsfonds met bundeling van private middelen en publieke middelen. Voor een dergelijk fonds wordt dan veelal een aparte organisatie opgezet waarbij het bestuur van het landschapsfonds bestaat uit verschillende partijen, zoals agrariërs, natuurbeschermers, (recreatie) bedrijven en gemeenten. Punt van aandacht: Staatssteun Groenblauwe diensten kunnen een extra inkomstenbron betekenen. Als de groene diensten betaald worden door publieke partijen moet worden nagegaan of er geen sprake is van staatssteun. Onlangs hebben de provincies en LNV een Catalogus Groenblauwe diensten ontwikkeld; een totaallijst van maatregelen met maximale vergoedingen waarmee het eenvoudiger wordt de staatssteuntoets te doorlopen. Publieke partijen blijven overigens wel verantwoordelijk voor de controle op het voorkomen van stapeling van subsidies en het overtreden van het cross-compliance voorschrift. Overheden moeten zelf beschikken over alle gegevens van subsidieontvangers (b.v. wat die aan andere subsidies verkrijgen) hetgeen de uitvoeringskosten van de publieke vragers die de groenblauwe diensten financieren van dergelijke regelingen aanzienlijk kan verhogen. 8. Ontwikkelingen van invloed op groenblauwe diensten Het rijk heeft in de Nota Ruimte en de Agenda Vitaal Platteland aangekondigd financieel prioriteit te geven aan haar rijksdoelen; gebieden van Nationaal belang. Het betreft de EHS, de Nationale landschappen en de PB gebieden. De verwachting is dat gelden voor landschap slechts alleen beschikbaar zullen zijn binnen de nationale landschappen. Buiten de rijksprioriteiten is weinig of geen rijkssubsidie voor handen. 9. Conclusie In de provincie Groningen worden al veel Groenblauwe diensten geleverd. De komende jaren zal de financiering van natuur en landschap buiten de rijksprioriteiten onder druk komen te staan. Groenblauwe diensten bieden een mogelijkheid om gebiedsgericht maatwerk te leveren om er voor te zorgen dat de kwaliteit van het landelijk gebied behouden blijft en er meer mogelijkheden komen om daar van te genieten. De ontwikkelde catalogus Groenblauwe diensten biedt een goed handvat om regelingen voor groenblauwe diensten op te stellen en staatsteun te voorkomen. Per gebied moet gekeken welke vraag er bestaat en welke partijen echt belang hebben bij welk product om te trachten zo veel mogelijk geldstromen te benutten. Uitvoeringskosten moeten in een evenredige verhouding staan tot de te bereiken doelen. 4

5 Annex 1 - Voorbeelden van enkele bekende initiatieven in Nederland. 1. Gelderland - Ooijpolder In april 2005 werd het Landschapsfonds Via Natura opgericht, dat zich richt op het landschap ten (Zuid)Oosten van Nijmegen: Ooijpolder, Duffelt en Groesbeek. Het fonds zal middelen verzamelen om daarmee groenblauwe diensten die grondeigenaren aanbieden te vergoeden. Het fonds is opgericht om de uitvoeringsagenda van het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) uit te voeren. Het doel van het landschapfonds is om natuur en landschap te ontwikkelen, waarbij recreatie een belangrijke plaats inneemt. Er moet een samenhangend netwerk gecreëerd worden van landschapselementen zoals hagen, natuurvriendelijke oevers en bloemrijke bermen bij voorkeur gecombineerd met een vrij toegankelijk wandelpad. De wandelpaden sluiten dan aan bij het al dichte netwerk van de bospaden op de stuwwal. Recreanten uit Nijmegen, Arnhem, maar ook Kleve en Emmerich kunnen dan genieten van een mooi en interessant landschap. Het landschapsfonds werd opgericht door de gemeenten Ubbergen, Millingen a/d Rijn en Groesbeek. Als rechtsvorm is gekozen voor een stichting, die onafhankelijk zal opereren. Er zal gezocht worden naar twee vormen van financiering: Ten eerste overheidsmiddelen van de gemeenten, provincie of rijk. Ten tweede financiering door het bedrijfsleven, met name gericht op de bedrijven die direct baat hebben bij een mooi landschap, zoals recreatiebedrijven. De stichting zal met de grondeigenaren contracten maken over de te realiseren natuur of recreatie en de prijs die daarvoor betaald zal worden. Juridische uitgangspunten voor "Via natura" zijn ontkoppeling van de hoofd- en neven functie van een erf, recht van opstal, erfdienstbaarheid, verplicht beheer van landschapselementen in ruil voor een marktconforme retributie,vruchtgebruik en kettingbeding. Deze uitgangspunten dienen in een notariële akte geregeld te worden voor minimaal 6 en maximaal 30 jaar. De provincie en LNV verschilden van mening over of de staatssteuntoets moest worden doorlopen of niet. Overijssel wacht nu de goedkeuring van de catalogus groenblauwe diensten af. 2. Zuid-Holland - Groenfonds Midden-Delfland In Midden-Delfland, het landelijk gebied rond Delft, wordt een landschapsfonds (hier groenfonds geheten) opgericht met als doel het in stand houden van het landschap en de relatie stad-platteland. In totaal hebben de omliggende gemeenten 8 miljoen euro toegezegd. Met de rente van de ingelegde middelen kunnen in de toekomst groenblauwe diensten van agrariërs betaald worden. Het groenfonds Midden-Delfland is ontstaan doordat de gemeente Delft een woonwijk en een bedrijventerrein wilde bouwen op het grondgebied van de toenmalige gemeente Schipluiden (nu opgegaan in Midden-Delfland). Schipluiden stemde toe, met als voorwaarde dat Delft een bijdrage zou leveren aan het groenfonds. Later sloten ook de gemeenten Den Haag en Maasland zich aan en zegden geld toe, evenals Schipluiden zelf. Door de komst van het fonds, 5

6 hopen de gemeenten een financiële basis te leggen voor een goed beheer van het buitengebied. Het gebied dient dan als buffer tegen de oprukkende verstedelijking. Het fonds heeft twee doelen: Het in stand houden van het open agrarische cultuurlandschap en het verbeteren van de relatie tussen stad en platteland. Omdat het fonds nog niet officieel is opgericht doordat Brussel de financiële constructie (nog) niet heeft goedgekeurd, is er in het veld nog niets uitgevoerd. Wel is er ondertussen een systeem bedacht dat de uitvoering van de groenblauwe diensten concretiseert: het puntensysteem. Voor het leveren van groenblauwe diensten moeten namelijk punten worden verdiend, die gekoppeld zijn aan een bedrag. Elk punt levert tien euro voor de boer. De berekening van de punten gebeurt op jaarbasis en in zes gevallen over een langere termijn. De concrete doelen die worden vastgelegd zijn gebaseerd op de bedrijfsnatuurplannen die vele agrariërs al hebben opgesteld. De uitvoering van het landschapsbeheer ligt met name bij de agrariërs, onder de koepel van de Agrarische Natuurvereniging Vockestaert. Als het fonds operationeel wordt, is het een vermogensfonds. Dat betekent dat het geld zal worden belegd en de vrijkomende rente gebruikt zal worden om lopende contracten met agrariërs te betalen. De boeren krijgen betaald op basis van het aantal groenblauwe diensten dat ze leveren, via het zogenaamde puntensysteem (zie boven). 3. Overijssel - Boeren voor Natuur In 2001 ontwikkelde onderzoeksinstituut Alterra het concept Boeren voor Natuur. De kerngedachte is dat agrarische bedrijven een belangrijke rol kunnen spelen in het beheer van natuur en landschap. Tussen de huidige gangbare landbouw en de klassieke natuurterreinen ligt een onontgonnen gebied. Dat is het gebied van Boeren voor Natuur. Er zijn vormen van landbouw mogelijk waarbij het realiseren van natuur- en landschapsdoelen voor de boer volwaardige bedrijfsdoelen zijn. In de visie Boeren voor Natuur zijn die nieuwe vormen van landbouw beschreven. Belangrijke kenmerken zijn dat de boer zelfstandig ondernemer blijft en dat het produceren van natuur en landschap wezenlijk bijdraagt aan het inkomen van de boer en de continuïteit van zijn bedrijf. Ontwikkeling van natuur en landschap vergt veel tijd; de kwaliteit neemt gestaag toe bij een continu beheer. Ook de boer heeft zekerheid nodig voor de aanpassingen die nodig zijn in de bedrijfsvoering. De afspraken worden dus vastgelegd voor een lange periode. De landschapsgerichte boer verplicht zich om de groenblauwe en blauwe landschapselementen te handhaven. Voor zijn opvolger geldt hetzelfde. De afspraken gelden in principe voor altijd. Het recht is als een erfdienstbaarheid gekoppeld aan de grond. Op het natuurgerichte bedrijf kan de grond alleen verkocht worden aan een ondernemer die ook natuurgericht boert, zodat het gewenste beheer wordt voortgezet. Het (deel)inkomen uit de groenblauwe en blauwe diensten komt voort uit het rendement van een regionaal fonds. Gebiedspartijen en de rijksoverheid vullen dat fonds. Het gaat om een eenmalige investering. De boer ontvangt het rendement van het fonds als vergoeding voor de landschapselementen en/of voor de natuurgerichte bedrijfsvoering. Voor de pilots Boeren voor Natuur wil het Nationaal Groenfonds de middelen beheren. Dat heeft als voordeel dat gebruik kan worden gemaakt van hun kennis en ervaring op dit terrein. Op regionaal niveau gaan stichtingen met kleine effectieve besturen de controle op naleving 6

7 organiseren en nieuwe contracten afsluiten. Daarbij zal de Dienst Landelijk Gebied een rol spelen Momenteel wordt in een tweetal gebieden geëxperimenteerd met Boeren voor Natuur. In de Polder van Biesland: een groenblauwe enclave temidden van het sterk verstedelijkt gebied tussen Delft, Den Haag en Pijnacker-Nootdorp. En op het landgoed Twickel, in het Overijsselse Delden. In beide projecten werken onderzoekers van Alterra intensief samen met boeren, ambtenaren, omwonenden en andere deskundigen. Dit initiatief ligt in Brussel voor ter goedkeuring. De verwachting van LNV is dat Boeren voor Natuur wel doorgaat, maar niet geheel zonder voorwaarden. Brussel heeft met name vragen over de berekeningsgrondslag van de vergoedingen en de lengte van de overeenkomst. 7

8 Annex 2 - Overzicht vragende partijen Partij Taak, c.q. mandaat Realiseert via, c.q. middelen EU Natura 2000, EKRW, Europees landbouwbeleid POP, Structuurfondsen Rijk Rijksdoelen in Nota Ruimte en ILG (Programma Beheer) Agenda Vitaal Platteland Provincie Regionale doelen in Streekplannen, Landschapsvisies, Stroomgebiedvisies ILG Eigen stimulering, c.q. innovatiefonds Waterschap Doelen voor waterbeheer in Waterschapsbelasting Watergebiedsplannen Gemeente Grote gemeenten: realiseren Bijdrage aan recreatieschap uitloopgebied Kleine gemeenten: leefbaarheid, vitaliteit platteland, in bestemmingsplannen Burger Maakt persoonlijke wensen kenbaar Bedrijven bouwt aan imago, duurzaam ondernemen Locale fondsen Locale fondsen Eigen stimulering Toeristenbelasting Democratisch recht op kiezen donatie NGO s, adoptie koe b.v. Stichting waarde, legaten, erfenissen Sponsoring, adoptie 8

9 Annex 3 - Overzicht financieringsvormen groene diensten Benaming Rood voor groen Beschrijving Een constructie waarbij een deel van de winst van nieuwe bebouwing wordt aangewend voor aanleg of beheer van het landschap (via bv een landschapsfonds) Ontwikkelingstax Een constructie waarbij bedrijven, projectontwikkelaars of huizenbezitters een deel van de winst die zij maken op grondverkopen afdragen Overheidsgelden Gemeentelijke grondbedrijf Streekproducten arrangementen Publieksacties Giften en legaten Sponsoring Adoptie en Normale beleidsgelden van provincie, rijk of EU, bijvoorbeeld Leader+, POP gelden, GIOS etc. etc. Deel van overblijvende middelen uit grote projecten structureel bestemmen voor groene diensten Opslag op streekproducten en arrangementen wordt in het fonds gestort. Bij gecertificeerde streekproducten is al sprake van landschapsverplichting. Afnemers (burgers e.a.) investeren zo dus direct in natuur en landschap. Activiteiten die zich richten op het werven van middelen bij het grote publiek in de regio. Ook interessant voor bedrijven vanwege goodwill. Voorbeelden zijn collectes, direct mailings, loterijen, radio- en tv-acties. Een gift van een burger zonder dat er een tegenprestatie wordt verlangd. Eenmalige giften zijn beperkt fiscaal aftrekbaar. Meerjarige giften zijn geheel aftrekbaar (mits notarieel vastgelegd). Een gift van een bedrijf voor een project, bijvoorbeeld de sponsoring van een wandelpad. Het kan ook gaan om een gift voor natuur en landschap in het algemeen Een gift van een burger t.b.v een concreet object, bijvoorbeeld de adoptie van een grutto 9

10 Annex 4 - Catalogus Groenblauwe diensten Groenblauwe diensten kunnen een extra inkomstenbron betekenen. Als de groenblauwe diensten betaald worden door publieke partijen moet worden nagegaan of er geen sprake is van staatsteun. Staatsteun is het selectief helpen van ondernemingen door de overheid, met ongewenste effecten op mededinging en handel tussen de Europese lidstaten. Subsidieverlening door de overheid moet aan de staatsteunregels voldoen. Brussel let daarbij op wat voor soort bedrijven steun kunnen krijgen, om hoeveel steun het gaat en op welke kosten en activiteiten de steun betrekking heeft. Voor groenblauwe diensten betaald door private partijen geldt deze verplichting overigens niet. De Europese Unie heeft richtsnoeren om te bepalen of wel of niet sprake is van overheidssteun. Allerlei decentrale overheden hebben in toenemende mate projecten voor groenblauwe diensten uitgewerkt. Deze projecten, gingen vaak onder de regie van de provincies, via het ministerie van Binnenlandse zaken naar Brussel ter goedkeuring waardoor er in Brussel een stuwmeer van projecten kwam te liggen en vertraging optrad. Op voorstel van de Europese Commissie hebben de provincies in samenwerking met LNV de Catalogus Groenblauwe Diensten uitgewerkt. Deze catalogus is een totaallijst van maatregelen met maximale vergoedingen die ter goedkeuring zal worden voorgelegd aan Brussel. Met de maatregelen uit de catalogus wordt het eenvoudiger om nieuwe (regionale) subsidieregelingen te ontwerpen zonder een afzonderlijke gang naar Brussel of met een versnelde goedkeuringsprocedure. (welke procedures vereist blijven is nog onderwerp van onderhandeling met Brussel). Het streven is gericht op invoering van de Catalogus per 1 januari Overigens is het de bedoeling dat er jaarlijks een actualisatie zal komen. Met de komst van de catalogus Groenblauwe diensten is het eenvoudiger geworden om de prijs te bepalen. Op basis van werkzaamheden en voorwaarden kan een "vraag" worden gedefinieerd met bijbehorende vergoedingen. In de catalogus zijn hiervoor maxima vastgesteld (die overigens in sommige gevallen hoger liggen dan de bedragen van PB). Binnen die maximale vergoeding kan dan met de aanbieders onderhandeld worden of een tender worden uitgeschreven. 10