Ontdekdoos Drijven en zinken

Transcriptie

1 Ontdekdoos Drijven en zinken groep 6 en 7 handleiding

2 Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Drijven en zinken Docentenhandleiding Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden voor gebruik op school en is gratis te downloaden van onze website Vermenigvuldiging voor overige doeleinden is uitsluitend toegestaan na toestemming van het Amsterdams NME Centrum. Telefoon Fax Website oktober 2007

3 Inleiding Hoe kan het dat grote dingen, zoals schepen, in het water blijven drijven, terwijl kleine dingen zinken? Dit heeft te maken met het soortelijk gewicht van de materialen. Als het soortelijk gewicht van een bepaald materiaal groter is dan de hoeveelheid verplaatst water, dan zinkt het: zoals bij een brok ijzer. Als het soortelijke gewicht kleiner is dan de hoeveelheid verplaatst water, dan blijft het drijven: zoals bij een kurk. Als beide gelijk zijn, dan blijft het materiaal in het water zweven! Inhoud van de ontdekdoos docentenhandleiding kopieerbaar werkblad vier opdrachtkaarten bak om water in te doen kurken vaatdoek touw klei knikkers veerunster (zwarte weegschaalveer) paperclips plastic maatcilinder afwasmiddel onderzeebootje bakpoeder Doelgroep Bovenbouw primair onderwijs, groep 6 en 7 Ontdekdoos Drijven en zinken

4 Algemene doelstellingen De leerling wordt gestimuleerd eigen ontdekkingen te doen rondom thema s binnen natuuronderwijs. De leerling wordt gestimuleerd een onderzoekende houding aan te nemen. Doelstellingen voor ontdekdoos drijven en zinken De leerling is bewust bezig met drijven en zinken. Suggesties voor het gebruik van de ontdekdoos U kunt de ontdekdoos inzetten bij lessen natuuronderwijs over dit thema. U kunt een ontdekhoek inrichten in het klaslokaal, waarin leerlingen zelfstandig werken. Hierbij kunt u de leerling eerst zelf laten experimenteren met de materialen uit de doos en na verloop van tijd de opdrachtkaarten geven. U kunt de leerling ook laten experimenteren met de materialen in de ontdekdoos zonder een opdracht te geven. Hiervoor zitten extra materialen in de ontdekdoos. Wanneer de kinderen zelf ontdekkingen doen, kunnen deze in de kring aan elkaar vertellen of laten zien. Ze inspireren elkaar op deze manier. Laat niet meer dan twee kinderen tegelijkertijd met de ontdekdoos bezig zijn. U kunt een opdrachtencircuit maken met meerdere ontdekdozen. De leerlingen gaan dan in groepjes langs elke ontdekdoos. Niet alle ontdekdozen hebben evenveel opdrachten en dus hebben ze een verschillende tijdsduur. Een mogelijkheid is om de kinderen een half uur per doos bezig te laten zijn en erbij te vertellen dat niet alle opdrachten gedaan hoeven te worden. Als een leerling eerder klaar is met een andere opdracht, bijvoorbeeld een taal- of rekenopdracht, kan hij/zij (aan de hand van de opdrachtkaarten) zelfstandig met de ontdekdoos werken. Tijdsduur Ongeveer 60 minuten als leerlingen alle aangeboden opdrachten doen. Ontdekdoos Drijven en zinken

5 Opdrachten Opd r a c h t 1 - Dr i j v e n of zi n k e n De kinderen ontdekken dat sommige materialen blijven drijven en andere niet. Ze zoeken vijf verschillende materialen en doen deze in de bak met water. De kinderen onderzoeken of de materialen die zinken, met behulp van kurken toch kunnen drijven. Ze binden de kurken (die wel drijven) aan de materialen die zinken en kijken wat er gebeurt. De kinderen experimenteren verder met kurken. Opd r a c h t 2 - Dr i j v e n Als een brok klei een klein oppervlak heeft en een grotere dichtheid dan het verplaatste water, zal de klei zinken. Wanneer dezelfde hoeveelheid klei een grotere oppervlakte krijgt door de vorm te veranderen, kan de klei een tijdje blijven drijven. De kinderen breken een stuk klei in twee gelijke helften. Van de ene helft maken ze een bal en van de andere helft een bootje. Dan leggen ze beide in het water en kijken wat er gebeurt. Het één blijft drijven, het andere zinkt, hoewel de hoeveelheid klei hetzelfde is. Dan kijken ze hoeveel knikkers ze kwijt kunnen op hun bootje. Vervolgens experimenteren de kinderen met andere vormen van bakjes. Opd r a c h t 3 - Zi n k e n De kinderen ontdekken dat een onderzeebootje zinkt, maar ook met behulp van bakpoeder weer omhoog kan komen. Dankzij dit bakpoeder komt er een proces op gang waardoor de onderzeeër weer omhoog komt. Opd r a c h t 4 - Op wa a r t s e dr u k De kinderen maken kennis met opwaartse druk door een brok klei aan een veerunster te hangen. Wanneer het brok klei, hangende aan het veerunster, in het water ligt, weegt hij minder dan ervoor. De kinderen experimenteren verder door verschillende materialen aan de veerunster te hangen. Opd r a c h t 5 - Op p e r v l a k t e s pa n n i n g Een paperclip kan blijven drijven op water omdat de bovenkant van het water vergelijkbaar is met een vlies. Dit vlies heet de oppervlaktespanning van het water. Door een beetje afwasmiddel bij het water te doen, verdwijnt de oppervlaktespanning. De kinderen schenken een maatcilinder helemaal vol met water. Dan leggen ze heel voorzichtig een paperclip op het water, zodat hij blijft drijven. Ze doen er een druppel afwasmiddel bij en kijken wat er gebeurt met de paperclip. Ontdekdoos Drijven en zinken

6 Suggesties extra opdrachten drijven en zinken Vul een bekerglas van 1 liter met water. In dit water doet u een royale hoeveelheid zout (50 á 60 gram). Daarna legt u een gekookt en gepeld ei in het water. Als er genoeg zout in het water zit zult u zien dat het ei gaat zweven. Zit er te weinig zout in dan zal het ei zinken en zit er te veel zout in dan zal het blijven drijven. Een gekookt ei heeft een dichtheid die groter is dan die van water. Als er echter aan het water zout toegevoegd wordt, zal de dichtheid groter worden. Op het moment dat de dichtheid van de water-zout oplossing gelijk is aan de dichtheid van het ei, gaat het ei zweven in het water. Wanneer u nu meer zout bij de water-zout oplossing doet, dan wordt de dichtheid van de oplossing groter en zal het ei gaan drijven op het water. Laat de kinderen een vlot bouwen. Hiervoor kunt u allerlei materiaal klaarleggen, maar u kunt ook de kinderen het materiaal laten verzamelen. Hieraan vooraf kunt u een verhaal vertellen over bijvoorbeeld een schipbreukeling. Bij opdrachtkaart 3 over zinken kunt u de kinderen laten experimenteren door het onderzeebootje met andere producten te vullen. Zoals bijvoorbeeld: zand of zout. Wat gebeurt er nu? Hoe komt dat? Ontdekdoos Drijven en zinken

7 Opdrachtkaart 1 - Drijven en zinken Drijven en zinken 1 Zoek vijf verschillende materialen uit de doos of ergens anders vandaan. Deze materialen doe je in de bak met water. Drijft of zinkt het? Verandert er iets, bijvoorbeeld: de kleur, de grootte of de vorm? 2 Pak de kurken en het touw uit de ontdekdoos. Pak het materiaal dat zinkt weer uit de bak met water. Bind met het touw de kurken aan het materiaal. Leg het materiaal weer in de bak met water. Wat gebeurt er nu? Hoeveel materialen kun je aan een kurk binden tot hij zinkt? Hoeveel kurken heb je nodig om een vaatdoekje te kunnen laten drijven? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r v i j f ve r s c h i l l e n d e mat e r i a l e n k u r k e n t o u w

8 Opdrachtkaart 2 - Drijven en zinken Drijven 1 Pak de klei uit de ontdekdoos. Breek de klei in twee stukken. Van het ene stuk maak je een bal en van het andere stuk maak je een bootje. 2 Leg de bal klei en het bootje in het water. Wat zie je? 3 Pak de knikkers uit de doos. Leg ze een voor een in het bootje. Hoeveel knikkers kun je op je bootje leggen tot het zinkt? 4 Probeer verschillende vormen bootjes uit. Waar kunnen de meeste knikkers in? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r k l e i k n i k k e r s

9 Opdrachtkaart 3 - Drijven en zinken Drijven 1 Pak de klei uit de ontdekdoos. Breek de klei in twee stukken. Van het ene stuk maak je een bal en van het andere stuk maak je een bootje. 2 Leg de bal klei en het bootje in het water. Wat zie je? 3 Pak de knikkers uit de doos. Leg ze een voor een in het bootje. Hoeveel knikkers kun je op je bootje leggen tot het zinkt? 4 Probeer verschillende vormen bootjes uit. Waar kunnen de meeste knikkers in? Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r k l e i k n i k k e r s

10 Opdrachtkaart 4 - Drijven en zinken Opwaartse druk 1 Pak de klei en de zwarte weegschaalveer uit de ontdekdoos. Hang een stuk klei aan de onderkant van de veer. Hoeveel weegt de klei? Dit kun je op de veer zien. 2 Hang nu de klei aan de veer in het water. Hoeveel weegt de klei nu? Hoe komt dit denk je? 3 Probeer dit nu ook eens met andere materialen, die je aan de weegschaalveer kunt hangen. Wa t he b je no d i g? b a k me t w a t e r d e zw a r t e we e g s c h a a lv e e r k l e i

11 Opdrachtkaart 5 - Drijven en zinken Oppervlaktespanning Een paperclip kan blijven drijven op water. De bovenkant van het water kun je vergelijken met een dun vlies. Dit vlies heet de oppervlaktespanning van het water. 1 Vul het glazen potje vol met water en leg een stukje wcpapier op het water 2 Leg nu heel voorzichtig een paperclip bovenop het wcpapiertje. Duw daarna het papiertje heel voorzichtig met de punt van het potlood onder water (begin aan de randen van het papiertje!). Drijft de paperclip op het water? 3 Kijk nu van opzij goed naar de drijvende paperclip. Wat zie je? Hoe ligt de paperclip in het water? Wat zie je aan het water bij de paperclip? 4 Druppel nu een klein beetje afwasmiddel bij het water. Wat gebeurt er met de paperclip? Wat denk je dat er gebeurt met de oppervlaktespanning? Wa t he b je no d i g? pa p e r c l i p p o t l o o d s t u k j e s wc -pa p i e r g l a z e n po t j e d r u p p e l f l e s j e me t af w a s m i d d e l