De vitale Kustcommunity

Transcriptie

1 De vitale Kustcommunity Deltaprogramma Kust na de deltabeslissingen in 2014

2 COLOFON Auteursrechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, mits de bron op duidelijke wijze wordt vermeld, alsmede de aanduiding van de maker, indien deze in de bron voorkomt. Aansprakelijkheid Water Governance Centre en degenen die aan deze publicatie hebben meegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het samenstellen van deze uitgave. Nochtans moet de mogelijkheid niet worden uitgesloten dat er fouten en onvolledigheden in deze uitgave voorkomen. Ieder gebruik van deze uitgave en gegevens daaruit is geheel voor eigen risico van de gebruiker. WGC sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze uitgave en de daarin opgenomen gegevens, tenzij de schade mocht voortvloeien uit opzet of grove schuld zijdens WGC en/of degenen die aan deze uitgave hebben meegewerkt. Mocht u onvolkomenheden aantreffen, dan verzoeken wij u dit bij ons kenbaar te maken. Auteurs : Sas Terpstra en Ytsen Deelstra Datum Status en referentie : : 11 april 2014 Definitief rapport / P

3

4 SAMENVATTING Met het definitief formuleren van de deltabeslissingen medio 2014 heeft het Deltaprogramma een belangrijke mijlpaal bereikt. Na de deltabeslissingen zal het zwaartepunt verschuiven naar de voorbereiding van de daadwerkelijke realisatie. Deltaprogramma Kust heeft het Water Governance Centre gevraagd een advies uit te brengen over de wenselijke structuur en organisatie (de governance) in deze nieuwe fase. Duidelijk is dat het huidige programmabureau Deltaprogramma Kust verdwijnt. Daarmee vervalt een belangrijke initiërende en ondersteunende functie. Centraal staat de vraag wat de komende jaren nodig is voor een vitale kustcommunity. Deze vitaliteit moet zichtbaar worden in uitvoering van de gemaakte afspraken zoals die in de Nationale Visie Kust en heel concreet in de uitvoeringsagenda Kust zijn opgenomen (met onder andere de parels, onderzoeksprojecten en beleidsvorming). Wij adviseren als volgt: Er is sprake van een stuurgroep die bestaat uit vertegenwoordigers van in ieder geval de overheden die ook nu al de stuurgroep kust vormen: kustgemeenten, kustwaterschappen, kustprovincies, ministerie I&M en Rijkswaterstaat. Deze stuurgroep (met als voorlopige werktitel Landelijk Overleg Kust) komt twee keer per jaar bij elkaar: één keer in het voorjaar waarbij de nadruk ligt op de kustbrede zandvraagstukken (uitvoering van de Beslissing Zand, onderdeel van de Deltabeslissing Veiligheid) en het komende Deltaprogramma (met vaststellen van de jaarlijkse voortgangsrapportage Kust), en één keer in het najaar waarbij de nadruk ligt op de parels en de daaraan gerelateerde onderzoeken uit de Uitvoeringsagenda NVK. De voorbereiding van de stuurgroep vindt plaats in een regiegroep. De leden van deze regiegroep hebben bovendien een belangrijke verbindende rol; zij moeten voldoende aangehaakt zijn bij de lokale en regionale initiatieven om de voortgang en belangrijkste kwesties te kennen en deze ervaringen uit de praktijk vertalen naar formele besluitvorming. De regiegroep komt tenminste 4 keer per jaar bij elkaar, 2 maal als voorbereiding op de stuurgroep, 2 maal voor onderlinge, tussentijdse afstemming. De regiegroep stelt het jaarlijkse voortgangsrapport Kust op en initieert twee maal per jaar bovendien een kustdag, een plek waar de kustcommunity elkaar ontmoet, kennis en ideeën uitwisselt. Verder wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van het zelforganiserend vermogen van deelcommunities op lokaal niveau (de projectorganisaties en samenwerkingsverbanden rondom de parels) en op regionaal niveau (provinciale overleggen kust, samenwerkende kustgemeenten etc). Dit lokaal en regionaal initiatief vertaalt zich onder andere in verzorgen van deelprogramma s tijdens de halfjaarlijkse kustdagen en eventueel eigen initiatieven. De maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven participeren in de kustdagen, in lokale en regionale ontwikkelingen en op beleidsniveau via de klankbordgroep van het OIM. De 3D-samenwerking vormt de basis voor de bijeenkomsten van het LOK in het voorjaar. Om deze transitie mogelijk te maken, adviseert het Water Governance Centre om een kwartiermaker of een groep van kwartiermakers aan te stellen om deze nieuwe manier van werken en organiseren vorm te geven. Tot slot doen wij de volgende aanbevelingen: Koester de huidige Kustcommunity. Die bestaat immers al! Alle betrokkenen die de afgelopen jaren hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de Nationale Visie Kust en alle partijen die de komende jaren aan de uitvoering ervan zullen samenwerken.

5 Stimuleer en faciliteer waar mogelijk om de huidige kustcommunity te benutten. Stuurgroep en in het bijzonder de regiegroep moeten daar bewust mee bezig zijn, zij moeten enabling leiderschap tonen. Een gastheer die betrokkenen welkom heet, een plek biedt voor ontmoeting en de gemeenschappelijkheid onderstreept. De kustdagen zijn daarvoor een uitstekend moment, maar het hoeft zich daar niet toe te beperken. Let op de behoeften die de kustcommunity heeft en faciliteer die.

6 INHOUDSOPGAVE NAAR EEN VITALE KUSTCOMMUNITY MET SLANKE ONDERSTEUNING... 7 Samenwerking langs de Kust na Vraag aan het Water Governance Centre... 7 Totstandkoming advies... 8 DE ONTWERPEISEN... 9 Verwachtingen en wensen huidige community leden... 9 De ontwerpeisen: naar een lichtere organisatievorm... 9 Betekenis van deze ontwerpeisen ONS ADVIES Verdeel de basistaken en regel de formele verankering ervan Vitaliteit behouden: ruimte voor initiatieven en organiseren van ontmoeting Conclusies en aanbevelingen DOORKIJK Kwartiermakers De agenda De vitale Kustcommunity Blz. 6 van 17

7 1. NAAR EEN VITALE KUSTCOMMUNITY MET SLANKE ONDERSTEUNING 1.1. Samenwerking langs de Kust na 2014 Het landelijke Deltaprogramma dat in 2009 is geïnitieerd, gaat na 2014 een nieuwe fase in. Prof. Teisman heeft recent een advies uitgebracht over deze overgang. In dit advies vraagt hij aandacht voor het organiseren van de verbinding tussen lijnorganisatie en programma, tussen regio en rijk en tussen de sectoren water en ruimte. Zeker is dat de Deltacommissaris (DC) en zijn staf blijven bestaan en jaarlijks zal er ook een Deltaprogramma worden gepresenteerd aan het parlement. Het accent zal verschuiven van beleid naar programmering en uitvoering. De structuur van de Deelprogramma s zal wijzigen. De DC heeft de regionale Stuurgroepen gevraagd hiervoor voorstellen te doen. Daarmee kan ook invulling gegeven worden aan de verbindingen waarvoor Teisman aandacht vraagt. Voor de Kustcommunity zijn ze in elk geval relevant. De inspanningen van Deltaprogramma Kust hebben geleid tot een integrale Kustvisie (Nationale Visie Kust - NVK) inclusief een uitvoeringsagenda, opgesteld door de gemeenschappelijke overheden in overleg met stakeholders. De gedachte over de toekomstige governance van het Deltaprogramma Kust is dat de uitvoeringsagenda gedragen zal worden door een Kustcommunity, waarvan een Stuurgroep het formele uitvloeisel is dat de uitvoeringsagenda monitort en aanstuurt. De Kustcommunity richt zich op de verbinding van twee vraagstukken die in de NVK in hun samenhang zijn geadresseerd. Het gaat om de waterveiligheid en het zandig kust systeem in relatie tot kansen voor ruimtelijk economische ontwikkeling en natuur. Langs de kust blijken maatregelen voor veiligheid en economische ontwikkeling gecombineerd te kunnen worden. De stakeholders betrokken bij DP Kust vormen al een community en hebben elkaar de afgelopen jaren al beter weten te vinden. Met als gevolg dat de partijen langs de kust: gezamenlijke doelen hebben geformuleerd; onderzoeken in gang hebben gezet; instrumenten hebben ontwikkeld om de combinatie van ruimtelijke ontwikkeling en waterveiligheid te ondersteunen (meegroeiconcepten en ontwikkelpaden); ruimtelijke ontwikkelingen hebben aangegrepen om opgaven te combineren (de parels). De Kustcommunity bestaat in feite al Vraag aan het Water Governance Centre Het programmabureau van Deltaprogramma Kust heeft aan het Water Governance Centre (WGC) gevraagd om in samenwerking met de belangrijkste deelnemers van de Kustcommunity een voorstel te ontwikkelen voor de organisatievorm van deze community. Dit als onderdeel van de toekomstige governance van het Deltaprogramma. De vraag is hoe de huidige samenwerkingsrelaties en opgedane ervaringen binnen de Kustcommunity kunnen worden behouden, terwijl de ondersteuning van de community in de vorm van een programmabureau verdwijnt en er een minder zware vorm van ondersteuning voor in de plaats komt. De vitale Kustcommunity Blz. 7 van 17

8 Het belang om de samenwerking in stand te houden is om zowel in de uitvoeringspraktijk (via de parels en concrete suppletieprojecten) als in onderzoekende en beleidsvormende zin, integrale oplossingen te realiseren die bijdragen aan de ontwikkeling van de kust als geheel. In voorliggend advies gaat het WGC hierop in door: Te duiden wat nodig is voor een Vitale Kustcommunity. De concrete organisatievorm uit te werken die nodig is om: o de uitvoeringsagenda te coördineren; o de kustcommunity te ondersteunen Totstandkoming advies Dit advies is gebaseerd op de uitkomsten van rondetafelgesprekken (november en december 2013, maart 2014) met betrokkenen bij het deltaprogramma Kust, verdere aanscherping door de agendacommissie Kust en een richtinggevend besluit van de stuurgroep Kust op 4 februari In de vergadering van 4 februari heeft de stuurgroep Kust heeft er voor gekozen om twee organisatie modellen voor de Kustcommunity verder uit te laten werken. Het ging om de varianten: een stuurgroep met agendacommissie en een stuurgroep gevoegd door een regiebureau en de community. In dit rapport werken we op basis van het ronde tafelgesprek in maart een definitief voorstel uit: dat tussen deze twee varianten in ligt: een stuurgroep ondersteund door een regiegroep die gevoed wordt door POK s, andere regionale samenwerkingsverbanden, Parels en andere lokale initiatieven. Het gaat immers niet meer zo zeer om een gekozen model uit te werken, maar om de gekozen richting een Vitale Kustcommunity met slanke ondersteuning zodanig te operationaliseren dat een nog aan te wijzen kwartiermaker de organisatie in de zomer van 2014 kan hebben staan. De vitale Kustcommunity Blz. 8 van 17

9 2. DE ONTWERPEISEN 2.1. Verwachtingen en wensen huidige community leden In de huidige opzet kent het Deltaprogramma Kust een relatief zware organisatievorm, passend bij de huidige fase van het deltaprogramma waarin veel energie is gestoken in het scherp krijgen van de opgave, bouwen van (nieuwe en geïntensiveerde) samenwerking, afstemming met de overige deltaprogramma s en de deltacommissaris en het formuleren van oplossingen. Hiertoe is een programmabureau ingericht, grotendeels gefaciliteerd en gefinancierd door het ministerie van IenM, met medewerking van de diverse betrokken overheden die capaciteit leveren voor de bemensing van het programmabureau. Het programmabureau heeft concrete resultaten opgeleverd, die samenkomen in de uitvoeringsagenda. De uitvoering hiervan staat de komende jaren centraal en is het vehikel dat betrokken partijen de komende jaren bindt. Wat betreft de kustcommunity als drager van de uitvoeringsagenda hebben deelnemers van de ronde tafelgesprekken en de stuurgroepleden de volgende wensen geuit: De community voorziet in een platform waarin overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties (namens bewoners en bezoekers) elkaar informeren, afstemmen en samenwerken. Via dit platform wisselen zij kennis, wensen, ervaring uit en stellen zij good practices centraal. Hierdoor is er voor het beleid voeding vanuit praktijk zodat de Stuurgroep een betere afweging kan maken op beleidsmatig niveau. Tegelijkertijd leveren good practices op niveau van de uitvoering inspiratie op voor anderen. De community draagt zorg voor een innoverende, koersvaste, verbindende sturing door gezamenlijke besluitvorming waar nodig. Daarmee vormt de bestuurlijke aansturing een motor die zorgt dat de partners langs de kust de integrale opgave daadwerkelijk tot stand brengen op lokaal/regionaal niveau met oog voor de kust als geheel. De consequentie hiervan is dat er een (lichte) vorm van regie/coördinatie aanwezig is in de community. Het gastheerschap om de community bijeen te laten komen, de ruimte waarin de leden van het platform elkaar kunnen ontmoeten, bestaat uit de taak om spontane initiatieven voor bijeenkomsten te coördineren en om een aantal vooraf afgesproken bijeenkomsten te organiseren. Deze taak kan rouleren onder de deelnemers. De kustcommunity is tevens een label waaronder bijeenkomsten en initiatieven van allerlei partijen kunnen worden gebundeld De ontwerpeisen: naar een lichtere organisatievorm Bovenstaande wensen en verwachtingen hebben we vervolgens vertaald naar de volgende ontwerpeisen voor de organisatievorm van de community: Op het gebied van sturing moet er sprake zijn van: o Bestuurlijke borging van (uitvoering van) de uitvoeringsagenda. Niet top-down, maar gebaseerd op onderling vertrouwen en elkaar aanspreken op acties via de Stuurgroep o o Formele verankering in beleid van opgedane inzichten in de praktijk. Dit geschiedt steeds op basis van autonomie en bevoegdheden van de deelnemende partijen in de Stuurgroep Kustbrede beleidsontwikkeling, onderling afgestemd via Stuurgroep, met formele verankering op elk niveau conform ieders bevoegdheden De vitale Kustcommunity Blz. 9 van 17

10 o Lichte vorm van coördinatie op basis van ambtelijke ondersteuning van de stuurgroep Op het gebied van samenwerken en leren moet geborgd worden dat: o Een overkoepelend kustbreed platform wordt vormgegeven. Dit kan door 2 keer per jaar een kustdag te organiseren waar alle betrokkenen elkaar kunnen ontmoeten en kennis en ervaring kunnen delen o Betrokkenen kunnen blijven leren van elkaar. Dat kan door: extra bijeenkomsten te organiseren met een kustbreed karakter; en het voortzetten van de samenwerking die er al is bij Parels, Zwakke Schakel projecten, andere lokale initiatieven en POK s o Betrokkenen elkaars denkkracht en kennis laten benutten. Dat kan door: extra bijeenkomsten te organiseren met een kustbreed karakter; en het voortzetten van de samenwerking bij lopende onderzoeken o Publieke en private partijen elkaar kunnen vinden door aansluiting te zoeken bij lokale initiatieven waar al ondernemers bij betrokken zijn Betekenis van deze ontwerpeisen Onze reflectie als WGC op deze ontwerpeisen is dat in de rondetafelgesprekken veel aandacht uit gegaan is naar de formele basisvoorwaarden om de community te laten functioneren. Daarbij kwamen vooral vragen aan de orde als wie doet wat en waar beleggen we welke taak. De bestuurlijke wens tot afslanking van de ambtelijke ondersteuning - in combinatie met de verminderde capaciteit van IenM in de deelprogramma s - zet druk op de ketel. Wij merken enige aarzeling op ambtelijk niveau om verantwoordelijkheid te nemen om (onderdelen van) de organisatie van de community op te pakken. Vaak is immers per organisatie nog onduidelijk hoeveel capaciteit hiervoor vrijgemaakt zal worden. We zien dit terug in een aantal vraagstukken die in de rondetafelgesprekken steeds terugkwamen: Keuze over de mate van coördinatie en de daarvoor benodigde ambtelijke capaciteit. Keuze over wie de overkoepelende kustdagen organiseren. Op de vraag of de community levensvatbaar is, als alleen op lokaal niveau wordt samengewerkt, is het antwoord volmondig nee. Vrijwel alle deelnemers zijn er van overtuigd dat er een gezamenlijk overkoepelend platform moet zijn. Afgaand op deze signalen menen wij dat er meer nodig is om de community vitaal te houden; een set basisafspraken over de formele structuur is niet afdoende. Dit meer betreft vooral intrinsieke betrokkenheid. Leden van de kustcommunity zijn professionals die elkaar vinden op basis van inhoudelijke onderwerpen. Er is grote behoefte om deze inhoud te delen en eventueel te verankeren in beleid, onderzoek of uitvoering. De onderlinge interactie staat hierbij centraal. In de bestuurskunde worden interacties tussen leden van een community en de formele verankering door individuele organisaties geduid in termen van leiderschap in netwerken. Dit leiderschapsperspectief biedt aanknopingspunten voor gedrag en houding om samenwerking vitaal te houden en biedt in onze ogen inspiratie voor de Kustcommunity. Meer daarover in hoofdstuk 3. De vitale Kustcommunity Blz. 10 van 17

11 3. ONS ADVIES 3.1. Verdeel de basistaken en regel de formele verankering ervan Informeel bestaat de Kustcommunity uit iedereen die zich betrokken voelt bij de kust en zich daarvoor wil inzetten. Veelal zijn dit professionals uit ambtelijke organisaties, maatschappelijke groeperingen, belangenvertegenwoordigers, bedrijfsleven, consultancy en kennis- en onderzoeksinstituten. In formele zin zijn er enkele gremia in het leven geroepen die bepaalde taken moeten uitvoeren om de kustcommunity van een basisniveau aan informatie en sturing te voorzien. Hieronder gaan we op deze gremia nader in. Stuurgroep De stuurgroep bestaat uit vertegenwoordigers van in ieder geval de overheden die een rol spelen aan de kust: de huidige deelnemers van de stuurgroep kust: kustgemeenten, kustwaterschappen, kustprovincies, ministerie I&M en Rijkswaterstaat. De stuurgroep komt twee keer per jaar bij elkaar. In principe wordt in beide overleggen de volle breedte van de kust (conform de afbakening van de Nationale Visie Kust) besproken: In de voorjaarsbijeenkomst (februari/maart) komt in ieder geval het onderwerp zand (consequenties van zandgerelateerde ontwikkelingen voor overige kustgerelateerde activiteiten, zoals genoemd in uitvoeringsagenda NVK en in de Beslissing Zand) aan de orde. Hiervoor wordt de stuurgroep uitgebreid met leden die de belangen vertegenwoordigen vanuit Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta en Deltaprogramma Wadden. Ook wordt in de voorjaarsbijeenkomst het jaarlijks terugkerende Deltaprogramma besproken, waarbij de stuurgroep besluit over de voortgangsrapportage vanuit Kust aan de Deltacommissaris. De Deltacommissaris zal jaarlijks een Deltaprogramma presenteren aan het parlement, waarbij de komende jaren het accent zal liggen op programmering en uitvoering. De najaarsbijeenkomst (oktober/november) zou uitvoeriger aandacht kunnen besteden aan de parels en de onderzoeken. De taken van de stuurgroep zijn: De voortgang van de uitvoeringsagenda NVK in beeld brengen (incl. elkaar aanspreken op voorgang van projecten) en hierover jaarlijks rapporteren aan de Deltacommissaris. Aandachtspunten die daaruit volgen, terugleggen bij de betrokken overheden en overige partijen. Richtinggevende besluiten nemen over onderzoek, beleidsontwikkeling en strategie. Adviseren over de samenhang tussen de verschillende onderdelen van de uitvoeringsagenda NVK. Meer concreet gaat het dan inhoudelijk over: Bevorderen van de ontwikkeling van parels (locaties met ontwikkelpotentie) en de meegroeiconcepten om op termijn tegemoet te komen aan de veiligheidsopgave; De vitale Kustcommunity Blz. 11 van 17

12 Bewaken van de samenhang in de programmering van uitvoeringsmaatregelen tussen de reguliere Kustlijnzorg, Kustgenese 2.0 (monitoring, onderzoek en pilots), parels en kustversterkingen om meer maatschappelijke meerwaarde te realiseren voor de kust als geheel ( meer doen met één schep zand ); Input leveren over de samenhang in de programmering voor het jaarlijks op te stellen Deltaprogramma, en zorgdragen voor de coördinatie daarvan met onder meer de Deltacommissaris, het Deltaplan Veiligheid, de resultaten van regionale overleggen (denk aan de Provinciale Overleggen Kust - POK s en dergelijke) en de bestuurlijke overleggen MIRT; Stimuleren dat in de uitvoeringspraktijk geleerd wordt van de kennis en ervaring die wordt opgedaan in de Kustgenese 2.0; Afstemming zoeken met factoren die direct of indirect de zandsuppleties beïnvloeden (denk aan afstemming met locaties voor zandwinning, nieuwe aanbestedingsvormen etc). Regiegroep De stuurgroep wordt ondersteund door een ambtelijke regiegroep, vergelijkbaar met de huidige agendacommissie. De regiegroep komt tenminste 4 keer per jaar bij elkaar, 2 maal als voorbereiding op de stuurgroep, 2 maal voor onderlinge, tussentijdse afstemming. De frequentie kan uiteraard naar behoefte worden bijgesteld; zeker in de overgangsperiode lijkt een hogere frequentie wenselijk, mogelijk is op termijn een lagere frequentie mogelijk. De leden van de regiegroep hebben toegang tot het bestuurlijke netwerk en bereiden de stuurgroep voor. De ambtelijke groep bereidt de stuurgroep bijeenkomsten voor op basis van de geagendeerde onderwerpen in de uitvoeringsagenda NVK en de beslissing zand. Daarbij kijkt de regiegroep ook naar relevante andere uitvoeringsprogramma s (bij de andere deltaprogramma s, deltaplan veiligheid, MIRT) en worden signalen en ervaringen vanuit de deelcommunities ingebracht. Dit betekent dus ook dat de leden van de regiegroep in verbinding staan met de regionale samenwerkingsverbanden (zoals de POK s) en lokale deelcommunities, zodat de voortgang inzichtelijk wordt en bespreekpunten gedeeld. Er zal in ieder geval een goede verbinding tussen de regiegroep en de regionale groepen moeten zijn. Intermezzo: Leiderschap in netwerken Vanuit bestuurskundige theorie, Complexity Leadership Theory (CLT) van Uhl-Bien, McKelvey en Marion (2007), weten we dat gedrag van en interacties tussen leiders belangrijke factoren zijn voor het adaptieve vermogen van netwerken van organisaties. Omdat de Kustcommunity een netwerk is, kan deze theorie helpen om effectief gedrag van leden te duiden. De drie typen leiderschap van CLT zijn in onze ogen behulpzaam om te begrijpen wat voor gedrag van deelnemers van de Kustcommunity bijdraagt aan de Vitaliteit ervan. CLT onderscheidt drie typen leiderschap: Administratieve leiders kennen middelen toe aan activiteiten van een organisatie, inclusief coördinerende activiteiten wanneer meerdere organisaties samenwerken aan een formeel overeengekomen gezamenlijk programma Adaptieve leiders ontwikkelen van nieuwe handelingsperspectieven die beter passen bij gewijzigde (externe) omstandigheden. De vitale Kustcommunity Blz. 12 van 17

13 Enabling leiders verbinden de door adaptieve leiders ontwikkelde perspectieven aan besluiten van administratieve leiders (implementatie van een innovatie). Enabling leiders voorzien tevens adaptieve leiders van middelen om een innovatie te ontwikkelen. Eerste toepassingen van CLT laten zien dat individuele personen meer dan één van de onderscheiden typen leiderschap kunnen vertonen. Administratieve leiders kunnen ook Enabling leiders zijn en sommige Enabling leiders zijn zelf ook onderdeel van een groep personen die adaptief leiderschap vertoont. Dat betekent dat het adaptieve vermogen van en ook de vitaliteit van de Kustcommunity in de praktijk zal afhangen van effectief gedrag van haar leden door leiderschapstypen te combineren. Enabling leiderschap blijkt daarbij de kritische succesfactor. Enabling leiderschap hoeft in de praktijk niet veel extra inspanning van samenwerkende partijen te vragen. Het kan vaak door bestaande activiteiten net anders in te richten, bijvoorbeeld door extra partijen uit te nodigen voor een workshop, of door twee losse projecten te combineren waardoor capaciteit vrijkomt om leerervaringen uit beide projecten actief op te halen en toepasbaar te maken voor andere projecten. Regionale en lokale deelcommunities De huidige POK s kennen een bredere agenda dan enkel het deltaprogramma Kust. Daarom is het van belang dat in de POK s tenminste een basisinventarisatie wordt gedaan van de relevante onderwerpen uit de uitvoeringsagenda Kust. In de POK s worden deze onderwerpen dan terugkerend op de agenda gezet. Minstens eenmaal per jaar wordt aan de regiegroep gerapporteerd over de voortgang. Belangrijk is te onderkennen dat de POK s (en in Noord-Holland de samenwerkende kustgemeenten onder voorzitterschap van gemeente Zandvoort) eigenstandige organen zijn. De aansluiting van deze regionale deelcommunities bij de voorgestelde organisatie rondom de Kust is dus vrijwillig en zal in goed overleg moeten worden ingevuld. De parels kennen hun individuele projectmatige aanpak en worden met name lokaal bemenst. De voortgang en uitkomsten van de parels bieden waardevolle informatie voor de overige kustbetrokkenen. Daarom wordt de voortgang en de inhoudelijke resultaten periodiek gemeld aan de stuurgroep. Verder is het de moeite waard om bij verdere invulling ook andere relevante netwerken te benutten, zoals KIMO (de vereniging van Nederlandse en Belgische Kustgemeenten). Overlegorgaan IM Het Overleg Infrastructuur en Milieu (OIM) is de plek waar maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven op beleidsniveau kennis kunnen nemen van de kustbrede ontwikkelingen. Overigens worden maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven nadrukkelijk uitgenodigd te participeren in de kustdagen, en worden regionale en lokale deelcommunites aangespoord hen actief te betrekken. De vitale Kustcommunity Blz. 13 van 17

14 Intermezzo: Hoe vinden publieke en private partijen elkaar? Een terugkerend issue is de mate waarin maatschappelijke en private partijen (en dan met name het bedrijfsleven) betrokken is/kan worden bij de kustcommunity. Meestal wordt geconstateerd dat private partijen onvoldoende zijn aangehaakt, verzuchtend door het bedrijfsleven zelf en bijna wanhopig door de publieke partijen. Wij raden aan om enkele goede voorbeelden van private participatie er op na te slaan. Kijk bijvoorbeeld eens naar Kansen en de Markt van Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden, gericht op het koppelen van regionale ruimtelijke plannen en ruimtelijke economische ambities aan langetermijnoplossingen voor waterveiligheid Een belangrijk leerpunt is dat niet zozeer vanuit opgaven wordt gedacht (normaal gesproken het beleidsmatige vertrekpunt), maar dat is geredeneerd vanuit kansen (het startpunt voor ondernemers). Concrete cases stonden steeds centraal, met ruimte voor de deelnemers om ook met alternatieven te komen. De parels uit de NVK lijken een uitgesproken kans om op een dergelijke manier ook voor Kust verder invulling te geven aan privaat-publieke samenwerking! 3.2. Vitaliteit behouden: ruimte voor initiatieven en organiseren van ontmoeting Een vitale community heeft in sterke mate een zelforganiserend karakter. Vanuit een gedeelde ambitie of interesse zoeken mensen elkaar op. Om van elkaar te leren, elkaar te inspireren en samen te zoeken naar nieuwe oplossingen. Alle betrokkenen bij de Kust geven aan hiernaar op zoek te zijn; men wil elkaar blijven ontmoeten. Dit vraagt een blijvende gezamenlijkheid en wederzijds commitment. Uit bestuurskundige theorie en praktijk weten we dat dergelijke informele netwerken veel baat hebben bij goed gastheerschap dat letterlijk en figuurlijk de ontmoetingsruimte voor de netwerkpartners creëert. Mede op basis van CLT en op basis van onze reflectie in hoofdstuk 2 constateren we daarom dat er iets extra s nodig is boven op het beleggen van de formele taken binnen de Kustcommunity om de community vitaal te houden. We zien twee extra s die niet veel capaciteit hoeven te kosten en vooral steunen op effectief gedrag van community leden. Leden van de Stuurgroep en de Regiegroep kunnen hierin een voorbeeldfunctie hebben: De eerste extra is dat het gastheerschap is belegd. Onder gastheerschap verstaan we dat een lid van de community een evenement organiseert waar de hele community elkaar kan ontmoeten. Het minimum vereiste zijn de kustdagen, we adviseren om de organisatie daarvan formeel te beleggen. Waar het omgaat is of de regiegroep kan faciliteren dat spontane acties van community leden voor onderlinge uitwisseling en ontmoeting, indien relevant, kunnen worden gebundeld en eventueel uitgebreid tot bredere community bijeenkomsten. De tweede extra is dat Enabling leiderschap nodig is om vele lokale leerervaringen te verbinden aan formele besluitvorming op alle schaalniveaus en sluit hierop aan. Enabling leiderschap organiseert de ontmoetingsruimte naar specifieke behoeften en betreft veelal de inhoudelijke coördinatie van bijeenkomsten en initiatieven. Zoals toegelicht in het intermezzo kan hieraan veelal ad hoc en in aanvulling op de kustdagen invulling aan worden gegeven. Dat is een kwestie van houding en gedrag, omdat adaptief leiderschap in de meeste gevallen te versterken is als logisch onderdeel van bestaande werkzaamheden. De vitale Kustcommunity Blz. 14 van 17

15 Intermezzo: Goed gastheerschap Onder goed gastheerschap verstaan we, in navolging van de wereldwijde beweging The Art of Hosting niet alleen het ontvangen van gasten, maar juist het creëren van de juiste condities voor een vruchtbare dialoog tussen stakeholders. Deze condities hebben te maken met de inhoud en met werkvorm en proces. Wat betreft inhoud gaat het om de balans tussen enerzijds een voldoende open agenda waar alle betrokkenen hun eigen vraagstukken kwijt kunnen en anderzijds een voldoende scherp gedefinieerd vraagstuk dat centraal staat tijdens de dialoog. Wat betreft werkvorm en proces gaat het om het creëren van basisvoorwaarden van vertrouwen en veiligheid voor de deelnemers. Het betreft de match tussen gekozen werkvorm en afspraken over de wijze waarop inzichten uit de dialoog worden gebruikt (bijvoorbeeld voor creatieve kruisbestuiving tussen projecten of juist voor formele besluitvorming). Kustdagen De afspraak binnen de Kustcommunity is nu dat er twee keer per jaar kustdagen worden georganiseerd. In onze ogen is dit een minimum vereiste en kunnen de twee kustdagen aangevuld worden met extra bijeenkomsten op basis van eigen initiatief waarbij de regiegroep kan aansturen op het bundelen van initiatieven tot bijvoorbeeld een groter thematisch event. De kustdag is in elk geval een dag waarop professionals elkaar kunnen ontmoeten en ervaring uitwisselen. De stuurgroepvergaderingen zijn bij voorkeur op dezelfde dag en locatie. Het is wellicht mogelijk om die dag(en) te combineren met het Deltacongres (als dat blijft bestaan), de kustdag van I&M en/of de landelijke kustdagen van NBTC. Een andere optie is dat het georganiseerd wordt rond belangwekkende kustontwikkelingen, zoals de parels, waarbij de direct betrokken (lokale) partijen de organisatie op zich nemen. De stuurgroepleden hebben te kennen gegeven wel een keer als gastheer te willen optreden. Overige zaken: internetplatform, adressenbestanden en 1 postbus Aanvullend kan ook gedacht worden aan een internetplatform, waar ervaringen digitaal uitgewisseld kunnen worden. Het ligt voor de hand om het gebruik van Pleio voort te zetten of zelfs te intensiveren. Het bijhouden en uitwisselen van praktische zaken zoals adressenbestanden is eveneens van grote waarde, net als het hanteren van één postbus Conclusies en aanbevelingen De vitaliteit van de Kustcommunity bij een afgeslankte vorm van ondersteuning, zoals we in 3.1.en 3.2. hebben uitgewerkt, zal in de praktijk moeten blijken. Wij zien als WGC een aantal risico s en kansen waarmee de Kustcommunity rekening kan houden bij het realiseren van de afgeslankte organisatie vorm. Het belangrijkste risico dat wij zien is dat als er te weinig capaciteit wordt vrijgemaakt voor de regiegroep dat er dan wel sprake is van een slanke organisatie maar dat er dan: te weinig coördinerend vermogen is om de community vitaal te houden; onvoldoende voeding is voor de stuurgroep. Tegelijkertijd biedt het ontwikkelen van effectieve vormen van Enabling leiderschap kansen om ook bij een slanke organisatievorm een vitale community te realiseren. Bij Enabling gedrag van leden van regiegroep en stuurgroep is het in de praktijk goed mogelijk om de verschillende initiatieven binnen de community te benutten. Zodat de ontmoetingsruimte tussen partijen op een inspirerende manier wordt ingevuld. De vitale Kustcommunity Blz. 15 van 17

16 Wij denken dat vooral op het lokale schaalniveau voorbeelden van samenwerking te vinden zijn die aantrekkelijk zijn om van te leren. Wij bevelen daarom aan om in 2014 en 2015 de capaciteit voor ondersteuning van de community vrij ruim te nemen, zodat er ook tijd en gelegenheid is om te leren. Dit geldt met name voor de leden van de regiegroep. Er valt immers een gat doordat het huidige programmabureau komt te vervallen en de nieuwe (lichte) organisatie zal zich moeten bewijzen. Daarbij ligt de nadruk vooral op het regelen van de basistaken en het coördineren van initiatieven uit de community zelf. Alleen dan kan de energie in de community worden behouden. De vitale Kustcommunity Blz. 16 van 17

17 4. DOORKIJK Kwartiermakers De transitie naar de nieuwe manier van werken en organiseren moet goed worden vormgegeven. Daarom adviseren wij een kwartiermaker of een groep van kwartiermakers hiervoor een opdracht te geven. In de periode mei-juli 2014 zouden met name de volgende punten moeten worden geadresseerd: Formele verankering van de rol van de regiegroep te besluiten door alle betrokken partijen en de rol van de regie groep bij de voorbereiding van rapportage aan de DC Energie benutten van bestaande initiatieven: wat kan de agenda zijn vanuit de parels? Operationele zaken regelen om de overdracht van programmabureau Kust naar regiegroep mogelijk te maken (denk aan adresbestanden/verzendlijsten, archief/kennismanagement DPK voortzetten, pleio Deltaprogramma (leden en toegang ervan regelen), voorbereiding Stuurgroepen De kwartiermakers zijn bij voorkeur ook zelf enabling leiders: Maak voor de formele taken een inspirerende inhoudelijke agenda! Dit is dus meer dan alleen de lijstjes behorende bij voortgangsrapportage, maar juist ook inzichtelijk maken waar de inhoudelijke vernieuwing plaatsvindt Borg de capaciteit en het budget om de ontmoetingsplaatsen te kunnen organiseren! Ga niet op de stoel van de organisator zitten, maar biedt aan mee te helpen organiseren 4.2. De agenda Op de agenda van de Kustcommunity moeten in elk geval de volgende zaken staan: Monitoring voortgang uitvoeringsagenda; Bijdrage jaarlijks Deltaprogramma (voortgang uitvoeringsagenda incl. parels; invulling programma); Advies over nieuwe Beleidslijn Kust (i.i.g. bouwen in het kustfundament); Advies over suppletieprogramma (consultatie+; verdeling zand); Wie organiseert de landelijke kustdagen: Knelpunten en ervaringen uit de praktijk uitwisselen en onder de aandacht brengen van verantwoordelijke partijen (bijvoorbeeld wettelijke belemmeringen); Advisering over voorgenomen onderzoek; Interpretatie en bespreken consequenties van de resultaten van onderzoek; Uitwerking consequenties nieuwe normering (staat niet in de uitvoeringsagenda). De vitale Kustcommunity Blz. 17 van 17