Verslag van het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars over het verslagjaar november november 2009

Transcriptie

1 Jaarverslag

2 1 Verslag van het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars over het verslagjaar november november 2009 Inhoud 1 Inleiding 1 2 Doelstellingen voor Jaar 2, Onderzoek 2 4 Onderwijs 5 5 Dienstverlening 5 6 Publiciteit 7 Tot slot 8 Bijlage 9 1 Inleiding Het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars werd op 1 maart 2002 opgericht door de Stichting Historie Ziekenfondswezen, HiZ, en de afdeling Metamedica van het Vrije Universiteit medisch centrum, VUmc. Dit initiatief werd mogelijk gemaakt doordat het Innovatiefonds Zorgverzekeraars en Zorgverzekeraars Nederland voor vijf jaar subsidie verleenden. Het Kenniscentrum, KHZ, kreeg tot doel de kennis over het ontstaan en de ontwikkeling van de zorgverzekeraars in de Nederlandse samenleving te vergroten, bestaande kennisbronnen te behouden en bij te dragen aan de ontwikkeling van het Nederlandse zorgverzekeringsbestel door het verrichten van kwalitatief wetenschappelijk onderzoek. Het KHZ is ondergebracht bij de afdeling Metamedica onder supervisie van prof.dr. E.S. Houwaart. Dr. K.P. Companje werd aangesteld als universitair docent voor beheer, onderzoek en onderwijs. De Stichting Historie Ziekenfondswezen en de afdeling Metamedica vroegen in 2006 voor de tweede vijfjaarsperiode opnieuw subsidie aan. Om het draagvlak van het KHZ te verbreden werd beroep gedaan op financiering door de oude partners Zorgverzekeraars Nederland en het Innovatiefonds Zorgverzekeraars en een nieuwe partner: het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Alle partijen stemden in met het Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Op 1 november 2007 kon door de financiering door ZN, het Innovatiefonds en het Ministerie van VWS worden gestart met de tweede tranche van het Kenniscentrum. 1.1 Beleidsplan Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars Volgens het Beleidsplan betreffen de activiteiten van het Kenniscentrum: Het uitvoeren en bevorderen van onderzoek naar de geschiedenis van verzekering van zorg als snijvlak van gezondheidszorg, sociale verzekering en verzorgingsstaat in nationaal en internationaal perspectief Verbreiding van kennis over het stelsel van zorg en zekerheid door het verzorgen van publicaties, het geven van lezingen en presentaties en het verschaffen van informatie Het verzorgen van onderwijs Het versterken van het Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering gezondheidszorg door verbreding van het acquisitiebeleid en verbetering van de kwaliteit van informatieverstrekking voor wetenschap en publiek 1.3 Huisvesting en medewerkers Het Kenniscentrum is gehuisvest in de Medische Faculteit van het Vrije Universiteit medisch centrum, Van der Boechorststraat 7, 1081 BT Amsterdam, telefoon: , mail: hiz@planet.nl. Het KHZ beschikt over kantoor (A-322) met vergader- en onderzoeksfaciliteiten, bibliotheek en archief. Het team van het KHZ bestond in het verslagjaar uit: Prof.dr. E.S. Houwaart, hoogleraar medische geschiedenis VUmc; projectleider Dr. K.P. Companje, Universitair Docent geschiedenis zorgverzekeringen; verantwoordelijk voor het dagelijks beheer Drs. R.A.A. Vonk, medewerker wetenschappelijk onderzoek

3 2 Drs. D. Rigter, medewerker wetenschappelijk onderzoek en beheer Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering gezondheidszorg Dr. J. van Wielink, medewerker beheer website en ICT Dr. L. van Bergen, medewerker onderzoek en archiefbeheer 2 Doelstellingen voor Jaar 2, In het tweede jaar lag de nadruk op het voltooien van de uitgave Two centuries of solidarity. German, Belgian and Dutch social health insurance , het uitwerken van de onderzoekslijnen die in het Beleidsplan zijn geformuleerd en onderzoek voor derden. Het onderwijs in de geschiedenis van de verzekering van zorg werd voortgezet en uitgebreid. Het publiciteitsbeleid werd versterkt, ondermeer door de ontwikkeling van de website De archief- en bibliotheekcollecties groeiden door acquisities en schenkingen. Samengevat: De uitgave van Two centuries of solidarity De uitvoering van de door drs. R.A.A. Vonk als promotieproject opgezette onderzoekslijn Ziektekostenverzekering en civil society De uitvoering van de lijn De rol van de verzekerde bij beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel Voorbereiding van de lijn De verzekering van zware medische risico s in internationaal perspectief Publicitaire activiteiten: lezingen, presentaties, papers en perscontacten Dienstverlening als produkties, onderzoek en adviezen en het beantwoorden van vragen Ontwikkeling en uitbreiding van de website Modernisering van het Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering geschiedenis gezondheidszorg tot Erfgoedcentrum zorg en zekerheid Het congres Archiefbeheer en archiefgebruik in het bijzonder van bronnen voor de geschiedenis van de verzorgingsstaat Onderwijsactiviteiten 3 Onderzoek 3.1 De uitgave van Two centuries of solidarity De heer Companje verzorgde in namens de Stichting Historie Ziekenfondswezen, HiZ, de uitgave en presentatie van de internationaal vergelijkende historische studie van K. Veraghtert en B. Widdershoven, Twee eeuwen solidariteit. De Nederlandse, Belgische en Duitse ziekenfondsen in de negentiende en twintigste eeuw (Amsterdam 2002). De kracht van Twee eeuwen solidariteit bestond uit het langetermijnperspectief en de politiek-institutionele benadering van de private en verplichte verzekering van zorg in de drie landen. Bij het literatuuronderzoek voor het boek Tussen volksverzekering en vrije markt bleek dat er vanaf 1975 tal van vergelijkende studies over zorgstelsels in historisch perspectief zijn verschenen. Deze studies zijn of beperkter in tijd, of in benadering. Het totstandkomen van de Zorgverzekeringswet in 2005 was een breuk in de geschiedenis van de Nederlandse zorgverzekering, die internationaal grote aandacht trok en nog steeds trekt. Het HiZ-bestuur besloot daarom tot een heruitgave van Twee eeuwen solidariteit; in het Engels, bijgewerkt tot 2008 en opnieuw geredigeerd. Het Kenniscentrum verzorgde het project, dat de werktitel Two centuries of solidarity kreeg. De heer Companje verzorgde in samenwerking met uitgeverij Aksant de vertaling en nieuwe bewerking van de oorspronkelijke uitgave. De ontwikkelingen in Duitsland, België en Nederland in de periode werden als nieuw hoofdstuk aan het boek toegevoegd. De heren K. Veraghtert en R.H.N. Hendriks beschreven de ontwikkeling van zorg en verzekering in België en Nederland, de heer Companje deed voor Duitsland. De inleiding en de conclusies werden herschreven en het boek werd voorzien van een termenlijst om de begrippen voor zorg en verzekering in de verschillende talen te verduidelijken. De omvang van het boek nam toe van 358 tot 393 pagina s. 30 oktober 2009 was Two centuries of solidarity gereed als Volume 3 in the HiZ-series History of Healthcare Insurance. Het boek zal internationaal worden gepresenteerd. Van Engelse, Belgische en Duitse kant is al veel belangstelling getoond. Het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars en de Stichting Historie Ziekenfondswezen hebben hiermee een waardevol standaardwerk gepubliceerd,

4 3 waarin duidelijk wordt hoe uniek de ontwikkeling van de zorgverzekeringsstelsels in de drie landen is en hoe deze stelsels passen in het verband van de Europese Gemeenschap. Zoals de laatste woorden van het boek zijn: Let us conclude with a personal reflection regarding the prospects of this difficult European decision. In the introduction, the question was asked whether Europe would end up creating havoc like a bull in a china shop. This study shows that this has already happened repeatedly in the national context. In Germany, and even more so in the Netherlands and Belgium, compulsory healthcare insurance was pushed through at a critical moment without any real democratic participation. Bismarck tackled the fight against socialism by forcing his solution on the civil parties in an atmosphere of crisis. While Bismarck still respected parliament (in his way), this was not at all the case in the Netherlands in The German occupying authority offered no choice and compulsory insurance was simply a fait accompli. In Belgium a new system of social security was designed by a few socially prominent figures without any parliamentary involvement, and after the war it was pushed through with very little involvement. The reforms in the Dutch system after 2005 were realised after interminable social and political debate, in which consensus was reached by means of political manoeuvres and by repeating the same arguments for more than sixty years. Which path will Europe choose in the future: the way of gradual change by means of democratic consultation, or the brutal Big Bang? 3.2 Het project Ziektekostenverzekering en civil society Het promotieproject Ziektekostenverzekering en civil society in Nederland is op 1 januari 2009 van start gegaan en wordt uitgevoerd door drs. R.A.A. Vonk. De voortgang en resultaten van het onderzoek zijn dermate gunstig dat een verlenging van de aanstelling van drs. Vonk tot 2013 in november is gerealiseerd. In het kader van het promotieproject is drs. Vonk toegelaten tot het trainingsproject van het N.W. Posthumus-instituut, de onderzoeksschool voor economisch-sociaal geschiedkundig onderzoek. Op basis van de resultaten van het onderzoek tot nog toe is een paper geschreven onder de titel: Going private? Statutory health insurance, sickness funds and the development of private health insurance in the Netherlands Deze paper is op 6 augustus 2009 op het vierjaarlijks World Economic History Congress te Utrecht gepresenteerd en daarbij goed ontvangen. Vooral uit Amerikaanse en Engelse hoek was er veel belangstelling voor de bijzondere rol die ziekenfondsen en bovenbouwverzekeraars in het Nederlandse particuliere ziektekostenverzekeringsbestel hebben gespeeld. Op basis van de paper is drs. Vonk uitgenodigd om een bijdrage te leveren over de geschiedenis van het Nederlandse zorgverzekeringsstelsel aan een Engelstalige internationale bundel onder redactie van dr. B. Harris (University of Southampton). Naar gepland zal deze bundel eind 2010 begin 2011 verschijnen. 3.3 Onderzoeksprojecten Ziektekostenverzekeringen en civil society en De rol van de verzekerde bij de beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel Bij het werk aan de studie Tussen volksverzekering en vrije markt. Verzekering van zorg op het snijvlak van sociale verzekering en gezondheidszorg is de behoefte aan drie vervolgende onderzoekslijnen gebleken. Het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland en het Innovatiefonds hebben mede op grond van deze geplande onderzoeksprojecten financiering voor het Kenniscentrum verleend: De rol van de verzekerde bij de beleidsvorming in het zorgverzekeringsbestel. Hervorming van het bestel van zorg en verzekering door marktwerking met samenhangende weten regelgeving heeft ingrijpende gevolgen voor de positie van de burger als verzekerde/patiënt. De burger is als stakeholder in de markt van zorg en sociale zekerheid niet meer de passieve consument zoals hij door overheid, verzekeraars en zorgaanbieders in het verleden werd beschouwd. Dit project gaat in op de manier hoe de invloed van de verzekerde bij de verschillende typen ziekenfondsen en ziektekostenverzekeraars vorm kreeg, hoe hij deze invloed als consument van zorg kon gebruiken en hoe hij invloed uitoefende op de inrichting van zorg en verzekering. Het werk aan de onderzoekslijn De rol van de verzekerde bestond uit literatuuronderzoek en voorbereiding voor archiefonderzoek. In het kader van deze onderzoekslijn werd op 1 december 2008 namens het Health Insurance Platform op WereldAidsdag de presentatie Dutch social health insurance and health consumer rights in historical perspective verzorgd. De verzekering van zware medische risico s in internationaal perspectief.

5 stond in het teken van hervorming van de AWBZ en WMO. De financiering van zware of onverzekerbare medische risico s als langdurige zorg en revalidatiezorg is ook in België en Duitsland deel van hervorming van het zorgstelsel. Politiek, beleidsmedewerkers en wetenschappers hebben grote behoefte aan inzicht in de historische ontwikkeling van de verzekering en financiering van deze risico s. Hoe past de verzekering in de ontwikkeling van de sociale zekerheid in deze landen? Is een vergelijking met de ontwikkelingen in de Verenigde Staten mogelijk? De lijn De verzekering van zware medische risico s in internationaal perspectief werd gestart met het leggen van contacten in Duitsland (Universiteit van Bremen en Technische Universität Berlijn), België (AMSAB en Landsbond van sociaal-democratische mutualiteiten) en de Verenigde Staten (University of Milwaukee). 3.3 Het congres Archiefbeheer en archiefgebruik in het bijzonder van bronnen voor de geschiedenis van de verzorgingsstaat Het Kenniscentrum organiseerde in samenwerking met het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Onderzoeksbureau Ecade het congres of de expertmeeting Archiefbeheer en archiefgebruik in het bijzonder van bronnen voor de geschiedenis van de verzorgingsstaat. Tijdens deze dag zijn de werelden van archiefbeheer en archiefgebruik door 25 professionals op verschillende manieren belicht en met elkaar in contact gebracht: vanuit de ervaringen van onderzoekers de vragen van de ontwerpers van toegangen zoals onderzoeksgidsen en de problemen en oplossingen bij het maken van toegangen als inventarissen de ervaringen en observaties van studiezaalmedewerkers met en over zoekgedrag van het publiek de discrepanties tussen de behoefte van de historicus en de uitgangspunten van erfgoedinstellingen bij grote digitaliseringsprojecten de ervaringen met archieven vanuit onderwijs en gebruik Een van de belangrijkste conclusies is dat de beheerswereld nog steeds aanbodgeoriënteerd werkt. Men wil wel graag vraaggeoriënteerd werken, maar dat lukt niet. Archieven en andere erfgoedcentra weten namelijk vaak nauwelijks of niet hoe de gebruiker omgaat met toegangen als onderzoeksgidsen en inventarissen, zowel de klassieke als de nieuwere institutionele toegangen. Zij weten dus ook niet of de middelen, besteed aan de vervaardiging van deze toegangen, wel renderen. Een kwestie, die ook bij de oude inventarissystemen bestond zoals bij toegangen op de negentiende eeuwse verbaalarchieven. Toegangen lijken vaak op black boxes waarbij de leverancier niet weet wat de gebruiker er mee doet, terwijl de gebruiker veel ervaring moet hebben om de waarde van de bron te onderkennen. Archiefgebruik is een discipline die in de historische opleiding niet structureel wordt aangeboden, noch verplicht is. De digitalisering van toegangen en beschikbaarstelling op internet kan efficiënt onderzoek mogelijk te maken, maar is nu nog een variant op de Gordiaanse knoop en heeft soms een overkill aan informatie tot resultaat. Er is nog een lange weg te gaan voor er vervanging komt voor de oude zekerheden van papieren registers en er kwalitatief goede, gesorteerde informatie op queries wordt aangeboden in plaats van de Googlebrij. Het is ook van belang dat archiefgebruikers weten hoe zoekmachines werken. Spelen populariteit en commercie bij deze wijze van ontsluiting een doorslaggevende rol of wordt de relevantie van treffers op andere gronden bepaald. Zijn zoekmachines goed in staat wetenschappelijke bronnen te vinden? Samenwerking tussen overheids- en particuliere archiefinstellingen voor onderzoek naar gebruikersbehoeften en het opstellen van informatieprofielen van de verschillende doelgroepen (onderwijs, wetenschappelijke onderzoekers in verschillende disciplines, amateur-historici, journalisten en genealogen) is de meest aangewezen manier om de werelden van beheer en gebruik bij elkaar te brengen. Hopelijk is dat mogelijk, want samenwerking van overheids- en particuliere archieven voor gemeenschappelijke belangenbehartiging lijkt moeizaam, zoals blijkt uit ervaringen met de stichting Brain en het ontbreken van een deugdelijke centrale registratie van particuliere archieven. Particuliere archieven worden als erfgoedcollecties door veel overheidsarchieven als het befaamde korreltje zout beschouwd. Wellicht is het daarom een goede insteek om over deze problemen een volgende expertmeeting te organiseren.

6 5 4 Onderwijs De heer Companje verzorgde in april-mei 2009 onderwijs voor de opleiding Gezondheidswetenschappen van de Vrije Universiteit voor eerstejaars studenten in het blok Gezondheidszorg in Nederland. Dit betrof het begeleiden van tutorgroepen en het hoorcollege Financiering en marktmechanismen in de zorg. Het historisch perspectief. Samen met de heer D.-J. Westerwoudt, hoofd communicatie van CZ, Actief in Gezondheid en de heer J. Verduin, beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS, verschafte hij tijdens een vragencollege aan deze studenten inzicht in de dagelijkse praktijk van zorg en verzekering. Het belang van de geschiedenis van de zorgverzekering voor het inzicht in de ontwikkelingen van vandaag kwam aan de orde in het college van de heren Companje en Vonk bij de Master Medische Geschiedenis van het Vrije Universiteit medisch centrum: Staat: tot waar en niet verder? Over de regeling van publieke en private verzekering van zorg door overheid en maatschappelijk middenveld Gedurende het jaar 2009 werd drs. Vonk diverse malen voor het onderwijs van de afdeling Metamedica ingezet: onder andere voor het onderwijs gericht op kwalitatief onderzoek. In augustus 2009 werd drs. Vonk door de afdeling Metamedica, onder supervisie van prof. dr. T. Pieters en dr. H. de Waardt, belast met de coördinatie van het Mastertraject Medische Geschiedenis voor de periode Naast het onderwijs in structuur en financiering van zorg werden de heren Companje en Vonk in het verslagjaar in toenemende mate betrokken bij practica voor de wetenschappelijk vorming als deel van de geneeskundeopleiding. 5 Dienstverlening 5.1 De website De website is van vitaal belang voor de publiciteit voor het Kenniscentrum. De onder de URL s en te vinden site was tot augustus verbonden met de website van de afdeling Metamedia en werd daarna verzelfstandigd en ondergebracht bij provider Argeweb. Vernieuwing, uitbreiding en onderhoud aan de site werden uitgevoerd door mevrouw drs. D. Rigter en de heer dr. J. van Wielink. De website biedt informatie over het Kenniscentrum zelf, de Erfgoedgids als gids voor onderzoek naar de geschiedenis van zorg en zekerheid en toegangen tot de archieven en bibliotheken die het Kenniscentrum in beheer heeft en sinds september ook nationaal en internationaal nieuws over zorgverzekering, zorg en sociale zekerheid. De medewerkers van het Centrum verzamelen dagelijks nieuws uit de meest gevarieerde bronnen. Dit nieuws wordt in korte vorm op de homepage wordt geplaatst, waarna kan worden doorgeklikt naar meer informatie en eventueel de bron kan worden geraadpleegd. De nieuwsrubrieken bestaan uit nieuws over zorg en zekerheid in Nederland, Duitsland, overige landen en de stelswijzigingen in de Verenigde Staten. Vanaf augustus was het mogelijk het gebruik van de website te registreren. In de maanden augustus, september en oktober genereerde de website dankzij de nieuwsrubrieken steeds meer hits: van tot raadplegingen. De gemiddelden per dag stegen van 96 tot 266. Reacties op de site kwamen uit uiteenlopende hoeken: van ministeries als VWS, SoZaWe en BiZa tot beleids- en adviesinstellingen, universiteiten, zorgverzekeraars en particulieren. 5.2 Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid Het Documentatiecentrum geschiedenis structuur en financiering gezondheidszorg werd in het verslagjaar gemoderniseerd tot Erfgoedcentrum Zorg en Zekerheid. Het ging niet alleen om naamsverandering, maar vooral om uitbreiding, professionalisering en vergroting van de toegankelijkheid. Doelstelling van het Erfgoedcentrum is het faciliteren van onderzoek door wetenschappelijk en nietwetenschappelijk publiek in de domeinen zorg, zorgverzekering en sociale zekerheid en de snijvlakken tussen deze domeinen. Het Kenniscentrum streeft voor het Erfgoedcentrum naar nationale en internationale bekendheid, gebruikmakend van de unieke kenmerken van het Nederlandse bestel van zorg en verzekering.

7 6 Het Erfgoedcentrum bestaat uit de bibliotheek, de archiefcollecties en de Erfgoedgids. Het bibliotheekbestand bestond aan het begin van het verslagjaar uit 1022 titels en groeide door aankopen en overdrachten, ondermeer door de overdracht van de ZN-bibliotheek en delen van de bibliotheek van de Vereniging Gezondheidscentrum Zuid-Nederland VGZ en rechtsvoorgangers, tot titels. De archieffunctie van het Erfgoedcentrum werd versterkt door de voltooiing van de overdracht van de archieven van VGZ-zorgverzekeraar en rechtsvoorgangers en vergroting van het aantal voor publiek beschikbare inventarissen. Het Centrum beschikt voor de archieven over diverse opslagfaciliteiten: externe opslag bij het storagebedrijf IronMountain, de Medische Bibliotheek van het VUmc en een eigen magazijn in Breukelen. De VGZ-aanwinst biedt belangrijke bronnen voor de zorgverzekerings-, sociale, medische en streekgeschiedenis van Brabant en Limburg. Zij bestaat uit de archieven van ziektekostenverzekeraar VGZ, Bijzonder Algemeen Afddelings Ziekenfonds Nijmegen BAZ, Ziekenfonds Zuid-Limburg ZZL, Ziekenfonds Noord-Limburg, Algemeen Ziekenfonds s-hertogenbosch AZH, Ziekenfonds Midden- Brabant, Ziekenfonds Roozendaal-Bergen op Zoom MZB, Algemeen Ziekenfonds Eindhoven en Omstreken en Regionaal Ziekenfonds Eindhoven en Omstreken, Algemeen Ziekenfonds voorheen Doktersfonds Stichting Eindhoven, Meditrend en de Stichtingen Speciale Voorzieningen Bergen op Zoom, Den Bosch en Tilburg. De voor publiek beschikbare toegangen werden uitgebreid met de inventarissen op de archieven van VGZ en rechtsvoorgangers. De inventarissen van de Stichting Samenwerkende Ziekenfondsen Utrecht, de Permanente Commissie van Overleg van instellingen in de gezondheidszorg, de Commissie van Toezicht Utrecht, de Regionale Commissie van Toezicht Utrecht en de Kleine Compensatie Commissie werden voltooid, maar konden in het verslagjaar nog niet gereed worden gemaakt voor de website. De toegankelijkheid van de bibliotheek en de archieven zal worden vergroot door de in ontwikkeling zijnde database. De kan dan verder worden versterkt door verwijzingen jaar materiaal bereffende de geschiedenis van zorgverzekeraars dat aanwezig is in andere archiefinstellingen. De Erfgoedgids maakt het mogelijk: zaken en ontwikkelingen te verklaren die voor een goed begrip van de geschiedenis voor de verzekering van zorg voor belang zijn overzicht te bieden van het bronnenmateriaal dat voor de geschiedenis van zorg en verzekering beschikbaar is de kennis, die is opgeslagen in het recent verschenen Two centuries of solidarity en het in 2008 gepubliceerde Tussen volksverzekering en vrije markt. Verzekering van zorg op het snijvlak van sociale verzekering en gezondheidszorg (Amsterdam 2008) voor een groter publiek toegankelijk te maken de literatuur en de archieven betreffende de geschiedenis van de financiering van zorg die door het Kenniscentrum worden beheerd in de passende context te plaatsen en onder de aandacht te brengen De volgende onderwerpen komen in de Gids aan de orde: bronnen betreffende ziektekostenverzekeringsorganisaties: ziekenfondsen ziektekostenverzekeraars zorgkantoren zorgverzekeraars rapporten over ziektekostenverzekeringen voorwaarden voor de erkenning van organisaties wetgeving financiering en regulering van zorg vergelijkbare ontwikkelingen in het buitenland

8 7 bronnen betreffende zorg en de financiering ervan in de regio Utrecht De door de Erfgoedgids geboden informatie wordt voordurend verbeterd en uitgebreid. 5.3 Onderzoek voor derden De dienstverlening bestond in dit verslagjaar uit adviezen voor zorgverzekeraars voor hun bedrijfsgeschiedenis, een paper voor de organisatie Pharmaccess, adviezen aan en antwoorden op vragen van instellingen en particulieren over onderwerpen als ziekenfonds- en ziektekostenverzekeringsgeschiedenis, documentaire informatievoorziening, genealogie, streek- en sociale geschiedenis. Voor het project bedrijfsgeschiedenis van Achmea werden in 2009 enkele werkzaamheden verricht ter aanvulling van de reeds aangeleverde tekst over de geschiedenis van Achmea Zorg Voor Achmea, AGIS, VGZ en CZ werden vragen beantwoord naar aanleiding van hun bedrijfsgeschiedenis. Op verzoek van Menzis werd geadviseerd over archiefonderzoek en de opzet van een bedrijfsgeschiedenis. Tussen Delta Lloyd en het Gemeentearchief Den Haag werd bemiddeld voor overdracht van het Oud Archief van het voormalige ziekenfonds Haaglanden en rechtsvoorgangers. Het Kenniscentrum verzorgde voor Pharmaccess de paper Risicoverevening en crowding out: een studie naar de geschiedenis van risk equalization of risicoverevening en crowding out of verdringing van particuliere ziektekostenverzekeringen als gevolg van overheidsbeleid in OESO-landen. In dit paper wordt aan de hand van voorbeelden in Nederland en Duitsland een overzicht gegeven van onderzoek dat is gedaan naar vereveningsconstructies met mogelijke effecten op crowding out en crowding in. Een en ander wordt geplaatst in de contekst van de geschiedenis van overheidsbeleid ter bevordering van de continuïteit in de financiering van zorg. Uit de literatuur blijkt dat de relatie tussen risicoverevening en crowding out gericht is op het toegang kunnen blijven bieden van slechte risico s tot private verzekeringen, terwijl de premie voor goede risico s betaalbaar blijft. De belangrijkste doelstellingen voor risicoverevening waren en zijn vergroting van de toegang tot zorg, bevordering van gelijkheid en vergroting van de efficiency. Tal van vragen werden mondeling en schriftelijk gesteld door en beantwoord aan particulieren, overheidsinstellingen en bedrijven over uiteenlopende onderwerpen als familiegeschiedenis, ziekteverzekeringen en forensische geschiedenis de geschiedenis van ouderdomsverzekeringen en AWBZ, ziekenfondsen en streekgeschiedenis, ziekenfonds- en ziektekostenverzekeringsgeschiedenis en de actualiteit van zorg, verzekering en stelsel. Veel vragen werden gesteld naar aanleiding van de door de website geboden informatie. Tegelijkertijd is niet duidelijk of het aantal direct gestelde vragen hoger had geweest zonder de informatiefunctie van de site. Desondanks steeg het aantal vragen van 7 in het vorige verslagjaar tot 28 in het huidige verslagjaar. 6 Publiciteit De publicitaire activiteiten bestonden uit het geven van presentaties en lezingen, papers en perscontacten. In het verslagjaar werden door de medewerkers van het Kenniscentrum de volgende presentaties en lezingen gegeven: What insights does the history of Dutch sickness fund insurance give on possible mechanisms for health insurance in Africa?(Ministerie van VWS, Companje) Dutch social health insurance and health consumer rights in historical perspective (WereldAidsdag Amsterdam, Companje) The notion of civil society as the possibility of clarifying voluntary health insurance arrangements (Health Insurance Platform Amsterdam, Companje) Ziekteverzekering in België en Nederland (Achmea - Zeist, Companje) Going private? Statutory health insurance, sickness funds and the development of private health insurance in the Netherlands (World Economic History Congress Utrecht, Vonk) The price of getting older. Health insurance for the elderly in the Netherlands, (congres Insurance, sickness and old age: past experiences and future prospects? Southampton, Vonk)

9 8 Private Krankenversicherung in Deutschland und den Niederlanden (Berliner Wirtschaftsgespräche Berlijn, Companje) Gesundheitsfonds und morbiditätsorientierten Risikostrukturausgleich: die Niederlandische und Deutsche Risikostrukturausgleich im Vergleich (Berliner Wirtschaftsgespräche Berlijn, Companje) 29 jaar ervaring met factotums, archiefbeheer en archiefonderzoek (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Companje) Archieven: klaar voor gebruik (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Vonk) Archiefontsluiting via Internet (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Van Wielink) Samenwerking tussen onderzoekers en archivarissen bij het maken van toegangen op archieven (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Rigter) De papers en presentaties van de heren Vonk en Companje zorgden voor veel internationale belangstelling. Voor de paper Going private? van drs. Vonk was er vooral uit Amerikaanse en Engelse hoek veel belangstelling voor de bijzondere rol die ziekenfondsen en bovenbouwverzekeraars in het Nederlandse particuliere ziektekostenverzekeringsbestel hebben gespeeld. Op basis van de paper is de heer Vonk uitgenodigd om een bijdrage te leveren over de geschiedenis van het Nederlandse zorgverzekeringsstelsel aan een Engelstalige internationale bundel onder redactie van dr. B. Harris (University of Southampton). Naar gepland zal deze bundel eind 2010, begin 2011 verschijnen. De paper van de heer Vonk The price of getting older had als thema de Bejaardenverzekering. Ook hier kon het in international perspectief unieke Nederlandse experiment op veel interesse rekenen. De heer Companje verzorgde op verzoek van het Health Insurance Fund drie presentaties die onder andere van Ghanese en Latijns-Amerikaanse zijde discussie opwekten. De voordracht Ziekteverzekering in België en Nederland was, vergezeld van een goede lobby, voor de Belgische Landsbond van socialistische mutualiteiten reden tot het financieel ondersteunen van de publicatie Two centuries of solidarity. De twee presentaties die de heer Companje voor de Berliner Wirtschaftsgespräche hield, zorgden voor felle discussies over structuur-, proces- en machtsverschillen tussen de Duitse en Nederlandse zorgstelsels. De heer Companje is naar aanleiding van deze debatten aangezocht als reviewer voor de publicaties van de European Observatory on Health Systems and Policies. Er waren 13 publiciteitscontacten: tien perscontacten (informatie, interview en ingezonden stukken) het artikel Duitsland is kampioen marktwerking. Winst maken in zorg is niet vies (Financieel Dagblad, 21 september 2009), waarbij werd samengewerkt met drs. W. Wansink twee interviews voor het radioprogramma De praktijk, met als thema s de AWBZ in historisch perspectief en de stelselwijziging in de Verenigde Staten De internetencyclopedie Wikipedia biedt het Kenniscentrum een bijzondere mogelijkheid tot publiciteit. De heer Vonk verzorgde tekst voor het lemma ziekenfonds. Het Kenniscentrum wil de veelal foutieve informatie die via dit medium over het Nederlandse zorgstelsel wordt verspreid corrigeren. De pagina s zullen daarvoor regelmatig worden vernieuwd en bijgehouden. Tot slot Voor het Kenniscentrum Historie Zorgverzekeraars was het tweede jaar van de subsidieperiode een vruchtbaar jaar. Het KHZ is van groot belang voor het functioneren van de afdeling Metamedica en volledig ingebed in onderzoek en onderwijs van het VU medisch centrum. Met het afronden van het project Two centuries of solidarity en de publicatie van het gelijknamige boek heeft het Kenniscentrum in samenwerking met de Stichting Historie Ziekenfondswezen een standaardwerk gepubliceerd dat voor de historische duiding van zorg en zorgverzekering in internationaal perspectief al kort na het verschijnen grote Nederlandse en buitenlandse waardering kreeg. De internationale reputatie van het Kenniscentrum is door dit boek, door presentaties en papers voor een breed internationaal publiek en door contacten met universiteiten in Engeland en Duitsland versterkt. Het onderzoek voor het project Ziektekostenverzekering en civil society heeft in het eerste loopjaar al bijzondere resultaten opgeleverd. De twee andere onderzoekslijnen werden verder uitgewerkt.

10 9 Door de expertmeeting over archiefbeheer en archiefgebruik heeft het Kenniscentrum bijgedragen aan het debat over gebruik en beheer van archieven door en voor professionals, en is met instemming gereageerd om een lijn van deze debatten op te zetten. De bekendheid van het Kenniscentrum is door de geleverde publiciteit verder versterkt. De investeringen in de website betalen zich uit door de snel stijgende raadplegingen, hetgeen de de bekendheid nog groter maakt en duidelijk maakt dat het Centrum in de gewenste publieksfunctie voorziet, ook door de groeiende dienstverlening. De Erfgoedgids blijkt voor wetenschap en beleidsontwikkeling door de positieve reacties een succes. De bloei van het Kenniscentrum is mogelijk gemaakt door de financiële en beleidssteun van verschillende partners: het Ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland, het Innovatiefonds Zorgverzekeraars, de afdeling Metamedica VUmc, en last but not least het bestuur van de Stichting Historie Ziekenfondswezen. Dit bestuur heeft met haar adviezen en inspanningen het voortbestaan én de bloei van het Kenniscentrum mogelijk gemaakt. Kenniscentrum en HiZ blijven zich inspannen om het erfgoed van de verzekering van zorg als deel van de Nederlandse verzorgingsstaat veilig te stellen en nog meer bekendheid te geven. Prof.dr. E.S. Houwaart Dr. K.P. Companje

11 10 Bijlage Publicatie K.P. Companje (ed.), Two centuries of solidarity. German, Belgian and Dutch social health insurance (Amsterdam 2009) Lezingen en presentaties What insights does the history of Dutch sickness fund insurance give on possible mechanisms for health insurance in Africa?(Ministerie van VWS, Companje) Dutch social health insurance and health consumer rights in historical perspective (WereldAidsdag Amsterdam, Companje) The notion of civil society as the possibility of clarifying voluntary health insurance arrangements (Health Insurance Platform Amsterdam, Companje) Ziekteverzekering in België en Nederland (Achmea - Zeist, Companje) Going private? Statutory health insurance, sickness funds and the development of private health insurance in the Netherlands (World Economic History Congress Utrecht, Vonk) The price of getting older. Health insurance for the elderly in the Netherlands, (congres Insurance, sickness and old age: past experiences and future prospects? Southampton, Vonk) Private Krankenversicherung in Deutschland und den Niederlanden (Berliner Wirtschaftsgespräche Berlijn, Companje) Gesundheitsfonds und morbiditätsorientierten Risikostrukturausgleich: die Niederlandische und Deutsche Risikostrukturausgleich im Vergleich (Berliner Wirtschaftsgespräche Berlijn, Companje) 29 jaar ervaring met factotums, archiefbeheer en archiefonderzoek (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Companje) Archieven: klaar voor gebruik (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Vonk) Archiefontsluiting via Internet (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Van Wielink) Samenwerking tussen onderzoekers en archivarissen bij het maken van toegangen op archieven (Expertmeeting Beheer en gebruik van archieven en bronnen voor de verzorgingsstaat Amsterdam, Rigter)