College van B&W T.a.v. mevrouw K. Louwes, Wethouder Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie Postbus KP Rotterdam

Transcriptie

1 Aan: College van B&W T.a.v. mevrouw K. Louwes, Wethouder Arbeidsmarkt, Hoger Onderwijs, Innovatie en Participatie Postbus KP Rotterdam Stichting Platform Agenda 22 Schiedamse Vest BH Rotterdam Postbus AJ Rotterdam tel KvK Triodos Bank Kenmerk: Betreft: SPA2212/032-u Advies gebiedsgerichte inkoop zorg en welzijn (GGI) Rotterdam, 28 juni 2012 Geachte wethouder, Aanleiding In Rotterdam wordt overgegaan naar een andere manier van het inkopen van voorzieningen en diensten, en wel gebiedsgerichte inkoop (GGI). Dit geldt ook voor de inkoop van voorzieningen die de gemeente verstrekt voor zorg en welzijn. In de praktijk komt dit in eerste instantie neer op de inkoop van individuele voorzieningen die onder de Wmo worden verstrekt, momenteel hulpmiddelen, huishoudelijke verzorging, vervoersvoorzieningen en woningvoorzieningen. Daar komt (vanaf 2013 of later) ook (extramurale) begeleiding bij. Deze voorziening komt vanuit de AWBZ naar de Wmo, zodat de gemeente verantwoordelijk wordt voor het toekennen c.q. verstrekken van begeleiding. De inkoop van hulpmiddelen is inmiddels gebiedsgericht gerealiseerd, die van huishoudelijke verzorging wordt binnenkort uitgezet. In hoeverre vervoers- en woningvoorzieningen ook gebiedsgericht ingekocht worden is (nog) niet duidelijk. De collectieve vervoersvoorziening (Vervoer op Maat) wordt op stedelijk niveau aanbesteed. Overigens wijst SPA22 erop dat het van groot belang is dat de vele kennis en kwaliteit die zijn opgebouwd op het gebied van zorg en welzijn in Rotterdam in de loop der jaren, niet verloren gaan bij de nieuwe manier van inkopen, zeker wanneer van de diensten van nieuwe aanbieders gebruik wordt gemaakt. SPA22 wil u met dit advies ondersteunen bij het maken van keuzes en beslissingen over de randvoorwaarden bij het aanbesteden van zorg en welzijn. Consultatieronde SPA22 is door de gemeente betrokken bij een consultatieronde over de gebiedsgericht inkoop. Bij deze consultatieronde is in verschillende bijeenkomsten met belangenbehartigers gesproken over de voornemens van de gemeente en de wensen, behoeften en zorgen van de cliënten. Naast deze consultatieronde wil SPA22 haar visie op gebiedsgerichte inkoop in een gezamenlijk advies aan u kenbaar maken. Dit advies beperkt zich tot hoofdlijnen van de inkoop.

2 Algemeen SPA22 gaat steeds uit van het realiseren van gelijke kansen voor alle burgers, en adviseert vanuit het perspectief van de burgers. Bij de gebiedsgerichte inkoop van zorg en welzijn legt de gemeente meer verbanden dan voorheen tussen verschillende onderdelen aspecten van beleid. SPA22 staat achter het leggen van slimme verbindingen, wanneer daardoor cliënten beter geholpen kunnen worden en inefficiëntie tegengegaan wordt. Toegankelijkheid Goede toegankelijkheid is de basis van en een essentiële randvoorwaarde voor volwaardige participatie van alle burgers. Dit geldt zowel voor fysieke toegankelijkheid, als voor toegankelijkheid van informatie (ook digitaal) en voor een (ook mentaal) toegankelijk aanbod van diensten en voorzieningen. SPA22 benadrukt dan ook nogmaals het belang van het realiseren van goede fysieke toegankelijkheid 1 en toegankelijkheid van het informatie, diensten en voorzieningenaanbod, in eerste instantie in de woonservicegebieden. (Zijn alle mensen welkom in een buurthuis? Kun je ook met een hulpmiddel de supermarkt in? Is de dokterspraktijk toegankelijk? Is er toegankelijk openbaar vervoer?) Aanbeveling 1 SPA22 beveelt aan om bij het gebiedsgerichte inkopen en organiseren van zorg en welzijn in het bestek op te nemen dat de gegunde partij(en) hun diensten en voorzieningen aanbieden in (fysiek) toegankelijke accommodaties (zie richtlijnen Woonadviescommissie, voetnoot 1), zodat diensten en voorzieningen voor alle burgers toegankelijk zijn. Mantelzorg Met het verminderen van de beschikbare middelen, zowel voor welzijn (vaak preventief) als voor zorg (begeleiding psychosociaal, AWBZ begeleiding in de toekomst), en met het daardoor verminderde aanbod aan voorzieningen en diensten, wordt er een steeds groter beroep gedaan op mantelzorgers. De Wmo zet in op het in eerste instantie zelf dan wel in eigen kring oplossen van problemen. Tegelijk moet overbelasting van mantelzorgers voorkomen worden, en heeft de gemeente een wettelijke taak mantelzorgers voldoende te ondersteunen. Deze tegengestelde bewegingen vragen om een zorgvuldige balans. Aanbeveling 2 a) Omdat een steeds groter beroep wordt gedaan op mantelzorgers en overbelasting voorkomen moet worden, beveelt SPA22 aan dat de gemeente ten minste de ondersteuning van mantelzorgers goed regelt door bij de aanbesteding van zorg en welzijn het leveren van mantelzorgondersteuning (b.v. respijtzorg) op te nemen als eis. b) Ook beveelt SPA22 aan om deze eis meetbaar te maken, zodat de gemeente de gegunde leveranciers hierop kan aanspreken. Vrijwilligers Vrijwilligers worden in het geheel van het beleid steeds belangrijker. Aan de ene kant positief, want vrijwilligerswerk geeft veel voldoening en houdt veel draaiend in de stad. Aan de andere kant legt het een steeds grotere druk op vrijwilligers, waardoor zij kunnen gaan afhaken. Het lijkt er echter op dat vrijwilligers steeds vaker het werk van professionals moeten gaan overnemen, omdat er voor de laatsten geen geld meer is. Deze negatieve manier van een beroep doen op vrijwilligers kan averechts werken: vrijwilligerswerk doet men immers juist vanuit de eigen intrinsieke motivatie. Mensen kiezen er bewust voor om vrijwillig iets voor een ander (of een organisatie) te doen. Dit in tegenstelling tot mantelzorgers: mantelzorgers kiezen er niet voor. De noodzaak doet zich voor en zij voelen zich vanuit de sociale relatie verplicht de aangewezen persoon die mantelzorg te geven. 1 Zie ook de richtlijnen van de Woonadviescommissie Aanpasbaar bouwen in Rotterdam en Toegankelijkheid van gebouwen en buitenruimte in Rotterdam.

3 De essentie van vrijwilligerswerk is de vrijwillige keuze, zowel qua tijd als qua werkzaamheden als qua mogelijkheden. De gemeente dient dan ook er rekening mee te houden dat niet alle vrijwilligers gelijk zijn, hetzelfde kunnen, dezelfde draagkracht hebben, dezelfde tijd beschikbaar hebben en dat er dus niet een verplichtende beroep op hen wordt gedaan. SPA22 heeft veel waardering voor het vele vrijwilligerswerk dat gedaan wordt. SPA22 meent dat de gemeente er voor moet zorgen dat vrijwilligers op een goede manier hun werk kunnen doen. Aanbeveling 3 SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij de aanbesteding van zorg en welzijn in het bestek opneemt dat hoe zij wil dat de gegunde instellingen vorm geven aan het vrijwilligerswerk binnen hun aanbod, hoe zij zorgen voor eventuele benodigde scholing, begeleiding en ondersteuning, en hoe de gemeente hen daarop afrekent. VraagWijzers De VraagWijzers zijn binnen het gemeentelijk Wmo-beleid de spil voor de Wmo en haar (deel)gemeentelijke voorzieningen. De VraagWijzers in de deelgemeenten zijn het punt waar burgers terecht kunnen met al hun vragen over wonen, zorg en welzijn, waar ze of doorverwezen worden naar de juiste instelling of organisatie, of direct geholpen, of waar keukentafelgesprekken plaatsvinden (al dan niet in de back office) om vast te stellen hoe burgers geholpen kunnen worden. Voor wat betreft de keukentafelgesprekken die vanuit de kantelingsgedachte worden gevoerd, wijst SPA22 er nogmaals op dat de betreffende medewerkers van VraagWijzer specifiek getraind moeten zijn voor een goed keukentafelgesprek, d.w.z. een gesprek waarbij de vraag achter de vraag boven water komt en burgers in hun kracht gezet worden. Deze deskundigheid is nu nog niet overal aanwezig. De informatie die burgers bij de VraagWijzers kunnen krijgen, moet ook digitaal beschikbaar zijn op toegankelijke websites die voldoen aan de richtlijn toegankelijke websites 2. Gezien het belang dat de gemeente Rotterdam hecht aan de rol van de VraagWijzers, meent SPA22 dat de VraagWijzers moeten worden meegenomen in de GGI. Zo wordt voorkomen dat de VraagWijzers los komen te staan van het aanbod van zorg en welzijn, en hun rol niet goed kunnen invullen. Daarnaast is het voor burgers duidelijk wanneer zij op een vast punt terecht kunnen met hun vragen, dat bovendien goed bereikbaar is, zowel geografisch als fysiek, sociaal en digitaal. Aanbeveling 4 a) SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij de aanbesteding van zorg en welzijn in het bestek als eis opneemt dat de VraagWijzer en haar spilfunctie geborgd is in het aanbod. VraagWijzer moet de front office zijn voor informatie van de partners in de GGI en voor andere professionals in het gebied. b) SPA22 beveelt aan dat in het bestek eveneens wordt opgenomen dat de informatie die bij de VraagWijzers te krijgen is (inzicht in lokale sociale kaart), ook digitaal toegankelijk beschikbaar wordt gemaakt conform de landelijke webrichtlijnen toegankelijkheid voor cliënten en professionals (ook eerstelijnszorg, b.v. huisartsen). Kwaliteit De kwaliteit van de geleverde diensten en producten is meer dan ooit belangrijk. Immers, nu er een steeds groter beroep wordt gedaan op de eigen kracht van burgers, komen alleen die burgers die dit niet zelf kunnen regelen en dus het meest diensten of voorzieningen nodig hebben, daar nog voor in aanmerking. De kwaliteit moet dan ook goed zijn. SPA22 vindt daarom dat het borgen van de kwaliteit van de geleverde diensten en voorzieningen bij het gebiedsgerichte inkopen en organiseren van zorg en welzijn essentieel is. De gemeente dient daarbij inzicht te hebben in de klachten en meldingen die aanbieder(s) ontvangen 3, zodat zij indien nodig aanbieder(s) hierop kunnen aanspreken. 2 Webrichtlijnen overheid. In het bestuursakkoord Nationaal Uitvoeringsprogramma Betere Dienstverlening en e-overheid, d.d is vastgelegd dat ondertekenaars zich verplichten eind 2010 toegankelijke websites te hebben. Voor de gemeenten heeft de VNG dit akkoord ondertekend. Daarmee verplichtten gemeenten zich om hun websites conform de richtlijnen toegankelijk te maken voor alle burgers. 3 Zie ook: SPA22 Rapportage klachtenprocedure- en afhandeling bij IV, VoM, Wsw en Wwb, d.d. juni 2011.

4 Aanbeveling 5 a) SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij de aanbesteding van zorg en welzijn in het bestek als eis opneemt dat een gegunde aanbieder duidelijke door de opdrachtgever geformuleerde kwaliteitseisen hanteert, een heldere klachtenregeling heeft, en deze open communiceert aan cliënten. b) SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij de aanbesteding van zorg en welzijn in het bestek als eis opneemt dat de gegunde aanbieder(s) regelmatig (b.v. 2x per jaar) inzicht verschaffen in ontvangen klachten en meldingen, en waar nodig aanbieders hierop aanspreken en verbeterafspraken maakt. In een later advies komt SPA22 uitgebreider terug op hoe kwaliteit geborgd kan worden. SPA22 wil daarbij ook adviseren over de kwaliteitsnota die de gemeente Rotterdam voornemens is op te stellen voor (Wmo-)producten en voorzieningen. In dat kader vindt SPA22 dat de gemeente direct bij aanvang van deze aanbesteding kwaliteitsbeleid geregeld moet hebben. Daarvoor dient een verband gelegd te worden met de toekomstige gemeentelijke nota kwaliteitsbeleid en de betekenis daarvan voor de gegunde aanbieders. Aanbeveling 6 SPA22 beveelt aan dat de gemeente Rotterdam bij de aanbesteding van zorg en welzijn haar eigen nota kwaliteitsbeleid opneemt als onderdeel van de aanbesteding en het bestek. Cliëntenparticipatie / medezeggenschap SPA22 vindt dat cliënten betrokken moeten worden bij zowel de ontwikkeling van diensten en voorzieningen, als bij het bewaken van de kwaliteit. Cliënten zijn afnemers van diensten en voorzieningen en daarmee bij uitstek degenen die weten wat nodig is. Ook burgers in hun directe omgeving hebben vaak goed zicht op de kwaliteit van de dienstverlening. Aanbeveling 6 SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij de aanbesteding van zorg en welzijn in het bestek als eis opneemt dat een gegunde aanbieder ook haar extramurale cliënten medezeggenschap geeft over de producten en diensten die zij verlenen (b.v. door een cliëntenraad of deelnemersraad). b) SPA22 beveelt aan dat de gemeente bij het bepalen van de kwaliteitseisen en monitoren daarvan niet alleen directe cliënten die een Wmo-voorziening ontvangen betrekt, maar ook burgers uit de directe omgeving van deze cliënten. Participatie sport en bewegen Tot nu toe zijn de thema s sport en bewegen nauwelijks aan bod gekomen bij de aanbestedingen tot nu toe. Toch ziet SPA22 een verband met participatie. Sporten en/of bewegen is niet alleen goed voor de gezondheid, het bevordert participatie. De ervaring leert dat mensen die sporten beter in hun vel zitten, meer zelfvertrouwen hebben, zelfstandiger zijn, en een betere levensstijl ontwikkelen. Doordat zij sporten of bewegen met anderen, leggen zij contacten. Zij komen vaker buiten en raken makkelijker actief betrokken in de buurt. SPA22 meent dan ook dat sport en bewegen bij de GGI betrokken moet worden. Aanbeveling 7 SPA22 beveelt aan dat de gemeente sport en bewegen betrekt bij de aanbestedingen c.q. het organiseren van gebiedsgerichte zorg en welzijn. Burgerinitiatieven De gemeente Rotterdam biedt ruimte aan burgerinitiatieven. Deze moeten ook binnen het GGI gerealiseerd kunnen worden.

5 Aanbeveling 8 a) SPA2 beveelt aan dat de gemeente regelt dat ook binnen het GGI ondersteuning van burgerinitiatieven en/of samenwerking met diverse partijen geborgd worden. b) Daartoe beveelt SPA22 aan dat de gegunde leveranciers ruimte krijgen binnen de afspraken met de (deel)gemeente om aan burgerinitiatieven mee te werken c.q. deze te ondersteunen. Ten slotte SPA22 verzoekt u bovenstaand advies te betrekken bij het gebiedsgerichte inkopen en organiseren van zorg en welzijn, en kijkt met belangstelling uit naar uw reactie. Met vriendelijke groet, Namens het bestuur van SPA22 C.A.J. Scheffer-van Schaik, Voorzitter Th.C. Willemsen Vice-voorzitter / Secretaris Cc: Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling: de heren G.J. van der Hout en L. Ruijs Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling, de dames I. Wiersma, M. Turksma en A. Bot