Geweld op basis van transgenderisme: eerste beschrijvende resultaten. Dr. Joz Motmans. Prof. dr. Guy T Sjoen. Prof. dr.

Transcriptie

1 Geweld op basis van transgenderisme: eerste beschrijvende resultaten Dr. Joz Motmans (SGKB -Universiteit Antwerpen) Prof. dr. Guy T Sjoen (Universiteit Gent) Prof. dr. Petra Meier (Universiteit Antwerpen)

2 Inhoud 1. Achtergrond van het onderzoek Opzet Respons en profiel respondenten Overzicht van het voorkomen van geweld Algemeen Ervaringen met verbaal of psychisch geweld... 4 Context van het ergste voorval... 5 Daderprofiel bij het ergste voorval... 5 Melding van het ergste voorval Ervaringen met fysiek geweld... 6 Context van het ergste voorval... 6 Daderprofiel bij het ergste voorval... 6 Melding van het ergste voorval Ervaringen met seksueel geweld... 7 Context van het ergste voorval... 7 Daderprofiel bij het ergste voorval... 8 Melding van het ergste voorval Ervaringen met materieel geweld... 8 Context van het ergste voorval... 8 Daderprofiel bij het ergste voorval... 9 Melding van het ergste voorval Aangiftebereidheid bij politie Redenen waarom slachtoffers géén melding doen bij de politie Redenen waarom slachtoffers wél aangifte doen bij de politie Melding bij andere instanties of personen Overzicht Redenen waarom slachtoffers melding doen bij andere personen of instanties Redenen waarom slachtoffers er met NIEMAND over spreken... 14

3 1. Achtergrond van het onderzoek Opzet Internationaal onderzoek geeft aan dat een groot aantal transgender personen te maken krijgt met geweldervaringen (psychisch en verbaal, fysiek, seksueel of materieel) Dit onderzoek focust op geweldervaringen van transgender personen, met het doel dit fenomeen voor het eerst in kaart te brengen. De vragenlijst focust op onderwerpen als het type van geweld (verbaal en psychisch, fysisch, seksueel), de context waarbinnen het geweld plaatsvond (privaat, werk/school, publieke plaatsen), profiel van de dader, profiel van het slachtoffer, soort coping mechanismen (vermijdingsgedrag, aangiften...) enzovoort. We gebruikten een online survey om de onzichtbare doelgroep te bereiken en tevens om het gevoelige onderwerp zo goed mogelijk te meten. We voorzagen tevens gedrukte enquêtes om te verspreiden om die trans personen die geen toegang tot het internet hebben te bereiken. Respondenten werden geworven met behulp van transgender organisaties en (online) netwerken, en behandelaars, maar tevens via het brede publiek en sociale media. De dataverzameling vond plaats in de lente en zomer van In december 2012 zal een eerste tussentijds rapport verschijnen met de eerste beschrijvende data. In juni 2013 wordt het eindrapport voorgesteld. Deze samenvatting bevat een overzicht van enkele opvallende resultaten Respons en profiel respondenten In totaal namen 260 respondenten uit België deel aan het onderzoek. 66% van de respondenten werden bij de geboorte geregistreerd als jongen, en 34% als meisje; de gemiddelde leeftijd is 38 jaar, de jongste was 15 en de oudste 72 jaar; 95% is van West-Europese afkomst; 52%, van de respondenten heeft op het moment van de bevraging geen partner; 53% is laagopgeleid (maximum hoger secundair onderwijs); 17% is nog in opleiding, 4% is gepensioneerd; in de leeftijdsgroep die aan het werk zou kunnen zijn, is 72% inderdaad aan het werk, 16% is werkloos en 12% is langdurig ziek of arbeidsongeschikt. 2. Overzicht van het voorkomen van geweld 2.1. Algemeen In totaal geeft 83% van de respondenten aan dat ze ooit geweld meemaakten. 17% maakte geen enkele vorm van geweld mee. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het soort geweld en de meldingsgraad bij de politie, en de % respondenten die geweld meemaakten maar er met niemand over spraken (zelfs niet met vrienden of familie). HOE VAAK KOMT HET VOOR? HOE VAAK DOET MEN MELDING BIJ POLITIE HOE VAAK WERD NIEMAND INGELICHT Verbaal en/of 79% 6% 10% psychisch geweld Fysiek geweld 27% 22% 8% Seksueel geweld 32% 7% 20% Materieel geweld 18% 21% 9% 1 In de tekst geven we de afgeronde percentages. De tabellen geven de exacte % tot één cijfer na de komma. Sommige gegevens zijn gebaseerd op vragen waarbij meerdere items konden worden aangeduid, waardoor de som van de percentages groter dan 100 is. Deze vragen staan gemarkeerd met een asterisk (*).

4 2.2. Ervaringen met verbaal of psychisch geweld 79% van de transgenders maakten minstens één keer in hun leven een vorm van verbaal of psychisch geweld mee omwille van hun transgender identiteit of achtergrond (n=176). Verbaal en/of psychisch geweld a Responses % of N % Cases Er werd op mij geschreeuwd, geroepen en getierd % 51.7% Ik werd uitgemaakt, afgeblaft of uitgescholden % 56.8% Iemand maakte seksuele opmerkingen die mij beledigden % 60.8% Ik werd uitgelachen of belachelijk gemaakt % 67% Ik kreeg te maken met ongepaste nieuwsgierigheid % 68.8% Ik werd geïsoleerd of genegeerd % 52.3% Iemand spraak kwaad over mij of maakte mij zwart bij anderen 87 6% 49.4% Ik werd door iemand achtervolgd % 29.5% Mijn doen en laten werd door iemand gevolgd, ik werd gestalkt % 21% Ik werd gepest (mondeling, per gsm, internet, ) % 36.9% Ik werd afgeperst % 12.5% Ik werd mondeling bedreigd (of via brief, telefoon, SMS) % 22.2% Ik werd bedreigd met een voorwerp of een wapen % 18.2% Iemand belette dat ik medicatie nam of belette dat ik behandelingen kreeg die ik nodig heb voor de uitdrukking van mijn genderidentiteit (bv. hormonen, chirurgie,...) Iemand belette me in mijn mogelijkheid om mijn genderidentiteit uit te drukken door andere soorten veranderingen in mijn voorkomen (bv. de kleren die je draagt, haar, ) Iemand belette me in mijn mogelijkheid om mijn genderidentiteit uit te drukken door hoe ik mezelf benoem (vb. mijn voornaam of aanspreekvormen) Iemand belette me dat ik aan andere personen over mijn transgender achtergrond of identiteit kon vertellen Iemand dreigde om over mijn transgender achtergrond of identiteit te vertellen aan mensen waar ik niet van wil dat ze het weten Iemand maakte dat ik me beschaamd of schuldig of verkeerd voelde over mijn transgender achtergrond of identiteit Iemand belette dat ik omging met andere trans personen en/of bijeenkomsten van trans groepen kon bijwonen Iemand gaf aandacht of focuste op delen van mijn lichaam waar ik me zeer oncomfortabel over voel (niet seksueel) % 19.3% % 37.5% % 36.9% % 25.6% % 27.8% % 46.6% 29 2% 16.5% % 38.1% Ik maakte een andere vorm van verbaal en/of psychisch geweld mee % 34.1% Totaal % 829.5%

5 De respondenten werden gevraagd het ergste voorval van verbaal en/of psychisch geweld te omschrijven. Vervolgens werd hen een resem vragen voorgelegd om dit ergste voorval in kaart te brengen. Context van het ergste voorval Driekwart van de slachtoffers waren 20 jaar of ouder 58% van de voorvallen gebeuren overdag Een kwart van de voorvallen gebeuren op het werk of op de school, een kwart in eigen buurt en een 20% thuis of op kot (*) De aanleiding was voor bijna 52% de vaststelling dat de persoon transgenders is, of voor 27% was de trigger het uiterlijk of dat van de persoon waarbij men was (*) Daderprofiel bij het ergste voorval Twee of meerdere personen (57%) Iets meer dan de helft (57%) zijn het bekenden van het slachtoffer: vaak ouders, collega of overste, (ex)partner, iemand op school, kennis of vriend (*) 8 op 10 daders zijn mannen (80%) (*) De daders zijn in 70% van de gevallen 20 jaar of ouder (*) 77% is van West Europese afkomst, al zijn de Noord-Afrikanen oververtegenwoordigd (18%)(*) 16% had een duidelijke religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging zichtbaar door kledij of gedrag Melding van het ergste voorval Slechts 6% deed melding bij de politie Melding bij andere instanties: (*) o Transgenders wenden zich vnl. tot vrienden familie, iemand op het werk of een transof holebi organisatie. Een kwart spreekt erover met een therapeut of psycholoog o 4 personen van de 143 gingen naar het CGKR, 6 wenden zich tot het IGVM, 4 ging naar een lokaal discriminatiemeldpunt en één wendde zich tot de holebifoon o Haast 10% sprak met niemand (zelfs niet met vrienden) over deze voorvallen

6 2.3. Ervaringen met fysiek geweld 27% van de transgenders maakten minstens één keer in hun leven een vorm van fysiek geweld mee omwille van hun transgender identiteit of achtergrond. Fysiek geweld a Responses % of Cases N % Ik werd geslagen met de hand % 30.9% Ik werd vastgegrepen en er werd aan mij geduwd en getrokken % 56.4% Ik kreeg vuistslagen % 32.7% Ik kreeg schoppen of trappen % 38.2% Er werd met een voorwerp naar mij gegooid % 43.6% Ik werd geslagen met een voorwerp (stok, ) 7 4% 12.7% Ik werd opgesloten of vastgebonden 6 3.5% 10.9% Ik liep snijwonden op door geweld, ik werd met een mes bewerkt 4 2.3% 7.3% Ik werd tegen meubels, muren gegooid 8 4.6% 14.5% Mijn pruik werd van mijn hoofd gerukt % 18.2% Ik maakte een wurgings- of verstikkingspoging mee 7 4% 12.7% Ik maakte een andere vorm van fysiek geweld mee % 36.4% Totaal % 314.5% De respondenten werden gevraagd het ergste voorval van fysiek geweld te omschrijven. Vervolgens werd hen een resem vragen voorgelegd om dit ergste voorval in kaart te brengen. Context van het ergste voorval 67% van de slachtoffers waren 20 jaar of ouder De voorvallen gebeurden evenveel overdag, s avonds of s nachts 28% van de voorvallen gebeurden in horeca of uitgaansgelegenheden, 24% op het werk of op de school, 24% in de eigen buurt en een 20% op een openbare plaats (*) De aanleiding was voor 33% de vaststelling dat de persoon transgenders is, voor 31% het uiterlijk of dat van de persoon waarbij men was, en voor 22% niets bijzonders (*) Daderprofiel bij het ergste voorval In 46% van de gevallen was er slechts één dader in 58% onbekenden van het slachtoffer, dus ook 42% bekenden (ook hier weer vaak ouders, iemand uit de buurt, iemand op school) (*) 8 op 10 zijn mannen (86%) (*) In driekwart van de gevallen (76%) zijn de daders ouder dan 20 jaar 57% van de daders zijn van West-Europese afkomst,(12% Oost-Europees, 31% Noord- Afrikaans) (*) Een dik kwart van hen (27%) had een duidelijke religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging zichtbaar door kledij of gedrag

7 Melding van het ergste voorval Een kwart deed melding bij de politie (22%) Melding bij andere instanties: (*) o Een kwart wendt zich tot vrienden o één op tien spreekt erover met familie o 8% sprak met een therapeut of psycholoog, en 8% tevens met een arts o 5 personen van de 48 gingen naar het CGKR, 3 wenden zich tot het IGVM, 1 ging naar een lokaal discriminatiemeldpunt en 1 wendde zich tot de holebifoon o 8% sprak met niemand (zelfs niet met vrienden) over deze voorvallen 2.4. Ervaringen met seksueel geweld 32% van de transgenders maakten minstens één keer in hun leven een vorm van seksueel geweld mee omwille van hun transgender identiteit of achtergrond. Seksueel geweld a Responses % of N % Cases Iemand liet mij geslachtsdelen zien voor zijn/haar opwinding 23 11% 36.5% Iemand betastte tegen mijn zin mijn borsten/geslachtsdelen % 61.9% Iemand wreef zich tegen mij aan op een seksuele manier % 44.4% Iemand dwong mij tot geslachtsgemeenschap % 34.9% Iemand probeerde geslachtsgemeenschap te hebben met mij tegen mijn zin % 41.3% Iemand verplichtte mij om zijn/haar geslachtsdelen te betasten 9 4.3% 14.3% Iemand masturbeerde en genoot ervan mij daarnaar te doen kijken % 19% Iemand verplichtte mij om hem/haar te bevredigen met de mond % 15.9% Iemand verplichtte mij om hem/haar te masturberen met de hand 8 3.8% 12.7% Iemand verplichtte mij om me uit te kleden om zich te laten opwinden 7 3.3% 11.1% Iemand sloeg mij, deed mij pijn om zich seksueel op te winden 5 2.4% 7.9% Iemand deed ooit iets seksueel met mij wat heel erg was, waaraan ik nachtmerries en hevige angst overhield % 22.2% Ik maakte een andere vorm van seksueel geweld mee 7 3.3% 11.1% Totaal % 333.3% De respondenten werden gevraagd het ergste voorval van seksueel geweld te omschrijven. Vervolgens werd hen een resem vragen voorgelegd om dit ergste voorval in kaart te brengen. Context van het ergste voorval 68% van de slachtoffers waren 20 jaar of ouder De voorvallen gebeurden vaak s avonds of s nachts Het gebeurt meestal thuis of op kot (21%), in horeca of uitgaansgelegenheden (21%), of op het werk of school (18%) (*) De aanleiding was voor een kwart het uiterlijk of dat van de persoon waarbij men was, voor een kwart niets bijzonders, en voor 17% de vaststelling dat de persoon transgenders is (*)

8 Daderprofiel bij het ergste voorval In 8 op tien van de gevallen slechts één dader (84%) Iets meer dan de helft een onbekende (59%) Indien bekende dader: vaak de (ex)partner, kennis of vriend, collega of overste op het werk (*) 9 op 10 zijn het mannen (89%) (*) 73% van de daders zijn ouder dan 20 jaar 60% is van West-Europese afkomst, 27% van Noord-Afrikaanse afkomst (*) 16% had een duidelijke religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging zichtbaar door kledij of gedrag Melding van het ergste voorval Slechts 7% deed melding bij de politie Melding bij andere instanties: (*) o 23% wendt zich tot vrienden o 7% spreekt erover met familie o 15% sprak met een therapeut of psycholoog o 1 persoon van de 55 ging naar het CGKR, 2 wenden zich tot het IGVM, 1 ging naar een lokaal discriminatiemeldpunt o 20% sprak met niemand (zelfs niet met vrienden) over deze voorvallen 2.5. Ervaringen met materieel geweld 18% van de transgenders maakten minstens één keer in hun leven een vorm van materieel geweld mee omwille van hun transgender identiteit of achtergrond. Materieel geweld a Responses % of Cases N % Er werd ingebroken in mijn wagen of woning % 30.6% Er werd ingebroken in mijn kluisje (op school, sportclub, werk, ) 4 5.1% 11.1% Mijn spullen / eigendommen werden gestolen % 33.3% Mijn spullen / eigendommen werden vernield % 36.1% Mijn gevel werd beklad % 27.8% Mijn post werd onderschept % 25% Mijn website/profiel werd gehackt % 30.6% Mijn woning werd in brand gestoken 1 1.3% 2.8% Ik maakte een andere vorm van materieel geweld mee 7 9% 19.4% Totaal % 216.7% De respondenten werden gevraagd het ergste voorval van materieel geweld te omschrijven. Vervolgens werd hen een resem vragen voorgelegd om dit ergste voorval in kaart te brengen. Context van het ergste voorval 82% van de slachtoffers waren 20 jaar of ouder De voorvallen gebeurden vaak s avonds of s nachts Meestal thuis of op kot 58%), of op het werk of school (24%) (*)

9 De aanleiding was voor 42% de vaststelling dat de persoon transgenders is of voor 49% niets bijzonders (*) Daderprofiel bij het ergste voorval In 8 op tien van de gevallen meer dan één dader (82%) Even vaak een bekende (52%) als een onbekende dader Indien bekende dader: vaak ouders, (ex)partner, ander familielid, of iemand op school (*) De helft van de daders zijn mannen (61%), en 17% vrouwen ( de rest is onbekend) (*) 18% van de daders zijn jonger dan 20 jaar 49% is van West-Europese afkomst, 12% van Noord-Afrikaanse afkomst (42% is onbekend) (*) 6% had een duidelijke religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging zichtbaar door kledij of gedrag Melding van het ergste voorval 21% deed melding bij de politie Melding bij andere instanties: (*) o 33% wendt zich tot vrienden o 14% spreekt erover met familie o 10% sprak met een therapeut of psycholoog o 1 persoon van de 33 ging naar het IGVM, 1 ging naar een lokaal discriminatiemeldpunt o 9% sprak met niemand (zelfs niet met vrienden) over deze voorvallen

10 3. Aangiftebereidheid bij politie 3.1. Redenen waarom slachtoffers géén melding doen bij de politie Een groot deel van de respondenten die ooit geweld meemaakten stapten nooit naar de politie (n=144). De reden hiervoor zijn voornamelijk: (*) 1. Men vindt het voorval niet erg genoeg (50%) 2. Men denkt dat de politie toch niet in staat is om iets te doen (37%) 3. Men vindt het geen zaak voor de politie (33%) 4. Men was beschaamd (29%) 5. Men stelt dat de politie er toch niets aan doet (29%) 6. Men stelt dat de dader toch niet wordt gepakt of gestraft (28%) 7. Men is bang dat de politie de zaak niet serieus zou nemen (24%) Waarom deed je geen melding/aangifte bij de politie? a Responses Percent of Ik wilde mijn transgender achtergrond of identiteit niet kenbaar maken N Percent Cases % 13.9% Het voorval was niet erg genoeg % 50% De politie is toch niet in staat om er iets aan te doen % 36.8% Ik kon het zelf oplossen % 12.5% De politie doet er toch niets aan % 28.5% De dader wordt toch niet gepakt of gestraft % 27.8% Ik was bang voor een vergelding vanwege de dader 17 3% 11.8% De dader was iemand die ik ken % 19.4% Ik was bang dat de politie mijn zaak niet serieus zou nemen 34 6% 23.6% Ik heb al eerder negatieve ervaringen met de politie als trans % 12.5% Het was geen zaak voor de politie % 33.3% De politie was zelf betrokken bij hetgeen gebeurde 2 0.4% 1.4% Ik kon niet veel informatie geven over het feit of de dader % 18.8% Ik schaamde mij % 29.2% Je krijgt je spullen toch niet terug 2 0.4% 1.4% Ik was bang voor negatieve reacties van mijn omgeving 17 3% 11.8% Een melding of aangifte kost te veel moeite 5 0.9% 3.5% Ik voelde me medeverantwoordelijk voor wat mij overkomen is 17 3% 11.8% Het was te moeilijk om de politie te bereiken 4 0.7% 2.8% Ik was bang om slecht opgevangen te worden door de politie % 13.2% Ik had geen zicht op de gevolgen van een melding of aangifte % 8.3% Andere reden % 21.5% Totaal % 393.8%

11 3.2. Redenen waarom slachtoffers wél aangifte doen bij de politie Het aantal respondenten die wél naar de politie stapten, is klein (n=17). De voornaamste redenen die zij opgeven om toch naar de politie te stappen zijn: (*) 1. Ik vond dat deze persoon/personen gepakt en gestraft moest(en) worden (53%) 2. Het feit was voldoende ernstig om aan de politie te melden (59%) 3. Ik wou een dergelijk feit in de toekomst vermijden (47%) Waarom deed je melding/aangifte bij de politie? a Responses Percent of Ik vond dat deze persoon/personen gepakt en gestraft moest(en) worden N Percent Cases % 52.9% Het feit was voldoende ernstig om aan de politie te melden % 58.8% Uit principe moet je daarmee naar de politie 5 8.2% 29.4% Ik was bang en ging om die reden naar de politie 3 4.9% 17.6% Ik had een bewijs nodig voor de verzekering 4 6.6% 23.5% Ik wou voorkomen dat de situatie erger werd 5 8.2% 29.4% Ik wou herstel van de schade 5 8.2% 29.4% Ik wou een dergelijk feit in de toekomst vermijden % 47.1% Ik wou mijn gestolen goederen terugkrijgen 2 3.3% 11.8% Ik vond dat de politie moest ingrijpen 6 9.8% 35.3% Andere reden 4 6.6% 23.5% Totaal % 358.8%

12 4. Melding bij andere instanties of personen 4.1. Overzicht (*) Bijna 60% sprak met vrienden over het gewelddadig voorval Haast 33% sprak met familie Bijna 29% sprak er over met een therapeut of psychologe Opvallend weinig respondenten (n<10) melden het voorval bij een lokaal discriminatiemeldpunt, het Centrum voor Gelijke kansen en Racismebestrijding of bij het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. Welke andere instanties of personen bracht je van het voorval op de Responses Percent of hoogte? a N Percent Cases Ik sprak er met niemand over % 33.3% Vrienden % 59.2% Persoon of instantie die juridisch advies verstrekt % 8.2% Buren % 8.2% Familie 48 13% 32.7% Vakbond 6 1.6% 4.1% Iemand op het werk % 12.9% Therapeut / psycholoog % 28.6% Huisarts of andere arts % 11.6% Tele-Onthaal 5 1.4% 3.4% Diensten voor slachtofferhulp 6 1.6% 4.1% Transgender of holebi organisatie % 16.3% Holebifoon 1 0.3% 0.7% Lokaal discriminatiemeldpunt 4 1.1% 2.7% Centrum voor Gelijke kansen en Racismebestrijding 6 1.6% 4.1% Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen 8 2.2% 5.4% Andere % 15.6% Totaal % 251%

13 4.2. Redenen waarom slachtoffers melding doen bij andere personen of instanties Transgenders melden het voorval bij andere instanties of personen voornamelijk omdat men psychische hulp of steun nodig had (57%) of omdat men erg kwaad was (51%) (N=120). (*) Waarom deed je deze melding? a Responses Percent of N Percent Cases Omdat ik psychische hulp of steun nodig had % 56.7% Omdat ik erg kwaad was 61 29% 50.8% Omdat ik wilde dat de dader(s) gestraft worden % 13.3% Omdat ik een officieel bewijs wil van wat er is gebeurd (bv. voor verzekeringskwesties of als erkenning van wat ik heb meegemaakt) 5 2.4% 4.2% Omdat ik wil vermijden dat anderen hetzelfde overkomt % 20.8% Andere reden % 29.2% Totaal % 175%

14 4.3. Redenen waarom slachtoffers er met NIEMAND over spreken Eén op drie (n=49) sprak met NIEMAND over wat gebeurde. De top 7 redenen hiervoor zijn: (*) 1. Ik wilde geen bijkomende vernedering (43%) 2. Ik dacht dat ze me niet konden helpen (31%) 3. Het is te onbelangrijk / niet waard iemand te vertellen (29%) 4. Ik dacht dat ze niet meelevend zouden zijn (25%) 5. Het is een privézaak / niemand anders zijn zaken (25%) 6. Ik wilde mijn transgender achtergrond of identiteit niet kenbaar maken (22%) 7. Ik was bang dat de situatie nog erger zou worden (20%) Waarom sprak je er met niemand over? a Responses Percent of N Percent Cases Ik wilde mijn transgender achtergrond of identiteit niet kenbaar maken % 22.4% Het is te onbelangrijk / niet waard iemand te vertellen % 28.6% Het is een privézaak / niemand anders zijn zaken % 24.5% Ik/we heb(ben) het zelf opgelost 2 1.6% 4.1% Ik dacht dat ze me niet konden helpen % 30.6% Ik dacht dat ze me niet zouden geloven 5 4.1% 10.2% Ik dacht dat ze niet meelevend zouden zijn % 24.5% Ik was bang dat de situatie nog erger zou worden % 20.4% Ik wilde geen bijkomende vernedering % 42.9% Ik heb eerder slechte ervaringen met deze personen of instantie 2 1.6% 4.1% Ik geloof niet dat de dader(s) gevonden en/of gestraft zullen worden 3 2.4% 6.1% Ik dacht dat dat ze me niet serieus zouden nemen omwille van mijn 8 6.5% 16.3% transgender achtergrond of identiteit Andere reden 8 6.5% 16.3% Totaal % 251%