Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars

Transcriptie

1 Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Jaarverslag

2 Verslag van het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars over het verslagjaar november november 2010 Inhoud 1 Inleiding 1.1 Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Geplande onderzoeksprojecten volgens het Beleidsplan KHZ Huisvesting en medewerkers 2 Doelstellingen voor Jaar 2, Onderzoek 3.1 Het project Ziektekostenverzekering en civil society 3.2 De onderzoekslijnen De rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel en Insuring against high medical risks from an international historical and social political perspective 3.3 Het witness seminar Staat, zorg en markt in een vierluik 3.4 Public involvement 4 Onderwijs 5 Publiciteit 5.1 Publicitaire activiteiten 5.2 Het Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid 6 Dienstverlening 6.1 De website 7 Tot slot Bijlage 1 Inleiding Het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars werd op 1 maart 2002 opgericht door de Stichting Historie Ziekenfondswezen, HiZ, en de afdeling Metamedica van het Vrije Universiteit medisch centrum, VUmc. Dit initiatief werd mogelijk gemaakt doordat het Innovatiefonds Zorgverzekeraars en Zorgverzekeraars Nederland voor vijf jaar subsidie verleenden. Het Kenniscentrum, KHZ, kreeg tot doel de kennis over het ontstaan en de ontwikkeling van de zorgverzekeraars in de Nederlandse samenleving te vergroten, bestaande kennisbronnen te behouden en bij te dragen aan de ontwikkeling van het Nederlandse zorgverzekeringsbestel door het verrichten van kwalitatief wetenschappelijk onderzoek. Het KHZ is ondergebracht bij de afdeling Metamedica onder supervisie van prof.dr. E.S. Houwaart. Dr. K.P. Companje werd aangesteld als universitair docent voor beheer, onderzoek en onderwijs. De Stichting Historie Ziekenfondswezen en de afdeling Metamedica vroegen in 2006 voor de tweede vijfjaarsperiode opnieuw subsidie aan. Om het draagvlak van het KHZ te verbreden werd beroep gedaan op financiering door de oude partners Zorgverzekeraars Nederland en het Innovatiefonds Zorgverzekeraars en een nieuwe partner: het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Alle partijen stemden in met het Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Op 1 november 2007 kon door de financiering door ZN, het Innovatiefonds en het Ministerie van VWS worden gestart met de tweede tranche van het Kenniscentrum. 1.1 Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Volgens het Beleidsplan betreffen de activiteiten van het Kenniscentrum: Het uitvoeren en bevorderen van onderzoek naar de geschiedenis van verzekering van zorg als snijvlak van gezondheidszorg, sociale verzekering en verzorgingsstaat in nationaal en internationaal perspectief Verbreiding van kennis over het stelsel van zorg en zekerheid door het verzorgen van publicaties, het geven van lezingen en presentaties en het verschaffen van informatie Het verzorgen van onderwijs 1

3 Het versterken van het Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering gezondheidszorg door verbreding van het acquisitiebeleid en verbetering van de kwaliteit van informatieverstrekking voor wetenschap en publiek 1.2 Geplande onderzoeksprojecten volgens het Beleidsplan KHZ Bij het werk aan de studie Tussen volksverzekering en vrije markt. Verzekering van zorg op het snijvlak van sociale verzekering en gezondheidszorg is de behoefte aan drie vervolgende onderzoekslijnen gebleken. Het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland en het Innovatiefonds hebben mede op grond van deze geplande onderzoeksprojecten financiering voor het Kenniscentrum verleend. Het zijn: Ziektekostenverzekeringen en civil society De private ziektekostenverzekeringen voorzagen tot 2006 voor een derde van de Nederlandse be-volking in de risico s van ziekte en lichamelijk gebrek. Deze verzekeringen hadden door hun bete-kenis voor solidariteit en gezondheid hun plaats in de samenleving. In dit onderzoek zal worden ingegaan op de spanning tussen economische doelstelling en solidari-teit rond ziekte en gezondheid en de gevolgen van deze spanning voor de verschillende verzeke-raars, geplaatst in het kader van de civil society. Dit onderzoek is gepland als AIO-project en zal worden uitgevoerd door de historicus drs. R.A.A. Vonk. o De rol van de verzekerde bij de beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel. Hervorming van het bestel van zorg en verzekering door marktwerking met samenhangende wet- en regelgeving heeft ingrijpende gevolgen voor de positie van de burger als verzekerde/patiënt. De burger is als stakeholder in de markt van zorg en sociale zekerheid niet meer de passieve con-sument zoals hij door overheid, verzekeraars en zorgaanbieders in het verleden werd beschouwd. Dit project gaat in op de manier hoe de invloed van de verzekerde bij de verschillende typen zie-kenfondsen en ziektekostenverzekeraars vorm kreeg, hoe hij deze invloed als consument van zorg kon gebruiken en hoe hij invloed uitoefende op de inrichting van zorg en verzekering. Insuring against high medical risks from an international historical and social political perspec-tive 2010 stond in het teken van hervorming van de AWBZ. De financiering van zware of onverzeker-bare medische risico s als langdurige zorg en revalidatiezorg is ook in België, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk deel van hervorming van het zorgstelsel. Politiek, beleidsmedewerkers en weten-schappers hebben grote behoefte aan inzicht in de historische ontwikkeling van de verzekering en financiering van deze risico s. Hoe past de verzekering in de ontwikkeling van de sociale zeker-heid in deze landen? Is een vergelijking met de ontwikkelingen in de Verenigde Staten mogelijk? 1.3 Huisvesting en medewerkers Het Kenniscentrum is gehuisvest in de Medische Faculteit van het Vrije Universiteit medisch centrum, Van der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdam, telefoon: , mail: hiz@planet.nl. Het KHZ beschikt over kantoor (A-322) met vergader- en onderzoeksfaciliteiten, bibliotheek en archief. Het team van het KHZ bestond in het verslagjaar uit: Prof.dr. E.S. Houwaart, hoogleraar medische geschiedenis VUmc; projectleider Dr. K.P. Companje, Universitair Docent geschiedenis zorgverzekeringen; verantwoordelijk voor het dagelijks beheer Drs. R.A.A. Vonk, medewerker wetenschappelijk onderzoek Drs. D. Rigter, medewerker wetenschappelijk onderzoek en beheer Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering gezondheidszorg Dr. J. van Wielink, medewerker beheer website en ICT 2 Doelstellingen voor Jaar 3,

4 In het derde jaar lag de nadruk op het uitwerken van de onderzoekslijnen die in het Beleidsplan zijn geformuleerd en op dienstverlening. Het publiciteitsbeleid werd versterkt, ondermeer door de ontwikkeling van de internationale nieuwsrubriek van de website van het Kenniscentrum De archief- en bibliotheekcollecties van het Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid groeiden door acquisities, aankopen en schenkingen. Het onderwijs in de geschiedenis van de verzekering van zorg werd voortgezet. In 2010 werden naast uitvoering van de bestaande doelstellingen nieuwe initiatieven ontwikkeld. In overleg met het bestuur van de Stichting Historie Ziekenfondswezen werd een nieuw project opgezet: het witness seminar Zorg, staat en markt in een vierluik. Dit seminar zal in het najaar van 2011 worden gehouden. Het tweede initiatief is de ontwikkeling van een nieuwe onderzoekslijn public involvement en beleidsvorming bij zorg en verzekering ter voorbereiding op een nieuw vijfjarenplan voor het Kenniscentrum. De activiteiten samengevat: De uitvoering van de door drs. R.A.A. Vonk als promotieproject opgezette onderzoekslijn Ziektekostenverzekering en civil society De uitvoering van de lijn de rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel Voorbereiding van de lijn public involvement en beleidsvorming bij zorg en verzekering De uitvoering van de lijn Insuring against high medical risks from an international historical and social political perspective Voorbereiding van het witness seminar Zorg, staat en markt in een vierluik Publicitaire activiteiten: presentaties, papers en perscontacten Dienstverlening als produkties, onderzoek en adviezen en het beantwoorden van vragen Ontwikkeling en uitbreiding van de website Werk voor het Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid Onderwijsactiviteiten 3 Onderzoek 3.1 Het project Ziektekostenverzekering en civil society Het promotieproject Ziektekostenverzekering en civil society in Nederland is op 1 januari 2009 van start gegaan en wordt uitgevoerd door de heer drs. R.A.A. Vonk. In het kader van het promotieproject is drs. Vonk toegelaten tot het trainingsproject van het N.W. Posthumus-instituut, de onderzoeksschool voor economisch-sociaal geschiedkundig onderzoek. Gedurende het jaar 2010 heeft de heer Vonk het onderzoek in het kader van de onderzoekslijn Particu-liere ziektekostenverzekeringen en civil society in Nederland voortgezet. De conceptteksten van de eerste twee hoofdstukken van het proefschrift zijn afgeleverd en voorlopig goedgekeurd. De voorlopige resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd op enkele nationale en internationale bijeenkomsten, te weten: het promovendi-onderzoeksseminar van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te Amsterdam, het Posthumus-congres in Leiden en het ESTER/GLOBALEURONET-congres in Wenen. Op basis van de onderzoeksresultaten worden een tweetal Engelstalige artikelen voorbereid voor publicatie. 3.2 De onderzoekslijnen De rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel en Insuring against high medical risks from an international historical and social political perspective Het werk aan de onderzoekslijn De rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel bestond uit literatuuronderzoek en archiefonderzoek. Theorievorming betreffende de manier waarop deze rol kon worden geduid, biedt mogelijkheden om te zien hoe de burger zich niet alleen als verzekerde werd betrokken bij de vorming van beleid bij verzekering, maar ook hoe hij participeerde bij zorgbrede beleidsvorming. Dit perspectief werd doorontwikkeld tot het concept van public involvement bij zorg en verzekering. Hierover later meer. 3

5 Het werk aan de lijn De verzekering van zware medische risico s in internationaal perspectief of Insuring against high medical risks from an international historical and social political perspective werd voortgezet met de ontwikkeling van het format voor een internationaal congres, te houden in oktober Tijdens dit congres zal vanuit sociaal-historsch en politiek perspectief worden besproken hoe in Nederland, België, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en de Verenigde Staten vanaf 1945 de stelsels van financiering van langdurige en andere onverzekerbare vormen van zorg zich hebben ontwikkeld als deel van het naoorlogse debat over sociale ziekteverzekering. De hoofdvraag voor het congres zal zijn: How does the insurance coverage for high medical risks link up with the development of social security and health care in the Netherlands, Belgium, Germany, Austria, France and the USA from 1945 onwards? Tijdens het verslagjaar zijn contacten gelegd met beoogde sprekers. In 2011 wordt de organisatie van het congres opgezet. 3.3 Het witness seminar Staat, zorg en markt in een vierluik De debatten over de ontwikkelingen van de gezondheidszorg lijken politiek en maatschappelijk te worden bepaald door het korte termijn geheugen van politici, beleidsmakers en deelnemers uit het zorgveld. Begrippen als marktwerking, burgerparticipatie, vraagsturing en gereguleerde concurrentie zijn concepten die structurering en financiering van zorg in de beleving van betrokkenen sinds de dagen van Olim bepalen: de tegenstelling tussen de marktideologie en de dagelijkse praktijk van zorg en zekerheid. Men heeft het bij deze thema s tegelijkertijd over modernisering van de zorg van aanbodregulering naar vraagsturing en versterking van concurrentie tussen zorgaanbieders op tarieven en kwaliteit. De zorgconsument wordt hierbij als belangrijkst aanjager gezien in zijn rol van marktpartij, collectief vertegenwoordigd door de patiëntenbeweging. Deze rol loopt vanaf 1975 als een rode draad door de tijd. De laatste jaren verschaffen historische studies voor het publieke debat op nationaal en internationaal niveau hoogwaardige kwalitatieve data. De waarde van deze studies voor verbetering van de kennis over zorg en zekerheid kan worden versterkt door betrokkenen bij de ontwikkeling van politieke concepten, beleid en uitvoering van beleid hun ervaringen publiek te doen delen in een reconstructie van de ontwikkelingen in de voorbije decennia. De sfeer waarin onderhandelingen plaatsvonden komt niet, of maar ten dele tot uiting in schriftelijk bronnenmateriaal. Mondelinge getuigenissen zijn hierop een onmisbare aanvulling. Een van de historische technieken voor het verkrijgen van antwoorden op vragen uit het nabije verleden is het witness seminar: het collectief en gestructureerd bevragen van ooggetuigen, participanten en deskundigen naar hun herinneringen aan historische gebeurtenissen en processen en hun interpretatie daarvan. Het delen van ervaringen door betrokkenen kan worden verbonden aan het gestructureerd ophalen van herinneringen en het opnieuw evalueren van deze transitiepunten. Het witness seminar Staat, zorg en markt in een vierluik zal bestaan uit vier luiken, die ieder een venster zullen zijn een periode in de naoorlogse zorg en verzekering. Tijdgenoten zullen met elkaar in discussie gaan en worden bevraagd over: : De klassieke verzorgingsstaat : Maakbaarheid en aanbodregulering : Marktregulering en patiëntenmacht 2011-??: Een blik op de toekomst Het seminar is gepland in het najaar van Public involvement Het onderzoek voor de lijn De rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel bood aanknopingspunten om dit thema inhoudelijk door te ontwikkelen en te verbreden tot zorgbreed niveau. Centraal thema bij de modernisering van het zorgstelsel is de versterking van de positie van de burger in zijn rol van zorgconsument en verzekerde. De Nederlandse burger moet als mondige, geïnformeerde zorgconsument zijn rol spelen op deze markt van zorg en verzekering door met voldoende macht of countervailing power invloed uit te oefenen op beleid, structuur en organisatie 4

6 van zorg. Het tweede aspect van deze marktmacht is het zorgverzekeraars en zorgaanbieders te kunnen dwingen tot een zo goed mogelijke zorg tegen een zo laag mogelijke prijs. Een actieve rol op de markt van zorg en verze-kering veronderstelt niet alleen betrokkenheid bij bestuur, maar dwingt tot actief invloed uitoefenen op de ontwikkeling van beleid, vormgeving, organisatie en financiering van zorg, ofwel: hij moest public involved worden. De overheid heeft sinds het midden van de jaren zeventig van de vorige eeuw de pa-tiëntenbeweging beschouwd als instrument om de positie van de burger als zorgcliënt te versterken en te betrekken bij beleid, organisatie en inhoud van zorg. Hiertoe moest hij in staat werd gesteld door randvoorwaarden als: recht op medezeggenschap en goed bestuur een adequate rechtspositie actuele, betrouwbare en volledige informatieverstrekking collectieve, transparante inkoopmacht die representatief is voor zorggebruikers Deze randvoorwaarden werden sinds 1990 in Nederland door de overheid gewaarborgd in cliëntenrechten- en zorgverzekeringswetgeving als de Wet klachtrecht cliënten zorgsector, Wkcz, de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, WGBO, en de Wet Medezeggenschap cliënten zorginstellingen, Wmcz, de Zorgverzekeringswet, Zvw, en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, AWBZ. Deze wetten zouden in 2010 worden vervangen door de Wet cliëntenrecht zorg, Wcz. In deze wet zou ook het recht op beleidsverantwoordelijkheid van de burger bij de inrichting van de zorg zou worden geregeld. De Wcz regelde echter niet de manier waarop de burger als zorgverzekerde kon participeren in beleidsverantwoordelijkheid voor de zorgverzekering, want deze was in 2006 indirect geregeld in de Zorgverzekeringswet. Hoe al deze wetgeving werd gerealiseerd hing af van de politieke en maatschappelijke omgeving waar parlementaire politiek, maatschappelijke belangenbehartiging en uitvoeringspraktijk invloed op uitoefenen. Er rijzen vragen als: hoe ontwikkelde zich deze beleidsverantwoordelijkheid als onderdeel van de countervai-ling power om mede sturing te geven aan inrichting en uitvoering van zorg en verzeke-ring? hoe ontwikkelde zich het politiek debat over patiëntenrechten, met name voor de toedeling van beleidsparticipatie? hoe is de patiëntenbeweging in Nederland ontstaan? hoe is het proces van centralisatie en professionalisering verlopen? welke motieven hanteerde de overheid in deze afhankelijkheidsrelatie? hoe verwierven patiëntenorganisaties erkenning door zorgaanbieders? welke rol werd in dit debat door overheid, zorgaanbieders en andere deelnemers aan de patiëntenorganisaties toegekend, zoals kan worden getoetst aan de totstandkoming van de de Wkcz, Wmcz en de Wgbo? hoe zijn deze ideologische en praktische uitingen vanuit het perspectief van het samenspel tussen overheid en patiëntenorganisaties te beschrijven? De antwoorden op deze vragen geven inzicht in: de manier waarop de zorgconsument beleidsverantwoordelijkheid in de zorg kreeg toege-kend als deel van het politiek en maatschappelijk debat over patiëntenrechten als instrument voor modernisering van de structuur en organisatie van zorg inzicht in de identiteit van de Nederlandse patiëntenbeweging Het Kenniscentrum wil met het thema public involvement nieuwe onderzoeksprojecten ontwikkelen voor het Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Onderwijs De heer Companje verzorgde in april-mei 2009 onderwijs voor de opleiding Gezondheidswetenschappen van de Vrije Universiteit voor eerstejaars studenten in het blok Gezondheidszorg in Nederland. Dit betrof het begeleiden van tutorgroepen en het hoorcollege Financiering en marktmechanismen in de zorg. Het historisch perspectief. Samen met de heer D.-J. Westerwoudt, hoofd communicatie van CZ, Actief in Gezondheid en de heer J. Verduin, beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS, ver- 5

7 schafte hij tijdens een vragencollege aan deze studenten inzicht in de dagelijkse praktijk van zorg en verzekering. Het belang van de geschiedenis van de zorgverzekering voor het inzicht in de ontwikkelingen van vandaag kwam aan de orde in het college van de heren Companje en Vonk bij de Master Medische Geschiedenis van het Vrije Universiteit medisch centrum: Staat: tot waar en niet verder? Over de regeling van publieke en private verzekering van zorg door overheid en maatschappelijk mid-denveld Voor het Mastertraject Medische Geschiedenis verzorgde hij in 2010 ook de co-ordinatie en begeleiding van deelnemers tijdens hun onderzoek. In 2010 hebben de heren Companje en Vonk binnen de afdeling Metamedica onderwijstaken vervuld in het kader van het Mastertraject Medische Geschiedenis, de competentie Academicus, Omgaan met Genetische risicoprofielen, Kwalitatief Onderzoek en onderwijs voor Gezondheidswetenschappen als het blok Ziekte in Context. 5 Publiciteit 5.1 Publicitaire activiteiten De publicitaire activiteiten bestonden uit het geven van presentaties, perscontacten en het verzorgen van columns op de website. De heer Companje verzorgde twee recensies en schreef voor het blad Zorg en Financiering het artikel Ketenzorg in historisch perspectief : een oud verhaal. Hij diende bij het blad TSG het artikel Cliëntenrechten als paradigmaverschuiving voor de zorg in. Over de plaatsing was in het verslagjaar nog niet beslist. De heer Vonk bereidde op basis van zijn onderzoeksresultaten een tweetal Engelstalige artikelen voor voor publicatie. In het verslagjaar werden door de medewerkers van het Kenniscentrum de volgende presentaties gegeven: Archieven van zorginstellingen; een grote zorg;, presentatie, gehouden tijdens de bijeenkomst van het Platform Particuliere Archieven, 30 april 2010, door de heer Companje On the borders of the civil society: private health insurance in the Netherlands ; Paper, gepresenteerd in de sessie Civil Society and the Social History of Communities (Posthumus conference 2010, Universiteit Leiden) 21 mei 2010, door de heer Vonk The long road to managed competition? Sickness funds and the changes in the Dutch health insurance system, ; presentatie voor een delegatie van het Oostenrijks Genootschap voor Geneeskunde en Recht, door de heer Vonk (VUmc, Amsterdam 22 juni 2010) Het Kenniscentrum heeft in 2009 een voorstel ingediend voor een sessie met papers voor het European Social Science History Conference, dat in april 2010 te Gent gehouden zou worden: Health insurance, social insurance and public-private implementation of social security : a Dutch model? Uiteindelijk kwam het niet tot verwezenlijking door beleid van de congresorganisatie, hoewel het thema goed aansloot bij het congres. Voor de website werden de volgende columns verzorgd: Better and more affordable healthcare, a historic and universal issue Heeft Obama met zijn hervormingen van het Amerikaanse zorgstelsel kans van slagen? Een tussenbalans Commercie in de zorg: Nederlandse koudwatervrees Het plan van Obama voor een nationale ziektekostenverzekering: wat moeten wij in stadsstaat Nederland daarmee? Voor congressen in het volgende verslagjaar werden als papervoorstellen ingediend: Poldermodel oder Primat der Politik? Die Illusion der Rückkehr der politischen Regulierung in der niederländischen Gesellschaft, ingediend door de heer Companje voor het symposium Die Rückkehr der Regulierung: Wissen, Theorie und Instrumente, (Universität Bielefeld, 2-3 december 2010) Risk equalization and crowding out, ingediend door de heer Companje voor de 2nd Irdes Workshop on Applied Health Economics and Policy Evaluation (Irdes, Parijs juni 2011) 6

8 Dit jaar waren er 8 perscontacten voor informatieve vragen over zorg en zekerheid. Het is onduidelijk hoe dit aantal is beïnvloed door de nieuwsfunctie van de website. 5.2 Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid Het Kenniscentrum streeft voor het Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid naar nationale en internationale bekendheid, gebruikmakend van de unieke kenmerken van het Nederlandse bestel van zorg en verzekering. Doelstelling van het Erfgoedcentrum is het faciliteren van onderzoek door wetenschappelijk en niet-wetenschappelijk publiek in de domeinen zorg, zorgverzekering en sociale zekerheid en de snijvlakken tussen deze domeinen. Het Erfgoedcentrum bestaat uit de bibliotheek, de archiefcollecties en de Erfgoedgids. Het KHZ heeft in de verslagperiode meer zicht gekregen op de lange geschiedenis van de zorgverzekeraars en hun voorgangers. Via de Erfgoedgids wordt de toegenomen kennis voor een breder publiek beschikbaar gemaakt en in een historische context geplaatst. Het aantal hits per maand was gemiddeld 400 waarbij de meeste aandacht uitging naar pagina's met informatie over de geschiedenis van ziekenfondsen. Het archief van de Federatie VMZ en de collectie Ziekenfondsen van de VNZ is geïnventariseerd. Het erfgoedbeheer concentreerde zich daarnaast op het bijeenbrengen van gegevens over de aanwezigheid van archief zowel in beheer bij de HiZ als in bezit bij andere beheerders. Via samenwerking met hen zal het mogelijk zijn om ook te verwijzen naar archief elders, dat onder meer toegankelijk is via Het doel is om dienstverlenend te zijn voor onze eigen onderzoekers en die van buiten. Hiertoe is dit jaar veel werk gemaakt van het inrichten van een zoekmogelijkheid op de KHZ website via een database, die eind records bevatte. Via de website is door middel van het raadplegen van inventarissen, webpagina's en de database informatie te vinden over de archieven in het beheer van de HiZ. Hierdoor kan aan verschillende zoekvragen worden voldaan. In de inventarissen en op de webpagina's wordt achtergrondinformatie gegeven en krijgt men een overzicht van het archief en de inrichting ervan. Via de database is het mogelijk te zoeken naar gerichte informatie of naar zaken die in verschillende inventarissen te vinden zijn. Samen met een database voor de bibliotheekcatalogus en de nieuwsdatabase en de verschillende pagina's op de website van het KHZ worden heden en verleden geduid en van context voorzien. 6 Dienstverlening De dienstverlening bestond in dit verslagjaar uit adviezen voor zorgverzekeraars voor hun bedrijfsgeschiedenis, adviezen aan en antwoorden op vragen van instellingen en particulieren over onderwerpen als ziekenfonds- en ziektekostenverzekeringsgeschiedenis, documentaire informatievoorziening, genealogie, streek- en sociale geschiedenis. De heer Companje bemiddelde tussen zorgverzekeraar CZ en het Zeeuws archief voor de overdracht van de archieven van de Zeeuwse rechtsvoorgangers van CZ. In het kader van het geschiedenisproject van Achmea/Eureko werd door de heer Vonk meerwerk verricht. Aanvankelijk werd uitgegaan van een bedrijfsgeschiedenis lopend tot In de loop van 2010 kwam de opdrachtgever echter tot de conclusie dat het wenselijk was de te beschrijving periode van het boek uit te breiden tot De door Robert Vonk geleverde teksten over de geschiedenis van Achmea Zorg zijn daarvoor van een update voorzien. Het Kenniscentrum verzorgde voor Pharmaccess de paper Risicoverevening en crowding out: een studie naar de geschiedenis van risk equalization of risicoverevening en crowding out of verdringing van particuliere ziektekostenverzekeringen als gevolg van overheidsbeleid in OESO-landen. Het Kenniscentrum werd in oktober 2010 verzocht om bij te dragen aan het Project geschiedschrijving van de Provinciale Staten Zuid-Holland door middel van een hoofdstuk Zorg : de rol die de provincie had voor zorg als GGZ, jeugdzorg en public health. Dit project loopt tot De website De website is van vitaal belang voor het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars ( en De website biedt informatie over het Kenniscentrum 7

9 zelf. De Erfgoedgids is gids voor onderzoek naar de geschiedenis van zorg en zekerheid. De toegangen tot de archieven en bibliotheken die het Kenniscentrum in beheer heeft, zijn hier te vinden. De site heeft in 2010 brede erkenning gekregen als website voor nationaal en internationaal nieuws over zorg-verzekering, zorg en sociale zekerheid ( De medewerkers van het KHZ verzamelen dagelijks nieuws uit de meest gevarieerde bronnen. Dit nieuws wordt in korte vorm op de homepage geplaatst, waarna kan worden doorgeklikt naar meer informatie en eventueel de bron kan worden geraadpleegd. De nieuwsrubrieken bestaan uit nieuws over zorg en zekerheid in Nederland, Duitsland, België en de stelselwijzigingen in de Verenigde Staten en Engeland. Daarnaast vindt men nieuws over sociale en private ziektekostenverzekeringen in Latijns- Amerika, Azië en Afrika. Het belang van deze nieuwsvoorziening blijkt mede uit het sterk stijgend aantal raadplegingen van de website: van hits in februari 2010 tot in januari Reacties op de site kwamen uit uiteenlopende hoeken: van ministeries als VWS, SoZaWe en BiZa tot beleids- en adviesinstellingen, universiteiten, zorgverzekeraars en particulieren. De website is een belangrijke publieksbron voor vragen over ziekenfondsen, ziektekostenverzekeraars en de geschiedenis van zorg en sociale zekerheid. Per maand worden gemiddeld 400 raadplegingen gedaan, die op onverwachte momenten tot bijzondere vragen per mail of telefoon leiden. Zo vroeg iemand op een zaterdagnacht om 1 uur of het Kenniscentrum over informatie over zijn grootvader beschikte. Deze man had een bakkerij gehad in Amsterdam en zou lid geweest zijn van een broodbakkersfabrieksfondsje Ceres. 7 Tot slot Voor het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars was het derde jaar van de subsidieperiode een vruchtbaar jaar. Het KHZ is van groot belang voor het functioneren van de afdeling Metamedica en volledig ingebed in onderzoek en onderwijs van het VU medisch centrum. Het onderzoek voor het project Ziektekostenverzekering en civil society heeft bijzondere resultaten opgeleverd. De twee andere onderzoekslijnen werden verder uitgewerkt, met de ontwikkeling van public involvement, de organisatie van het witness seminar en de planning van het internationale congres over onverzekerbare risico s als resultaten. De bekendheid van het Kenniscentrum is door de geleverde publiciteit verder versterkt. De investeringen in de website betalen zich uit door de steeds stijgende raadplegingen voor nieuws en de Erfgoedgids. Met presentaties en publicaties voorziet het Kenniscentrum in de geplande publieksfunctie. De bloei van het Kenniscentrum is mogelijk gemaakt door de financiële en beleidssteun van verschillende partners: het Ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland, het Innovatiefonds Zorgverzekeraars, de afdeling Metamedica VUmc, en last but not least het bestuur van de Stichting Historie Ziekenfondswezen. Dit bestuur heeft met haar adviezen en inspanningen het voortbestaan én de bloei van het Kenniscentrum mogelijk gemaakt. Kenniscentrum en HiZ blijven zich inspannen om het erfgoed van de verzekering van zorg als deel van de Nederlandse verzorgingsstaat veilig te stellen en nog meer bekendheid te geven. Prof.dr. E.S. Houwaart Dr. K.P. Companje 8

10 Bijlage Artikelen en recensies: K.P. Companje, Ketenzorg in historisch perspectief : een oud verhaal in: Zorg en financie-ring 4 (2010) Ibidem, Cliëntenrechten als paradigmaverschuiving voor de zorg, in: TSG (nog niet ge-plaatst) Ibidem, recensie: Juch, Alice, Longarts in Nederland. 100 jaar NVALT (Den Bosch 2009) voor BMGN (nog niet geplaatst) Ibidem, C. Carbo en M. Paumen, Liefdewerk en oud papier. De beschrijving van de gehandicaptenzorg (Houten 2009) voor BMGN (nog niet geplaatst) Presentaties: Archieven van zorginstellingen; een grote zorg;, presentatie, gehouden tijdens de bijeenkomst van het Platform Particuliere Archieven, 30 april 2010, door de heer Companje On the borders of the civil society: private health insurance in the Netherlands ; Paper, gepresenteerd in de sessie Civil Society and the Social History of Communities (Post-humus conference 2010, Universiteit Leiden) 21 mei 2010, door de heer Vonk The long road to managed competition? Sickness funds and the changes in the Dutch health insurance system, ; presentatie voor een delegatie van het Oostenrijks Genootschap voor Geneeskunde en Recht, door de heer Vonk (VUmc, Amsterdam 22 juni 2010) Papervoorstellen: Poldermodel oder Primat der Politik? Die Illusion der Rückkehr der politischen Regu-lierung in der niederländischen Gesellschaft, ingediend door de heer Companje voor het symposium Die Rückkehr der Regulierung: Wissen, Theorie und Instrumente, (Universi-tät Bielefeld, 2-3 december 2010) Risk equalization and crowding out, ingediend door de heer Companje voor de 2nd Irdes Workshop on Applied Health Economics and Policy Evaluation (Irdes, Parijs juni 2011) Websitecolumns: Better and more affordable healthcare, a historic and universal issue Heeft Obama met zijn hervormingen van het Amerikaanse zorgstelsel kans van slagen? Een tussenbalans Commercie in de zorg: Nederlandse koudwatervrees Het plan van Obama voor een nationale ziektekostenverzekering: wat moeten wij in stadsstaat Nederland daarmee? 9