Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Handhaving milieuwetgeving Nr. 79 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 26 juni 2003 De vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer 1 heeft een aantal vragen voorgelegd aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over zijn brief inzake de explosie bij DSM te Geleen (22 343, nr. 77). De staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer heeft deze vragen beantwoord bij brief van 25 juni Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt. De voorzitter van commissie, Buijs De griffier van de commissie, Van der Leeden 1 Samenstelling: Leden: Duivesteijn (PvdA), Hofstra (VVD), Buijs (CDA), voorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), Van Gent (GL), Geluk (VVD), Örgü (VVD), Dijsselbloem (PvdA), ondervoorzitter, Snijder- Hazelhoff (VVD), Depla (PvdA), Van Oerle-van der Horst (CDA), Van As (LPF), Van den Brink (LPF), Van Bochove (CDA), De Ruiter (SP), Duyvendak (GL), Huizinga-Heringa (CU), Koopmans (CDA), Spies (CDA), Van Lith (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Timmer (PvdA), De Krom (VVD), Verdaas (PvdA), Kruijsen (PvdA), Samsom (PvdA). Plv. leden: Crone (PvdA), Dezentjé Hamming- Bluemink (VVD), Mastwijk (CDA), Ormel (CDA), Van den Brand (GL), Luchtenveld (VVD), Oplaat (VVD), Boelhouwer (PvdA), Schippers (VVD), Dubbelboer (PvdA), Meijer (CDA), Kraneveldt (LPF), Varela (LPF), Ten Hoopen (CDA), Vergeer-Mudde (SP), Vos (GL), Van der Staaij (SGP), Vietsch (CDA), Sterk (CDA), Haverkamp (CDA), Giskes (D66), Gerkens (SP), Verbeet (PvdA), Balemans (VVD), Waalkens (PvdA), Van Heteren (PvdA), Wolfsen (PvdA). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2003 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 1

2 1 Hoewel de externe veiligheid bij dit ongeval niet in het geding lijkt te zijn, gaan de leden van de commissie ervan uit dat u niet voor niets vermeldt dat per brief van 23 oktober 2002 de Kamer is geïnformeerd over uw zorg t.a.v. de kwaliteit van het veiligheidsbeheer bij DSM, en dat u de Voorzitter van de Raad van bestuur van DSM hier een dag later ook schriftelijk van in kennis heeft gesteld. Een rapportage hierover van DSM zou inmiddels in voorbereiding zijn. Kunt u aangeven waarom dit zo lang heeft moeten duren? In mijn brief van 24 oktober 2002, kenmerk VI/Z 5900/DaH/JM, die u in afschrift als bijlage bij mijn brief aan u van 23 oktober 2002 hebt ontvangen, heb ik DSM gevraagd aan te geven hoe het veiligheidsbeheer op de locatie wordt gewaarborgd. In die brief is DSM verzocht binnen twee maanden met een reactie te komen. Daarnaast heb ik DSM in voornoemde brief gevraagd aan te geven hoe het bedrijf denkt om te gaan met de aanbevelingen die het bureau Acona heeft opgesteld naar aanleiding van zijn onderzoek naar de veiligheid van de ACN-fabrieken van DSM. DSM heeft de aanpak van deze aanbevelingen in een brief van 19 maart 2003, kenmerk , (bijlage 1) aan de regionaal inspecteur van de VROM-Inspectie Regio Zuid (hierna: regionaal inspecteur) verwoord. In zijn reactie van 1 mei 2003 (bijlage 2) heeft de regionaal inspecteur laten weten deze aanpak adequaat te vinden. De provincie Limburg zal toezien op de afwikkeling hiervan. Daarmee is de vraag aangaande de aanbevelingen van Acona naar mijn oordeel in voldoende mate door DSM beantwoord. Overigens merk ik in dit verband op dat de gezamenlijke eerstelijnstoezichthouders, de Arbeidsinspectie en de Provincie Limburg, alsmede de Gemeente Sittard-Geleen via de brandweer, het installatieveiligheidsrapport (IVR) van de Melamine-fabriek toetsen en de voorzieningen door DSM laten uitvoeren, die op grond van het IVR noodzakelijk blijken. De VROM-Inspectie Regio Zuid (hierna: VI/Z) stelt zich hierover actief op de hoogte. Naar aanleiding van mijn vraag naar het veiligheidsbeheer, hebben DSM en VI/Z achtereenvolgens de volgende acties ondernomen: DSM heeft in eerste instantie met een tweetal brieven van 4 en 25 november 2002 gereageerd. In die reacties is in algemene en beknopte termen gereageerd op het door mij aangegeven punt van zorg. Voor de regionaal inspecteur waren deze brieven aanleiding om op 11 december 2002 een gesprek te voeren met een vertegenwoordiger van de Raad van Bestuur van DSM. Tijdens dat gesprek gaf DSM aan zich niet in de vraagstelling te herkennen, maar zich desalniettemin te zullen beraden op een meer adequate reactie. De hierna volgende discussie tussen DSM en VI/Z leidde tot een notitie, gedateerd 24 januari 2003, waarin is aangegeven welke elementen in de rapportage van DSM over het veiligheidsbeheer opgenomen dienen te worden. Deze notitie is als bijlage 3 bijgevoegd. DSM heeft vervolgens op 31 maart 2003 een conceptrapportage ingediend. Naar het oordeel van VI/Z gaf deze rapportage een beperkt inzicht in de kwaliteit van het veiligheidsbeheer en was die onvoldoende om mijn zorg op dit punt weg te nemen. In verband met het ongeval op 1 april 2003 vond op 12 juni 2003 (zie ook het antwoord op vraag 6) een ontmoeting plaats tussen VI/Z en DSM, waarbij eerstgenoemde zijn opvattingen nader heeft toegelicht. Tijdens dat gesprek heeft DSM meegedeeld binnen enkele dagen met een reactie te zullen komen. Zie het antwoord op vraag 2. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 2

3 2 Zijn er in het onderhoud met de Voorzitter van de Raad van Bestuur van DSM en het nader overleg met de regionaal inspecteur van VROM van Regio Zuid termen en termijnen gesteld waaraan DSM zou moeten voldoen en zo ja, waaruit bestonden die dan? De regionaal inspecteur heeft aanvankelijk geen termijn gesteld waarop hij de rapportage over het veiligheidsbeheer verwacht, maar hij heeft primair ingezet op de totstandkoming van een adequate reactie van DSM op mijn zorgpunt. Kwaliteit had daarbij voorrang op snelheid. De termen zijn neergelegd in eerder genoemde notitie van 24 januari Op 17 juni 2003 heeft DSM aangegeven bereid te zijn, in aanvulling op het leveren van een verbeterde rapportage, een onafhankelijk extern bureau opdracht te geven om een audit uit te voeren naar de kwaliteit en de werking van het veiligheidsbeheersysteem op de gehele locatie. De regionaal inspecteur is thans in overleg met DSM om hierover nauwkeurige afspraken te maken. Ik heb de vaste commissie voor VROM hierover bericht in het Algemeen Overleg Milieuhandhaving van 18 juni Het is enigszins onbevredigend dat 10 dagen na het ongeval nog geen enkele gegevens beschikbaar worden gesteld vanuit het «uitgebreid technisch en tactisch onderzoek» dat, zoals blijkt uit uw brief, onmiddellijk na het ongeval is gestart. Wat compliceert dit onderzoek en op welke termijn kunt u wel conclusies trekken? Het Openbaar Ministerie te Maastricht heeft op de dag van het ongeval onmiddellijk een oriënterend strafrechtelijk onderzoek ingesteld. Het onderzoeksteam, onder leiding van de Milieuofficier van Justitie te Maastricht, bestaat uit opsporingsambtenaren van de Politie Limburg-Zuid en uit buitengewone opsporingsambtenaren van de Arbeidsinspectie en het Nederlands Forensisch Instituut. Onderzoeken naar ongevallen als de onderhavige, waarbij technisch ingewikkelde installaties zijn gemoeid, vergen de nodige tijd. Relevante informatie m.b.t. procedures, logboeken, organisatieschema s is door DSM desgevraagd verstrekt. Het Openbaar Ministerie zal te zijner tijd de uitkomsten van zijn strafrechtelijk onderzoek beoordelen en naar aanleiding van de resultaten van zijn onderzoek beslissen of tot vervolging van rechtspersonen en/of natuurlijke personen wordt overgegaan. Een tijdsplanning kan nog niet worden gegeven. 4 Door welke instantie(s) zal de «trendbreuk» worden onderzocht? Wanneer kan de betreffende rapportage tegemoet worden gezien, en wat zal vervolgens nog door de nieuwe Raad voor Veiligheidsonderzoek moeten worden onderzocht? Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voert een analyse uit van de incidenten die zich de afgelopen periode hebben voorgedaan. Deze analyse zal in het najaar afgerond zijn. De beleidsmatige en toezichtconsequenties van deze analyse zullen op hun merites worden beoordeeld. Afhankelijk daarvan zal de problematiek aan de Raad voor Veiligheidsonderzoek worden voorgelegd. Mocht vervolgens blijken dat er sprake is van (systematische) overtreding van de milieuregels en de eerstelijnsinstanties blijven in gebreke dan zal de VROM-Inspectie dit vanuit haar verantwoordelijkheid oppakken. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 3

4 5 Er wordt gesproken over diverse onderzoeken door uiteenlopende instanties met betrekking tot de veiligheid bij bedrijven in de regio Rijnmond: wie zorgt voor de coördinatie van deze onderzoeken en welk departement is eindverantwoordelijk? De meeste incidenten in de afgelopen periode hebben geen effecten buiten het bedrijfsterrein gehad. Het Ministerie van SZW is verantwoordelijk voor het toezicht op het gebied van de arbeidsveiligheid. Het Ministerie van VROM is verantwoordelijk voor de bescherming van omwonenden en het milieu. Onderzoeken van incidenten, die met name van invloed zijn geweest op de arbeidsveiligheid, staan onder verantwoordelijkheid van de Arbeidsinspectie van het Ministerie van SZW. Tussen de Arbeidsinspectie en de toezichthouders ex Wet milieubeheer (provincie en gemeenten) vindt intensieve afstemming plaats. De VROM-Inspectie Regio Zuid-West houdt zich actief op de hoogte van deze onderzoeken. 6 Wanneer zal de algemene rapportage van DSM over de kwaliteit van het veiligheidsbeheer zijn afgerond, en welke veiligheidsaspecten zullen hierbij aan de orde komen? Voor wat betreft de door VI/Z gewenste inhoud van de rapportage verwijs ik naar de antwoorden op de vragen 1 en 2. In dit verband wil ik wijzen op de door DSM openbaar gemaakte samenvattende rapportage d.d. 4 juni 2003 over het eigen onderzoek van DSM naar de toedracht van het ongeval op 1 april Het bedrijf is op grond van de Wet milieubeheer gehouden over elk ongewoon voorval aan het bevoegd gezag te rapporteren. Op grond van de rapportage, die als bijlage 4 is bijgevoegd, kan worden geconstateerd dat: a) het ongeval heeft kunnen plaatsvinden door tekortkomingen bij het handelen op verschillende niveaus binnen de organisatie van DSM Melamine BV; b) werkinstructies voor in en uit bedrijf nemen van de oven onjuistheden en onduidelijkheden bevatten; c) werkinstructies onvoldoende zijn nageleefd; d) niet voldoende strikt werd toegezien op naleving van werkinstructies; e) eenmaal eerder op vergelijkbare wijze van de voorgeschreven procedure is afgeweken. De samenvatting geeft hierbij niet aan of deze handelwijze is geëvalueerd. Bij conclusie a, de slotconclusie van de samenvattende rapportage, plaatst VI/Z de kanttekening dat bedoelde rapportage onvoldoende concrete handvatten biedt om te concluderen dat bedoelde tekortkomingen zich beperken tot de organisatie van de Melamine-fabriek. De bevindingen van DSM onderstrepen naar mijn mening dan ook mijn zorgpunt ten aanzien van het veiligheidsbeheer van de locatie Geleen. 7 Wat is de rol van DSM bij het onderzoek onder leiding van het openbaar ministerie te Maastricht? In het kader van het strafrechtelijk onderzoek onder leiding van het Openbaar Ministerie te Maastricht heeft DSM desgevraagd informatie verstrekt. De bij DSM werkzame, direct en indirect betrokkenen zijn of zullen worden gehoord. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 4

5 8 Zijn in het kader van het onderzoek onder leiding van het openbaar ministerie de relevante gegevens met betrekking tot het functioneren van en onderhoud aan de installatie veilig gesteld, zowel bij DSM, als bij betrokken aannemers? Ja. Zie tevens het antwoord op vraag 3. 9 Is er een volledig overzicht opgesteld van alle betrokken personeelsleden en leidinggevenden bij DSM en aannemers? Op grond van welke criteria worden personen gehoord? Ja. Alle direct en indirect betrokkenen bij het ongeval zijn of worden door het strafrechtelijk onderzoeksteam gehoord, waarbij een aantal personen de cautie is of wordt gegeven. 10 Wordt overwogen om een openbare hoorzitting te houden over het ongeluk, zoals bijvoorbeeld in Engeland gebruikelijk is? 1 Zo nee, waarom niet? Het strafrecht voorziet niet in het houden van een dergelijke openbare hoorzitting. Indien het onderzoek leidt tot een strafzaak, dan zal de behandeling van de zaak ter terechtzitting in het openbaar plaatsvinden. Met betrekking tot het bestuurlijk onderzoek (zie antwoord op vraag 14) zal ik de drie betrokken bevoegde instanties, te weten de Arbeidsinspectie, de provincie Limburg en de gemeente Sittard-Geleen, in overweging geven om een openbare presentatie te houden over de onderzoeksrapportage. 11 Zijn met DSM afspraken gemaakt over vertrouwelijkheid van de, in het kader van het onderzoek ter beschikking gestelde informatie? Zo ja, welke? Antwoord op vraag 11 Ja. In het kader van het strafrechtelijk onderzoek zijn daarover afspraken gemaakt. Nu het onderzoek nog niet is afgerond kunnen daarover geen nadere mededelingen worden gedaan. De rapportage van het bestuurlijk onderzoek is na vaststelling door de bevoegde instanties openbaar. 12 Kunt u verzekeren dat nabestaanden, collega s en andere geïnteresseerden kunnen nagaan of het ingestelde onderzoek deugdelijk is geweest? Met betrekking tot het strafrechtelijke onderzoek zullen de nabestaanden actief worden geïnformeerd. Met betrekking tot het bestuurlijke onderzoek verwijs ik naar de antwoorden op de vragen 10 en Ter illustratie wordt verwezen naar de publicatie: «The Flixborough disaster; Report of the Court of Inquiry», Her Majesty s Stationery Office, department of employment, Londen, 11 april Op welke termijn zal het openbaar ministerie rapporteren? Wordt het rapport met alle eventuele bijlagen openbaar gemaakt? Het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat het Openbaar Ministerie bestuurlijk zal rapporteren, temeer nu de samenwerkende toezichthou- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 5

6 dende overheden (Arbeidsinspectie, provincie Limburg en gemeente Sittard-Geleen) zelfstandig, mede gevoed met bepaalde gegevens uit het strafrechtelijk onderzoek die binnen de kaders van de Wet Bescherming Persoonsgegevens aan diverse instanties ter beschikking kunnen worden gesteld een bestuurlijk onderzoek doen en de resultaten daarvan wereldkundig zullen maken. 14 Zijn er aanwijzingen dat vooral de interne veiligheidsvoorwaarden (bijvoorbeeld onvolledige training en voorlichting personeel) bij het ongeval een rol kunnen hebben gespeeld? Waren de onderhoudswerkers voldoende op de hoogte van alle interne handelingsvoorschriften? In de samenvattende rapportage van DSM over het eigen onderzoek komen de genoemde aspecten impliciet aan de orde. Deze rapportage wijst erop dat de interne veiligheidsvoorwaarden inderdaad een rol hebben gespeeld bij de toedracht van het ongeval. Interne veiligheidsvoorwaarden als opleiding en instructie maken onderdeel uit van de Arbeidsomstandighedenwetgeving en worden in het onderzoek door de Arbeidsinspectie expliciet meegenomen. Dit onderzoek maakt deel uit van het bestuurlijk onderzoek dat door de gezamenlijke toezichthoudende instanties, te weten de Arbeidsinspectie, de provincie Limburg en de gemeente Sittard-Geleen wordt uitgevoerd om vast te stellen welke technische of organisatorische voorzieningen noodzakelijk zijn om herhaling van dergelijke incidenten te voorkomen. Het onderzoek vindt plaats los van het eigen onderzoek van DSM en het strafrechtelijk onderzoek. Aspecten van instructie aan eigen dan wel ingehuurd personeel zijn onderdeel van het veiligheidsbeheer en zullen dan ook aan de orde dienen te komen in meer genoemde rapportage over het veiligheidsbeheer voor de gehele locatie. VI/Z is bij de opzet van het bestuurlijk onderzoek betrokken, enerzijds opdat haar onderzoeksvragen bij het onderzoek worden meegenomen, anderzijds omdat in haar opdracht het Centrum voor Externe Veiligheid (CEV) van het RIVM de kwaliteit van de onderzoeksopzet en van het eindresultaat toetst. De regionaal inspecteur zal aan het einde van het bestuurlijke onderzoekstraject op basis van de dan beschikbare informatie als tweedelijnstoezichthouder een onafhankelijk oordeel over de taakuitoefening van de provincie en de gemeente in verband met het ongeval bij de Melaminefabriek geven. 15 Zou de opmerkelijke toename van het aantal ernstige ongevallen in Nederland iets te maken kunnen hebben met de veroudering van installaties of het inzetten van ondeskundig personeel? Aangezien de analyse van de ernstige incidenten van het afgelopen jaar nog niet is afgerond, is het niet mogelijk in dit stadium al een uitspraak te doen over mogelijke onderliggende oorzaken. Zie in deze ook het antwoord op vraag 4. 1 Ter inzage gelegd bij het Centraal Informatiepunt Tweede Kamer. Bijlagen: 1 1. Brief van DSM d.d. 19 maart 2003, kenmerk , inzake Realisatie aanbevelingen Acona rapport 2. Brief van de plv. regionaal inspecteur, 1 mei 2003, kenmerk VI/Z9968/ JS/JM, inzake Aanbevelingen Acona 3. Notitie van de VI/Z d.d. 24 januari 2003 inzake de rapportage over het veiligheidsbeheer van DSM Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 6

7 4. DSM Press release d.d. 4 juni 2003 inzake het onderzoek naar oorzaken van de explosie in de Melamine-fabriek van DSM op 1 april Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 79 7