JAARGANG 9 / NUMMER 10 JUNI Mede mogelijk dankzij:

Transcriptie

1 JAARGANG 9 / NUMMER 10 JUNI 2015 Partners: Mede mogelijk dankzij:

2 VRAAG 1 Pseudo-Frans De vakantie staat voor de deur. Veel Nederlanders gaan dan naar Frankrijk. Het Nederlands heeft veel woorden uit het Frans overgenomen. Sommige woorden lijken misschien uit het Frans te komen, maar een Fransman zal ze niet kennen. Dat is pseudo-frans. Welk leenwoord komt wel uit het Frans? a. Blamage. b. Enquête. c. Faillissement. d. Modieus.

3 ANTWOORD VRAAG 1 Pseudo-Frans Welk leenwoord komt wel uit het Frans? b. Enquête. Blamage, faillissement en modieus zijn pseudo-frans: een Fransman zal niet weten wat deze woorden betekenen. Blamage komt uit het Duits, waar studenten in het verleden een tijdje de gewoonte hadden om destijds pseudo-franse afleidingen te maken. Faillissement zou een afleiding van het werkwoord faillir zijn, maar dat bestaat niet in het Frans. Modieus is een afleiding van het Franse woord mode, maar deze afleiding is in het Frans onbekend.

4 VRAAG 2 Latijnse trein Afgelopen maand vonden in Nederlands de centrale examens plaats. Vwo ers konden examen doen in Latijn, een dode taal. Voor moderne begrippen als smartphone heeft het Latijn dan ook geen woord. Wel kent het Latijn hamaxóstichus voor trein. Hoe kan dit? a. De Katholieke Kerk heeft nieuwe woorden toegevoegd. b. De Romeinen hadden iets dat leek op een moderne trein. c. De Romeinen voorspelden al dat er ooit een trein zou komen. d. Dit woord betekent eigenlijk vervoer op spoor.

5 ANTWOORD VRAAG 2 Latijnse trein Hoe kan dit? a. De Katholieke Kerk heeft nieuwe woorden toegevoegd. Tot 2004 hield de Pauselijke Academie voor het Latijn een lijst bij met Latijnse woorden voor nieuwe fenomenen. Paus Benedictus IV heeft deze academie in 2012 nieuw leven ingeblazen. Hij is groot fan van het Latijn en wil zo de taal redden. De academie stimuleert het gebruik van Latijn zowel binnen als buiten de kerk.

6 VRAAG 3 Steve Aoki Steve Aoki, nummer 8 op de lijst van beste dj s, heeft een aantal optredens afgezegd, omdat hij aan zijn stembanden geopereerd moest worden. Het vele schreeuwen heeft zijn stembanden niet veel goed gedaan. Wat is NIET schadelijk voor je stem? a. Alcohol drinken. b. Geeuwen en zuchten. c. Hoesten en je keel schrapen. d. Melkproducten drinken.

7 ANTWOORD VRAAG 3 Steve Aoki Wat is NIET schadelijk voor je stem? b. Geeuwen en zuchten. Als je geeuwt of zucht, verminder je de spanning op je stem. Hoesten of je keel schrapen zet juist te veel druk op je strottenhoofd. Om dat te voorkomen, kun je het best veel drinken. Maar dan geen alcohol of melkproducten. Alcohol droogt het slijmvlies op je stembanden uit. En melkproducten veroorzaken irritatie, net als chocolade en nootjes.

8 VRAAG 4 Grumpf! Volgens Amerikaanse wetenschappers vinden chimpansees gekookt eten lekkerder dan rauw voedsel. Het is niet de enige eigenschap waarin mensen en apen overeenkomen. Onze verre voorouders klonken volgens deskundigen zelfs als apen: grumpf! Hoe weten die deskundigen dat? a. Dat blijkt uit gevonden rotstekeningen. b. De spraakontwikkeling van kinderen lijkt op die van apen. c. Gevonden fossielen van het spraakkanaal lijken op de botjes van apen. d. Ze weten dat niet zeker, omdat er geen opnames zijn.

9 ANTWOORD VRAAG 4 Grumpf! Hoe weten die deskundigen dat? c. Gevonden fossielen van het spraakkanaal lijken op de botjes van apen. Het tongbotje is het enige botje uit ons spraakkanaal dat als fossiel bewaard blijft. Uit de vorm van dat tongbotje van de oermens (Australopithecus) blijkt dat hij keelzakken had, net als apen nu nog hebben. Die keelzakken zorgen ervoor dat apen een indrukwekkend laag geluid kunnen maken. Maar het maakt spraak zoals mensen dat voortbrengen onverstaanbaar. Heel lang geleden, voordat mensen konden spreken, klonken we dus net zoals apen nu klinken.

10 VRAAG 5 Waarom? Sinds dit voorjaar spreekt Siri, de persoonlijke assistent op de iphone, ook Nederlands. Je kunt hem opdrachten geven en vragen stellen. Vragen die beginnen met wie, wanneer, of waar zijn voor een computer redelijk eenvoudig te beantwoorden. Maar veel lastiger is een vraag als Waarom gebruiken Amerikanen geen kilometers? Wat maakt zo n vraag moeilijk voor een computer? a. De vraag bevat een ontkenning. b. De vraag is gebaseerd op een onwaarheid. c. Een computer begrijpt niet hoe de wereld in elkaar zit. d. Een computer is niet snel genoeg voor zo n complexe vraag.

11 ANTWOORD VRAAG 5 Waarom? Wat maakt zo n vraag moeilijk voor een computer? c. Een computer begrijpt niet hoe de wereld in elkaar zit. Waarom-vragen zijn moeilijk voor een computer, omdat het vaak onduidelijk is waarnaar precies gevraagd wordt. Neem nu Waarom gebruiken Amerikanen geen kilometers? Wil de vragensteller weten hoe het zo gekomen is? Of waarom ze niet alsnog afstappen van hun systeem in mijlen? Soms kan een mens wel begrijpen of naar de oorzaak of de motivatie gevraagd wordt, maar voor een computer is dat heel lastig. Taaltechnologen werken aan systemen die zulke vragen steeds beter kunnen beantwoorden.

12 VRAAG 6 Caitlyn Bruce Jenner, voormalig atleet en ex-stiefvader van Kim Kardashian, gaat voortaan door het leven als Caitlyn Jenner. Ze is nu een vrouw, maar haar stem klinkt nog wel mannelijk. Sommige transgenders kiezen voor een operatie aan hun stembanden om hun stem te verhogen. Wat gebeurt er tijdens zo n operatie? a. De stembanden worden dikker gemaakt. b. De stembanden worden dunner gemaakt. c. De stembanden worden korter gemaakt. d. De stembanden worden langer gemaakt.

13 ANTWOORD VRAAG 6 Caitlyn Wat gebeurt er tijdens zo n operatie? c. De stembanden worden korter gemaakt. Je kunt je stembanden vergelijken met een snaarinstrument, zoals een viool. De beweging van de snaar (of de stembanden) laat de lucht trillen en maakt zo geluid. Vrouwen hebben over het algemeen kortere stembanden dan mannen: mm tegenover mm. Net als bij een snaar zorgen kortere stembanden voor een hoger geluid. Een man die zijn stem operatief wil laten verhogen, zal zijn stembanden dus moeten laten verkorten. Bij een vrouw-naar-mantransgender kan de stem operatief verlaagd worden door de stembanden te verlengen.

14 VRAAG 7 Mx In het Brits-Engelse woordenboek wordt binnenkort een nieuwe aanspreekvorm opgenomen. Naast Mr, Mrs, Ms en Miss zijn de Britten de afgelopen jaren ook Mx gaan gebruiken. Voor wie is deze nieuwe aanspreekvorm bedoeld? a. Voor families. b. Voor huisdieren. c. Voor kinderen. d. Voor transgenders.

15 ANTWOORD VRAAG 7 Mx Voor wie is deze nieuwe aanspreekvorm bedoeld? d. Voor transgenders. Britse officiële instanties gebruiken sinds enkele jaren de aanspreekvorm Mx voor transgenders (mannen die vrouw zijn geworden of andersom) en voor andere mensen die zich niet identificeren met één specifiek geslacht. Zij kunnen ervoor kiezen om op hun bankafschriften of hun rijbewijs Mx voor hun naam te zetten. Het Nederlands heeft geen genderneutrale aanspreekvorm. Vorig jaar heeft Zweden genderneutrale voornaamwoorden in gebruik genomen: naast han ( hij ) en hon ( zij ), kun je daar ook hen ( hij of zij ) zeggen.

16 VRAAG 8 Praat Nederlands met me De afgelopen weken verschenen er veel parodieën op die hit Parijs van Kenny B. In de filmpjes spreekt de zanger een dialect en blijkt het meisje dat niet te spreken. De Nederlandse dialecten zijn beschreven in verschillende dialectatlassen. Daarin staan kaartjes met bijvoorbeeld de verschillende verledentijdsvormen van het werkwoord vrijen. Wat is de overeenkomst tussen vrijen en breien? a. In de Nederlandse dialecten blijft de klank in de verleden tijd hetzelfde. b. In het Standaardnederlands verandert de klank in de verleden tijd. c. In de verleden tijd verandert de klank soms wel en soms niet. d. Zowel in dialect als in het Standaardnederlands verandert de klank in de verleden tijd.

17 ANTWOORD VRAAG 8 Praat Nederlands met me Wat is de overeenkomst tussen vrijen en breien? c. In de verleden tijd verandert de klank soms wel en soms niet. In het Standaardnederlands zijn vrijen en breien zwakke werkwoorden: de klank blijft in de verleden tijd hetzelfde. Het is dus hij vrijde en hij breide. Toch zijn ook de sterke vormen ( hij vree en ik heb gebreeën ) redelijk geaccepteerd. Ze komen veel voor in Nederlandse dialecten en ook via Google vind je deze vormen veel terug in het Nederlands.