Focusgroepen Expertisecentrum zelfredzaamheid

Transcriptie

1 TNO-rapport TNO 2012 R10899 Focusgroepen Expertisecentrum zelfredzaamheid Behavioural and Societal Sciences Kampweg DE Soesterberg Postbus ZG Soesterberg T F infodesk@tno.nl Datum november 2012 Auteur(s) dr. A.H.M. Cremers, ing. N. Oberijé (NIFV), W.F van Rossum,BPM (NIFV), E. Kolasinac M.Sc. (Stichting Impact) Aantal pagina's 39 (incl. bijlagen) Aantal bijlagen 1 Projectnaam Expertisecentrum zelfredzaamheid Projectnummer /01.01 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-kopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belang-hebbenden is toegestaan TNO

2 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Samenvatting Al enige tijd werkt TNO samen met NIFV, HKV, Stichting Impact, Taakgroep Handicap en Lokale Samenleving (nu 2Bsafe) en VU/Crisislab aan het vormgeven van een Kennis- en Expertisecentrum Zelfredzaamheid. Gezamenlijk is een subsidieverzoek ingediend bij het ministerie van Veiligheid en Justitie, dat inmiddels is goedgekeurd. Een onderdeel van de subsidieaanvraag was het organiseren van focusgroepen. Dit rapport doet verslag van deze activiteit, die in een nauwe samenwerking tussen NIFV en TNO is uitgevoerd. Het doel van de focusgroepen was om de informatiebehoefte van vier kolommen (politie, brandweer, gemeente, GHOR) rondom zelfredzaamheid helder te krijgen, en dit te gebruiken om de structuur en content van het Kennis- en Expertisecentrum Zelfredzaamheid te bepalen. Belangrijk was om, behalve de informatiebehoeften, ook andere behoeften te identificeren die door een kenniscentrum vervuld kunnen worden. Ook het aanbod van de kolommen voor het expertisecentrum kwam aan bod. Daarnaast zijn de focusgroepen gebruikt om moodboards te creëren die als basis konden dienen voor het logo-ontwerp van het expertisecentrum. Er zijn aparte focusgroep-sessies georganiseerd voor de vier kolommen (politie, brandweer, gemeente, GHOR). Het aantal deelnemers per focusgroep varieerde van drie tot acht. Elke focusgroep-sessie duurde ongeveer 2 uur. Daarnaast zijn twee focusgroepsessies gehouden tijdens een bijeenkomst van het Infopunt veiligheid, waar in totaal 25 deelnemers van alle kolommen aan deel hebben genomen. Uit de focusgroepen blijkt dat de kolommen op hoofdlijnen dezelfde behoeften en aanbod hebben. Dit betreft vooral het delen van kennis, ervaringen en best practices met betrekking tot zelfredzaamheid, het bieden van de mogelijkheid om van elkaar te leren en elkaar te vinden indien nodig (waarbij verschillende middelen en media ingezet kunnen worden). Men ziet duidelijk een wederkerigheid, want men is bereid om eigen kennis, ervaringen en best practices ook in te brengen. De kennis ziet men als een belangrijke bron voor het opleiden van hulpverleners. Ook wil men kennis gebruiken om zelf plannen op te kunnen stellen. Ten slotte is men geïnteresseerd in ontwikkeling van het begrippenkader en het juridisch kader rondom zelfredzaamheid. Wat betreft de structuur is een veelheid aan indelingen genoemd. Veel indelingen noemden de (keten)partners, kwetsbare doelgroepen, middelen, kennis/ ervaringen/best practices en typen rampen en incidenten als hoofdcategorieën. Veel deelnemers gaven echter aan dat het moeilijk is om zo n indeling te maken, maar dat de website vooral goed doorzoekbaar moet zijn (zoals Google), zodat je specifieke informatie gemakkelijk kunt vinden. Dit werd ook een paar keer aangegeven in de moodboards. Verder kunnen de geproduceerde moodboards dienen ter inspiratie van het logo van het Kennis- en Expertisecentrum zelfredzaamheid en de look-and-feel van de website. Ten slotte gaven de deelnemers aan bereid te zijn om verder mee na te denken over de invulling van het Kennis- en Expertisecentrum Zelfredzaamheid.

3 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Doel Opzet Dit rapport Bijeenkomst Infopunt Veiligheid Inleiding Groep Groep GHOR Details Ervaringen Behoeften Aanbod Structuren Moodboards Brandweer Details Ervaringen Behoeften Aanbod Structuren Moodboards Gemeente Details Ervaringen Behoeften Aanbod Structuren Moodboards Politie Details Ervaringen Behoeften Aanbod Structuur Samenvatting en conclusies Samenvatting Conclusies Ondertekening... 39

4 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Bijlage(n) A Post-its verzameld tijdens de bijeenkomst van Infopunt Veiligheid

5 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 1 Inleiding 1.1 Doel 1.2 Opzet Al enige tijd werkt TNO samen met NIFV, HKV, Stichting Impact, Taakgroep Handicap en Lokale Samenleving (nu 2Bsafe) en VU/Crisislab aan het vormgeven van een Kennis en Expertise Centrum Zelfredzaamheid. Gezamenlijk is een subsidieverzoek geschreven en ingediend bij het ministerie van V&J (d.d ), dat inmiddels is goedgekeurd. Het NIFV, en in het bijzonder het Infopunt Veiligheid, treedt hierbij als penvoerder en hoofdaannemer op. Een onderdeel van de subsidieaanvraag is beschreven onder activiteit 1: organiseren van focusgroepen. Dit rapport doet verslag van deze activiteit. Het doel van de focusgroepen is om de informatiebehoefte van vier kolommen (politie, brandweer, gemeente, GHOR) rondom zelfredzaamheid helder te krijgen en dit te gebruiken om de structuur en content van het Kennis en Expertise Centrum Zelfredzaamheid - te bepalen. Belangrijk is om, behalve de informatiebehoeften, ook andere behoeften te identificeren die door een kenniscentrum vervuld kunnen worden Deelnemers We hebben aparte focusgroepen georganiseerd voor de vier kolommen (politie, brandweer, gemeenten, GHOR). Het aantal deelnemers per focusgroep varieerde van drie tot acht. Elke focusgroep-sessie duurde ongeveer 2 uur. Daarnaast zijn twee focusgroepen gehouden tijdens een bijeenkomst van het Infopunt veiligheid, waar 10 en 15 deelnemers van alle kolommen aanwezig waren Voorbereiding Deelnemers is gevraagd om zich voor te bereiden op de focusgroep. We hebben hen hiervoor een viertal vragen gesteld: Wat zijn je eigen ervaringen met zelfredzaamheid in de professionele context (zowel positief als negatief, zowel in de voorbereiding als na een incident)? Om deelnemers te inspireren is een aantal media-uitingen meegezonden uit het bestaande Dossier zelfredzaamheid (wateroverlast Dordrecht, brand Geinsche Hof, vrees voor dijkdoorbraak Leek) Hoe had het beter kunnen gaan? Welke cruciale informatie, vaardigheden, ondersteuning heb je gemist? Welke rol zie je voor het expertisecentrum weggelegd? Wat kun je zelf bijdragen aan het expertisecentrum?

6 TNO-rapport TNO 2012 R / Uitvoering De sessies hadden de volgende opbouw: Inleiding door Nancy Oberijé (NIFV): Om de beurt elkaar vertellen over de ervaringen zoals gevraagd in de huiswerkopdracht. Individueel eigen behoeften en aanbod op aparte post-its schrijven. Gezamenlijk structureren van de genoemde behoeften en aanbod (op flipovers). Wij hebben een aantal post-its voorbereid waarop de onderdelen van het huidige Dossier zelfredzaamheid staan (onderwerpen + middelen). Deelnemers hebben in twee groepen de onderdelen geordend en aangevuld uit eerder genoemde behoeften en aanbod. De gebruikte termen uit het Dossier zelfredzaamheid waren een selectie uit de volgende lijst, zonder vermelding van de hoofdcategorieën: Proactie 1. Externe veiligheid a. Vuurwerk b. LPG tankstations c. Inrichtingen d. Transport gevaarlijke stoffen i. Weg ii. Spoor iii. Water iv. Buisleidingen e. Verantwoording groepsrisico 2. Risicocommunicatie Preventie Brandpreventie

7 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Vluchtveiligheid Community safety Brandveilig wonen Brandveiligheid in de zorg Verminderd zelfredzamen Preparatie/repressie - Ramptypen 1. Rampen met betrekking tot verkeer en vervoer a. Luchtvaartongeval b. Op het water c. Verkeersongeval op het land 2. Rampen met gevaarlijke stoffen a. Ongeval met brandbare of explosieve stof b. Ongeval met giftige stof c. Kernongeval 3. Rampen met betrekking tot de volksgezondheid a. Bedreiging volksgezondheid, drinkwatervervuiling b. Ziektegolf 4. Rampen met betrekking tot de infrastructuur a. Ongevallen in tunnels b. Branden in grote gebouwen c. Instortingen van gebouwen d. Uitval nutsvoorzieningen 5. Rampen met betrekking tot de bevolking a. Paniek in menigten b. Grootschalige ordeverstoringen c. Terroristische aanslag 6. Natuurrampen a. Overstromingen b. Natuurbranden c. Extreme weersomstandigheden 7. Ramp op afstand Preparatie/repressie - Rampbestrijdingsprocessen 1. Bron- en effectbestrijding a. Bestrijden van brand en emissie van gevaarlijke stoffen b. Redding en technische hulpverlening c. Ontsmetten van mens en dier d. Ontsmetten van voertuigen en infrastructuur e. Waarnemen en meten f. Waarschuwen van de bevolking g. Toegankelijk maken en opruimen 2. Geneeskundige hulpverlening a. Geneeskundige hulpverlening-somatisch b. Preventieve Openbare Gezondheidszorg 3. Rechtsorde en verkeer a. Ontruimen en evacueren b. Afzetten en afschermen c. Verkeer regelen d. Handhaven van de rechtsorde e. Identificeren van slachtoffers f. Begidsen g. Strafrechtelijk onderzoek

8 TNO-rapport TNO 2012 R / Bevolkingszorg a. Voorlichten/crisiscommunicatie b. Opvangen en verzorgen c. Uitvaartverzorging d. Registratie van slachtoffers (CRIB) e. Voorzien in primaire levensbehoeften Nazorg Geneeskundige hulpverlening-psychosociaal Registratie van schade en afhandeling (CRAS) Milieuzorg Middelen Publiekscampagne TV-spotjes Radiospotjes Flyer Krant Spandoek Poster Website Banner Toolkit Quiz Plenair hebben de groepjes de ordening toegelicht. Er moest nog een logo komen voor Dossier zelfredzaamheid. Daarom hebben we de deelnemers, verdeeld over twee groepjes, een moodboard laten maken om als inspiratie te dienen voor het logo. Hiervoor hebben we materiaal aangeboden uit het Dossier zelfredzaamheid waarmee men kon knippen en plakken. Afronding door Nancy:

9 TNO-rapport TNO 2012 R / Uitkomst Structuur en content voor Dossier zelfredzaamheid, vanuit de 4 kolommen. Moodboards voor logo-ontwerp. 1.3 Dit rapport In het vervolg van dit rapport doen we verslag van de volgende bijeenkomsten, met daarbij vermeld in welk opzicht ze afweken van de standaardopzet: Hoofdstuk 2: Bijeenkomst Infopunt Veiligheid (meerdere kolommen, geen huiswerk, niet gezamenlijk structuur aanbrengen, geen moodboards). Hoofdstuk 3: GHOR (conform opzet). Hoofdstuk 4: Brandweer (conform opzet). Hoofdstuk 5: Gemeente (conform opzet). Hoofdstuk 6: Politie (alles plenair, geen moodboards). Ten slotte geven we een vergelijking en samenvatting van de resultaten in Hoofdstuk 7.

10 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 2 Bijeenkomst Infopunt Veiligheid 2.1 Inleiding 2.2 Groep 1 Nancy Oberije en Hanneke Vreugdenhil hebben een workshop gegeven bij een bijeenkomst van het Infopunt Veiligheid van NIFV. Deze workshop werd in twee rondes gehouden. Eerst werd een korte toelichting gegeven op het Kennis- en Expertisecentrum Zelfredzaamheid. Daarna werd gevraagd naar ervaringen met zelfredzaamheid in de werksfeer van de aanwezigen. Vervolgens werd via post-its een overzicht gemaakt van wat men verwacht van het Kennis- en Expertisecentrum Zelfredzaamheid en welke zaken men zelf kan bieden. Hieronder worden de belangrijkste discussiepunten en resultaten genoemd. In beide groepen werd ook nog gevraagd naar de gewenste rol van het kennis en expertisecentrum. Enkele antwoorden daarop: onderzoek naar effectiviteit en methodes en tools, handreikingen ontwikkelen, evaluaties doen en lessen doorgeven, ook voor beleid, kaders stellen over wat er bereikt moet worden, website gebruiken om informatie te ontsluiten en interactie te verzorgen met veld, interactie met praktijk, kennismakelaar, tools ontwikkelen en aanbieden, coördinatie en sturing, internationaal geïnformeerd, jaarlijkse thema-bijeenkomst met praktijkvoorbeelden, sprekers, stellingen en discussie, zichtbaarheid op andere plaatsen en momenten, verspreiden tips en trucs, laagdrempelig Ervaringen De onderstaande ervaringen zijn genoemd: Veilige omgeving voor ouderen/doelgroepen, die zo lang mogelijk thuis willen wonen. Opvang en evacuatie bij treinuitval: vroeger moest iedereen opgevangen worden, nu belt iedereen elkaar en vindt zelf een oplossing. Continuïteitsplannen voor gezinnen. Noodpakket bestellen via website is moeilijk. Wat zit er eigenlijk in? Sms alert ontstaan via overleg met Vereniging Doven en Slechthorenden, die de sirene niet horen. Voorbeelden uit buitenland.

11 TNO-rapport TNO 2012 R / Behoeften De onderstaande behoeften zijn genoemd: kennis en ervaring van mensen (professionals), overzicht (structuur) van wat er speelt en hoe/waar je verder kunt zoeken (contactadressen), coördinatie van informatie (bundelen, sorteren en structureren), definities, ook van niet-zelfredzamen, landelijk beleid, voorbeelden van informatiesystemen zoals Eagle One, tools en beelden uit regio s, effectiviteit, afstemmen regiogrensoverschrijdende aanpak (uniformiteit), rol van zorginstellingen bij crises, methodiek per doelgroep: hoe benader je de groepen, communicatie, specifieke hulpmiddelen, zoekmogelijkheden per doelgroep, contact met professionals kennis- en expertisecentrum, eventueel ook voor burgers, voorbeelden van incidenten en reacties er op, welke methodes zijn effectief, voorbeelden rampenoefeningen, risicocommunicatie (open en eerlijk zijn over dreigingen), denk ook aan andere groepen zoals LTO (evacuatie van vee) of reizigers OV, denk aan vertalingen voor anderstaligen (instructies klaarleggen in meerdere talen), eventueel via vertaaltool op internet, In de bijlage staan de post-its over de behoeften van Groep 1 weergegeven Aanbod Het onderstaande aanbod is genoemd: ervaringen, lessen, best practices, evaluaties, uitbreiding van infopunt veiligheid (wat is er al), communicatie en tips, kennis over technische ondersteuning (hulpdiensten, meldkamers, detectie, beveiliging), kennis over verzekeringen en nazorg. 2.3 Groep 2 In de bijlage staan de post-its over het aanbod van Groep 1 weergegeven, al dan niet geclusterd Ervaringen De onderstaande ervaringen zijn genoemd: zorgcontinuïteit bij stroomuitval (waar zijn de niet-zelfredzamen en welke hulp hebben ze nodig?), actieve zelfredzame burgers bellen zelf 112 bij rampen, maar risicobesef is laag, zelfredzaamheid als vak op basisschool, netwerk van professionals: men kent elkaar, bij gebruik van zwaailichten weten mensen niet wat er aan de hand is, gebruik ook geluidswagens als dat kan, draaiboek stroomuitval of uitval van telefoon/internet is er meestal niet,

12 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 bij schaarste wil iedereen gebruik maken van dezelfde noodhulpmiddelen (aggregaten), hulpverleners moeten leren om te gaan met zelfredzame burgers Behoeften De onderstaande behoeften zijn genoemd: Tools en tips voor het ontwikkelen van zelfredzaamheid bij burgers, bijvoorbeeld bij stroomuitval. Hoe kunnen (we) burgers helpen? Bewustwording is nodig. Landelijke richtlijnen, uniforme gezamenlijke aanpak; nu pakt elke regio het anders aan. Cirkel maken van tools -> pilot -> ervaringen delen -> leren van ervaringen -> tools. Sharepoints: halen en brengen van info in vaste structuur. Contactgegevens van coördinator zelfredzaamheid per regio. Fysieke bijeenkomsten organiseren over dit onderwerp (elkaar leren kennen, netwerk bouwen, discussie voeren). Successen en missers delen in veilige omgeving. Hulpmiddelen voor onderwijs (generatie is gewend aan elektriciteit en heeft geen ervaringen met ramp of crisis). Meer rood op straat (zichtbaarheid hulpverleners). Kijken naar successen in andere landen (campagnes, publicaties). Beheerders van cultureel erfgoed ook van informatie voorzien (monumenten, musea) en link leggen met andere dossiers. Rekening houden met andere nationaliteiten in Nederland (toetsing). Definities van niet-zelfredzame groepen (gevangenis, AZC, psychiatrische instellingen). Informatie voor bedrijven en dienstverleners, opleidingen voor groepen (machinisten, cruiseschepen, voetbalstadions, transport door tunnels). In de bijlage staan de post-its over de behoeften van Groep 2 weergegeven Aanbod Het onderstaande aanbod is genoemd: Onderzoeksresultaten. Praktijkkennis: kijkje in de keuken, lessons learned. Openbare kennis. Bestaande plannen (continuïteit, evacuatie, etc). Bestaande platforms in de regio. Ervaringen met oefeningen met burgers. Burgernet. In de bijlage staan de post-its over het aanbod van Groep 2 weergegeven.

13 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 3 GHOR 3.1 Details Tijd en plaats 15 juni 2012, 10:00-12:00 uur, TNO Soesterberg Facilitators Nancy Oberijé en Anita Cremers Deelnemers Berry van Son (Hoofd sectie GHOR, Veiligheidsregio Zuid Holland Zuid). Edith Leentvaar (Hoofd bureau GHOR, hoofd cluster Crisis GGD, Veiligheidsregio Friesland). Ellen Kamer (Procesmanager en coordinator GHOR Reg. Veiligheidsbureau, Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland). Gert Lems (Senior Beleidsmedewerker, Veiligheidsregio Zuid Holland Zuid). Kim Zuurmond (Projectsecretaris Bureau GHOR, GGD / Veiligheidsregio Kennemerland). Sasha van Olphen (Communicatieadviseur, GHOR Midden West-Brabant). Vincent Roke (Beleidsmedewerker operationele voorbereiding, GHOR Veiligheidsregio Haaglanden). Mieke Okhuysen (Beleidsmedewerker risicobeheersing, Veiligheidsregio Gelderland-Zuid). 3.2 Ervaringen 3.3 Behoeften Hieronder staan de post-its weergegeven. Gezondheidsvoorlichting bij rampen - GHOR Methoden/technieken gedragbeïnvloeding Onderwijsmethoden vanuit gezondheid geneeskunde Actueel overzicht lopende initiatieven in het land Beter op de hoogte van initiatieven Resultaten regionale projecten Inventarisatie wat er al is/gebeurt op gebied zelfredzaamheid (landelijk, regionaal, gemeenten, belangenorganisaties, burgers en bedrijven Overzicht best practices, mogelijk in te zetten informatie producten/diensten/instrumenten, welke instantie doet wat voor, tijdens en na de crisis Internationale kennis en voorbeelden Kennisdeling andere regio s Platform voor contact andere professionals (multi) Q&A Bij ontwikkeling producten landelijk uniformiteit bevorderen Betere risicocommunicatie (reëel, concreet, risicobewustzijn) Communicatie/informatie producten verzamelen per risico Risicocommunicatie Inzicht in vraag burger Vertaling thema naar burger

14 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Lessen uit incidenten Praktijkervaringen Rapporten Praktijkvoorbeelden Verdiepen juridische keerzijde/verantwoordelijkheid voor fouten van burgers Aansprakelijkheid Coördinatie ZRM Ontruimen/evacueren Registratie Opvang/verzorging Vuurwerk Natuurramp Overstroming Paniek Koppeling zelfredzaamheid bevolkingszorg in nafase + crisis Ideeën voor mogelijkheden zelfredzaamheid verzamelen op basis van risicoprofiel Verbinding rampbestrijdingsproces met activeren zelfredzaamheid Discussie: organseren burgerhulp ja of nee als extra proces? Oefeningen Opleidingen In opleiding voor hulpverleners zelfredzaamheid inbouwen Scholing/training aanbod Training (VR, multi) omgaan met zelfredzaamheid professionals Onderzoek naar mogelijkheid burgers/kinderen op te leiden in veiligheid/ehbo Meer/breder EHBO/AED in onderwijs/burgerhulpverlening Cursussen binnen buurtwerk/opbouw Begripsvorming Omschrijving/inventarisatie groepen die vallen onder: zelfredzaam, verminderd zelfredzaam Beleidskader Ondersteuning bij opstarten project: meedenken Structureel aandacht initiatieven burger Netwerk/aansluiting buurt/wijkgericht/familie Netwerkanalyse Inventariseren welke overheidsinstnaties samenwerken/verantwoordelijk zijn voor zelfredzamen + verminderd zelfredzamen (info te gebruiken bij crises, contactgegevens) 3.4 Aanbod Hieronder staan de post-its weergegeven. Methode Online omgevingsanalyse (MWB) Benaderen BHV/oefenen met BHV (VNOG) Activiteiten zelfredzaamheid MWIS komende jaren (MWB) Praktijkervaring/informatie zelfredzaamheid poldercrash (KNL) Ervaring met ketenpartners (ZHZ) Sociale media ondersteunen (VNOG) Samenwerking en ondersteunen van initiatieven (VNOG) Koppeling zelfredzaamheid/bevolkingszorg/ghor risicocommunicatieperceptie (VRH) Burgers betrekken en serieus nemen (VNOG) Zelf denken als burger (VRH) Contact belangenorganisaties (MWB) Openstaan voor behoefte en samenwerken met (organisaties van) minder zelfredzamen (VNOG)

15 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Ondersteunen instellingen/ key personen (VNOG) Na vaststelling: advies van zelfredzaamheid (multi) aan directie VRGZ (vooral: aansluiten bij wat er vanuit de regio al loopt) AED s (veilig wonen) (VNOG) 3.5 Structuren Structuur 1 Middelen Presentaties Tv-campagne Website Social media als middel Folder Bijeenkomsten Crisiscommunicatie!! Vitale partners Gemeente Politie Brandweer GHOR Geneeskundige hulpverlening Ketenpartners GHOR Ouderen Gehandicapten Afzetten en afschermen Vluchtveiligheid Brandpreventie Structuur 2 Opleidingen Scholing/training professionals Media opleiden Onderzoek naar mogelijheid burgers/kinderen opleiden EHBO/AED Social media Bewustwording Risicocommunicatie Crisiscommunicatie Folder Website Tv-campagne Aansprakelijkheid Verdiepen juridische keerzijde verantwoordelijkheid burger Begripsvorming/definitie beleidskader Bij ontwikkeling producten: landelijke uniformiteit bevorderen Structureel aandacht initiatieven burgers/netwerk Netwerkanalyse Gehandicapten Ouderen GHOR Brandweer

16 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Politie Vitale partners Inventarisatie best practices Lessen uit incidenten praktijkervaringen Lessen uit incidenten Praktijkvoorbeelden Benutten expertise gedragsbeïnvloeding bv. GGD Platform Netwerk/aansluiting bij buurt/wijkgericht werken Kennisdeling Rapporten Presentaties Bijeenkomsten Coördinatie Ideeën over mogelijkheden zelfredzaamheid verzamelen op basis van risicoprofiel Communicatie/informatie producten verzamelen per risico Ontruimen/evacueren Opvang/verzorging Vuurwerk Natuurbranden Paniek Overstroming Registratie Geneeskundige hulpverlening Afzetten/afschermen Oefeningen Blauwdruk oefening Vluchtveiligheid Brandpreventie Risicobeheersing

17 TNO-rapport TNO 2012 R Moodboards 17 / 39

18 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 4 Brandweer 4.1 Details Tijd en plaats 19 juni 2012, 10:00-12:00 uur, TNO Soesterberg Facilitators Nancy Oberijé, Anita Cremers en Edvin Kolasinac Deelnemers Alette Getz-Smeenk (Adviseur Strategie & beleid, Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland). Femke Boudestein (medewerker operationele voorbereiding multidisciplinair veiligheidsbureau, Hulpverleningsdienst Drenthe). Marjo Peters (Communicatieadviseur, Veiligheidsregio Midden- en West- Brabant). Rolf van Gerven (Commandant, Brandweer Lingewaard). Tom Kievit (Beleidsmedewerker / projectleider Brandveilig leven, Veiligheidsregio Haaglanden). Marcel van Westendorp (specialist operationele voorbereiding, veiligheidsregio Utrecht). Ingrid van Rossum (Medewerker Kenniscentrum Sector Operationele Voorbereiding, Brandweer Hollands Midden). Jos Janssen (Adviseur Team Risico en Regie, Procesmanager MOTO, Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland). 4.2 Ervaringen Ten aanzien van te evacueren populatie; Ontruiming van campings en recreatiegebieden. In geval van evacuatie heeft de brandweer hier te maken met niet Nederlands sprekende mensen en/of mensen die niet bekend zijn met ontruimingsprotocollen. Vb. Brand Rivierduinen te Oegstgeest. Bij evacuaties van geestelijke gezondheidszorg instellingen of andere instellingen met een beperkt zelfredzame populatie dient goed in de gaten gehouden te worden in hoeverre patiënten de instructies van de brandweer begrijpen of in staat zijn op te volgen. Patiënten hadden in dit geval de neiging terug te keren naar hun kamer omdat deze plek met veiligheid geassocieerd werd. De brandweer was hier niet op bedacht. Risicocommunicatie; Burgerparticipatie; Vb. Brand verpleeghuis De Geinsche Hof (Nieuwegein). Hier is door bouwvakkers zeer adequaat opgetreden bij het redden van patiënten, soms het gevaar voor eigen leven.

19 TNO-rapport TNO 2012 R / Behoeften Opleiden hulpverleners; Aandacht besteden aan verschillende betekenissen van burgerparticipatie en zelfredzaamheid. Ontsluiten wetenschappelijk onderzoek; Toegang tot relevante websites en rapporten die doorgaans alleen door academici kunnen worden ingezien. Brede inventarisatie kennis en ervaringen. Specifieke aandacht voor menselijk gedrag en beïnvloeding; Vanuit de brandweer is er een enorme behoefte aan aanreiking van bevindingen op dit gebied die relevant kunnen zijn voor ontruimingsoefeningen. Hoe zelfredzaamheid te faciliteren; Inventariseren wat burgers nodig hebben om hun verantwoordelijkheid te nemen. Noodzaak benadrukken voor het treffen van preventieve maatregelen, ook in gevallen wanneer het brandgevaar klein is. Uitwisselen van ervaringen; Netwerkbijeenkomst organiseren. Breder maatschappelijk netwerk (wie zouden erbij betrokken kunnen en moeten zijn). Juridisch kader; Format Noodplan waarbij burgerparticipatie en zelfredzaamheid zijn inbegrepen; Overzicht subsidiemogelijkheden; Voorlichting via media. Hieronder staan de post-its weergegeven. Praktische vertaling ISO bedrijfscontinuïteitsmanagement Tool: voorbereiding bescherming, kritische bedrijfsprocessen Tool: nazorg na een crisis of ramp, kritische bedrijfsprocessen Bundelen kennis en best practices zelfredzaamheid Inventarisatie onderzoeken, initiatieven, middelen Ontsluiten onderzoek (universiteit, HBO, instituten): verkrijgen onderzoeks-rapporten, aankondigingen presentaties, contacten met onderzoekers Stageplaatsen en afstudeeronderzoeken in VR s Onderzoeksvraag Ondersteunen bij vaststellen parameters effectmeting Kennis, ervaringen, middelen delen en toegankelijk maken Wetenschappelijke kennis menselijk gedrag en beïnvloeding Opleiden hulpverleners (BP) Ervaringen zelfredzaamheid en hulpverleners Les en leerstof BVD en OVD en leiders COPI, mogelijk VRU Projectplannen als voorbeeld in de aanpak Ondersteuning bij projectformulering Format noodplan (ZR) Eenheid aanbrengen Landelijke aanpak/visie/campagne Afbakening van verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Link zelfredzaamheid en brandveilig leven.

20 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Wat is er nodig om verantwoordelijkheid te kunnen nemen? Verschillen in boodschappen signaleren en samenbrengen Afkaderen term zelfredzaamheid Ervaringen uitwisselen Ervaring zo breed mogelijk, ontkleurd, VRV Delen van kennis & samenbrengen initiatieven Organiseren netwerkbijeenkomsten (thema s) Samenbrengen breder maatschappelijk netwerk rondom zelfredzaamheid Duiding wie mogelijke partners zijn en wie partners moeten zijn. Waar kunnen we gezamenlijk in optrekken? Structuur NVBR en kennis- en expertisecentrum Folders etc., publieksvoorlichting Ontwikkelde communicatiemiddelen met elkaar delen Juridisch kader (BP) Eventuele subsidiemogelijkheden Overzicht subsidiemogelijkheden (NL, EU, VN) 4.4 Aanbod Brandweer kan optreden als intermediair. Ervaringen delen; Rivierduinen. Ontruimingsoefeningen van campings. Kennis delen van specifieke onderzoeksresultaten die onderzoek van de brandweer heeft opgeleverd. Bundelen van ervaringen vanuit verschillende regio s. Meedenken/participeren; Meedenken in verschillende rollen. Input projectgroepen. Informatie vanuit andere landen; Natuurrampen; Presentaties geven. Info over hoe om te gaan met niet Nederlands sprekende mensen tijdens evacuaties. Dergelijke info is ook belangrijk in het kader van voorlichting aan vakantiegangers. In Frankrijk zijn bijvoorbeeld andere protocollen van kracht dan in Nederland. Hieronder staan de post-its weergegeven. ISO B.C.M certificering Groeiende ervaring met voorlichting burger op gebied BVL Groeiende kennis relatie barnd/brandoorzaak/bevolking Kennis Kennis en ervaring Ideeën naar aanleiding ervaringen en rapporten Wat doe je campagne Brochures BCM Min. V&J, Directoraat Veiligheid Tip: WUR Disaster studies Tip: beeldtaal bij rampen in NL en de wereld Projectidee: Traveler safety in disaster situations Onderzoeksresultaten risico- en crisiscommunicatie VRU Wellicht bundelen van ervaringen vanuit Hollands-Midden naar kenniscentrum

21 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Kennis bedrijfscontinuïteitsmanagement Ministerie V&J Actief meedenken/doen Meedenken in de verschillende rollen: bv. transport/trein, repressie/preventie Input in projectgroepen Ervaringen en aanbevelingen delen uit Drentse pilot (medio mei 2013) Ervaring Geinsche Hof, NBB -> VRU Format NP campings (Natuurbranden) Ervaringen rivierduinen delen: rol repressie/rol GGZ etc. Gemeente Bommelerwaard stroomstoring Groeiend netwerk op gebeid van voorlichting burger/bedrijven en instellingen Uitgebreid netwerk veld/universiteit, HBO, NL/EU/wereld Samenbrengen partijen Intermediair 4.5 Structuren Structuur 1 Risicoprofiel Ongeval met giftige stof Overstroming Natuurbrand Vuurwerk Maatregelen verantwoording groepsrisico Burgers Ouderen Gehandicapten (fysiek, geestelijk) Kinderen, jongeren Juridisch kader benutting burgerhulp Landelijke aanpak verantwoordelijkheid afbakening Aansprakelijkheid Bedrijfscontinuïteitsmanagement Nazorg na crisis kritische bedrijfsprocessen Wat is er voor nodig om bedrijven/burgers te motiveren voor zelfredzaamheid Gemeente Brandweer Brandpreventie Brandveiligheid in de zorg Politie GHOR Geneeskundige hulpverlening Afzetten/afschermen Netwerk Vitale partners (keten) Kennis Internationale kennis Eenheid aanbrengen Link zelfredzaamheid en brandveilig leven Ontsluiten van onderzoeksresultaten Wetenschappelijke kennis van menselijk gedrag en beïnvloeding Ervaringen uitwisselen Projectplannen als voorbeeld

22 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Subsidiemogelijkheden Match tussen onderzoeksvraag- en aanbod Inventarisatie lopende initiatieven Ervaringen Meedenken Input in projectgroepen Presentatie Bijeenkomst Communicatiemiddelen Brochures wat doe je Flyer Website Risicocommunicatie Crisiscommunicatie Publiekscampagne Ontwikkeling format noodplan (inzet BHV) Vluchtveiligheid Ontruimen/evacueren Opleidingen hulpverleners omgaan met burgerhulp Structuur 2 Scenario s/ramptypen Vluchtveiligheid Brandpreventie Vuurwerk Overstroming Ongeval met giftige stof Natuurbrand Risicocommunicatie Crisiscommunicatie Maatregelen verantwoording groepsrisico Handelingsperspectief Ontruimen/evacueren Afzetten/afschermen Ontsluiten van onderzoeksresultaten Eenheid aanbrengen Projectplannen als voorbeeld Nazorg na crisis kritische bedrijfsprocessen Ketenpartners Gemeente Brandweer GHOR Vitale partners (keten) Politie Geneeskundige hulpverlening Gehandicapten Ouderen Brandveiligheid in de zorg Website Flyer Publiekscampagne

23 TNO-rapport TNO 2012 R10899 Bijeenkomst Presentatie communicatiemiddelen Ervaringen uitwisselen Duiding (mogelijke) partners Landelijke aanpak verantwoordelijkheid afbakening Juridisch kader benutten burgerhulp Ontwikkeling format noodplan (izt BHV) Subsidiemogelijkheden Match tussen onderzoeksvraag en aanbod Wetenschappelijke kennis over menselijk gedrag en beïnvloeding Opleidingen hulpverleners omgaan met burgerhulp Link zelfredzaamheid en brandveilig leven Wat is er voor nodig om bedrijven/burgers te motiveren voor zelfredzaamhedi? Inventarisatie en ontsluiting lopende initiatieven Bedrijscontinuïteit/management Meedenken Internationale kennis Input in projectgroepen Netwerk Ervaringen Brochures wat doe je Kennis. 4.6 Moodboards 23 / 39

24 TNO-rapport TNO 2012 R / 39

25 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 5 Gemeente 5.1 Details Tijd en plaats 19 juni 2012, 14:00-16:00 uur, TNO Soesterberg Facilitators Nancy Oberijé, Anita Cremers en Edvin Kolasinac Deelnemers Anneke van Omme (Communicatieadviseur, gemeente Drimmelen). Marcel van Dokkum (Beleidsmedewerker crisisbeheersing, gemeente Krimpen aan den IJssel). Mieke van Hoof (ambtenaar rampenbestrijding, Gemeente Nuenen). Patrick van Hoof (Beleidsadviseur Openbare Veiligheid, Ambtenaar Rampenbestrijding, gemeente Arnhem). Thijs Bies (Medewerker beleidsondersteuning gemeentelijke processen, Veiligheidsbureau Limburg Noord). Rolie Tromp (Beleidsmedewerker Openbare Orde en Veiligheid, Gemeente Steenwijkerland). 5.2 Ervaringen Overstroming Maas; Hoge mate van zelfredzaamheid bewoners overstromingsgebied aan de Maas. Overstroming van de Maas wordt tijdig gesignaleerd en er worden preventieve maatregelen getroffen. Daarnaast wordt ook tijdens de acute fase van de overstroming doorgaans adequaat opgetreden door de omwoners. Rampenbestrijding; Opvang voornamelijk bij familie. Zelfredzaamheid wordt verwacht van en gecommuniceerd naar burgers. Vanuit buurtpreventieteams wordt aangegeven dat zij zelf willen bijdragen aan brandveiligheid. Aandacht voor minder zelfredzamen. 5.3 Behoeften Risicocommunicatie campagne (wordt voorwaardelijk geacht aan zelfredzaamheid); Overzicht bestaande initiatieven en campagnes (Samenhang tussen campagnes, Verbinding tussen beleidsvelden, Bundelen van verschillende initiatieven etc). Wat is er al gedaan in andere regio s. Ambassadeur functie kenniscentrum; Aanbieden van verhalen, filmpjes en ervaringen. Onderzoeksresultaten ten aanzien van gedrag. Antwoorden op volgende vragen; Hoe denkt men over veiligheid?

26 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Waar heeft men behoefte aan? Verwijzingen naar risicokaart, en zaken die al op dit gebied gedaan zijn. Aandacht voor verminderd zelfredzamen. Kenniscentrum moet toegankelijk zijn voor burgers; Inzicht in menselijk gedrag. Stimuleren van hulp aan anderen die minder zelfredzaam zijn. Normenkader; Begrippen afbakening. Bepalen van acceptabel niveau van zelfredzaamheid. Gemeenschappelijke taal spreken. Context specifieke informatie (per regio, risico kaart) bieden. Doelgroep bepalen. Zowel burger als professionals. Minder zelfredzame burgers. Procesmatige informatie voor professionals. Hieronder staan de post-its weergegeven. Verbanden tussen beleidsvelden, bv WMO-CB Verbinden van regio s met knelpunten Hoe het best alle initiatieven bij zelfredzaamheid gebundeld kunnen worden Wat is er is vs. wat ontbreekt Verwijzen naar risicokaart Hulp bij draagvlak creëren Onderzoeksresultaten (gedrag) Verwachtingsmanagement Bewustwording (aan de voorkant) Invulling van verwachtingsmanagement Tijds-aspect (1 e 6 uur, 2 e 6 uur ) Handelingsperspectief Schadebeperking Aandacht voor wat burgers voor anderen kunnen betekenen Ervaringen/voorbeelden Best practices (communicatie, incidenten, oefeningen, ) Cases Leerpunten Normenkader Contextbenadering (regio/dorp) Doelgroep bepalen 5.4 Aanbod Jong geleerd is oud gedaan (jeugd prikkelen op basisschool) Hieronder staan de post-its weergegeven. Ervaringen (verhalen vertellen) oma uit Zeeland op zolder proviand Wat elders werkt waarom zou dat hier niet werken? (bv. afhankelijkheid ICT, stroomloos) Tips en tricks: waar liep ik tegen aan, wat ging goed Link (locale) overheid + bedrijfsleven Kaartlagen Campagne Zorg dat je het redt Noodpakket Delen van stukken die gemaakt worden in de VRLN Beschikbaar stellen materiaal

27 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Voorbeelddocumenten Regionaal risicocommunicatieplan Gelderland-Midden (best practice?) Detail of grote lijn (kritische blik) Netwerkdenken Blijven meedenken in de projectgroep Ambassadeursrol Klankbord Meedenken over implementatie van plannen 5.5 Structuren Structuur 1 Communicatie Crisiscommunicatie Publiekscampagne Flyer Website Presentatie Maatregelen verantwoording groepsrisico Overstroming Ongeval met giftige stof Vuurwerk Natuurbrand Risicocommunicatie Idem Vorm: verhalen Verwijzen naar bestaande informatie (risicokaart) Workshops Ervaringen/voorbeelden Schadebeperking Risicocommunicatiecampagne Contextbenadering: specifieke scenario s/doelgroepen Samenhang tussen communicatiecampagnes Onderzoeksresultaten (gedrag) -> bewustzijn t.b.v input campagne Noodpakket Campagne Zorg dat je het redt Regionaal crisiscommunicatieplan Gelderland-Midden Ervaringen verhalen vertellen (Ver)bindingsmiddelen Normenkader begrippenkader acceptabel niveau Agenda (wat is er, wat ontbreekt) Hulp bij draagvlak creëren, ambassadeursfunctie Ouderen (zelfredzaamheid) Centralisering Delen van stukken Link netwerk met lokale bedrijfsleven Overzicht van projecten landelijk Verbinden van regio s Verbanden tussen beleidsvelden Ervaringen uitwisselen Ambassadeursrol, klankbord, meedenken

28 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Bundelen krachten met ketenpartners Partners/deelgebieden per kolom GHOR Geneeskundige hulpverlening Gehandicapten Ouderen (niet zelfredzaam) Brandweer Brandveiligheid in de zorg Vluchtveiligheid Brandpreventie Lesprogramma s brandveilig leven, Billy brandkraan Gemeente Bijeenkomst Ontruimen/evacueren Politie Afzetten/afschermen Veiligheidsregio Vitale partners (keten) Structuur 2 Risicoprofiel Ongeval met giftige stof Natuurbrand Vuurwerk + 16 scenario s Middelen/campagnes/best practices Risicocommunicatie Publiekscampagne Flyer Website Presentatie Bijeenkomst Notitie Samenhang tussen communicatiecampagnes Risicocommunicatiecampagne voorbeelden Onderzoeksresultaten (gedrag) -> bewustzijn t.b.v input campagne Delen van stukken Regionaal crisiscommunicatieplan Gelderland-Midden Normenkader begrippenkader acceptabel niveau Verwijzen naar bestaande informatie (bv. risicokaart) Campagne Zorg dat je het redt Lesprogramma s brandveilig leven, Billy brandkraan Vorm: verhalen Noodpakket Thema s Brandpreventie Maatregelen verantwoording groepsrisico Brandveiligheid in de zorg Vluchtveiligheid Aansprakelijkheid

29 TNO-rapport TNO 2012 R10899 Doelgroepen Gehandicapten Ouderen (niet zelfredzaam) Contextbenadering: specifieke scenario s/doelgroepen Processen/best practices Afzetten/afschermen Ontruimen/evacueren Geneeskundige hulpverlening Crisiscommunicatie Ervaringen/voorbeelden (communicatie, incidenten, oefeningen) Ervaringen verhalen vertellen Ervaringen uitwisselen Ambassadeursrol, klankbord, meedenken Workshops Schadebeperking Partners/best practices 5.6 GHOR Brandweer Gemeente Vitale partners (keten) Link netwerk met lokale bedrijfsleven Bundelen krachten met ketenpartners Agenda (wat is er, wat ontbreekt) Hulp bij draagvlak creëren, ambassadeursfunctie Verbinden van regio s Verbanden tussen beleidsvelden Overzicht van projecten landelijk Moodboards 29 / 39

30 TNO-rapport TNO 2012 R / 39

31 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 6 Politie 6.1 Details Tijd en plaats 12 september 2012, 10:00-12:00 uur, TNO Soesterberg Facilitators Nancy Oberijé, Anita Cremers en Wouter van Rossum (NIFV) Deelnemers Louis Okkersen (Politie Utrecht, Operationeel en Bureau crisisbeheersing). Roelf Pot (Raven crowd management, 5 jaar defensie en 20 jaar politie). Ab Bachofner (Politie Haaglanden, Bureau Burgersamenwerking, Regionaal manager burgerparticipatie, betrokken bij Bureau bemiddeling en mediation). 6.2 Ervaringen Een deelnemer geeft aan veel met water te hebben gedaan. Binnen de politie is het lastig alleen te focussen op fysieke veiligheid. Verder heeft hij ervaring met preparatie op het gebied van incidenten met water. Hij heeft ook veel met het HKV samengewerkt. Wanneer men als burger kijkt, heeft men behoefte aan handelingsperspectief. Als er een incident voor de deur staat wil je als burger wel weten wat je kunt doen. Een andere deelnemer is veel met vrijwilligers bezig om te bemiddelen en neemt daarmee de last weg bij politie, gemeenten en woningcorporaties. Verder ondersteunt hij buitenlandse toeristen die in de problemen zijn geraakt. Hij heeft in de werkgroep zelfredzaamheid gezeten, waarin is besloten om een kenniscentrum op te zetten op het gebied van burgerparticipatie, en hij zit in landelijke adviesgroepjes. In Haaglanden heeft hij burgernet en burger-alert opgezet. Zijn functie verdwijnt door de komst van de nationale politie. Hierdoor zal burgerparticipatie op een laag pitje komen te staan. Operationele ervaring heeft hem geleerd dat burgers vaak bereid zijn om bij ongevallen te reanimeren, en mensen te helpen. Wat je ziet is dat hulpverlener vaak denkt dat hij het beter weet. Zelfredzaamheid komt niet terug in de planvorming. Het schort vooral aan inzicht bij de politie. Vooral in de koude fase ontbreekt scenariodenken. Het is belangrijk dat zelfredzaamheid gaat leven in de laag die de diender op straat aanstuurt. De laatste deelnemer heeft veel aan de kant van beveiliging gedaan (evenementenveiligheid). Hij geeft adviezen op het gebied van veiligheidsmaatregelen en menselijk gedrag. Vanuit operationele ervaring ziet hij zelfredzaamheid vooral in de eerste minuten tot de hulpdiensten er zijn, en dan leunt de burger weer achterover. Bij een schrikeffect is het cruciaal of iemand gaat helpen of niet. De mensen die een bepaalde stabiliteit hebben die reageren, daar zou je bij mensen aan moeten werken. Hij heeft niet de ervaring dat hulpverleners direct de helpende burger wegsturen. Maar hij wil graag bewustwording binnen de hulpverlening dat die burgers daar staan. Nazorg naar mensen die helpen is een zorgpunt.

32 TNO-rapport TNO 2012 R / Behoeften Hieronder staan de post-its weergegeven. Expertise delen (diverse academies Politie/GHOR Expertise delen (burgers) Expertise delen (kenniscentrum veilig uitgaan) Expertise delen (psychisch-sociale hulpverlening (nazorg) Expertise delen (beveiligers) Expertise delen (kenniscentrum evenementenveiligheid) Expertise halen (meldkamer personeel) Expertise inhalen (de invloed van onder invloed ) Internationaal (Canada) Juridisch kader Advies aan opleidingen Activeringsmechanismen (plan van aanpak, hele proces, ook afhechting) Analyse incidenten Delen best practices Evaluaties incidenten analyseren Lef: gewoon doen! Contact met alle instanties die met crises en rampen te maken hebben Organiseren seminars incl. burgers Themadag ervaringen delen Ondersteuning regio s (social media, handelingsperspectief), zowel koud als warm Gevraagde en ongevraagde adviezen aan regionale eenheden Sociale netwerken in beeld/actueel/bereiken 6.4 Aanbod Hieronder staan de post-its weergegeven. Best practices Ervaringen (voorbeelden) Ervaring hulpverlening Ervaring burgerparticipatie Meedenken/ontwikkelen Ervaringen in Volendam/Bijlmerramp/Enschede 6.5 Structuur Algemeen Vanuit burgerperspectief Goede zoekmachine Incidenten Grootschalige ordeverstoring Verkeersongeval op het land Ongeval met brandbare of explosieve stof Ongeval met giftige stof Overstroming Luchtvaartongeval Uitval nutsvoorziening Paniek in menigten Branden in grote gebouwen

33 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Extreem weer Natuurbrand Ongeval op het water Risico s Brandveiligheid in de zorg Transport gevaarlijke stoffen over spoor Verantwoording groepsrisico Transport gevaarlijke stoffen via buisleidingen Inrichtingen Vuurwerk LPG tankstations Transport gevaarlijke stoffen over weg Taken (warme fase) Crisiscommunicatie Afzetten en afschermen Toegankelijk maken en opruimen Begidsen Opvangen en verzorgen Verkeer regelen Ontruimen en evacueren Externe veiligheid Identificeren slachtoffers Registratie van slachtoffers Strafrechtelijk onderzoek Uitvaartverzorging Voorzien in primaire levensbehoeften Voorlichting/bewustwording (koude fase) Risicocommunicatie Radiospotjes Poster Banner Risicowijzer Spandoek Quiz Bijeenkomst Voorlichting TV-spotjes Krant Training Brandveilig wonen Brandpreventie Vluchtveiligheid Community safety Website Lespakket Flyer Toolkit Doelgroepen bijzonder risico Verminderd zelfredzamen Ouderen Kinderen

34 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Scholieren/jeugd Lichamelijk gehandicapten Verstandelijk gehandicapten Waarschuwen van de bevolking Taken nazorg Registratie van schade en afhandeling Geneeskundige hulpverlening psychosociaal

35 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 7 Samenvatting en conclusies 7.1 Samenvatting In onderstaande tabel is per kolom aangegeven wat de aangegeven categorieën van onderwerpen bij de focusgroep waren, voor wat betreft behoefte en aanbod, en de structuur van het Kennis- en expertisecentrum zelfredzaamheid. Ook is geprobeerd om genoemde categorieën uit de bijeenkomst van het Infopunt veiligheid te benoemen. Voor de genoemde details per categorie is het raadzaam om terug te kijken bij de betreffende hoofdstukken. Als genoemde categorieën tussen kolommen ongeveer overeenkwamen, dan zijn ze in dezelfde rij weergegeven. GHOR Brandweer Gemeente Politie Multi Behoeften Methoden / technieken (gedragsbeïnvloeding) Methoden / technieken (gedragsbeïnvloeding) Kennisdeling Kennis / onderzoek Wat is er / wat ontbreekt Expertise delen Praktische tips Bewustwording, onderzoeksresultaten Lopende initiatieven / best practices / Best practices Bundeling initiatieven Best practices Best practices (ook in andere landen), ook missers Risicocommunicatimiddelen Communicatie- Risicokaart Lessen uit incidenten Ervaringen uitwisselen Ervaringen / leerpunten Delen ervaringen Kennis en ervaring van mensen (professionals) Oefeningen / opleidingen / Opleiden hulpverleners Advies aan opleidingen Hulpmiddelen voor onderwijs trainingen / cursussen Begripsvorming / beleid Begrip zelfredzaamheid Normenkader Landelijke richtlijnen /visie Burgerinitiatieven Hoe burgers helpen? Netwerkanalyse Sociale netwerken burgers bereiken Begeleiding bij projectplan Bestaande plannen Samenbrengen Themadag, Overzicht van

36 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 landelijk netwerk zelfredzaamheid seminar, ervaringen delen het hele veld, fysieke bijeenkomsten Juridisch kader Juridisch kader Subsidiemogelijkheden Bewustwording / verwachtingsmanagement Contextbenadering (regio, doelgroep) Ondersteunen regio s Lef! Verminderd zelfredzamen, definities. Aanbod Gebruikte methoden Ketenpartners Sociale media Ervaringen / verhalen Specifieke praktijkervaringen Specifieke praktijkervaringen Specifieke praktijkervaringen Specifieke kennis en ervaringen Plannen / initiatieven Burgers betrekken Ervaringen met burgers bij oefeningen Belangenorganisaties Bijdrage aan beleid AED s Kennis en ervaringen algemeen Kennis en ervaringen algemeen Toegang tot lessen/ best practices Actief meedenken Meedenken / klankbord Meedenken Intermediair / samenbrengen partijen Link overheid / bedrijfsleven Kaartlagen / Voorbeelddocumenten / materialen Kennis over technische

37 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 Structuur Middelen Crisiscommunicatie communicatie Vitale partners Ketenpartners Afzetten en afschermen Vluchtveiligheid / brandpreventie Opleidingen Communicatievormen Communicatiem iddelen Beleidskader / Juridisch kader juridische aspecten Burgerinitiatieven Netwerk (incl. vitale partners) Netwerk (incl. vitale partners) / ketenpartners processen / partners (best practices) Best practices Middelen / campagnes / best practices / Expertise gedragsbeïnvloeding Vormen van kennisdeling Ervaringen / meedenken / bijeenkomsten Coördinatie Specifieke rampen / incidenten Oefeningen Preventie Risicoprofiel Risicoprofiel Bedrijfsprocessen Kennis / onderzoek Scenario s / ramptypen Handelingsperspectief Kwetsbare groepen Doelgroepen Verbindings- ondersteuning

38 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 middelen Partners / deelgebieden per kolom Thema s 7.2 Conclusies Uit de focusgroepen blijkt dat de kolommen op hoofdlijnen dezelfde behoeften en aanbod hebben. Dit betreft vooral het delen van kennis, ervaringen en best practices met betrekking tot zelfredzaamheid, het bieden van de mogelijkheid om van elkaar te leren en elkaar te vinden indien nodig (waarbij verschillende middelen en media ingezet kunnen worden). Men ziet duidelijk een wederkerigheid, want men is bereid om eigen kennis, ervaringen en best practices ook in te brengen. De kennis ziet men als een belangrijke bron voor het opleiden van hulpverleners. Ook wil men kennis gebruiken om zelf plannen op te kunnen stellen. Ten slotte is men geïnteresseerd in ontwikkeling van het begrippenkader en het juridisch kader rondom zelfredzaamheid. Specifieke behoeften en aanbod per kolom zijn terug te vinden bij de betreffende kolommen en in de betreffende hoofdstukken. Wat betreft de structuur is een veelheid aan indelingen genoemd. Veel indelingen noemden de (keten)partners, kwetsbare doelgroepen, middelen, kennis/ ervaringen/best practices en typen rampen en incidenten als hoofdcategorieën. Veel deelnemers gaven echter aan dat het moeilijk is om zo n indeling te maken, maar dat de website vooral goed doorzoekbaar moet zijn (zoals Google), zodat je specifieke informatie gemakkelijk kunt vinden. Dit werd ook een paar keer aangegeven in de moodboards. Verder kunnen de geproduceerde moodboards dienen ter inspiratie van het logo van het Kennis- en Expertisecentrum zelfredzaamheid en de look-and-feel van de website. Ten slotte geven de deelnemers aan bereid te zijn om verder mee na te denken over de invulling van het Kennis- en Expertisecentrum zelfredzaamheid.

39 TNO-rapport TNO 2012 R / 39 8 Ondertekening Soesterberg, november 2012 TNO drs. J. Lindenberg Research Manager dr. A.H.M. Cremers Auteur

40 TNO-rapport TNO 2012 R10899 Bijlage A 1/2 A Post-its verzameld tijdens de bijeenkomst van Infopunt Veiligheid Groep 1: Behoeften Vertaling van instructies Kennis delen, Praktijkervaringen delen, Ervaringen van mensen lezen, Ervaringen van andere professionals Verantwoordelijkheid zorginstelling bij crisis kan beter Wel/niet verplaatsen van niet zelfredzamen is A.V.P.O., Mogelijkheden betrekken partners 24 u p/d Bereikbaar via meerdere kanalen Herkenbare hulpverlener Een incident Praktische tips <-> Bewustwording Motivatie van burgers Tools in beeld brengen verminderd zelfredzamen, Actueel overzicht echt niet zelfredzamen ontbreekt Methodiek/ groep, Tools vs. gegevens Effectiviteit, Ideeën vanuit doelgroepen Kwetsbaren <-> Niet zelfredzamen Transparante risico's Info te sorteren naar doelgroepen Communicatie tussen kenniscenters en de praktijk Overheid "moet" niet alles willen regelen Zelfredzame materialen ondersteuning Snelle en eenduidige communicatie Hulpmiddelen --> vertalen Overzicht van het hele veld, Contactadressen organisaties, Coördinatie informatie, Coördinatie van aanbod Landelijk beleid omtrent (niet) zelfredzamen moet duidelijker Begrijpelijke info Groep 1: Aanbod Kennis over technische ondersteuning Informatie delen Expert bijdrage communicatie publiek, Ervaring evacuaties Google Toegang tot lessen/ best practices Informatie Kennis nazorgtraject Communicatie ondersteuning Dossier zelfredzaamheid Visueel kantoor voor besloten delen van info