ALGEMENE VERGADERING 11 JUNI 2010

Transcriptie

1 BELGISCHE CONFEDERATIE VAN DE ZUIVELINDUSTRIE (BCZ) vzw BCZ CBL, Hungaria Building, Vaartkom 31/02.02, 3000 Leuven Tel. 016/ Fax 016/ ALGEMENE VERGADERING 11 JUNI 2010 JAAROVERZICHT BCZ CBL Toespraak door R. DEBERGH, afgevaardigd bestuurder BCZ CBL Mijnheer de Voorzitter, Geachte Vergadering, U zult het met mij toegeven : het jaar 2009 was voor de zuivelsector een verschrikkelijk jaar, een annus horribilis. Een jaar om vlug te vergeten. Of juist niet. De zuivelmarkt toonde aan hoe diep de prijzen kunnen dalen in het kader van het hervormde zuivelbeleid. Het vangnet hangt laag, zo was er voorafgaandelijk gewaarschuwd. De realiteit overtrof de inschattingen. Toch loont het de moeite om eens terug te blikken. Nu de rook is opgetrokken wil ik mij vooral baseren op cijfers en feiten. Daaruit komen een aantal verrassende vaststellingen over de ontwikkeling van de zuivelsector in ons land. Ik hou er nog even de spanning in, want ik begin naar traditie met de internationale zuivelmarkt. 1. INTERNATIONALE ZUIVELMARKT Drie jaar geleden werden we voor het eerst geconfronteerd met de gevolgen van het hervormde zuivelbeleid. Alle steunbedragen stonden op nul, de prijzen piekten en de markt was euforisch. Twee jaar later hebben we de andere kant van de medaille gezien: een extreem diep prijsdal en een zuivelsector in crisis. Drie elementen liggen aan de oorzaak : (1) door het hervormde zuivelbeleid is de sector minder afgeschermd van de wereldmarkt, we importeren dus veel meer volatiliteit dan vroeger (2) de volatiliteit op de wereldmarkt is de laatste jaren beduidend toegenomen (3) het vangnet van interventieprijzen ligt veel lager. Het dieptepunt in 2009 was het gevolg van een daling van de vraag, zowel bij consumenten als bij industriële afnemers. De vraaguitval omwille van de hoge prijzen in 2007 werd versterkt door de effecten van de economische crisis. In Europa daalde de vraag naar zuivel, in Azië was er sprake van een lagere groei. Langs de aanbodzijde kwam de reactie pas met vertraging op gang en pas in het najaar van 2009 werd er minder melk geproduceerd. De sterke euro in 2009 bemoeilijkte de uitvoer uit de EU. Een terug toenemende vraag en een krapper aanbod zorgden in het najaar 2009 voor een kentering. BCZ Jaarvergadering /6

2 De wereldmarktprijs voor boter bleef vanaf begin 2009 tot het einde van de zomer op een laag niveau van USD. Dan startte een nieuwe klim naar in oktober om in januari te bereiken. In mei 2010 bereikte de prijs een voorlopige piek van USD. De prijsevolutie van melkpoeder volgde hetzelfde patroon in de tijd in 2009, de prijsstijging in het najaar was evenwel veel minder uitgesproken dan die van boter. Magere melkpoeder startte in 2009 aan om te eindigen bij USD/ton. Voor volle melkpoeder bedroegen de begin en eindwaarden en USD/ton. Ondertussen zijn die prijzen nog wat verder gestegen in De wereldhandel in zuivelproducten nam in 2009 toe. Opvallend was de sterke toename van de invoer van volle melkpoeder in China die bijna verdrievoudigde tot ton. Vooral Nieuw- Zeeland speelde hier op in, maar ook de EU wist veel meer volume af te zetten in China. De uitvoer van zuivelproducten uit de EU in het eerste trimester 2010 is aanzienlijk gestegen. De situatie op de internationale zuivelmarkt is in de lente van 2010 aanzienlijk verbeterd. Een lagere melkproductie, als gevolg van de lage prijzen, een lichte groei van de vraag in Europa en een heroplevende vraag op de wereldmarkt hebben de prijzen flink doen stijgen. Drijvende krachten zijn onder meer het economisch herstel in Oost-Azië en de olie-exporterende landen. De uitvoer uit de EU wordt bovendien vergemakkelijkt door de aanzienlijke waardevermindering van de euro tegenover de USD. Nadat de kaasmotor in Europa in 2009 stilgevallen was trekt het kaasverbruik weer aan. Dit brengt zuurstof op de markt want hierdoor is minder melk beschikbaar voor de productie van boter en melkpoeder. De vooruitzichten voor de komende maanden zijn dus goed. Gezien de toegenomen volatiliteit, niet alleen op de zuivelmarkten maar in gans ons economisch systeem, durven weinigen zich verder uit te spreken dan de komende 3 maanden. Wel is er de Fonterra-veiling, die slechts een minieme daling laat zien voor september 2010 tot februari Fonterra zelf heeft recent een positieve voorspelling bekendgemaakt van de melkprijs voor het nieuwe seizoen We moeten ons uiteraard behoeden voor euforie. Het is dan ook niet slecht dat de prijsstijgingen op de wereldmarkt inmiddels wat afgevlakt zijn zodat te grote pieken kunnen voorkomen worden. Vraaguitval hebben we niet nodig. Een voorzichtige en gecontroleerde afbouw van de Europese voorraden kan hiertoe bijdragen. De Commissie heeft die boodschap goed begrepen. De lange termijnvooruitzichten voor zuivel blijven goed. De groei van de wereldbevolking is een gegeven en de economische ontwikkeling leidt op zich tot een hoger zuivelverbruik per capita. De vraag naar zuivelproducten in de wereld zal verder gestaag stijgen. De melkveehouder en de andere schakels in de zuivelketen moeten rekening houden met grotere prijsschommelingen. Prijsschommelingen op zich zijn niet slecht, ze zorgen ervoor dat de marktsignalen doordringen tot op het niveau van de melkproductie. Extreme prijsschommelingen, zoals we die de afgelopen 3 jaar meegemaakt hebben, zijn evenwel nefast. Iedereen is het daar over eens, maar ik heb tot nu toe nog maar zeer weinig voorstellen gezien om extreme prijsvolatiliteit te voorkomen. Onze Europese zuivelfederatie EDA liet een studie uitvoeren door Prof. Micheal Keane van de Universiteit van Cork. Daaruit komt naar voor dat er bijzonder weinig middelen zijn om extreme volatiliteit in te perken. De middelen liggen vooral bij de overheid. Strategische stocks en invoertarieven zijn daarbij het meest geschikt. Een termijnmarkt biedt de kans aan individuele spelers om zich in te dekken, maar vermindert de volatiliteit op macroniveau niet. Strategische bufferstocks ogen mooi als concept maar zijn veel moeilijker in de praktijk. Wat met de voorraden die over hun houdbaarheid dreigen te gaan? Wie bepaalt de momenten van vrijgave? Ook de politieke wil om hierin te investeren is klein. Dan blijven er nog de invoertarieven, die onder druk staan in de WTO-discussie. Hier zegt de zuivelindustrie duidelijk : verdere afbouw van deze invoertarieven is niet aanvaardbaar. BCZ Jaarvergadering /6

3 2. DE BELGISCHE ZUIVELMARKT Niettegenstaande de extreem lage melkprijs kende de zuivelsector in 2009 in België een aantal opmerkelijke en verrassende ontwikkelingen : 1. de melkveehouders produceerden aanzienlijk meer melk dan in de zuivelindustrie investeert een recordbedrag 3. het tekort op de handelsbalans voor zuivel is historisch laag De melkleveraars leverden in 2009 maar liefst 100 miljoen liter melk meer dan in Dit niettegenstaande allerlei acties, die veel media-aandacht ontvingen, van een blijkbaar beperkte groep melkleveraars. De melkleveringen stegen op jaarbasis tot 3,1 miljard liter. Dit is een record. We moeten maar liefst 23 jaar terug in de tijd, namelijk naar 1986 om zo n hoge melkleveringen terug te vinden. Toen de melkprijzen een absoluut dieptepunt bereikten, in juni 2009 produceerden de melkveehouders 13 % meer melk dan in Als gevolg van het hervormde zuivelbeleid zal het specialisatiebeginsel bij de melkproductie in Europa, lange tijd onderdrukt door productierechten, weer spelen. Vorig jaar op de jaarvergadering van BCZ heb ik er reeds op gewezen dat ons land samen met Nederland, Denemarken, het westen van Frankrijk en het Noorden van Duitsland tot de potentiële groeiregio s behoort. In een studie uitgevoerd in opdracht van de EU-Commissie ter voorbereiding van de Health Check wordt voor ons land bij het wegvallen van de quota een toename van de melkproductie met 11 % voorspeld. De toename in de EU zou slechts op 4 % uitkomen. Velen hebben toen de wenkbrauwen gefronst bij het horen van het Belgische potentieel. Welnu, de laatste 3 jaar is de melkproductie in ons land reeds met 6 % gestegen. Dat is bijna 200 miljoen liter of een zuivelfabriek. U zal begrijpen dat het niet onbelangrijk is dat de Belgische zuivelindustrie zich hier van bewust is en zorgt voor voldoende verwerkingscapaciteit. Melkveehouderij Het aantal melkleveraars is in 2009 met 6,4 % afgenomen. In tegenstelling tot wat door sommigen vermoed werd is deze daling niet groter dan de gemiddelde evolutie van de laatste jaren. In de periode 2005 tot en met 2008 bedroeg de afname gemiddeld 5,9 %. Eind 2009 telt ons land melkleveraars. De gemiddelde melklevering in ons land is in 2009 met 10 % gestegen, namelijk tot liter. Op 3 jaar tijd is de gemiddelde melkleveraar in ons land met 25 % gegroeid. In 2006 bedroeg de gemiddelde melklevering slechts liter. In de Europese ranking, exclusief de 12 nieuwe lidstaten, behoudt ons land de 7 e plaats. Deze cijfers hebben betrekking op De Denen voeren deze lijst aan met een gemiddelde levering van ruim 1 miljoen liter. De Britten, met liter, komen op de tweede plaats. Daarna volgt Nederland met liter gemiddeld. Ons land komt na Duitsland en voor Frankrijk. Waar het verbruik van nagenoeg alle zuivelproducten in 2008 daalde is er een kentering in Yoghurt, room en kaas (behalve verse kaas en smeltkaas) kennen een toename in verbruik. De daling bij consumptiemelk zwakt af. Net als vorig jaar mag ik hier meedelen dat de Belgische kazen, de kazen van bij ons, hun marktaandeel verhogen. Waar de totale categorie kaas in volume met 1 % stijgt, groeien de kazen van bij ons met 10 %. Een mooi resultaat dat toe te schrijven is aan de combinatie van grote continue inspanningen inzake generieke promotie en grote investeringen vanuit de merken van de zuivelindustrie. Ik hoop dat met de nieuwe structuur van Apaq-W die normaal begin 2011 operationeel moet zijn er meer synergieën kunnen gerealiseerd worden tussen de beide landsdelen inzake de bevordering van het verbruik van zuivelproducten. BCZ Jaarvergadering /6

4 De omzet van de zuivelindustrie in ons land is gezien de forse prijsdaling met 11 % afgenomen en duikt onder de 4 miljard euro. De globale voedingsindustrie realiseert een kleinere omzetdaling waardoor het aandeel van de zuivelindustrie daalt tot 10 %. De Belgische zuivelindustrie gelooft in de toekomst van de zuivelsector in ons land en bereidt zich voor op een grotere melkverwerking. Na een daling in 2008 komen de investeringen in 2009 uit op het recordbedrag van 96 mio euro. Dit geeft perspectief aan de melkveehouders. In Frankrijk hebben zich de voorbije maanden een aantal gevallen voorgedaan waar groepen melkveehouders zeer grote moeilijkheden hadden om nog een verwerker voor hun melk te vinden. Het rapport op handelsvlak is voor het derde opeenvolgende jaar uitstekend. Met een waarde van 2 miljard euro wordt ruim de helft van de totale omzet uitgevoerd. Het uitvoersaldo dat sedert decennia negatief is, is op 3 jaar tijd dicht bij het omslagpunt naar positief. In 2006 liet de handelsbalans nog een tekort van 250 mio euro zien, in 2009 is dit nog amper 7 mio euro. Melkprijs Elk jaar presenteer ik u de melkprijs van het voorbije kalenderjaar en sta ik even stil bij bij de verwachtingen voor het lopende jaar. Uit de jaarlijkse melkprijsenquête van de zuivelcoöperaties verenigd in het AVCZ blijkt dat de reële uitbetaalde melkprijs bij de werkelijke gehaltes aan vet (42,3 g/l) en eiwit (34,5 g/l) in 2009 gedaald is tot 24,74 euro/100 liter. Dit is 24 % lager dan in Het is duidelijk dat de melkprijs over 2009 zeer slecht was en niet duurzaam is. Gezien de extreme volatiliteit sedert 2007 is het nuttig om de evolutie van de melkprijs over een langere periode te bekijken. in de periode kent de melkprijs een mooi seizoenaal verloop, de cyclus loopt af in 1 jaar en de extremen wijken maximum 10 % af van het gemiddelde. in de periode is het jaarlijks seizoenaal patroon weg en manifesteert zich een cyclus van 3 jaar. De extremen wijken tot 50 % af van het gemiddelde. U ziet nu de werkelijke melkprijs als gemiddelde over 3 jaar om de effecten van de volatiliteit te elimineren. In bedraagt dat driejaarlijks gemiddelde 29,0 euro per 100 liter, in ,1 euro per 100 liter. Dit is een toename met 2,1 euro/100 liter of met 7,3 %. Het driejaarlijks gemiddelde tussen 2003 en 2007 laat duidelijk het effect zien van de stapsgewijze zuivelhervorming die resulteerde in een drastische verlaging van de interventieprijzen en de steun. Die hervorming resulteert in een lagere melkprijs. Dat was de bedoeling en de melkveehouder is hiervoor op een andere wijze gecompenseerd kondigt zich heel wat beter aan. De reële melkprijs over de eerste 4 maanden van 2010 bedraagt 29 euro/100 liter en is 23 % hoger dan in dezelfde periode van In april 2010 is de melkprijs één derde hoger dan het jaar voordien. Voorspellingen zijn met de huidige volatiele markten bijzonder moeilijk. De melkprijs voor 2010 zal gelukkig een heel stuk boven die van 2009 uitkomen en dicht bij het gemiddelde van de laatste 5 jaar. Vorig jaar kwamen de landbouworganisaties op de BCZ-jaarvergadering klagen dat de Belgische melkprijs lager was dan het Europees gemiddelde. Mijn antwoord hier op is kort : in de europese prijsverglijking van de nederlandse landbouworganisatie LTO staat het Belgische deelnemende bedrijf momenteel aan de top van de lijst. Uit een prijsvergelijking op langere termijn, over de periode van hetzelfde LTO, blijkt dat de Belgische melkprijs boven het Europees gemiddelde uitkomt. Voor een zuivelindustrie met een kleine thuismarkt alvast geen slechte prestatie. BCZ Jaarvergadering /6

5 3. ACTUELE THEMA S Margeverdeling Wat we in 2009 meegemaakt hebben aan discussie en publicaties over sarantie en margeverdeling is bedroevend en beschamend. Het werkelijke belang van de melkveehouder is er alleszins niet mee gediend geweest. Allereerst is er de dooddoener. Men neme een fles consumptiemelk uit de winkel, liefst een A- merk want die staan op ooghoogte, men noteert de prijs inclusief BTW en vergelijkt die met de basisprijs aan de boer,exclusief btw. Afgezien van alle fouten in de vergelijking vertegenwoordigt de merkenmelk amper 3 % van de 3,1 miljard liter melk die de zuivelindustrie in 2009 van de melkveehouders ontving. Over de 97 % andere melk wordt in alle talen gezwegen. De marges moesten dus nog maar eens onderzocht worden en nu op het niveau van de individuele zuivelproducten. Wij hebben onze partners in de keten, de landbouworganisaties, voorafgaandelijk duidelijk gewaarschuwd : deze enquête over de marges zal niets opleveren en mogelijks zelfs in het nadeel van de zuivelindustrie en de melkveehouders uitdraaien. BCZ kreeg helaas gelijk. Nieuwe groepen melkveehouders dreven de gevestigde landbouworganisaties naar een profilering die een ernstig debat hierover verhinderde. Resultaat : 1. de enquête bevestigt nogmaals dat de marges in de zuivelindustrie klein zijn. Nu kwam de netto-marge uit op gemiddeld 2 %. Dit sluit aan bij de studie van de FOD-Economie in oktober Hoe dikwijls moeten wij onze kleine marges nog bewijzen? 2. Er zijn geen resultaten voor de distributie: een aantal grote ketens heeft geweigerd om deel te nemen. Het was precies omwille van de distributie dat de enquête was opgezet. Het resultaat is besproken op een overlegvergadering met alle betrokkenen. Is er verder iets mee gebeurd? Neen. Of toch : in haar eerste jaarverslag meldt het Prijsobservatorium het volgende bij de niet-deelname van de distributie. Het Prijsobservatorium heeft daar gemengde gevoelens bij, namelijk dat de distributie zelf blijkbaar niet exact weet hoeveel winst er op een bepaald product uiteindelijk wordt gemaakt. Transparantie Iedereen vindt dat er transparantie moet zijn in de margeverdeling in de keten. Alleen door transparantie kan de melkveehouder zijn rechtmatig deel krijgen in de gerealiseerde waarde in de keten. Dat is de stelling. Maar klopt die stelling wel? Draagt een grotere transparantie bij tot een hogere prijs voor de melkveehouder? Waarom wil de overheid meer transparantie? Het Duitse Bundeskartelamt stelt in een rapport van december 2009 dat een grotere transparantie niet bijdraagt tot een hogere melkprijs voor de melkveehouder. Integendeel, hoge markttransparantie vermindert de onzekerheid voor kopers omtrent de strategie van hun concurrenten en leidt tot een afstemming op de laagste aankoopprijs. Vooral de retail profiteert van een hogere transparantie in de markt, aldus de Duitse concurrentie-autoriteit. De EU-Commissie wil vooral een betere prijstransmissie waardoor de consumentenprijzen sneller dalen wanneer de prijzen voor commodities op de wereldmarkt afnemen. Dit vermindert de uitbetalingscapaciteit van de zuivelindustrie en zou alleen maar in lagere melkprijzen resulteren. Tot slot is de Nationale Bank van België zeer expliciet. De Bank hecht groot belang aan symmetrische prijsevoluties. Als de situatie op de wereldmarkt slecht is moeten de consumentenprijzen dalen. Deze prijsdalingen moeten er, via de indexering, toe bijdragen dat BCZ Jaarvergadering /6

6 het concurrentievermogen en de werkgelegenheid gevrijwaard wordt. De Nationale Bank rept met geen woord over de precaire inkomenspositie van de melkveehouders. Zuivelindustrie bouwt verder aan de toekomst 2009 is een extreem moeilijk jaar geweest. Acties van landbouworganisaties en groepen melkveehouders zijn uitvoerig in de pers aan bod gekomen. De zuivelindustrie heeft veel minder de pers opgezocht. De zuivelindustrie heeft ondertussen verder gewerkt en gebouwd aan de toekomst van de zuivelsector in ons land : 1. Herstructrureringen werden doorgevoerd om de kosten te verlagen. De meest opvallende zijn de verregaande samenwerking tussen LAC+ en Laiterie de Chéoux in de gezamenlijke vennootschap Laiterie des Ardennes. Ook andere bedrijven zijn met analoge programma s bezig. 2. De zuivelindustrie investeerde volop en dit voor een recordbedrag van 96 mio euro 3. De zuivelindustrie heeft in de drie maanden waarin de crisis het hevigst was, mei tot juli 2009, 66 miljoen liter meer melk opgehaald, verwerkt en gecommercialiseerd. 4. Er is geïnvesteerd in producten van bij ons. Er is het voorbeeld van de kazen van bij ons, er zijn nieuwe producten en nieuwe concepten ontwikkeld. 5. In samenwerking en in overleg met Vlam en Apaq-W maakt de zuivelindustrie de nutritionele troeven van onze zuivelproducten beter bekend via het programma Milk and Health Mijnheer de Voorzitter, Geachte Vergadering, 2009 is een extreem moeilijk jaar geweest, zeker voor de melkveehouders maar ook voor de zuivelindustrie. Uit het jaaroverzicht is gebleken dat er zelfs in dit donkere jaar een aantal positieve ontwikkelingen waren. Ondertussen is de marktsituatie aanzienlijk verbeterd en zijn de vooruitzichten voorzichtig optimistisch. De zuivelindustrie gelooft rotsvast in de toekomst van de zuivelsector in ons land. Meer dan woorden bevestigen onze daden dit geloof. BCZ Jaarvergadering /6