Resolutions of the Council of Policy of Cape of Good Hope Cape Town Archives Repository, South Africa

Transcriptie

1 Resolutions of the Council of Policy of Cape of Good Hope Cape Town Archives Repository, South Africa Reference code: C. 43, pp Dingsdagh den 31e Augustus 1717, voormiddagh. Alle present. Den independent fiscaal, den Heer Cornelis van Beaumont, heeft den Edl. Heer Gouverneur en Raad te kennen gegeven hoe dat hem 't zeedert eenige tijd ter kennisse gebragt zijnde dat den burger Benjamin Wiese, pagter van 't 3 vierde part der Caabse coele wijnen van den jaare 1716, zigh niet zoude hebben ontsien injurieuseen calumnieuse [1] pasquillen en geschriften te maken teegens desselfs wettige overigheijd alhier, en die niet alleen aan diversche menschen alhier seditieuser wijse en met quaadaardige expressien te divulgeeren, maar ook na 't vaderland tot meerdere spot deser Regeeringh om te drukken, over te senden, dierhalven niet hadde naargel[at]en op een saak van sulke quade gevolgen enquesten te doen, en die als nu van diversche bekomen hebbende, aan dese tafel open te leggen, zijnde van desen inhoud: Huijden den 17 Augustus 1717, compareerde voor mij, Daniel Thiebault, secretaris van den Achtbe. Raad van Justitie deses Gouvernements, ter presentie van de naargene. getuijgen, Cent Jansz. van Lijden, burger en pagter alhier, dewelke ter requisitie van den E. independent fiscaal, Cornelis van Beaumont, verklaarde het naarvolgende waar ende waaragtigh te wesen, hoe dat den burger en mede pagter, Benjamin Wiese, kort naer dato dat het proces tusschen denselven en den burger Rudolph Fredrik Steenbok pleithangigh voor de Bank van Justitie was geweest en geventileerd en afgedaan, [2] hem deposant in zijn Wiesens huijs heeft gesegt: daar heb ik 't proces teegen Steenbok verlooren en ik heb het grootste regt van de wereld, soo klaar als de sonne scheijnt, dogh hier en sijn geen regters maar geweldigers, vervolgende, site, daar is een brief, die sal ik naar 't vaderland en aan de Camer van Seventhiene zenden, en laten mijn vader een advocaat stellen, welke brief hij deposant heeft gelesen en gesien dat het met de eijgen hand van Wiese geschreeven en getekent was. Dat hij daar in gelesen heeft dat hier geen regters maar geweldigers waren, ook dat hij Wiese te dier tijd aan hem Cent gesegt heeft sulx bij pasquil door eenen Jan van Gijsen, wonende tot Amsterdam, soude doen drukken en uijtgeven en waar voor hij nogh bijvoegde twee flessen thee aan desen Jan van Gijsen tot een present te zullen toesenden. Dat hij Wiese aan hem deposant op deselve tijd ook heeft gesegt dat hij alhier ook geen regt konde krijgen op zekere kist dewelke hij zeijde van eene Cramer gekogt te hebben. [3] Dat hij Wiese wijders teegens hem deposant heeft gesegt nogh een pasquil op de voorige regeringh en eenige gequalificeerde dienaren hadde gemaakt en neevens het voorgaande naar de meergeme. Jan van Gijsen, om in druk gebragt te werden, gesonden, welk laaste pasquil hij Wiese in presentie van den baas wagemaker, Jores Loentjes, [4] en thuijnier Cornelis de Milde, [5] differente maalen uijt sijn hooft heeft verhaald, en dat hij compt. nogh wel etlijke naamen in voorsz laaste pasquil onder de bedekte termen vermelt, nogh wel soude kunnen noemen. Dat Wiese na sijn best onthoud nu omtrent vier maanden verleden wanneer hij deposant aldaar ten huijse was, onder 't drinken van een glas vaderlands bier tegen hem Cent heeft gesegt: waar om doen zij mij (denoteerende daarmede de Regeeringh alhier) nu niet aan, want zij moeten nu al tijdingh hebben. 1

2 Compareerde mede Jan van Hessen, soldaat in dienst der E. Compe. en alhier ten comptoire bescheijden, van competenten ouderdom, dewelke ter requisitie als vooren verklaarde hoe waar is dat hij, nadat het proces tusschen den burger Benjamin Wiese en Rudolph Fredrik Steenbok g'eijndigt was, op zeekeren tijd sonder in de praeciesen dogh [6] behaald te willen wesen, in 't bijwesen van eenen Claas Coos, [7] doenmaals bij den burger Jacobus Steijn [8] in leeningh, agter op de plaats van den burger Benjamin Wiese is geweest, dat hij Wiese heeft hooren seggen: hier en zijn geen regters maar geweldigers, vervolgende, siet, daar is een copia brief, dewelke Wiese hem voorlas (zijnde Claas Coos als doen mede nogh present) ik soude herhaalde Wiese dese brief naar de Heeren en Meesteren gesond[en] hebben, maar dat êr iets uijtgelat[en] is, en ik 't selve op de kant hebbe moeten zetten, soo heb ik se afgeschreven en aan gem. Heeren gesonden als ook een procuratie aan mijn vader om een advocaat aan te stellen en die zaken (namentlijk die van Steenbok) voor de Heeren Majores te vervolgen, en ingevalle het daar niet konde doorgaan hij sulx als dan voor den Edele hove van Holland verders soude voortsetten, welke voorne. brief hij deposant gesien heeft dat door Benjamin Wiese met desselfs ordinaire handteekeningh was onderteekent. Dat hij op sekeren tijd, sonder den dagh onthouden te hebben, aan de tafel van Wiese, alwaar desselfs huijsvrouw mede was zittende, gesegde Wiese twee pasquillen meldende, het eene op den gewesenen tweede persoon alhier, de Heer Willem Helot, en eenige gequalificeerde dienaren van d' E. Comp., van dewelke Wiese ook eenige bijnaamen noemden, en 't andere op de regters deser plaatse, in presentie van eenen Pieter Vrolijk, [9] in de wandelingh genaamt, heeft hooren leesen, daar bij seggende: ik heb se aan Jan van Gijsen tot Amsterdam gesonden om te drukken, het en sal geen ses maanden duuren of sij sullen hier wesen, ten dien eijnde heb ik hem twee flesjes thee gesonden, mitsgrs. dat hij aan zijn Wiesens vader hadde geschreeven deselve exemplaren hem daar van ten eersten toe te senden. Dat kort na 't vertrek van de jongste retourvloot, meergem. Wiese tegen hem deposant heeft gesegt: zij (denoteerende daar mede den Achtbe. Raad van Justitie alhier) hebben mij in de zaak van Cramer groot onregt gedaan, maar ik sal êr over na 't vaderland schrijven, of meenen se dat de hondert agt en twintigh rijxdds. aan de Caab bij de straten te rapen zijn. Compareerde nogh wijders Jores Loentjes, baas wagemaker alhier, dewelke ter requisitie als vooren verklaarde hoe dat hij op sekeren avond, sonder in de preciesen tijd ook behaald te willen wesen, benevens Cent Jansz. van Lijden en den thuijnier, Cornelis de Milde, gekomen is aan 't huijs van den burger Benjamin Wiese, dat hij Wiese als doen seker papier, 't geen pasquils gewijse op eenige Comps. dienaren alhier gemaakt, heeft voor den dagh gehaald, 't welk in rijm was gesteld en hij 't selve heeft opgelesen, inhoudend' veele quade en choccante expressien, ook dat hij naar dato op differente rijsen ten huijse van Cent Jansz. het voorsz pasquil door veelgem. Wiese heeft hooren uijtbrijden. Alle 't geene voorsz staat verklaren de comparanten te zijn de zuijvere en opregte waarheijd, gevende voor redenen van wetenschap als in den text met presentatie alle 't geene bij haar is gedeposeert, een ijder voor soo veel hem aangaat met solemneele eede, des versogt werdende, nader te willen gestand doen. Aldus gedaan en gepasseert aan Cabo de Goede Hoop ten overstaan van Marthinus Bergh [10] en Johannes Keijts, [11] als getuijgen van geloven hier toe versogt. (Was getekent) Cent Jansz., Jan van Essen, Jores Loontjens. (Lager) In kennisse van mij, (getekent) Dl. Thibault, secretaris. (In margine) Als getuijgen, (getekent) Ms. Bergh, Js. Keijts. Huijden den 24e Augustus 1717, compareerde voor mij, Daniel Thiebault, secretaris van den Achtbe. Raad van Justitie deses Gouvernements, in presentie van de naargen. getuijgen, Dionijzius van Aartsen, [12] zoldt. in dienst der E. Compe., thans in leeningh bij Christiaan Maasdorp, dewelke ter requisitie van den E. independent fiscaal Cornelis van Beaumont, verclaarde hoe waar is dat hij in de maand Maart des jongst gepasseerden jaars 1716, sonder egter in den precisen dagh behaalt te willen zijn, geweest is in de gehuurde 2

3 kelder van den burger en jegenwoordige pagter, Benjamijn Wiese, gelegen onder het huijs van den ouden Cruijwagen, alwaar hij aan hem deposant heeft verhaalt het verlies van 't proces het geen hij Wiese hadde over een kist dewelke hij van eenen Craamer op een der retourscheepen, te dier tijd hier te rheede bescheijden, voor de Bank van Justitie te pretendeeren hadde gehad, seggende: ik heb de kist met goed deugdelijk gekogt ende betaalt, maar ik ken hier geen regt krijgen, soo moet ik het anvoijeeren aan de Heeren Majores in het vaderland, want zij doen mij (denoteerend[e] daar mede den Achtb. Raad van Justitie alhier) geen regt. Ook heeft den voorne. deposant menigm. de gesegde Wiesie zoo in de meergem. kelder als in sijn Wiesens combuijs t' zijnen huijse, de opgem. en voorverhaalde lasteringh horen uijten ofte repeteeren. Dat hij deposant vervolgens ten huijse van Wiese in die tijd hem Wiese in handen heeft zien hebben eenige groote brieven, dewelke hij seijde over de zaak van Cramer aan de Heere Majores te sullen senden, en dat hij deposant gesien heeft dat Wiese die brieven aan seker particulier persoon (bij hem deposant onbekent) ter bestellinge heeft overgegeven, sonder dat bij alle deese discourssen en saken ooijt iemant present is geweest. Alle 't geene voorsz staat verclaart den compt. te sijn de suijvere en opregte waarheijd, gevende voor redenen van wetenschap als in den text met presentatie alle 't geene bij hem is gedeposeert met solemneele eede, des versogt werdende, nader gestant te willen [13] doen. Aldus gedaan en gepasseert aan Cabo de Goede Hoop, ten overstaan van Johannes Keijts en Pieter van der Heijden [14] als getuijgen van gelove hier toe versogt. (Was getekent) Dionizius van Aartsen. (Onderstont) In kennisse van mij, (getekent) Dl. Thiebault, secrets. (In margine) Als getuijgen, (getekent) J. Keijts, Pr. van der Heijden. Dat daaromme in opvolgingh van sijn eed en pligt en tot conservatie van d' eer en hoogheijd deser Regeeringh, zigh onvermijdelijk genootsaakt vond tegens den voorne. Wiese te procederen, dogh ontwaart hebbende dat denselven huijde morgen hadde betaalt desselfs resterende pagt penningen ter cassa van d' E. Compe., sekerlijk met die intentie om heeden weder een andere pagt aan te nemen en, was 't mogelijk, daar door te ontgaan de regtvaardige proceduren tegens hem berijd, of wel ten minsten op dat hij pagter geworden zijnde, en geene middelen hebbende ten aansien tot betalinge eeniger crediteuren berijts tot twee differente rijsen is geexecuteert daar door nadeel aan de gem. pagtpenningen of wel principaalijk uijt dien hoofde aan desselfs borgen mogte worde toegebragt; dieshalven deesen Raade in consideratie gaf of het niet om reedenen voornt. ten meesten beste soude zijn soo van de gemeene middelen, als de goede ingesetenen alhier die zigh deser sake onkundigh mogten aanbieden tot zijne borgen, dat meergem. Wiese voor dit jegenwoordigh jaar wierd verboden eenige pagten aan te nemen; Zoo is, diesaangaande rijpelijk gedelibereert zijnde, unanimiter goedgevonden en geresolveert 't geproponeerde van hooghgemelde independent fiscaal t' approbeeren, en dienvolgens den gem. Wiese te interdiceeren voor dese maal eenige pagten der E. Compe. aan te nemen en dat denselven door den boode deser Raadcamere van 't selve aanstonts sal worden g'adverteert. In overweginge genomen zijnde 't gedane versoek van Cent Jansz. van Lijden, pagter van 't vierde parceel der Caabse coele wijnen van den voorleden jaare 1716, omme permissie te mogen hebben van nu weder te mogen pagten, alhoewel tot nogh toe alle zijne agterstallige pagtpenningen niet waren betaalt; Soo is ter consideratie 't selve direct strijdigh is teegens 's Comps. pagtconditien en weeringe van quade consequentien, geresolveert en gearresteert niet alleen 't voorsz versoek van de hand te wijsen, maar dat denselven ook ten spoedigste geregtelijk sal worden geinsinueert prompte betalinge van sijne schuldigh zijnde pagtpenningen te doen, op peene van parate executie. Wijders volgens d' oude ordre en op den voet van voorleden jaare getreden zijnde tot de verpagtinge van 's lands inkomen, soo in loco als 't Rondebosje ofte Rustenburgh, zijn deselve naar behoorlijke klokke geklep publicq ten desen Casteele bij den op en afslagh aangestaan, bij de volgende persoonen en voor sodanige sommen als daar bij staat uijtgedruk, namentlijk: 3

4 't Moutbier. Rudolph Fredrik Steenbok, voor 2000 Brandewijnen en gedistileerde wateren. Eerste quart, Anthonij Hoeseman, voor do. Hendk. Oostwalt Exsteen do. Jan Spoor do. Jan Meijdertsz. Kruijwagen 1700 Vaderlandse bier en wijn Cornelis Valk, voor 2050 Caabse coele wijnen. Eerste quart, Anthonij Hoesemans, voor do. Hendk. Oostwalt Eksteen do. Jan Lambertsz. Meijburgh [15] do. Claas Laubser 5150 Caabse coele en brandewijnen van Rustenburgh of 't Rondebosje Christiaan Maasdorp 1500 Wijnen en brandewijnen over Stellenbosch en Drakensteijn, soo als bij voorgaande resolutie van den 30e deser nader blijkt. Jan Botma 2800 Hans Conterman 180 Surplus van Jan Jurgen Hummel 150 Sulx de generale verpagtinge bedraagt Dogh vermits den voornoemde Benjamin Wiese sigh niet ontsien heeft (hoewel tot twee distincte reijsen door den boode der Raadcamer en nogh nader op sijn eijgene afvragingh door den Edle. Heer Gouverneur in pleno senatu [16] was g'adverteert geworden dat ingevolge van 't vooren staande besluijt ten sijnen opsigte genomen, sigh zoude hebbe te wagten van desen jaare eenige pagten in te mijnen) egter tot vilipendentie der voorsz ordres direct daar tegens aan te gaan en een vierde part der Caabse coele wijnen in te pagten; Soo is vervolgens denselven door den boode agter afgelijt en vervolgens overgegeven aan handen van voorne. Heer fiscaal ten eijnde de hoogheijd deser Regeeringe worde gemaintineerd. Aldus gedaan, geresolveert en g'arresteert in 't Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz. M. DE CHAVONNES. 4

5 A. CRANENDONK. C. V. BEAUMONT. D. M. PASQUES DE CHAVONNES. J. B. CRUSE. JAN DE LA FONTAINE. K. J. SLOTSBOO. Ho. VAN DER MEER PIETERSOON. In kennisse van mij, A. v. KERVEL. Secrets. Notes: [1] Dit is waarskynlik 'n skryffout vir "injurieuse en calumnieuse". [2] Die stukke met betrekking tot die saak tussen Wiese en Steenbok kan gevind word in C.J.6: Kriminele en Siviele Regsrolle, 1716, pp. 67, 72, 77 en 82; C.J.1028: Siviele Prosesstukke,1716 (deel I), pp en [3] Sien C.J.6: Kriminele en Siviele Regsrolle, 1716, pp. 21, 25 en 30. [4] Jores Loentjes van Gent het Hans Roose in 1716 as baas wamaker opgevolg. [5] Hy het in 1715 as soldaat met Den Bergh na die Kaap gekom en het in 1716 tuinier geword. Sien C.223: Requesten en Nominatiën, , no. 133, pp [6] In die H.K. staan "dagh". [7] Claas Coos van Amsterdam was as matroos in diens van die Kompanjie. Van 1715 tot 1718 is hy as plaaskneg aan die burger Jacobus Steijn verhuur. Sien C.J.2877: Contracten, , pp [8] Hy is in 1683 aan die Kaap gebore en is in 1706 getroud met Maria Potgieter, die dogter van Harmen Jansz. Potgieter en Isabella Fredriks. [9] Sy regte naam was Pieter Jacobsz. van Langevelt. [10] Hy was die seun van Oloff Bergh en Anna de Koningh en is in 1696 aan die Kaap gebore. In 1711 het hy as soldaat by die Kompanjie in diens getree en in 1714 is hy aangestel as assistent. Hy is in 1719 getroud met Catharina Leij, die dogter van Michiel Leij. Hulle het twee kinders gehad: Oloff Martin en Engela Apollonia. (Sien C223: Requesten en Nominatiën, , no. 134, pp ; C.J.2600: Testamenten en Codicillen, , no. 60, pp ) [11] Johannes Keijts van Campveer was sedert 1717 'n assistent aan die Kaap. Hy was getroud met Maria Coetzee, die weduwee van Jan Hendrik Stempelmulder. (Sien C.J.2652: Testamenten, , no. 41, pp ) [12] Hy het as soldaat na die Kaap gekom. Van 1716 tot met sy dood in 1719 was hy as plaasarbeider by die burger Christiaan Maasdorp in diens. Sy vrou en kinders het ten tyde van sy dood in Nederland gewoon. Sien C.J.2878: Contracten, , pp ; M.O.O.C. 8/3: Inventarissen, , no. 91; M.O.O.C. 13/1: Boedel Reekeningen, , no [13] Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. [14] Hy was 'n assistent aan die Kaap en was afkomstig van Den Haag. [15] Na die dood van sy eerste vrou, Maria Hendriks, het hy in 1699 hertrou met Sophia Sank, die weduwee van Hendrik Leerhold. [16] Volgens prof. dr. D. Pont beteken in pleno senatu : "in die volle vergadering van die Raad". 5

6 Publication is only permitted if the name of the repository and the reference number are mentioned. 6