INVESTEREN IN MENSEN INVESTEREN IN MENSEN

Transcriptie

1 INFORDOCUMENT INFODOCUMENT INVESTEREN IN MENSEN 1

2 DE MENS IS DE MAAT Van alle dingen is de mens de maat sprak de Griekse filosoof Protagoras al in de vijfde eeuw voor Christus. Binnen waterschaporganisaties is het niet anders. Het watersysteembeheer, waterkeringenbeheer, het zuiveringsbeheer en andere taken van waterschappen vragen om vakkundige en professionele inzet van mensen. Per organisatie in de sector waterschappen kunnen taakstellingen verschillen, maar is er steeds één duidelijke overeenkomst: waterschapwerk is mensenwerk. Om de kwaliteit van de dienstverlening van waterschappen op peil te houden én te verbeteren, is het noodzakelijk om te blijven investeren in medewerkers. Niet alleen in hun persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling, maar ook in hun gezondheid, veiligheid en werkomstandigheden. 2

3 DE MENS IS DE MAAT Investeren in persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling Waterschaporganisaties willen dat hun medewerkers graag en met plezier in hun organisatie werken. Zij voeren daarom een activerend en flexibel personeelsbeleid, waarin medewerkers zelf de regie kunnen nemen over hun loopbaanontwikkeling. Medewerkers kunnen zich zo ontwikkelen binnen hun eigen functie. Daarnaast is loopbaanontwikkeling mogelijk naar een andere functie binnen de organisatie (interne mobiliteit) of naar een functie buiten de organisatie (externe mobiliteit). Waterschaporganisaties hebben hierin een ondersteunende en coachende rol richting medewerkers. Die kunnen op hun beurt gebruikmaken van de faciliteiten die bijvoorbeeld de cao biedt, zoals het Persoonsgebonden Basisbudget (PBB). Daarnaast biedt het A&O-fonds Waterschappen ondersteuning aan medewerkers, onder andere via de Loopbaanscan en Loopbaan op Peil. Door continue aandacht te hebben voor persoonlijke en professionele ontwikkeling, kunnen medewerkers optimaal invulling blijven geven aan de veranderende taken en organisatiedoelstellingen van waterschaporganisaties. en in gezondheid, veiligheid en werkomstandigheden Maar voor optimaal inzetbare professionals is meer nodig dan enkel investeren in persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling. Ook is aandacht nodig voor de lichamelijke vitaliteit en mentale veerkracht van medewerkers. Voor professionals van waterschaporganisaties zijn daarom gezonde en veilige werkomstandigheden noodzakelijk. Zowel voor medewerkers in de binnen- als buitendienst. Deze aandacht loont: het verbetert de (duurzame) inzetbaarheid van de medewerkers en verlaagt de ziekte- en vervangingskosten. Daarnaast neemt de kwaliteit van het werk toe. 3

4 ARBOCATALOGI De arbocatalogus Waterschappers kunnen in het werk te maken krijgen met publieksagressie. Dit kan gaan om verbale en fysieke vormen van agressie en geweld. Bijvoorbeeld een ongeduldige bezoeker die een baliemedewerker uitscheldt (verbale agressie) of een agrariër die een handhaver een duw geeft omdat deze op zijn bedrijfsgrond loopt (fysieke agressie). Naast fysieke aandoeningen kan publieksagressie ook leiden tot psychosociale klachten. sector waterschappen Werkgevers en medewerkers delen de verantwoordelijkheid voor gezondheid, veiligheid en werkomstandigheden. Gezond en veilig werken doe je samen. De arbocatalogus sector waterschappen ondersteunt beide groepen hierbij. De arbocatalogus helpt waterschappen om de belangrijkste risico s binnen de organisatie te beheersen en om hiervoor de juiste investeringen te kiezen. In de arbocatalogus staan daartoe sectorgerichte afspraken en oplossingen over veilig en gezond werken. Voor acht thema s heeft de sector waterschappen een afzonderlijke arbocatalogus opgesteld. Deze arbocatalogi beschrijven oplossingen voor arbeidsrisico s die bij onvoldoende beheersmaatregelen een gevaar kunnen leveren voor de gezondheid en veiligheid van de medewerker. Slechte toegankelijkheid voor hulpverlening en slechte ventilatie maken het werken in besloten ruimten gevaarlijk. Deze komen veel voor als werkplek van waterschaporganisaties. Als medewerkers deze ruimten voor kortdurende werkzaamheden moeten betreden, bijvoorbeeld onderhoud of controle, kunnen zij blootgesteld worden aan diverse gevaren zoals bijvoorbeeld verstikking of bedwelming. Een voorbeeld van werken in een besloten ruimte is een rioolgemaal dat in beheer is bij de waterschaporganisatie. 4

5 Bij machinale en mechanische werkomgevingen lopen medewerkers van waterschaporganisaties een risico op knellen, pletten en snijden. Het kan hier gaan om het vastraken van een lichaamsdeel in- of tussen objecten, het samendrukken van lichaamsdelen tussen objecten, en werksituaties waar een insnijding van het lichaam plaatsvindt. Een voorbeeld is het met een hand terechtkomen tussen draaiende machinedelen in een gemaal. Door de specifieke arbeidsomstandigheden lopen medewerkers van waterschaporganisaties het risico op blootstelling aan diverse microorganismen, celculturen en menselijke endoparasieten. Deze kunnen uiteindelijk een infectie, allergie of toxiciteit veroorzaken. Bekende voorbeelden uit de sector zijn tekenbeten met het risico op de ziekte van Lyme, besmetting met bacteriën in de waterzuivering en het oplopen van de ziekte van Weil door contact met besmet oppervlaktewater. Medewerkers van waterschaporganisaties kunnen op verschillende werklocaties struikelen, uitglijden of vallen. Oorzaken hiervoor zijn bijvoorbeeld obstakels op de grond, zoals een gladde vloer of ondergrond met het risico op vallen van hoogte of vallen in een kelder of put. In de sector doen dit soort risico s zich vooral voor op waterzuiveringen, stuwen en gemalen. Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) betreft werkdruk en werkstress in de werksituatie veroorzaakt door agressie en geweld, discriminatie, seksuele intimidatie en pesten door collega s of derden. Voorbeelden zijn vrouwelijke collega s die ongewenste opmerkingen krijgen of handhavers die worden uitgescholden door derden. Onder PSA valt ook stress als gevolg van blootstelling aan een hoge werkdruk. 5

6 ARBOCATALOGI Alleen werken is het buiten gehoorsafstand en gezichtsveld van anderen werkzaamheden verrichten. Dit komt voor bij verschillende functies binnen de waterschappen zoals bij handhavers, wegenbeheerders en muskusratbestrijders. Ook beeldschermwerk dat thuis uitgevoerd wordt valt onder alleen werken. Een belangrijk aandachtspunt bij alleen werken is het zorg dragen voor tijdige signalering en hulpverlening bij een calamiteit. De arbocatalogi sector waterschappen (hoofddocument en acht deelcatalogi) zijn opgesteld in nauwe samenwerking met professionals uit de sector en goedgekeurd door werkgevers- en werknemerspartijen en de Inspectie SZW. De beschreven afspraken en oplossingen zijn niet vrijblijvend. Voor de Inspectie SZW vormt de arbocatalogus het kader waarop men handhaaft. Maar er is meer. Risico s kunnen niet alleen beheerst worden; de arbocatalogus reikt ook vele handvatten aan om werksituaties te verbeteren en risico s geheel uit te sluiten. De arbocatalogus is overigens ook van toepassing op alle externen die werkzaamheden verrichten namens de waterschaporganisaties. WAAROM DE ARBOCATALOGUS? Waterschapsorganisaties hebben steeds meer te maken met explosiegevaar op de werkplek. Explosierisico s kunnen onder andere voorkomen bij de slibverwerking en biogasopslag en -behandeling op waterzuiveringen. De arbocatalogus explosieveiligheid reikt oplossingen aan om de explosierisico s op de werkplek weg te nemen, te verkleinen of te beheersen. (Arbocatalogus in ontwikkeling.) OP MAAT VOLDOEN AAN DE WET DUURZAME INZETBAAR HEID GEZOND EN VEILIG WERKEN AMBITIES WATERSCHAP 6

7 STAKEHOLDERS Welke rollen hebben stakeholders bij implementatie arbocatalogi? Het A&O-fonds Waterschappen onderzocht hoe waterschap organisaties de arbocatalogus gebruiken en toepassen. Rollen en taken zijn hierbij niet altijd even duidelijk, zo blijkt. Het onderwerp gezond en veilig werken ligt in de praktijk vaak te eenzijdig op het bordje van de KAM- en arboprofessionals. Dat is ten onrechte. Ook andere groepen stakeholders (management, teamleiders, P&O, OR, medewerkers) hebben een belang en rol bij de implementatie van de arbocatalogi. Het implementeren en toepassen van arbocatalogi doe je samen! 7

8 TOOLS Het A&O-fonds ondersteunt met tools Uit het onderzoek blijkt verder dat de huidige arbocatalogi een prima basis bieden voor de implementatie van maatregelen voor gezond en veilig werken. Groepen die meer betrokken dienen te worden om het gebruik van de arbocatalogi te stimuleren, geven wel aan behoefte te hebben aan praktische instrumenten die hen daarbij kunnen ondersteunen. TAAK RISICO ANALYSE LAATSTE MINUUT RISICO ANALYSE Het A&O-fonds Waterschappen ontwikkelt daarom momenteel bondige tools die afgestemd worden op de verschillende stakeholdergroepen. De tools die al beschikbaar zijn, kunnen medewerkers downloaden op de website: GAP ANALYSE OVERZICHT VERPLICHTINGEN VERDIEPENDE CHECKLIST SAMENVATTING 8

9 STAKEHOLDERS Als OR-lid en projectleider ben ik op meerdere fronten betrokken bij de arbocatalogi. Als OR-lid met name in een adviserende rol voor arbo-thema s en als projectleider in een toetsende rol. De kunst is de waardevolle informatie uit de arbocatalogi meerwaarde op te laten leveren op de werkvloer. Laten we ons hier samen voor inzetten en de nieuwe tools gebruiken. GEERT JAN DE WIT, OR-LID WATERSCHAP DRENTS OVERIJSSELSE DELTA Als manager neem ik verantwoordelijkheid voor mijn medewerkers en wil ik dat gezond en veilig werken goed geregeld is. Dit zodanig dat de medewerker ook echt zelf de regie neemt. Feit is wel dat ik het erg druk heb. Het bondige overzicht van verplichtingen en de samenvatting helpen mij snel op weg. Zo kan ik samen met mijn arbo-coördinator het beleid uitzetten. REX VERKAIK, MANAGER WATERSCHAP DE DOMMEL 9

10 STAKEHOLDERS De arbocatalogus brengt de arbo-regelgeving met duidelijke voorbeelden dichter bij de werkvloer. Dit biedt mij als teamleider KAM/organisatieadviseur houvast bij wijzigingen aan onze installaties of in ons dagelijks werk. Steeds vaker grijpen technici of projectleiders terug naar de verschillende arbothema s. Dat de kennis op deze wijze breder verspreid wordt, is een goede ontwikkeling. CHRISTIAN BOXMAN, TEAMLEIDER WATERSCHAP VALLEI EN VELUWE Als KAM/arbo-adviseur heb ik behoefte aan meer betrokkenheid bij gezond en veilig werken in de organisatie. In de eerste plaats heb ik er nu een aantal direct inzetbare tools bij. Belangrijk is voor mij dat ik met deze aanpak het gevoel heb in een team te werken met sparringpartners in plaats van met vragenstellers en interne opdrachtgevers. MARCEL LAMERS, VEILIGHEIDSKUNDIGE HOOGHEEMRAADSCHAP VAN RIJNLAND 10

11 TIPS Aan de slag! Het A&O-fonds Waterschappen helpt professionals van water schaporganisaties met de nieuwe tools op weg bij de imple mentatie van de arbocatalogi. Ga via de website direct aan de slag. Implementatie is ook veranderen. Daarom hieronder 9 implementatietips! TIP 1 CREËER DRAAGVLAK BIJ HET MANAGEMENT Waarom moet een waterschaporganisatie een arbocatalogus willen gebruiken? Omdat het een wettelijke verplichting is? Dat is te kort door de bocht: er is zoveel meer te winnen! Waterschapwerk is immers mensenwerk. Om de kwaliteit van de dienstverlening van waterschappen op peil te houden én te verbeteren, is het blijvend investeren in medewerkers noodzakelijk. Ook in hun gezondheid en veiligheid. Dit is de voornaamste reden om te starten met implementatie van de arbocatalogi. Essentieel is om de beslissers, het (top)manage ment, vanaf het begin hierbij te betrekken. Overtuig ook hen van het belang van de arbocatalogi. Dan gaat implementatie zeker lukken! 11

12 TIPS TIP 2 VORM EEN MULTIDISCIPLINAIR IMPLEMENTATIETEAM MET AMBASSADEURS TIP 3 BEGIN HET TRAJECT MET EEN STARTBIJEENKOMST. Implementatie van de arbocatalogi doe je als stakeholders gezamenlijk. Vorm daarom vanaf de start een implementatieteam met vertegenwoordiging uit alle stakeholdergroepen. Je leidt en begeleidt dit traject samen. Zorg voor voldoende aandrijfkracht. Implementatie is geen klus die je er even bij doet. De leden van het implementatieteam zijn de ambassadeurs van de arbocatalogi voor de organisatie. Waar staan we? Waar willen we naar toe? Hoe komen we daar? Welke kansen zien we? Waar liggen de bedreigingen? Hoe gaan we de communicatie regelen? Welke financiering is nodig? Start het implementatietraject met een bijeenkomst met alle stakeholders en sta stil bij deze vragen. De ervaring leert dat dit tot waardevolle inzichten leidt. Het is aan te bevelen om de bijeenkomst te laten leiden door een deskundige gespreksleider. TIP 4 BEPAAL VISIE EN MISSIE TIP 5 COMMUNICEER HET IMPLEMENTATIETRAJECT Bepaal op basis van de startbijeenkomst samen met het implementatieteam de visie en missie waarbinnen de implementatie van de arbocatalogi past. Koppel deze ook aan de bredere missie en visie van de organisatie. Leg deze visie en missie schriftelijk vast. Na vaststellen van visie en missie is het moment aangebroken om iedereen binnen de organisatie aan te haken. Dat kan bijvoorbeeld met een big bang bijeenkomst. Maak daarnaast gebruik van bestaande communicatiekanalen zoals informatieschermen, intranet, teammeetings, etc. Stem de communicatie af op de verschillende doelgroepen en leg daarbij meteen de link naar de juiste tools. Laat medewerkers ook hun ervaringen delen in de communicatie uitingen. 12

13 TIPS TIP 6 CREËER EEN BREED DRAAGVLAK ONDER MEDEWERKERS TIP 7 ZORG VOOR SNELLE EN ZICHTBARE RESULTATEN Communiceren is niet alleen zenden maar ook halen. Ga in contact met medewerkers. Waardeer hun mening en geef ze een rol bij het implementatietraject. Heb aandacht voor de belemmeringen die zij constateren en ga hier zichtbaar mee aan de slag. Moedig hen aan in het nemen van initiatief, starten van activiteiten en het voordragen van ideeën. Pluk het laaghangende fruit en deel kleine successen in de organisatie. Maak deze good practices zichtbaar en zet de medewerkers die dit mogelijk hebben gemaakt in de schijnwerper. TIP 8 BLIJF IN BEWEGING TIP 9 ZORG VOOR BORGING VOOR LANGE TERMIJN Zak niet in na de eerste successen, maar gebruik dit als een stimulans om verder te bouwen. Benut hiervoor de succesvolle activiteiten. Blijf het implementatietraject versterken met nieuwe projecten, thema s en aanjagers. Steun niet te lang op de pioniers van het eerste uur, maar geef het stokje tijdig over naar de nieuwe pioniers in de organisatie. Zorg ervoor dat wanneer het implementatietraject is afgerond, de activiteiten en resultaten niet wegzakken, maar duurzaam geborgd zijn in de organisatie. Voer hiervoor een systeem in van monitoring en wijs hiervoor personen aan. 13

14 TOT SLOT Tot slot: Alleen Folders en tools bepalen uiteindelijk niet het succes van een implementatietraject van de arbocatalogi. Wel het centraal stellen van medewerkers in de organisatie. Want, zoals Protagoras al wist: Van alle dingen is de mens de maat Wij wensen jullie veel succes met het implementatietraject van de arbocatalogi in jullie organisaties! 14

15 COLOFON Vragen en informatie Voor vragen of meer informatie over de arbocatalogi en de afgeleide tools, bezoek onze website of neem contact op via of Tekst en eindredactie Kees Peereboom, vhp human performance Bart de Zwart, A&O-fonds Waterschappen Walter Baardemans, BNB Teksten Uitgave Vormgeving ]RUURD[ s Resourceful Creatives A&O-fonds Waterschappen Den Haag, december 2016 Fotografie Fotobeeldbank A&O-fonds Waterschappen Kees Winkelman 15