Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Toekomstagenda Milieu Nr. 4 1 Samenstelling: Leden: Hofstra (VVD), Buijs (CDA), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), Van Gent (GroenLinks), Snijder-Hazelhoff (VVD), Depla (PvdA), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van As (LPF), Van Bochove (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Huizinga-Heringa (ChristenUnie), Koopmans (CDA), Gerkens (SP), Spies (CDA), Van Lith (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Fierens (PvdA), ondervoorzitter, Timmer (PvdA), De Krom (VVD), Verdaas (PvdA), Kruijsen (PvdA), Samsom (PvdA), Hermans (LPF), Veenendaal (VVD), Lenards (VVD) en Krähe (PvdA). Plv. leden: Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ormel (CDA), Halsema (GroenLinks), Örgü (VVD), Dubbelboer (PvdA), Hessels (CDA), Van den Brink (LPF), Knops (CDA), Vendrik (GroenLinks), Van der Staaij (SGP), Vietsch (CDA), Vergeer (SP), Sterk (CDA), Haverkamp (CDA), Koşer Kaya (D66), Boelhouwer (PvdA), Verbeet (PvdA), Balemans (VVD), Waalkens (PvdA), Van Heteren (PvdA), Roefs (PvdA), Varela (LPF), Oplaat (VVD), Van der Sande (VVD) en Crone (PvdA). 2 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), ondervoorzitter, Buijs (CDA), Van Beek (VVD), Schreijer-Pierik (CDA), voorzitter, Atsma (CDA), Van Gent (GroenLinks), Oplaat (VVD), Mosterd (CDA), Waalkens (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Verbeet (PvdA), Van den Brink (LPF), Vergeer (SP), Tichelaar (PvdA), Ormel (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Koopmans (CDA), Eerdmans (LPF), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Boelhouwer (PvdA), Douma (PvdA), Dubbelboer (PvdA), Kruijsen (PvdA), VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 27 juli 2006 De vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer 1 en de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 2 hebben op 13 juni 2006 overleg gevoerd met staatssecretaris Van Geel van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over: de brief van de staatssecretaris van VROM d.d. 16 februari 2006 met aanbieding RIVM rapport: MCA en MKBA, een verkenning van beslissingsondersteunende instrumenten voor nuchter omgaan met risico s (28 089, nr. 14); de brief van de staatssecretaris van VROM d.d. 27 februari 2006 over de Ranglijst Milieubescherming ( XI, nr. 95); de brief van de staatssecretaris van VROM d.d. 10 maart 2006 met de kabinetsreactie op het SER-advies «Milieu als kans» (28 663, nr. 46); de brief van de staatssecretaris van VROM d.d. 14 maart 2006 over milieuschadelijke en niet-duurzame subsidies (30 196, nr. 4); de brief van de staatssecretaris van VROM d.d. 25 april 2006 over de Toekomstagenda milieu (30 535, nr. 1). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie Mevrouw Spies (CDA) merkt op dat uit berekeningen van het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) blijkt dat de doelen uit het Nationaal Milieubeleidsplan (NMP) voor het eerst in de geschiedenis gehaald kunnen worden als deze Toekomstagenda in financiële zin handen en voeten krijgt. Dat is goed nieuws en velen hadden dat niet voor mogelijk gehouden. Nijs (VVD), Lenards (VVD) en Willemse-van der Ploeg (CDA). Plv. leden: Slob (ChristenUnie), Spies (CDA), Dezentjé Hamming (VVD), Mastwijk (CDA), Ten Hoopen (CDA), Vendrik (GroenLinks), Hofstra (VVD), Samsom (PvdA), De Krom (VVD), Krähe (PvdA), Herben (LPF), Van Heteren (PvdA), Van Lith (CDA), Özütok (GroenLinks), Van Bochove (CDA), Van As (LPF), Van der Laan (D66), Gerkens (SP), Timmer (PvdA), Depla (PvdA), Fierens (PvdA), Verdaas (PvdA), Veenendaal (VVD), Örgü (VVD) en Jager (CDA). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 1

2 De opgave waar Nederland voor staat is niet gering. De ontwikkelingen in internationaal verband en de bedreiging die daarvan uitgaat voor de biodiversiteit alsmede de verandering van klimaat en duurzame ontwikkeling, vereisen daadkrachtig optreden. De ambitie moet worden vastgehouden en ook in internationaal verband moet geknokt blijven worden voor betere resultaten dan tot nu toe. Klimaatbeleid kan alleen succesvol zijn als daarover mondiaal afspraken gemaakt worden. Hoe zit het met het monsterverbond tussen de Verenigde Staten, Japan, China en India om een eigen alternatief voor Kyoto te ontwikkelen? Lukt het Nederland of de EU om daarbij aansluiting te vinden? Voor het realiseren van resultaten op nationaal niveau ten aanzien van schone lucht en energiebesparing zijn afspraken in Europees verband over bronbeleid noodzakelijk. Zij is ontevreden over de resultaten die op dit front worden geboekt. Het is goed dat de staatssecretaris in beroep gaat tegen het besluit van de Europese Commissie om Nederland niet de mogelijkheid te geven per 1 januari 2007 roetfilters verplicht te stellen. Er moeten stevige eisen gesteld worden aan motoren en apparaten die op een termijn van tien jaar op de markt moeten zijn. Daarmee worden innovatie, Europese concurrentiekracht en duurzaamheid gestimuleerd. Om doelen op langere termijn te halen is het nodig dat het Nederlandse bedrijfsleven dit beleid actief ondersteunt door te proberen relaties in andere lidstaten voor deze benadering te winnen. Daarbij is wel helderheid over het perspectief op langere termijn nodig. Het bedrijfsleven kan geen investeringsbeslissingen nemen wanneer er te veel onzekerheid is vanuit de kaders, die de overheid stelt. Draagvlak is cruciaal voor de toekomstagenda en volgens het MNP is het ontbreken van draagvlak één van de risico s voor het slagen van het beleid. Even belangrijk voor het slagen van de kabinetsmissie is een aanmerkelijke vermindering van de administratieve lasten en controlelast. De waarschuwing van het MNP voor verlies van draagkracht door de werkwijze van het kabinet (flexibiliseren, salderen, derogeren) heeft volgens mevrouw Spies betrekking op de manier waarop momenteel geprobeerd wordt de doelstellingen te halen. Het is echter niet de bedoeling normen of doelstellingen te versoepelen of te schrappen, maar om administratieve lasten te saneren. Als partijen zich achter die missie scharen, zijn grote slagen te maken. Landbouw en industrie presteren goed bij het halen van de doelen, maar de bijdrage van de consument blijft achter. Het blijft gissen naar de oorzaak daarvan. Wellicht staan bedreiging van de biodiversiteit en klimaatverandering ver van de consument af en kan hij deze niet concreet vertalen in zijn handelen. Een goed initiatief is de lancering van Gubba.nl (een trefpunt voor aanbod en vraag van duurzame producten) en de suggestie in de presentatie van Van Egmond (directeur MNP) om abstracte normen te vertalen in concrete zaken, zodat de milieuproblematiek dichter bij de mensen komt. De staatssecretaris heeft aangegeven dat meer financiële en fiscale instrumenten ingezet moeten worden om de consumenten tot goed gedrag te verleiden. Hoe staat het met de voorstellen om energiebesparing of schone energie voor woningen aantrekkelijk te maken? Wordt het initiatief van de energiebon volgend jaar vervolgd? Decentrale initiatieven kunnen leiden tot meer betrokkenheid van mensen. In dit verband wijst zij op tal van initiatieven, die nu al op wijkniveau lopen en die zorgen voor verbetering van de kwaliteit van leven. Is de staatssecretaris bereid in financiële zin meer ruimte te maken voor decentrale initiatieven en bijvoorbeeld de SWOM-regeling uit te breiden? De voorbeeldfunctie van de overheid is belangrijk. In de Toekomstagenda staat dat vanaf 2010 bij overheidsinkopen duurzaamheid een zwaarwegend criterium zal zijn. Hoe staat het met de uitvoering van de motie- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 2

3 Koopmans, waarin is gesteld dat vanaf 2010 alle overheidsbestedingen 100% duurzaam moeten zijn? Tijdens het debat over de hoofdlijnennotitie heeft zij aandacht gevraagd voor de technocratische wijze waarop de uitvoering van het milieubeleid wordt aangestuurd. Deze toekomstagenda vraagt om een andere houding bij makers en uitvoerders van beleid. Hoe krijgt dit in de praktijk zijn beslag? Zij kan instemmen met de Toekomstagenda op voorwaarde dat de staatssecretaris waarmaakt dat de extra middelen, voortkomend uit de afwegingen in het kader van de begroting 2007 en het Fonds Economische Structuurversterking (FES) gecombineerd met de inzet van bestaande middelen, voldoende zijn om tot uitvoering van de Toekomstagenda over te kunnen gaan. Zij heeft geen indicatie omtrent het bedrag dat hiervoor nodig is. De begroting 2007 alleen zal echter niet voldoende zijn, omdat de toekomstagenda betrekking heeft op de periode tot 2010.Tevens stelt zij als voorwaarde dat de staatssecretaris aangeeft hoe hij het proces van definiëring van ambities voor de langere termijn vorm gaat geven. De heer Samsom (PvdA) stelt dat het milieubeleid bij de formaties van Balkenende I en II op onverantwoord grote achterstand is gezet. Deze Toekomstagenda is vooral een agenda voor achterstallig onderhoud en geen agenda voor een duurzame toekomst. Het lijkt erop dat twee verschillende teams met twee verschillende opdrachten aan deze agenda hebben gewerkt. Het ene team heeft in hoofdstuk 1 en 2 een grondige analyse gemaakt en een uitweg geschetst uit de groeiende weerbarstigheid en complexiteit van het milieubeleid. Het andere team heeft in hoofdstuk 3 en 4 het bekende lijstje met maatregelen geproduceerd. Hij heeft weinig moeite met de laatste twee hoofdstukken. Een lijstje met voornemens is echter iets anders dan concreet geïnstrumenteerde en gefinancierde plannen. Het verbaast hem dat de staatssecretaris er met vage formuleringen in geslaagd is het MNP over te halen de voornemens en ideeën door te rekenen. Het lijstje stelt op dit moment in feite heel weinig voor. Hij nodigt de staatssecretaris uit om bij de begroting bij de Kamer terug te komen met uitgewerkte en gefinancierde maatregelen. De gepresenteerde plannen hebben niet zo veel te maken met een toekomstagenda. Er wordt geen echte uitweg geboden uit een vastlopend milieubeleid. De maatregelen uit hoofdstuk 3 zijn noodzakelijk, maar niet voldoende om bij de echte vraagstukken van de toekomst (klimaat, energie, materiaalgebruik, water, biodiversiteit) een echte ontkoppeling te realiseren tussen groeiende economie en groeiende milieudruk. Bovendien werken ze verder complicerend voor het milieubeleid. De strategie in hoofdstuk 2 van de Toekomstagenda is niet toereikend. Voor het echt succesvol te lijf gaan van de milieuvraagstukken van de toekomst is een ambitieuze en gepassioneerde aanpak nodig. Geen nieuwe communicatiemethode, maar een politiek die een toekomstbeeld schetst van een schoon land dat uitblinkt in de meest efficiënte en duurzame technologieën. Bij al die ontwikkelingen moeten Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen voorop lopen en moeten investeringen hun vruchten afwerpen door een verbeterde concurrentiepositie en extra werkgelegenheid. Uit de nuchtere en zakelijke aanpak van het kabinet volgen geen echte bouwstenen voor een toekomstvast milieubeleid. Uit de Toekomstagenda wordt niet duidelijk in welke richting het milieubeleid op de lange termijn gaat. Hij zou consequenter willen zijn in de sturing van het Nederlandse milieubeleid. Ambitieuze doelen zijn alleen te behalen wanneer ze hard aan de gehele samenleving worden opgelegd. Waarom spreekt het kabinet voor biobrandstof wel verplichte percentages in 2015 of 2020 af en niet voor duurzame energie? Op termijn kan dan ook afstand gedaan worden van de wirwar aan stimuleringsmaatregelen, convenanten en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 3

4 regels en wordt rondpompen van geld met alle bijbehorende administratieve lasten voorkomen. Voor hem is energie het speerpunt van de komende decennia. Het energiebeleid dient integraal te worden aangepakt en daarbij maakt het niet uit vanuit welk ministerie aansturing plaatsvindt. Als men klimaatdoelstellingen echt serieus wil nemen en men echt wat wil doen aan energieafhankelijkheid, dan zijn 30% CO 2 reductie in 2020, 20% duurzame energie in 2020 en 2% besparing per jaar vanaf nu tot 2020 noodzakelijk. Alleen dan kan een concurrerende en schone energievoorziening veilig worden gesteld. Hiervoor dient 1mld. extra uitgetrokken te worden. Materiaalgebruik en afvalproductie op de lange termijn komen in de Toekomstagenda onvoldoende aan bod. Hij wil de prioriteit verleggen van investeringen in afvalverbranding naar investeringen in minder materiaalgebruik en hergebruik van materialen. De Toekomstagenda is niet helemaal geworden wat hij er van had gehoopt. Voor een duurzame toekomst van Nederland is meer nodig dan nu is aangekondigd. De heer De Krom (VVD) is enthousiast over de Toekomstagenda Milieu. Het nuchter omgaan met risico s en het zo veel mogelijk rendement halen uit geïnvesteerd geld spreekt hem aan. Hij dankt de staatssecretaris voor de uitvoering van de motie-de Krom inzake de multicriteria-analyse. Hij is blij met de toezegging dat dit instrument samen met de maatschappelijk kosten-batenanalyse (MKBA) gestandaardiseerd wordt en op meer terreinen gebruikt zal gaan worden. Hij is benieuwd naar de MKBA van het bodembeleid, die in september komt. Bestaat de bereidheid om bij toepassing van die benadering de bijbehorende keuzes te maken? In de voorliggende Toekomstagenda Milieu moet nog veel ingevuld worden. Hij gaat ervan uit dat het parlement op een actieve manier bij de concretisering en financiering van de Toekomstagenda wordt betrokken. Hoe denkt de staatssecretaris die betrokkenheid in te vullen? Met de rode vakjes wordt niet het succes uitgevent dat er wel degelijk is. Vakjes blijven rood omdat de uiteindelijke doelen niet worden gehaald en zo blijft de indruk bestaan dat er niets gebeurt. Het kabinet moet doelen stellen, waarvan het zelf denkt dat ze haalbaar, financierbaar en betaalbaar zijn. Door minder druk op het uiteindelijke doel te leggen kan veel effectiever gewerkt worden en zou het resultaat wel eens gelijk kunnen zijn. Wanneer op die manier gestelde doelen worden bereikt, wordt milieubeleid ook weer leuk. Hij gaat ervan uit dat er in de begroting 2007 dekking komt voor de plannen uit de Toekomstagenda. Verscherping van Europees bronbeleid zou binnen bereik komen nadat alle landen hun huiswerk hadden gedaan en nadat uitstel was verleend. Hieraan is niet voldaan, maar ten aanzien van luchtkwaliteit worden de normen wel verscherpt. De staatssecretaris krijgt van hem in dezen geen onderhandelingsruimte. Kan de staatssecretaris, eventueel in samenspraak met collega Wijn van Financiën, eens fundamenteel kijken naar het instrumentarium van het milieubeleid en dan met name naar het subsidie-instrument? Het verlies aan draagvlak is een punt van zorg. (Milieu)vergunningen houden in de praktijk vaak innovatie tegen. Als alle menskracht en middelen bij de landelijke, provinciale en lokale overheid verschuiven van vergunningverlening naar handhaving en controle kan tot een veel beter werkend systeem worden gekomen. Hoe denkt de staatssecretaris hierover? Hij is tegenstander van centralistische regels uit Europa, die de openbare ruimte op slot zetten, zonder dat lokale of regionale afwegingen mogelijk zijn. Vertrouwen in lagere overheden is nodig. Nederland hanteert voor milieu de convenantenaanpak en het Europees model legt regels op zonder naar de uitvoeringsconsequenties te kijken. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 4

5 Hij is tegen de kerosineaccijns. De onderbouwing van het argument dat de accijns goed is voor het milieu, ontbreekt. Als dat inderdaad zo is, dan moeten de opbrengsten ook ten goede van het milieu komen. De accijns is alleen bespreekbaar als er milieuwinst te behalen is binnen het vliegverkeer of als de opbrengsten gebruikt worden ter compensatie van negatieve effecten van vliegverkeer. De heer Duyvendak (GroenLinks) vindt de Toekomstagenda meer weg hebben van een intern logboek van lopende zaken dan van een politiek document met harde keuze-instrumenten en onderbouwde dekking. Hij vraagt de staatssecretaris een indicatie te geven van het totaalbedrag dat met de plannen gemoeid is en de bedragen die voor 2007 nodig zijn. De directeur van het NMP heeft aangegeven dat de Toekomstagenda is doorgerekend als ware het een verkiezingsprogramma. Dit illustreert het dunne karakter van het document. Het MKB heeft opgemerkt dat deze nota in feite drie jaar geleden had moeten verschijnen. Dan had het een anker kunnen zijn voor andere nota s. Nu dreigt het een plan te worden dat wegloopt in de verkiezingen. Met de in deze Toekomstagenda geformuleerde doelen is de gezondheid van mensen niet gewaarborgd. En ook al worden deze doelen bereikt, de kwaliteit van natuur en milieu en de biodiversiteit in Nederland nemen nog steeds af. Hij bepleit een ambitieuzere agenda te formuleren met doelen tot In de paragraaf duurzame mobiliteit wordt openbaar vervoer geen enkele keer genoemd. Hij stelt dat een radicale breuk met de praktijk nodig is om het probleem beheersbaar te houden. Minister Peijs stelde onlangs dat er sprake is van gescheiden markten; automobilisten stappen nooit in de trein. Deelt de staatssecretaris die visie en zo ja, heeft hij zich daar dan bij neergelegd? De introductie van geluidsproductieplafonds zal er volgens de agenda voor moeten zorgen dat bewoners erop vooruit gaan. Het MNP echter stelt dat het leidt tot een hindertoename van wel 20%. Er vindt geen toetsing plaats bij nieuwe projecten en daardoor zullen minder geluidsmaatregelen getroffen worden. Wat is het standpunt van de staatssecretaris over de A6/A9 en alle discussies in de noordvleugel? Het betreft daar heel concreet duurzame mobiliteit. De staatssecretaris is in deze discussie erg onzichtbaar, maar zou een rol in het debat kunnen spelen. De motie-koopmans/de Krom voorzag in 100% duurzaam inkopen vanaf De formulering in de Toekomstagenda dat duurzaam inkopen een zwaarwegend argument zal zijn, doet geen recht aan die motie. Doordat Nederland maximaal de ruimte zoekt, wordt het allemaal veel te ingewikkeld gemaakt. Het zoeken van de grenzen leidt tot afkalvend draagvlak en afkalvende handhaving van milieugrenzen. Gestelde doelen moeten binnen de afgesproken grenzen worden gerealiseerd. Dit kabinet verdoezelt heel vaak de keuzes. Er wordt gedaan of het milieu erop vooruit gaat, terwijl in de praktijk sprake is van een verslechtering. De heer Van der Ham (D66) is vooral ingenomen met de kopgroepgedachte. Het soms voorop willen lopen moet volgens de staatssecretaris weer een Nederlandse waarde worden. In hoeverre wordt deze visie ook door andere bewindslieden gedragen? Nederland is een stadstaat en ook de rest van de wereld verstedelijkt. Vorig jaar woonde nog de helft van de wereldbevolking in steden en over enkele decennia zal tweederde deel van de totale bevolking in steden wonen. Dat heeft niet alleen enorme gevolgen voor het milieu, maar het biedt ook kansen. De stedelijke ontwikkeling en de stadse mentaliteit manifesteren zich steeds meer in het milieubeleid. In Amerika komen politici en bewoners van steden steeds meer in opstand tegen het conservatieve milieubeleid van de regering-bush. Dat is geruststellend en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 5

6 wereldwijd krijgen de meest interessante projecten rond milieu hun beslag in stedelijke gebieden. Rijke westerse landen leren van andere steden in de wereld omdat de problemen identiek zijn. Op die manier wordt enorme milieuwinst geboekt. Wanneer Nederland voorop gaat lopen, kunnen technologische ontwikkelingen op termijn te gelde gemaakt worden in de rest van de wereld. Bij grote bijeenkomsten van Europese leiders wordt eindeloos gediscussieerd over een gemeenschappelijk Europees energiebeleid. Het proces verloopt erg traag. Wat kan Nederland doen om, eventueel samen met een aantal andere West-Europese landen, de energietransitie te versnellen? Op het gebied van landbouw blijven kansen liggen in de Toekomstagenda. In de hele wereld kan een enorme ontwikkeling van de intensieve landbouw en veehouderij worden waargenomen. Dit is niet alleen om ethische redenen verwerpelijk, maar het heeft ook gevolgen voor de mest- en waterproblematiek. Nederland moet juist bij deze onderwerpen voorop lopen, veel sterker dan op dit moment het geval is en ondanks de sterke conservatieve landbouwlobby. Nederland heeft voldoende mogelijkheden. Daarbij valt onder meer te denken aan de groene kas en de ontwikkeling van de peri-urbane wetenschap. Dit kabinet is ten onrechte heel terughoudend als het gaat om het ter discussie stellen van de ineffectieve landbouwsubsidies binnen Europa. Hier ligt immers een grote kans om te verduurzamen. Hij vindt dat er te weinig daadkracht blijkt uit de notitie over verkeer en vervoer. Er worden geen elementaire vragen op tafel gelegd. Wanneer harde keuzes worden gemaakt voor een verstedelijkte omgeving, moet de echte discussie over verdichting van de woningbouw worden aangegaan. Bij een verdichting van woningbouw wordt het openbaar vervoer rendabeler en zijn minder wegen nodig. Dit heeft tevens positieve gevolgen voor de luchtkwaliteit. De Toekomstagenda is onvoldragen. Hij had verwacht dat de agenda voor uitwerking van plannen en eventuele tijdpaden zou dienen. Er worden echter alleen plannen aangekondigd. In het licht van de komende verkiezingen wil hij al dit najaar een voortgangsrapportage en een financiële onderbouwing ontvangen. Hij mist de rol van Nederland binnen het ecosysteem en het ecodebat dat internationaal wordt gevoerd. De door de VN gegeven analyse over de millenniumdoelstellingen is niet duidbaar vertaald in de Toekomstagenda. Over het stimuleren van biodiversiteit in ontwikkelingslanden wordt weinig gezegd. Hij betreurt het ten slotte dat de staatssecretaris niet vol inzet op duurzaam inkopen. De heer Rouvoet (ChristenUnie) is teleurgesteld over de Toekomstagenda Milieu als geheel. Hij verwachtte een concrete opsomming van dingen die gedaan moeten worden om de gestelde doelen te bereiken. In hoofdstuk 4 worden wel maatregelen aangekondigd, maar de concrete uitwerking ontbreekt. Er wordt steeds verwezen naar de voortgangsrapportage, die voor begin 2007 is aangekondigd. Hij wil dat de voortgangsrapportage, inclusief een meerjarige uitvoeringsagenda, op Prinsjesdag 2006 beschikbaar is. Het lijkt er nu op dat verantwoordelijkheden naar de volgende kabinetsperiode worden doorgeschoven. Volgens het MNP kunnen de maatregelen uit deze Toekomstagenda bijdragen aan het realiseren van de milieudoelen in 2010, mits zij voldoende geïnstrumenteerd en gefinancierd worden. Wil de Toekomstagenda waarde krijgen dan zal het kabinet snel met de instrumenten en de bijbehorende financiering moeten komen en moet er duidelijkheid komen bij de aanstaande begrotingsbehandeling van VROM. Instemming met de Toekomstagenda is afhankelijk van de manier waarop deze geconcretiseerd wordt. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 6

7 Bij het benoemen van aanvullende maatregelen wordt de milieubalans 2005 als referentie genomen. Inmiddels is de milieubalans 2006 uitgekomen. Welke impact heeft de nieuwste milieubalans op het aanvullende maatregelenpakket van deze Toekomstagenda?. Welke zekerheid levert de Toekomstagenda op met betrekking tot het halen van de gestelde milieudoelen 2010? Hoe verhoudt deze nota zich tot de Nota Mobiliteit en de Nota Ruimte? Hij vraagt een toelichting op de interdepartementale samenhang en coherentie. Ecosysteemdegradatie en biodiversiteitverlies behoren tot de belangrijkste mondiale milieuproblemen. Behoud van de mondiale biodiversiteit is één van de vier grote beleidsopgaven van dit kabinet. Het Millennium Ecosystem Assessment van de Verenigde Naties toont de urgentie van het probleem aan. In de Toekomstagenda staat dat biodiversiteit nog hoofdzakelijk in de probleemerkenningsfase zit. De staatssecretaris zou zich in de Toekomstagenda juist hebben moeten vastleggen op door Nederland eerder aangegane beloften over biodiversiteitverlies. Er dienen duidelijke doelstellingen en beleidsmaatregelen geformuleerd te worden. In de Toekomstagenda wordt niet gesproken over gekapt hout uit de regenwouden. Ook is geen beleid aangegeven hoe hiermee wordt omgegaan. Worden daarmee de concrete doelstellingen van eerder milieuplannen losgelaten? Theorie en praktijk staan bij het houtdossier in heel schril contrast met elkaar. In de Toekomstagenda hoort een doelstelling over houtimport en het stimuleren van het gebruik van duurzaam hout op de Nederlandse markt opgenomen te worden. Welk percentage hout op de Nederlandse markt moet wat de staatssecretaris betreft in 2010 met absolute zekerheid legaal zijn? Geldt het NMP4 nog steeds of komt er meer duidelijkheid over in de voortgangsrapportage? Waarom heeft de staatssecretaris gekozen voor de term «zwaarwegend criterium» en niet voor een verplichting in 2010 met betrekking tot duurzaamheid? De heer Rouvoet staat een verplichtend criterium voor. Waar komt de 50% voor decentrale overheden vandaan? Kan of moet dat niet hoger? Mevrouw Van Velzen (SP) stelt dat de Toekomstagenda milieu qua maatregelen en dekking niet de uitwerking is die zij had verwacht. Zij vraagt de staatssecretaris in te gaan op de door hem tijdens het debat over rentmeesterschap gedane toezeggingen over het integraal ketenbeheer, niet alleen ten aanzien van het Nederlands milieubeleid, maar ook ten aanzien van de impact die de Nederlandse consumptie heeft op andere landen. Het Millennium Ecosystem Assessment wordt omarmd, maar het enige concrete nieuwe buiten het bestaande beleid om is de opmerking dat er een kans ligt bij het bedrijfsleven. Den Haag is alleen niet in staat de mondiale ecosystemen te redden, maar de politiek moet wel duidelijk een richting aangeven door criteria en begrenzingen vast te stellen en financiële prikkels in te bouwen. Marktwerking en een heel progressief milieubeleid gaan niet samen. Hoe denkt de staatssecretaris het milieu als kans voor het bedrijfsleven te concretiseren? Uit gesprekken met betrokken boeren blijkt dat er niet alleen problemen zijn met vernietiging van regenwouden, milieu-impact van bestrijdingsmiddelen en monocultuur, maar ook een probleem ten aanzien van mensenrechten. Licht het sojadossier, in navolging van het dossier over palmolie, door. Stel criteria op en betrek het bedrijfsleven erbij. Wat in Nederland te koop is, zou een keus moeten zijn tussen een goed product en een beter of misschien wel het beste product als het gaat om milieu en sociale impact. In NMP3 is besloten milieuschadelijke subsidies te onderzoeken en te minimaliseren. Een interessante studie van de Erasmus Universiteit levert een lijst met de 52 meest milieuschadelijke subsidies op. Kan de staatsse- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 7

8 cretaris een top 10 van schadelijke milieusubsidies opstellen, die in internationaal, Europees of Nederlands verband aangepakt kunnen worden? Hiermee kan wellicht ook een impuls worden gegeven aan verbetering van het draagvlak bij de burgers. Antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris hoopt oprecht dat de Kamer de in het NMP4 geformuleerde doelen voor de lange termijn niet ter discussie stelt. Het streven is om de doelen te halen tenzij het niet kan. Op dat moment zal hij daarover open en eerlijk met de Kamer communiceren. De Toekomstagenda Milieu is een aanvulling, die is ingegeven door het feit dat bepaalde zaken in de knel gekomen zijn als gevolg van bezuinigingen tijdens Balkenende I. In 2002/2003 is gemeld dat er geld te weinig was voor geluid- en bodemsanering en dat de natuurdoelstelling in de knel kwam. Omdat het MNP aangaf dat dit laatste punt schadelijk was, is dit tijdens Balkenende II hersteld. De Toekomstagenda Milieu moet bezien worden in samenhang met de Europese en mondiale milieuagenda, die naar de Kamer gestuurd zijn. De Toekomstagenda is geen visienota en ook geen operationele nota. De analyse geeft aan, dat het klassieke milieubeleid manier vastloopt. De Toekomstagenda bevat een groot aantal voorgenomen maatregelen om ervoor te zorgen dat het milieubeleid weer vlot getrokken wordt. Het is een programma van activiteiten die ondernomen worden. In een later stadium volgt een complete uitwerking op onderdelen, inclusief plichtstelling en financiering. Over de invoering van biobrandstoffen is de Kamer al geïnformeerd en op 6 juli 2006 bespreekt het kabinet een voorstel over duurzaam inkopen. Hij ziet niet in wat er fout is aan deze werkwijze. Het zou pas fout gaan op het moment dat deze nota niet geïnstrumenteerd wordt en men er niet in slaagt de voorgenomen acties in concrete voorstellen om te zetten. De staatssecretaris zegt toe de aanvankelijk voor februari 2007 geplande bespreking van een voortgangsrapportage te zullen vervroegen teneinde voor de behandeling van de begroting van VROM een actueel beeld te geven over hoe een en ander financieel en inhoudelijk in elkaar steekt. Hij erkent dat de nota een hybride karakter heeft. Er moet een weg gevonden worden om het vastgelopen milieubeleid in de toekomst los te trekken. Op basis van internationale afspraken en omwille van de gezondheid en het milieu in Nederland moet geprobeerd worden de afgesproken doelstellingen te realiseren. Een transitie naar een nieuw milieubeleid is absoluut noodzakelijk, maar vergt heel veel inspanning op een breed terrein en is niet op korte termijn te realiseren. Hierbij spelen de verschuiving naar Europees denken, de daarbij behorende ontwikkeling van nieuwe instrumenten en het vergroten van de betrokkenheid van de burger bij het milieubeleid een rol. Een transitieperiode kan wel twintig tot dertig jaar in beslag nemen. Bij de beoordeling van zaken waaraan gewerkt wordt moet niet alleen gekeken worden naar een herpositionering van het milieubeleid, maar moet ook verdisconteerd worden welke doelen intussen bereikt worden. De onlangs door het parlement aanvaarde Nota Mobiliteit en Nota Ruimte mogen in de Toekomstagenda Milieu niet opnieuw ter discussie gesteld worden. Hij verwacht dat de plannen gerealiseerd kunnen worden op grond van bestaand beleid en met financiële middelen binnen de begroting en het Fonds Economische Structuurversterking (FES). Bij de normale begrotingsbehandeling moet onderscheid gemaakt worden tussen geld dat nodig is om deze agenda te kunnen uitvoeren en het opstellen van projecten die inhoud geven aan het geschetste beleid en geld dat nodig is voor maatregelen om de NMP-doelen te halen. Voor het uitvoeren van de Toekomstagenda zijn enkele tientallen miljoenen euro s nodig en de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 8

9 verwachting is dat dit geld in het kader van Prinsjesdag beschikbaar komt. Hiermee kunnen alle activiteiten daadwerkelijk projectmatig aangepakt worden, inclusief het vergroten van betrokkenheid van burgers. Voor het halen van NMP-doelen is niet altijd geld van de overheid nodig. De kosten kunnen ook elders in de samenleving worden gedragen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de emissieplafonds (NEC-richtlijn). Om aan het aangescherpte beleid te kunnen voldoen, zal het bedrijfsleven moeten investeren. Het kabinet zal extra middelen ter beschikking stellen om te bewerkstelligen dat Joint Implementation (JI) en Clean Development Mechanism (CDM) gerealiseerd worden. De discussie over de waterkwaliteit en de daarvoor benodigde middelen wordt gevoerd naar aanleiding van de decemberbrief van de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat en komt niet bij de Toekomstagenda aan bod. Met betrekking tot de luchtkwaliteit komt er in augustus een discussie over de inzet van FES-middelen. Op Prinsjesdag wordt de uitkomst daarvan gepresenteerd en wordt duidelijk welke middelen zijn gereserveerd. In alle gevallen betreft het extra geld bovenop de bestaande begroting van VROM. Ten aanzien van de verdroging zal de doelstelling niet gehaald worden. Pas aan het eind van dit jaar wordt duidelijk welke bedragen nodig zijn voor een integrale aanpak met LNV. Voor de bodemsanering is een claim op de FES-gelden nodig om een aantal aanvullende maatregelen te realiseren. Er zijn ook dossiers waarbij de huidige afweging niet leidt tot het compleet reserveren van geld, omdat de bedragen te omvangrijk zijn. Op het gebied van geluid zijn bijvoorbeeld substantiële bedragen nodig en hij verwacht niet dat die met bestaande FES-gelden ingevuld kunnen worden. Indien gezamenlijke oplossingen mogelijk zijn, kan ook binnen de budgetten van andere ministeries ruimte gecreëerd worden. Het hoeft niet altijd meer te zijn, soms kan innovatief en efficiënt werken ook tot het gewenste resultaat leiden. De staatssecretaris zal de Kamer ten behoeve van de begroting een actuele stand van zaken over de uitwerking van de deelnota s en notities verstrekken, alsmede een financiële verantwoording. Het «inputdenken» tiert welig in politieke circuits. Dat dit niet altijd nodig is blijkt op pagina 58, waar wordt aangegeven dat met wijzigingen van het huidige beleid een efficiencyslag gemaakt kan worden. Dit levert de samenleving in Nederland een kostenreductie op van 1,6 mld. per jaar. De Toekomstagenda bevat extra zaken ten aanzien van milieubeleid. De (internationale) plannen en activiteiten, die al zijn opgepakt, ontbreken. De opgaven in internationaal verband zijn niet gering. Nederland heeft bijna een luxe probleem in vergelijking met het mondiale probleem. Er wordt hard gewerkt, maar het proces verloopt moeizaam. Als voorbeeld noemt hij Asian Pacific Partnership, een initiatief naast Kyoto om belangrijke spelers op het gebied van klimaat (China, Japan, India) bij elkaar te brengen. Binnenkort neemt hij deel aan een overleg dat door Zuid-Afrika is geïnitieerd en waarvoor ministers van milieu en financiën van alle grote landen en Nederland zijn uitgenodigd. Doel is om te bezien of het Kyotoproces vlot kan worden getrokken. Onder Fins voorzitterschap wordt in kleine kring gesproken over wat Europa wil realiseren. Geprobeerd wordt de onderlinge concurrentie, die nu in het emissiehandelssysteem zit, de kop in te drukken. Daarnaast wordt nagedacht over de manier waarop het emissiehandelssysteem robuust gemaakt kan worden om zo vertrouwen te creëren bij het bedrijfsleven. In het verband van Interdepartementaal Beleidsonderzoek (het IBO-spoor) wordt gekeken hoe klimaatbeleid sterker verinnerlijkt kan worden in het totaalbeleid van Nederland. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 9

10 Biodiversiteit is samen met klimaat één van de grootste problemen waar op mondiaal niveau nauwelijks vorderingen worden gemaakt. In dit dossier houden ontwikkelingslanden en industrielanden elkaar gevangen en ondertussen gaat de ontbossing gewoon door. Hij is buitengewoon teleurgesteld over het feit dat ondanks alle inspanningen van Nederland en Europa de in Johannesburg afgesproken doelstelling voor 2010 niet gehaald zal worden. Nederland neemt waar mogelijk zijn eigen verantwoordelijkheid, los van de complicerende internationale context. In Europees verband wordt geprobeerd langs juridische weg en op basis van gemaakte afspraken te bewerkstelligen dat de illegale houtkap teruggebracht wordt. Begin juli 2007 krijgt de Kamer informatie over de wijze waarop de overheid als gebruiker duurzaamheid in brede zin denkt in te vullen en hoe duurzaamheid bij de Nederlandse consument gestimuleerd wordt. De staatssecretaris zal zorgen dat in de voortgangsrapportage exact wordt aangegeven welk percentage duurzaam hout in Nederland bereikt is en wat nog nodig is. Milieubeleid beïnvloedt veel beleid in andere sectoren. Er wordt in de luwte interdepartementaal gewerkt en bij de uiteindelijke besluitvorming worden alle facetten meegewogen. Dat geldt ook voor de kwestie A6/A9. Conform de over de taakverdeling gemaakte afspraak is hij als coördinerend bewindspersoon duurzaamheid niet aanwezig bij bestuurlijk overleg met de regio. Met betrekking tot het verduurzamen van de ketens wordt gepoogd helder in beeld te krijgen wat de impact is van het menselijk handelen op de biodiversiteit. In de nota is de ecobalans opgevoerd en op pagina 67 staat waar men aan gaat werken. Hopelijk levert het instrument ook een bijdrage voor bedrijven en personen, zodat een eigen handelingsperspectief wordt geboden voor hun aankoopgedrag. Er komt een voorstel voor aanpassing van milieu- en natuureducatiebeleid. Er zal meer doelgroepgewijs gewerkt worden en er zal meer inzicht verschaft moeten worden in aanwezige samenhang. In de voortgangsrapportage wordt hierop nader ingegaan. In september 2005 is aangegeven dat duurzaamheidsverkenningen uitgevoerd zullen worden. Hierbij wordt gekeken naar de impact vanuit het brede duurzaamheidsbegrip, dus niet alleen vanuit milieu maar ook vanuit sociale en economische omstandigheden. Hij voelt niets voor een ad-hocbenadering, zoals bijvoorbeeld bij het sojadossier. Nederland is een stadstaat met een klein oppervlak en een grote milieudruk. Dit vereist specifieke activiteiten en wanneer daarin geïnvesteerd wordt, kan Nederland in Europa een koplopersrol vervullen bij de oplossing van weerbarstige milieuproblemen. Het kabinet heeft vergaande ambities op het gebied van milieu in relatie met economie. De task force energie geeft aan dat Nederland koploper moet zijn op dat terrein. Kennis en kunde op een aantal terreinen moeten ook aangewend worden ten behoeve van de economie. De verplichting ten aanzien van biobrandstof betrof een nieuwe markt en daardoor was dit vrij gemakkelijk door te voeren. In de bestaande complexe situatie rond de subsidiëring van duurzame energie, met veel bestaand beleid en veel bestaande belangen, is dat veel lastiger. Uiteindelijk is gekozen voor subsidie in het kader van de Milieukwaliteit Elektriciteitsproductie (MEP). Het MEP-subsidiesysteem kan na twee jaar niet worden afgeschaft. Ontwikkeling van andere instrumenten voor de lange termijn is wenselijk. Wanneer alles bijvoorbeeld op kostprijsverlaging gezet wordt, komt de markt vanzelf. Afhankelijk van de situatie is een stimulerend of normstellend beleid nodig. In de voortgangsrapportage zal expliciet aangegeven worden waar harde taakstellingen en harde, afrekenbare regelgeving gelden. De beoordeling van het MNP is een reactie op de vraagstelling van het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 10

11 kabinet. Het heeft het voornemen beoordeeld en op een milieubalans wordt het resultaat berekend. Problemen worden niet doorgeschoven naar een volgend kabinet. Integendeel, een deel van wat nu op ambtelijk en bestuurlijk niveau bedacht wordt, is een investering in de toekomst. Het volgende kabinet kan terugvallen op heldere lijnen, die kunnen worden gecombineerd met de eigen programmatische inbreng. Het is goed om de in de multiciteria-analyse en de MKBA opgedane kennis te introduceren in het milieu. Hij betreurt het als de in het maatschappelijk debat geformuleerde ambities als werkelijkheid worden beschouwd en dat elke verwijzing naar maatschappelijke kosten en baten en uitvoerbaarheid wordt gezien als afbreuk aan ambitie. Voor uitleg over de complexe milieubalans verwijst hij naar de brief die aanstaande donderdag behandeld wordt. Toezeggingen De Kamer wordt voor en ten behoeve van de begrotingsbehandeling VROM geïnformeerd over de inhoudelijke en financiële voortgangen en stand van zaken van de Toekomstagenda Milieu. Hierbij komt beleid ten aanzien van duurzaam hout ook aan de orde. De Kamer wordt na 6 juli 2006 geïnformeerd over de uitvoering van de motie Koopmans/De Krom inzake duurzaam inkopen. De voorzitter van de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Buijs De voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schreijer-Pierik De griffier van de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Van der Leeden Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 11