Duik in Brabant Water

Transcriptie

1 Duik in Brabant Water Gratis lesmateriaal over drinkwater voor het basisonderwijs Schoon water is belangrijk. Voor iedereen. Schoon water heb je nodig. Om te drinken natuurlijk. En om te douchen, te wassen, af te wassen, thee te zetten, de wc mee door te spoelen, aan de planten te geven enzovoort. Dát kan iedereen wel verzinnen. Maar wat weten we verder over ons drinkwater? Weten we bijvoorbeeld waar het vandaan komt, hoe het schoongemaakt wordt en hoe het uiteindelijk in de kraan terecht komt? Velen van ons hebben waarschijnlijk geen idee. En dat geldt zeker voor kinderen. Brabant Water weet als geen ander alles over drinkwater. We willen onze kennis op een verantwoorde manier overbrengen op jongeren. Voor de leeftijdsgroep van ongeveer 8 tot 12 jaar hebben we speciaal een gastles en de website ontwikkeld. Kinderwebsite is een grote interactieve game waar kinderen spelenderwijs alles over drinkwater kunnen leren. Deze spannende wereld speelt zich voornamelijk af binnen een waterproductiebedrijf, maar via een geheime buitendeur kun je ook het waterwingebied verkennen. En zelfs naar huis wandelen waar je onder andere je waterverbruik kunt bijhouden! Gebruik de kinderwebsite in uw les over water. Lesmateriaal Drinkwater leent zich uitstekend als onderwerp voor een les in de klas. Daarom heeft Brabant Water dit lesmateriaal ontwikkeld dat is toegespitst op de Noord-Brabantse situatie. Met het lesmateriaal kunnen leerlingen van groep 7 en 8 zelf aan de slag. Al dan niet met de hulp van Onze verantwoordelijkheid Brabant Water is zich bewust van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het 24 uur per dag leveren van lekker en betrouwbaar drinkwater staat natuurlijk centraal. Maar we nemen ook verantwoordelijkheid als het gaat om betrouwbare educatie over drinkwater. Daarom sturen we u het lesmateriaal gratis toe. Zo kunnen docenten van groep 7 en 8 van alle Brabantse basisscholen gratis beschikken over het lesmateriaal.

2 Drinkwater leent zich uitstekend als onderwerp voor een les in de klas Het lesmateriaal Dit lesmateriaal over drinkwater bestaat uit twee onderdelen: Een docentenhandleiding. Hierin vindt u suggesties voor de manier waarop u in de klas aandacht kunt besteden aan drinkwater in het algemeen en aan dit materiaal in het bijzonder. Natuurlijk vindt u hierin ook feedback op de opdrachten. Vier werkbladen voor de leerlingen. Deze kunt u kopiëren en uitdelen. Daarna kunnen de leerlingen er zelf mee aan de slag. Thuis en in de klas. De werkbladen De kopieerbare werkbladen bevatten verschillende opdrachten. Ze zijn op verschillende manieren in uw lessen te gebruiken. U kunt de opdrachten individueel in de les laten maken en vervolgens klassikaal behandelen, in groepjes laten maken en na afloop elk groepje vragen om aan de rest van de klas te rapporteren of als huiswerk meegeven enzovoort. De opdrachten verwijzen soms naar de website waar het betreffende onderwerp verder (vaak interactief ) wordt uitgediept. Achter de werkbladen treft u een korte toelichting aan en de uitwerking van de diverse opgaven. Aansluiting bij de inhoud van het lesprogramma Het onderwerp drinkwater sluit inhoudelijk goed aan bij verschillende leergebieden zoals: Gezondheid, waarbij u met uw leerlingen kunt kijken naar de zorg voor lichaam en gezondheid, hygiëne, het verantwoord omgaan met de omgeving en het milieu. Aardrijkskunde, waarbij u kunt stilstaan bij de verschillen in grondsoorten en het bestaan in aardlagen. Dit heeft alles te maken met de weg die regendruppels afleggen totdat het grondwater als bron voor drinkwater omhoog wordt gepompt. Geschiedenis, waarbij u kunt ingaan op de wijze waarop mensen vroeger en nu hun drinkwater haalden: vroeger was drinkwater een bron van ziektekiemen; tegenwoordig is drinkwater goed van kwaliteit en komt het altijd uit de kraan. Er is in de loop der tijd behoorlijk wat veranderd. Bij techniek komen de verschillende transportmogelijkheden aan bod. Bespreek het distribueren van water via een enorm leidingnet (waarvan we normaal gesproken maar heel weinig zien) samen met de distributie van gas, elektriciteit, riolering enzovoort. Milieu. Hoe kunt u verantwoord omgaan met water, bodem en energie? Natuurkunde: de zorg en verantwoordelijkheid voor de (eigen) omgeving (mensen, planten en dieren). Dus ook bijvoorbeeld de zorg om grond te beschermen tegen verontreiniging, waardoor regendruppels die in de bodem zakken, zo schoon mogelijk zijn op het moment dat ze weer worden opgepompt om er drinkwater van te maken.

3 Werkblad 1

4 Werkblad 2 Hoeveel drinkwater gebruiken we? Probeer er achter te komen hoeveel water jullie thuis in een week gebruiken. Je moet daarvoor goed op de watermeter kijken. Meestal zit deze in de meterkast, maar soms vind je m in de kelder of onder de vloer in de gang. De watermeter geeft aan hoeveel water er in jullie huis wordt gebruikt. De cijfertjes bovenin [a] geven aan hoeveel kubieke meter (m 3 ) water gebruikt is. Een kubieke meter is een vierkant blok van een meter lang, een meter breed en een meter hoog. Elke kubieke meter, dus één zo n blok, is liter. Dat is net zoveel als pakken melk. Als het radertje [b] ronddraait, wordt er ergens in huis water gebruikt. De klokjes geven precies aan hoeveel liter water gebruikt is. De [c] geeft de deciliters aan (een tiende liter); [d] geeft de liters aan; [e] geeft decaliters (= 10 liter) aan en [f ] de hectoliters (= 100 liter). 1. Ga thuis op zoek naar de watermeter. De watermeter zit bij ons thuis: Vul een week lang elke dag op dezelfde tijd de stand van de watermeter in. Kies een vast tijdstip uit waarop je én in het weekend én op de dagen dat je naar school moet, naar de meterstand kunt kijken. - Vul het aantal kubieke meters in (het getal bij a.) - Vul het aantal liters in. Eerst het cijfer van f, dan van e, dan van d, en als laatste die van c. 3. In één week hebben we in ons huis... liter water gebruikt. 4. Op... dag hebben we het minste water gebruikt, en op... dag het meest. Volgens mij komt dit door: Je kunt de meterstand ook digitaal bijhouden. Ga naar en verken de site tot je bij het huis bent. In de meterkast van het huis kun je bijhouden hoeveel water jullie hebben gebruikt en je kunt zien of jullie thuis meer of minder water gebruiken dan de meeste Brabantse gezinnen. En? Wat is je conclusie?

5 Werkblad 3 Hoeveel drinkwater gebruik jezelf? 1. Schrijf hieronder op waarvoor jij allemaal drinkwater gebruikt. Vanaf het moment dat je opstaat totdat je naar bed gaat. Ik gebruik drinkwater voor: 2. Wat kost het meeste water, denk je? 3. Welke dingen zou je eigenlijk net zo goed met regenwater kunnen doen? Waarom doen we dat niet, denk je? 4. Hoeveel drinkwater kost douchen, in bad gaan, de wc doortrekken, afwassen (met de hand), de was doen? Trek een lijn van de tekening naar het getal dat er volgens jou bij hoort. 5. Bedenk twee tips hoe je water zou kunnen besparen. Mijn tips zijn: Wil je precies weten hoeveel water je voor verschillende dingen gebruikt? Ga naar en verken de site tot je bij het huis bent. In het huis kun je ontdekken hoeveel water je voor de verschillende dingen gebruikt.

6 Werkblad 4 Proefjes met water 1. Maak je eigen waterfilter Dit heb je nodig: Een bloempot met een gat in de bodem. Een lege jampot (de bloempot moet in de jampot blijven hangen. En mag dus niet op de bodem van de pot staan). Watten. Grof grind (grote steentjes). Fijn grind (kleine steentjes). Fijn zand (bijvoorbeeld uit de zandbak). Een beker met slootwater of met water waar je een flinke scheut melk doorheen hebt gedaan. De proef gaat zo: Zet/hang de bloempot in de jampot. Doe een laag watten onderin de bloempot. Doe daar een laagje grof grind bovenop. Doe daar weer een laagje fijn grind bovenop. Doe daar een flinke laag fijn zand bovenop. Je hebt nu zelf een waterfilter gemaakt! Giet het slootwater (of water met melk) op het zand. Wat gebeurt er? Water en grond Dit heb je nodig: Drie jampotjes. Drie theezeefjes: een theezeefje met een laagje zand (uit de zandbak), een theezeefje met klei en een theezeefje met potgrond. Water. De proef gaat zo: Leg op elk jampotje een theezeefje. Giet een beetje water in elk theezeefje. Waar zakt het water het snelst doorheen?... Hoe komt dat? Oppompen van grondwater Dit heb je nodig: Glas. Knikkers. Rietje. De proef gaat zo: Doe de knikkers in het glas. Voeg water toe. Steek het rietje in het glas, tussen de knikkers door. Zuig het water er uit. Op een vergelijkbare manier haalt Brabant Water grondwater naar boven!

7 Toelichting bij de werkbladen Werkblad 1 Van grondwater tot drinkwater Leerlingen kunnen zelf aan de slag met dit werkblad. Al knippend en plakkend worden ze zich ervan bewust dat water eerst een hele weg moet afleggen voordat het als schoon drinkwater uit de kraan komt. Zo maken ze spelenderwijs kennis met het productieproces van drinkwater. Vervolgens kunnen ze een kijkje nemen op en de kamer met het water - win proces opzoeken en het waterwinproces in spelvorm nabouwen. Het spel in deze kamer komt overeen met de knip- en plakopdracht. In een van de boeken in de bibliotheekkamer van de site staat ook beschreven hoe het productieproces van drinkwater verloopt. Overigens zijn er bij Brabant Water gratis knipvellen verkrijgbaar van deze opdracht, in kleur en op groter formaat. U kunt dus kiezen of u deze knipvellen aanvraagt of dat u dit werkblad kopieert. De opdracht op de website laten uitvoeren kan natuurlijk ook. Werkblad 2 Hoeveel drinkwater gebruiken we? Leerlingen gaan aan de hand van de opdrachten op dit werkblad zelf op onderzoek uit. Al doende leren ze dat elk huis (en elk gebouw waar water wordt gebruikt) een watermeter heeft. Door zelf iedere dag op hetzelfde moment in te vullen welke stand de watermeter aangeeft, begrijpen ze ook wat ze daarop kunnen zien. Daarnaast ervaren ze proefondervindelijk hoeveel water ze thuis gebruiken. Na afloop van het onderzoek (na 8 dagen) kunt u de leerlingen de resultaten onderling laten vergelijken. En/of deze klassikaal bespreken. Op welke dagen van de week wordt het meeste water verbruikt? In het weekend of door de week? Hoe zou dat komen? Bij wie wordt thuis het meeste water gebruikt? Hoe zou dat komen (groter gezin, vaker in bad, vaker met z n allen thuis, enzovoort)? Hoe zou je thuis water kunnen besparen? Onder de douche in plaats van in bad. En dan niet te lang. Een spaarknop voor het doortrekken van de wc. Zonder spaarknop spoel je iedere keer zo n 9 liter water weg, met een spaarknop maar 6 liter. De website geeft op verschillende plekken informatie over hoe, waarvoor en hoeveel drinkwater mensen gebruiken. Werkblad 3 Hoeveel drinkwater gebruik je zelf? Door goed naar hun eigen drinkwatergebruik te kijken worden leerlingen zich ervan bewust waar ze schoon drinkwater allemaal voor gebruiken. En hoeveel. Ook bij deze opdracht kunt u hen onderling de antwoorden op de vragen laten vergelijken. Bijvoorbeeld in groepjes. Vervolgens kunt u de resultaten klassikaal bespreken. Bijvoorbeeld in combinatie met Werkblad 2. Werkblad 4 Een paar proefjes met drinkwater Met behulp van deze proefjes kan worden uitgelegd wat een regendruppel tegenkomt als hij de bodem inzakt. En waarom het dus moeilijk te zeggen is hoelang een regendruppel erover doet om een aantal meters de bodem in te zakken en hoe ver die druppel komt. Het heeft immers alles te maken met de samenstelling van de bodem: de samenstelling van de verschillende aardlagen en de doorlaatbaarheid ervan! Ook hangt het van de aardlagen af hoe schoon het water is dat door Brabant Water uit de grond wordt gepompt. Is het water dat de bodem inzakt onderweg veel vervuilde grond tegengekomen? Is het door aardlagen heengegaan die een zuiverende werking hebben? Met behulp van deze proefjes kunnen de kinderen zich daar wat meer bij voorstellen.

8 Om het overzichtelijk te houden (en al te veel geklieder te voorkomen) kunnen de leerlingen deze opdrachten het beste in groepjes doen. U kunt ze de verschillende benodigdheden zelf laten verzamelen. Of u doet dit zelf van tevoren. Wanneer er voor proefje 2 op werkblad 4 onvoldoende zeefjes beschikbaar zijn, kan het natuurlijk ook met één. Het zeefje moet dan tussendoor even schoongemaakt worden. Kinderwebsite De website is speciaal voor kinderen. Op een informatieve en speelse manier kunnen kinderen in de wereld achter de kraan duiken. De site is trouwens ook leuk voor volwassenen! Ontdek en leer Kinderen worden op ontdekkingsreis gestuurd door een aantal kamers waar ze verschillende opdrachten kunnen doen die te maken hebben met drinkwater. Tijdens de reis verzamelen ze attributen zoals een vergrootglas of een geheim toegangspasje om verder te komen in het spel. Zo krijgen ze in de ene kamer informatie en moeten ze in een andere kamer het waterzuiveringproces nabouwen. In weer een andere kamer kunnen ze uitrekenen hoeveel water er in een huishouden gebruikt wordt of hoeveel water het kost om een product te produceren. Bibliotheek Natuurlijk kunnen ze ook heel snel informatie opzoeken. In de bibliotheek staan ook andere boeken en video s met allerlei informatie over Brabant Water en drinkwater. De Surfsleutel Onze kinderwebsite maakt deel uit van het educatieve kinderinternet de Surfsleutel. De Surfsleutel is een beveiligde en afgeschermde internetomgeving voor kinderen op basisschoolleeftijd. Op kunnen ze veilig surfen op gecontroleerde websites met informatie en spelletjes. Kom langs en ontdek de kinderwereld van Brabant Water. Postbus BC s-hertogenbosch communicatie@brabantwater.nl