Raads informatiebrief

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Raadsnummer 07.R2I79.OOI Inboeknummer oybstor4ga Dossiernummer yzs.4o4 z6 juni zooz Raads informatiebrief Betreft Preventie gehoorschade in horeca en bij popevenementen 1 Inleiding Naar aanleiding van een bezoek aan De Effenaar heeft het raadslid Jos Peters raadsvragen gesteld. Centraal staat zijn vraag of de gemeente Eindhoven de plicht zou moeten hebben om bezoekers van horecagelegenheden en popevenementen te attenderen op de gevaren van blootstelling aan te hoge decibellen en op het risico van mogelijk blijvende gehoorschade. De raadsvragen zijn mede gesteld naar aanleiding van het persbericht no.131 van 4 mei 2007, waarin de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Eindhoven melding maakt van een gehoorschadeonderzoek. Met deze raadsinformatiebrief informeren wij u over de resultaten van dit onderzoek en daaruit voortvloeiende vervolgstappen. 2 Actuele ontwikkelingen Dat blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan leiden tot gehoorverlies is bekend. Vele onderzoeken maken dat duidelijk. Risico s bij werkzaamheden in een lawaaiige omgeving zouden afnemen door maatregelen op de werkvloer en arbowetgeving. In de vrije tijd neemt in het algemeen de mate van blootstelling juist toe, zoals bij het beluisteren van luide muziek. Steekproefsgewijze geluidsmetingen in horecagelegenheden van de Milieudienst Regio Eindhoven (MDRE) geven steeds vaker te hoge geluidsniveaus aan. De MDRE doet deze geluidsmetingen buiten horecagelegenheden in opdracht van de gemeente Eindhoven ter beperking van geluidsoverlast voor omwonenden. Naar aanleiding van het signaal van de MDRE, verrichtte de GGD Eindhoven van november 2006 tot april 2007 onderzoek naar gehoorverlies bij bezoekers van een uitgaansgelegenheid in Eindhoven. Aan het onderzoek deden 30 proefpersonen mee. Doel van het onderzoek was inzicht te krijgen in het gehoor van bezoekers van horecagelegenheden, die vrijwillig aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld. Onderzocht werd wat de korte termijngevolgen van de blootstelling aan hoge

2 Raadsnummer 07.R2I79.OOI geluidsniveaus voor het gehoor zijn. De resultaten van dit onderzoek geven aan dat er sprake is van tijdelijke gehoorschade, die op termijn kan leiden tot gehoorverlies. 3 Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben besloten de directeur van de GGD Eindhoven opdracht te geven met een voorstel te komen waarmee het risico op gehoorschade in openbare gelegenheden, zoals horecagelegenheden, aantoonbaar verminderd kan worden. Eerst vindt een analyse, van de omvang en ernst van de geluidsproblematiek die gehoorschade teweeg zou kunnen brengen, plaats. Daarna kan gezocht worden naar specifieke instrumenten voor het verminderen van blootstelling aan lawaai in Eindhovense horecagelegenheden en bij popevenementen. 4 Ter inzage gelegde stukken Rapport onderzoek gehoorschade, mei Burgemeester en wethouders van Eindhoven, A. Brunninkhuis, secretaris IB

3 Gehoorschade o-nderzoek onder horecabezoekers in Eindhoven Evie MJ. Houet-Lering Semi-arts Wetenschapsparticipatie Studie Geneeskunde Universiteit Maastricht Id-nummer Dhr. G.S. van Lierop, Semi-arts begeleider Arts Maatschappij en Gezondheid / Medisch Milieukundige GGD Eindhoven Mei 2007

4 Inhoudso ave Samenvattin Abstract 1. Inleidin 2, Literatuurverkennin Geluid en horen Gehoorverlies Audiometrje Otoaco ustische emissie Ver eli kin audiometrie ÃćâĆňâĂİ TEOAE 17 Geluidsmetjn en Materialen en methoden 22 Onderzoekso zet- en uitvoer in 22 Relevante kenmerken van onderzoeks o ulatie 22 Selectie en uitval van roef ersonen 23 Gebruikte ma erjalen en instrumenten en de evo de rocedures 23 Be erkin en 27 5tatistische verwerkin en Resultaten 29 Vraa stejlin 1 29 Vraa stellin 2 32 Subvraa steilin en 34 Subvraa steliin 2a 34 Subvraa stellin 2b 35 Subvraa stellin 2c 36 Subvraa stellin 2d 36 Vraa stejlin 3 Vraa stellin 4 Menin over ehoor veranderd2 41 Gehoorbescherm jn 41 Stelljn en over eluidsniveaus Discussie Vraa stellin 1 45 Vraa steliin 2 47 Subvraa stejlin 2a 48 Subvraa stejlin 2b 48 Subvraa ellin 2c 48 Subvraa steilin 2d Vraa stellin 3 Vraa stellin 4 51 Menin over hoor vera nderd7 51 Gehoorbeschermin 51 Steilin en over eluidsniveaus 52 Aanbevelin en voor reventie van ehoorschade 52 Aanbevelin en: lan van aan ak 54 Conclusies 54 Ljteratuurreferenties 56 Bi la en Gehoorachade-onderzoek onder horecahezoekera in Eindhoven

5 5emenvatrin Doelen: Blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan leiden tot gehoorverlies, Risico s bij werkzaamheden in een lawaaiige omgeving nemen af door maatregelen op de werkvloer en arbowetgeving. In de vrije tijd neemt in het algemeen de mate van blootstelling juist toe, zoals bij het beluisteren van luide muziek, In Nederland is niet eerder gepubliceerd onderzoek verricht naar het effect van blootstelling aan hoge geluidsniveaus op het gehoor, direct na de blootstelling in horecagelegenheden. Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in het gehoor vari bezoekers van een horecagelegenheid die vrijwillig aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld en wat de korte termijn gevolgen voor het gehoor zijn van de blootstelling aan deze hoge geluidsniveaus. Materialen en methoden : Proefpersonen zijn volwassen bezoekers van een uitgaansgelegenheid. Vdor, kort na en enige dagen na blootstelling aan hoge geluidsniveaus in een horecagelegenheid wordt een enquãłte over determinanten van gehoorschade afgenomen en vinden Transient Evoked Otoacoustic Ernission (TEOAE)-metingen en audiometrie plaats. Geluidsniveaus worden geobjectiveerd middels geluidsmetingen op locatie. Resultaten: Bij aanvang van het onderzoek heeft volgens150-standaard % van de proefpersonen geen normaal gehoor. Eenderde van deze proefpersonen ervaart hier last van, maar heeft nooit hulp gezocht. Na exclusie van een proefpersoon zijn de data van 58 oren van 30 proefpersonen geanalyseerd. Na blootsteliing aan hoge geluidsniveaus van 80 tot 118 db(a) laat 63% van de proefpersonen significante gehoordrempelverschuivingen bij 4,000 Hz bij luchtgeleidingsaudiometrie zien, waarvan 59% unilateraal en 41% bilateraal. Bij TEOAE worden de grootste effecten gezien bij Hz, waarbij 16 tot 1$% van de proefpersonen een significant verminderd gehoor laat gezien, Conclusies: Bij dit onderzoek bleek het moeilijk om toegang tot horecagelegenheden te krijgen voor gehooronderzoek. Ook waren bezoekers van horecagelegenheden om diverse redenen niet zonder meer bereid mee te werken aan dergelijk onderzoek, Daardoor waren de kenmerken van de proefpersonen niet representatief voor bezoekers van uitgaansgelegenheden in het algemeen. Van de proefpersonen is 35% werkzaam in de horeca en 42% is actief in de muziekwereld. TEOAE-metingen tonen minder overtuigende gehoordrempelverschuivingen dan audiometrie. Gehoorschadepreventie middels voorlichting over risico s op gehaorschade en toepassing van gehoorbescherming dient aangepast te worden aan de doelgroep. Zo n 50% van de proefpersonen gaf aan dat de muziek wat hen betreft ook zachter mag, Gehoorschade-onderzoek onder horecabezoehers in Eindhoven

6 Abstract cafãľs. Objectives: Exposure to high sound levels can cause noise induced hearing loss. Risks of occupational noise decrease because of actions taken on the shop floor and because of Occupational Health and Safety Acts. On the other hand, leisure-time noise exposure is increasing, for example by listening to amplified music. In the Netherlands, no investlgations have been published about the effects of noise exposure on hearing immediateiy after exposure to noise in a cafãľs. The purposes of this study are to investigate the hearing status of visitors of a cafãľs and to investigate the short term effects on hearing after voluntary exposure to noise in a Materials and methods: Volunteers are adult visitors of a cafe. Before, immediately after and a coupie ofdays after exposure to noise in a cafis the volunteers are asked to fig in a questionnaire about determinants of hearing loss. In addition to this questionnaire Transient Evoked Otoacoustic Ernission (TEOAE) level measurements en pure tone audiometry measurements are carried out Sound Ievels are measured in the cafe Results: Compared to ISO-standard 7029, 58% of the volunteers did not have normal hearing at the start of the investigation. One-third of these volunteers experienced any symptorns of hearing los, but did not ask for help. After exclusion of One of the voiunteers, data of 58 ears Of 30 volunteers are analysed. VOlunteerS are exposed to high sound levels of about 80 to 108 db(a), After exposure, 63% of the volunteers have a significant hearing threshold shift at 4,000 Hz with pure-tone air audiometry: 59% unilateral and 41 bilateral. A significant decrease in TEOAE-level is most obvious to be seen at Hz, where 16 to 18 ih of the volunteers show a significant decrease in hearing, Conclusions: The charactedistics of the volunteers are not representative of the characteristics of visitors of places of entertainment in general. 353b of the volunteers work in a cafrk and 42% of the volunteers are active in the world of music. TEOAE-level-measurements give less convincing results of hearing threshold shifts than pure-tone audiornetry, Prevention of hearing loss by education about risks of hearing loss and about use of earplugs to prevent hearing ioss shauld be adjusted to the target group. Gehoorschede-onderzoek onder horeca bezoekers in Eindhoven

7 1. lnleldln Het is bekend dat overmatige blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan leiden tot gehoorschade. Dit gehoorver(ies is eerst reversibel en kan op termijn leiden tot blijvende slechthorendheid en eventueel doofheid. Van deze overmatige biootstelling kan sprake zijn bij werkzaamheden in een lawaaiige omgeving, maar door maatregelen op de arbeidsplaats is de verwachting voor de toekomst dat de gevolgen hiervan zullen afnemen e Echter, de blootstel(ing aan hoge geluidsniveaus in de vrije tijd neemt duidelijk toe." Hierbij moet men onder andere denken aan het beluisteren van luide muziek in uitgaansge(egen""" " ", bij concerten" ", of thuis" ", eventueel via hoofdtelefoons""" " " Bij de GGD Eindhoven is een signaal binnengekomen van de Milieudienst Regio Eindhoven. De Milieudienst doet geluidsmetingen in opdracht van de gemeente Eindhoven ter beperking van geluidsoverlast voor omwonenden. Echter, bij steekproefsgewijze geluidsmetingen binnen in horecagelegenheden worden steeds vaker geluidsniveaus gemeten van rond de 100 db(a), Zowel de Nederlandse als de Europese wetgeving heeft wettelijke voorschriften opgenomen met betrekking tot biootstelling aan schadelijk (versterkt) geluid op de werkvloer. Bij uitoefening van "podiurnkunsten" kunnen de belangen van kunstenaars botsen met de belangen van personeel op en rond de podia wat betreft bescherming van het gehoor. De "Branchecatalogus podiumkunsten, versterkt geluid bevat beleidsregels, maar dit is geen wetgeving. Echter, de arbeidsinspectie kan wel toetsen aan de hand van deze beleiclsregels. Naast deze regels voor werknemers op en rond podia is er geen wet- of regelgeving met betrekking tot blootstelt ing van bezoekers. Medewerkers van de Milieudienst legden bij de medisch milieukundige van GGD Eindhoven de vraag neer wat de gevolgen van blootstelling aan hoge geluidsniveaus in uitgaansgelegenheden voor bezoekers kunnen zijn. In Nederiand is niet eerder gepubliceerd onderzoek verricht naar het effect van blootstelling aan hoge ge(uidsniveaus op het gehoor, direct na de blootste(ling in horecagelegenheden. (Gezocht met PubMed: Netherlands [and) hearing loss / temporary threshold shift"; W. Passchier-Vermeer, persoonlijke mededeling, sep 2006), Elders zijn wel onderzoeken gepubliceerd over de gevolgen van b(ootstelling aan hoge geluidsniveaus in de I vrije tijd. Algemeen wordt aangenomen dat deze blootste(ling kan leiden tot zowel tijdelijk als permanent gehoorverlies. Deze onderzoeken worden besproken in hoofdstuk 2, literatuurverkenning, Onderzoeksdoei Met doel van het onderzoek is om op een wetenschappelijk verantwoorde wijze inzicht te krijgen in het gehoor van bezoekers van een horecagelegenheid op Stratumseind in Eindhoven die vrijwillig aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld en wat de korte termijn gevolgen voor het gehoor zijn van de blootstelling aan deze hoge geluidsniveaus. Prob(eemsteHingen Ob eetlef deel TEQAE s bepalen bij proefpersonen, voor, kort na en twee tot zes dagen na blootstelling aan luide muziek in horecagelegenheden, om te bepalen wat de gevolgen van de hoge geluidsniveaus zijn voor de emissies. Geboordrhede-onderzoeil onder h orerabeeoekerr in Eindhoven

8 Geluidsniveaus objectiveren in horecagelegenheden tijdens blootstelling aan luide muziek van uitgaand publiek en proefpersonen die deelnemen aan het onderzoek. Sub ectief deel Het enquãłteren van aan luide muziek blootgestelde proefpersonen over mogelijke determinanten van gehoorschade (o,a. gezondheidstoestand, externe factoren, psychosociale factoren). Gehoordrempels bepalen middels het vervaardigen van audiogramrnen bij proefpersonen, vo6r, kort na en twee tot zes dagen na blootstelling aan luide muziek in horecagelegenheden, om te bepaien of de proefpersonen bij aanvang van het onderzoek een normaal gehoor hebben en wat de gevolgen van de hoge geluidsniveaus zijn voor de gehoordrempels. Tinnituskiachten uitvragen middels een eriqu6te bij proefpersonen, v(lor, kort na en twee tot zes dagen na blootstelling aan luide muziek (rorid de 100 db(a) in horecagelegenheden, Vraagstellingen 1) Hebben de proefpersonen bij aanvang van het onderzoek een normaal gehoor? 2) Is er een versrhil in gehoor aantoonbaar bij proefpersonen vozer en direct na blootstelling aan hoge geluidsniveaus in een horecagelegenheid? a) Hebben appreciatiefactoren invloed op het gehoor vo6r en direct na de blootstelling aan hoge geluidsniveaus? b) Heeft geslacht invloed op het gehoor voor en direct na de blootstelling aan hoge geluidsniveaus? c) Heeft de hoogte van het geluidsniveau tijdens de blootstelling invloed op het gehoor voor en direct na de blootstelling? d) Heeft lichamelijke inspanning tijdens de blootstel)ing invloed op het gehoor voor en direct na de blootstelling aan hoge geluldsnlveaus? 3) Is er een verschil in gehoor aantoonbaar bij proefpersonen v66r en twee tot zes dagen na blootstelling aan hoge geluidsniveaus in een horecageiegenheid? 4) Is er bij proefpersonen sprake van tinnitusklachten tijdens onderzoeksmomenten? Nulhypothesen ; 1) De proefpersonen hebben bij aanvang van het onderzoek geen normaal gehoor. 2) Gehoordrempels en TEOAE-waarden direct na blootsteliing aan hoge geluidsniveaus in uitgaansgelegenheden zijn niet verschillend ten opzichte van gehoordrempels en TEOAE-waarden voorafgaand aan de blootsteiling, a) Appreciatie-factoren hebben geen invloed op het gehoor direct na blootsteiling aan hoge getuidsnlveaus. b) Indien sprake is van gehoordrempelverschuivingen zijn die gesiachtsonafhankelljk. c) Oe hoogte van de verhoogde geluidsniveaus heeft geen invloed op het gehoor direct na blootstelling, d) I ichamelijke inspanning heeft geen invloed op het gehoor direct na blootstelling. 3) Indien sprake is van gehoordrempelverschuivingen zijn die enkele dagen na de blootsteliing nog aa nwezig. 4) Op geen enkel meetrnoment is sprake van tinnitusklachten. Beperkingen Het zal duidelijk zijn dat onderzoek van proefpersonen in de avond en nacht geen onderzoekstijdstip is waarop proefpersonen optimaal kunnen presteren. Bovendien vindt het onderzoek plaats in en onder bezoekers van een uitgaansgebied, waardoor de onderzoeksomgeving ook niet Ideaal is. De nul-hypothese ls gewoonlijk het tegenovergestelde van de hypothese die de onderzoeker In zijn hoofd heeft. Gehoorschade-onderzoek onder horera bezoekers in Eindhoven

9 2. Literatuur verkennin Geluid en horen Geluid wordt beschreven in termen van gelvidsgolven met een bepaalde amplitude en frequentie, die respectievelijk de luidheid en toonhoogte van het geluid bepalen. Geluid heeft een medium nodig, zoal s lucht, vloeistof of een vaste stof die In trilling gebracht kan worden. Wanneer geluidsgolven de gehoorgang bereiken, worden ze door het trommelvlies en de gehoorbeentjes doorgegeven, De stapesvoetplaat beweegt in het ovale venster, maar deze beweging kan geremd worden door de m. stapedius en de m. tensor tyrnpani. Hierdoor zullen geluidstrillingen minder sterk worden doorgegeven." Beweging van de stapesvoetplaat in het ovale venster zorgt voor het ontstaan van een golfdruk in de (nietsamendrukbare) perilyrnfe in het vestibulum. De goifdruk wordt doorgegeven aan de perilymfe in de scala vestibuli van de cochlea, De scala vestibuii staat via de apex van de cochlea, het helicotrema, in verbinding met de scala tympani. De scala tympani wordt vervolgens ook een golfdruk bewogen, waardoor uiteindelijk de mernbrana tympani secundaris in het ronde venster op en neer zal bewegen, Daarnaast zorgt de beweging van de stapesvoetplaat in het ovale venster voor het ontstaan van een golfbeweging van de endolyrnfe in de ductus cochlearis, met beweging van het basilair membraan." Op het basilair membraan ligt het Orgaan van Corti. In het orgaan van Corti bevinden zich onder andere de binnenste en buitenste haarcellen. Op deze haarcellen bevinden zich stereocilia, die door de membrana reticuiaris van het Orgaan van Corti steken. Deze stereociiia raken het tectoriale membraan. Een beweging van de perilymfe in de scalae vestibuli en tympani zorgt voor beweging van zowel het basiiair membraan als het tectoriaal membraan, Hierdoor ontstaan enigszins verschillende bewegingen, waardoor de stereocilia op de haarcelien van het orgaan van Corti bewegen ten opzichte van het tectoriale membraan; de stereocilia worden op deze manier gestimuleerd. Deze stimulatie van stereocilia wordt doorgegeven aan de haarcellen, die zorgen voor stimulatie van de n, cochlearis, die de signalen doorgeeft aan de auditieve cortex. Geluid zorgt voor beweging van onder andere het basiiaire membraan. Deze beweging is goifvormig en ontstaat aan de basis en breidt zich uit naar de apex van de cochlea. Dit membraan wordt naar de apex van de cochiea toe steeds breder, slapper en lichter. Ter plaatse van de grootste amplitude van de golf worden de stereocilia van de (binnenste) haarcellen gestimuieerd. Het gevolg is dat hoge geluidsfrequenties zorgen voor een maximale membraanverplaatsing ter hoogte van de basis van de cochlea. Lagere geiuidsfrequenties geven grotere uitslagen van de membraan richting de apex van de cochlea." Hoe harder het geluid is dat het oor binnenkomt, des te groter de amplitude van de drukgolven in de perilymfe za I worden, waardoor de haarcellen meer gestimuleerd zullen worden. Het geluid zal dan dus ook harder worden waargenomen. Gehoorverlies Wanneer zich ergens tussen de gehoorschelp en de auditieve cortex een probleem voordoet, kan gehoorverlies ontstaan. Er kan dan sprake zijn van een geleidingsverlies en /of perceptieverlies. Indien er sprake is van een perceptief gehoorverlies als gevolg Iawaaiblootstelling wordt onderscheid gemaakt tussen een akoestisch trauma en een door lawaai geãŕnduceerd gehoorverlies, Een akoestisch trauma treedt plotseling op als gevolg van een kortdurende blootsteiling aan een geluidsniveau van meer dan 140 db(a)."" Dit leidt tot een permanente gehoorbeschadiging, doordat het orgaan van Corti los raakt van het basilaire membraan en er uiteindelijk op deze plaats littekenweefsel gevormd wordt." Cehoorachade-onderroek onder horeoabezoekera re Eindhoven

10 Door lawaai geinduceerd gehoorverlies treedt op na langdurige blootstel)ing aan geluidsniveaus van 90 tot g roe pa. r4,29 As 140 db(a) en ontwikkelt zich langzamer, in de loop van weken tot jaren."" Deze gehoorschade heeft eerder een rnetabole dan een mechanische oorsprong. Gehoorschade ontwikkelt zich in drie fasen. In de eerste fase gaan sensorische cochleacellen te gronde en worden vervangen door littekenweefsel, doordat regeneratie niet mogelijk is," Aanhoudende overmatige blootstelling zal leiden tot progressieve gehoorschade," Hierdoor kan in de tweede fase gehoorschade opgespoord worden middels audlometrie, aanvankelijk met name in het hoge tonen gebied, In de derde fase is het gehoorverlies uitgebreid naar lagere toonfrequenties," Het spraakverstaan, dat het frequentiegebied van 500 tot Hz beslaat, zal problematisch worden." In dit stadium zal de getroffen persoon zich bewust worden van de opgetreden gehoorschade," Gehoorschade door lawaai treedt vaak in dezelfde periode op als beginnende ouderdomsslechthorendheid (presbyaâńusis)." Hierdoor valt langzaam een steeds groter deel van het gehoorspectrum weg, waardoor de combinatie van beide gehoorverliezen in toenemende mate tot beperkingen kan leiden. Gehoorverlies kan verschillende oorzaken hebben. Naast blootstelling aan hoge geluidsniveaus kan gehoorschade ook ontstaan als gevolg van blootstelling aan ototoxische stoffen. " "Deze stoffen kunnen beschadiging van haarcellen geven, waardoor geluidsstimuli niet meer kunnen worden doorgegeven aan de n. cochlearis. Voorbeelden van stoffen die mogelijk ototoxische effecten kunnen hebben, zijn medicatie, zoals enkele soorten antibiotica en sommige cytostatica, en chemicalien, zoals organische oplosmiddelen en zware metalen". Daarnaast kan een verminderd gehoor aangeboren of erfelijk zijn ofeen gevolg van bijvoorbeeld een beschadiging of operatie aan het oor of een CVA, Blootstel)ing aan hoge geluidsniveaus is een belangrijke oorzaak van gehoorverlies." Het beluisteren van luide muziek in uitgaansgelegen""""" ", bij concerten""" " of thuis" ", eventueel via hoofdtelefoons""""""", gebeurt meestal met hoge geluidsniveaus. Daarnaast is ook luide muziek hoorbaar tijdens aerobiclessen" of het bespelen van muziekinstrumenten, individueel of in een Men moet bij hoge geluidsniveaus ook denken aan het gebruik van electronische keuken- en huishoudelijke apparatuur", electrlsche gereedschappen ln en om het huis"", bijvoorbeeld voor hout- of rnetaalbewerking", tuinieren met grasmaaiers, bladblazers of kettingzagen " en aan auto- en motorsport" """, Een lawaaitrauma kan veroorzaakt worden door vuurwapengebruik"" " ", eventueei tijdens militaire dienst", vuurwerk of het horen van een explosie, Op de werkvloer zijn werknemers die blootgesteld worden aan hoge geluidsniveavs inmiddels gebonden aan arbowetgeving. Desalniettemin krijgen werknemers rond een vliegtuig of in de machinekamer van een schip ondanks gehoorbescherming toch te maken met het ontstaan van gehoorver liezen." Het risico op het ontstaan van gehoorschade door blootstelling aan hoge geluidsniveaus is afhankelijk van een aantal factoren, zoals: het geluidsniveau waaraan men wordt blootgesteld de tijdsduur dat men aan de hoge geluldsniveaus wordt blootgesteld de individuele gevoeligheid van het gehoororgaan de totale hoeveelheid blootstelling aan lawaai-bronnen, zowel tijdens werk als in de vrije tijd." Er zijn verschillende indelingen voor gehoorverliezen. Ebn van de indelmgen maakt onderscheid tussen tijdelijke en permanente gehoordrempelverschuivingen. Er bestaan verschillende theorieen over de ontstaansmechanlsmen van gehoordrernpelverschuivingen. De belangrijkste theorieãńn zijn mechanische schade, metabole uitputting, ischemie en een ion-onba)ans.4

11 Mogelijk hebben de tijdelijke en permanente gehoordrempelverschuivingen verschillende ontstaansmechanisrnen. Uit histopathologi sch onderzoek bij chinchilia s concludeerden de onderzoekers dat het mechanisme dat leidt tot permanente gehoordrempelverschuivingen anders lijkt te verlopen dan het mechanisme dat leidt tot tijdelijke gehoordrempelverschuivingen. Er was minder variabiliteit in de grootte van de tijdelijke dan in grootte van de permanente gehoordrempelverschuivingen. Blootstelling aan geluidsniveaus van 86 db(a) gedurende 24 uur kan mogelijk leiden tot verbuiging van de steunceilen, waardoor stereocilia op de buitenste haarcelien losgekoppeld worden van de tectoriale membraan. Dit resulteert in een tijdelijke gehoordrempelverschuiving in dat gebied. Lokaal verlies van haarcellen en aangrenzende afferente zenuwvezeis in het gebied van het orgaan van Corti corresponderen met de perma nente gehoordrempelverschuivingen.4 Volgens het TNS-NIPO-onderzoeksrapport "Gehoor in Nederland zijn er momenteel 1,4 miljoen Nederlanders met een verminderd gehoor, De aanwezigheid van gehoorschade kan onderzocht worden middels verschillende onderzoeksmethoden, zoals audiometrie en OAE, Audiometrie Audiornetrie is een essentieel en routinematig onderzoek om gehoorschade vast te stellen, o Het is een subjectieve onderzoeksmethode. Nauwkeurigheid van gehoordrempelmetingen met audiornetrie wordt beinvloed door zowel intrinsieke factoren, zoals aandacht van de te onderzoeken persoon, als extrinsieke factoren. Voorbeelden van extrinsieke factoren zijn de plaatsing van de koptelefoon op de oren die de intensiteit van de stimulus bij het trommelvlies beinvloedt en de expertise van de audiornetrist." inherent hieraan bestaat het risico op een relatief grote test-retest-variabiliteit, Oe sta ndaarddeviatie voor de gehoordrempel zou liggen tussen de 3 en 10 db(a)." De grens voor onderscheid tussen een normaal en verminderd gehoor bij audiorhetrie ligt bij vele onderzoeken anders en varieert meestal van 15 tot 25 db(a)." " " "" De meeste onderzoeken hanteren een grens voor normaal gehoor van 20 db(a) of minder, Na blootstelling aan hoge geluid sniveaus kunnen gehoordre mpelverschuivingen optreden. De grootte van de tijdelijke gehoordrempelverschuivingen is onder andere afhankelijk van de gehoordrernpel voorafgaand aan de blootsteiling aan hoge geluidsniveaus, Over het algemeen geldt: hoe lager de gehoordrempel dus hoe beter het gehoor, hoe groter de tijdelijke gehoordrempelverschulving." Daarnaast is de grootte van de tijdelijke gehoordrempelverschuiving afhankelijk van de hoogte van het geiuidsniveau waaraan men is blootgesteld. Er zijn vele onderzoeken uitgevoerd met audiometrie om te bepalen hoe het met het gehoor van verschillende populaties gesteld is, zoals bijvoorbeeld volwassenen, maar ook kinderen en jeugd. Het [ijkt steeds vaker voor te komen dat zelfs bij kinderen reeds gehoorverliezen worden vastgesteld. Bij a udiometrisch onderzoek in de Verenigde Staten onder 5249 kinderen van 6 tot en met 19 jaar oud is gebleken dat er regelmatig gehoordrempelsverschuivingen bij een of beide oren worden vastgesteld die gerelateerd zijn aan iawaaiblootsteiling Hz isde freciuentie die het vaakst is aangedaan, gevolgd door respectievelijk en Hz. Deze bevinding wordt vaker gedaan bij jongens dan bij meisjes, waarbij de prevalentie respectievelijk 14,8% en 10,196 is. De prevalentie is hoger bij oudere kinderen; 15,5% van de kinderen van 12 tot en met 19 jaar in vergelijking met S,S% van de kinderen van 6 tot en met 11 jaar. Gehoorazhade-onderzoek onder horecebezoekera in Eindhoven

12 Het is niet bekend hoe flexibel het gehoor van kinderen is en hoe goed het gehoor zich kan herstellen na blootstelling aan hoge geluidsniveaus. Een groep Argentijnse jongeren zijn van hun 14 tot en met hun 17 jaar gevolgd, onder andere middels audiometrie van zowel de reguliere frequenties als ook de hogere frequenties tot en met I6,000 Hz, In de vier jaar durende follow-up periode werden verhogingen van de gemiddelde gehoordrempels vastgesteld, met name bij en Hz. Een mogelijke verklaring is dat de frequentie van blootstel)ing aan hoge geluidsniveaus in het algemeen toenam, onder andere door een toename in muziekactiviteiten en discotheek- en concertbezoeken." Bij jongens werden vaker gehoordrernpelverhogingen vastgesteld dan bij meisjes. jongens zijn meer blootgesteld geweest aan hoge geluidsniveaus dan meisjes door deelname aan muziekactiviteiten en luidruchtigere dagelijkse activiteiten, onder andere het gebruik van gereedschappen en vuurwapens," Bij leerlingen die bij aanvang van de eerste gehoortesten een normaal gehoor hadden, maar die gedurende de follow-up een achteruitgang in de gehoordrempels lieten zien, zijn mogelijk gevoeliger voor het optreden van gehoorschade." in het geval van grotere gehoordrempelverschuivingen bleek er anamnestisch sprake te zijn van deelname aan vele luidruchtige activiteiten in de vrije tijd. 4 Gehoordrempelverhogingen werden met name gezien bij de hogere frequenties, vanaf Wz," Blootstel(ing aan hoge geluidsniveaus in de vrije tijd van jongeren kan bijdragen aan het ontstaan van permanente gehoorschade."" Deze personen hebben een significant hoger risico op gehoorschade dan personen die niet blootgesteld worden in de vrije tijd." In de Verenigde Staten is een grootschalig onderzoek uitgevoerd onder 3571 personen met een leeftijd tussen de 48 en 92 jaar. Een enquete met vragen over blootstelling aan hoge geluidsniveaus in de vrije tijd werd gecombineerd met audiometrie." Mannen hadden vaker gehoorschade dan vrouwen." Mannen waren vaker actief in de vrije tijdsactiviteiten met zeer hoge geluidsniveaus, zoals hout- en metaalbewerking, het besturen van luidruchtige voertuigen en werkzaamheden in de tuin met lawaaige tuirigereedschappen zoals kettingzagen." Personen met als hobby houtbewerking hebben een significant hoger risico op gehoorschade van 30rlii dan personen die nooit hout bewerkt hadden. Eike 5 jaar extra biootstelling leidde tot een 6% hoger risico op gehoorschade." Vrouwen ondernamen in de vrije tijd activiteiten met minder hoge geluidsniveaus dan mannen, zoals het bespelen van muziekinstrumenten en het gebruik van keuken- en huishoudelijke apparatuur." Het aantal personen met gehoorschade nain toe met het stijgen van de leeftijd." Er wordt door zeer weinig personen gebruik gemaakt van gehoorbescherming." in 1994 is in Frankrijk een onderzoek uitgevoerd onder 683 proefpersonen die werden ingedeeld naar aanleiding van de voornaamste individueie blootstellingsbron: discotheekbezoek (211 personen, 64% vaker dan twee maal per maand), walkmangebruik (195 personen 2-7 uur per week, 54 personenmeer dan 7 uur per week) en bezoek van concerten (136 personen rsen maal per maand, 87 personen minstens twee maa( per maand). De 358 controle-proefpersonen werden zelden tot nooit blootgesteld. De audiogrammen van de discotheekbezoekers verschilden niet onderling, ongeacht de frequentie van discotheekbezoek (meer of minder dan twee maalper maand), Ook waren er geen verschillen tussen de audiog rammen van discotheekbezoekers en gematchte controleproefpersonen. De audiogrammen van personen die 2 tot 7 uur per week een walkman gebruiken, laten geen verschillen zien in vergelijking met een controlegroep. Echter, de proefpersonen die minstens 8 uur per week een walkman gebruiken, hebben een hogere gehoordrempel dan de controlegroep. De verschillen zijn statistisch significant bij de 2,000, 3.000, 4.000, en Hz," De audiogrammen van personen die rock concerten bezoeken laten bij de 6,000 Hz een zeer sterk statistisch significante gehoordrern pelstijging zien in vergelijking met de controleproefpersonen. Tevens zijn statistisch

13 significante afwijkingen aanwezig bij 3,000, 4.000, en Hz, Wanneer de muzikanten die meer dan vier uur per week repeteren buiten beschouwing worden gelaten, veranderen de resultaten niet." Een mogelijke verklaring voor de verschillen bij audiometrie tussen de verschillende soorten blootstelling is dat discotheekbezoekers tijdens een bezoek de oren vaak relatief enige rust bieden door even van de dansvloer af te gaan, Walkmangebruikers en bezoekers van concerten hebben mogeiijk minder vaak rustmomenten.4 Een andere mogelijke verklaring is dat in discotheken meer lage tonen te horen zijn; bij walkmans en concerten zal er mogelijk meer variatie in lage en hoge tonen zijn. Bij een onderzoek naar de gevolgen van het gebruik van walkmans voor het gehoor werden 21 proefpersonen van gemiddeld 15,3 jaar oud audiometrisch onderzocht, Audiogrammen werden vervaardigd zowel voor als na blootsteliing aan hoge geluldsniveaus vla walkmans. Proefpersonen ondergingen vier maal audiometrie: voor en na blootstelling aan een gefilterde roze ruis van 2,000 I-tz, 105 db(a) SPL gedurende 10 minuten, aangeboden oor via een oordop en voor en na blootstellirig aan muziek naar keuze via een walkman met een hard, maar voor de proefpersoon nog comfortabel geluidsniveau, gedurende isbn uur, aangeboden aan beide oren via oordoppen die bijna de gehele oorschelp bedekten, Voorafgaand aan de blootstellingen hadden de proefpersonen een normaal gehoor met voor de onderzochte frequenties (250, 500, 1.000, 2.000, 3.000, 4.000, en Hz) ge hoordrem pels lager dan 20 db(a), 4 Na blootstelling aan de ruis toonden alle proefpersonen een tijdelijke gehoordrempelverschuiving. De gemiddelde tijdelijke gehoordrempelverschuivingen vertoonden een maximum bij Hz, Vrouwen lieten een significant grotere gehoordrem pelverschuiving zien dan ma nnen." Bij de blootstelling aan muziek werd gemeten hoe hard het geluid van de walkmans stond. Er werden waarden gevonden van 91 tot 97 db(a).24 Na blootsteling aan de muziek werden bij de gehoordrempelverschuivingen grotere spreidingen gezien wat betreft de aangedane frequenties, Proefpersonen die een gehoordrempelverschuiving van meer dan 10 db(a) lieten zien, waren blootgesteld aan de hoogste geluidsniveaus, namelijk gemiddeld 97,2 db(a). 4 Vrouwen hadden significant grotere gehoordrempelverschuivingen dan mannen bij de frequenties tot 8,000 Hz. Dit verschil werd gevonden ondanks dat er geen significante verschillen bestonden tussen de gemeten geluidsniveaus bij mannen en vrouwen." Lee c.s. onderzochten 50 studenten en kantoorpersoneelsleden een week voor de blootste! ling. fwee proefpersonen werden geexcludeerd vanwege een niet normaal audiogram. De overgebleven 48 proefpersonen werden na de vier uur durende blootstelling binnen een half uur onderzocht en twee dagen na de blootstelling." De proefpersonen gingen uit in twee verschillende discotheken. In de discotheek waar de geluidsniveaus hoger waren, klaagden significant meer proefpersonen over tlnnitus." Bij 7596 van de proefpersonen was sprake van een significante gehoordrempelverschuiving: een gehoorverlies van minstens 15 db(a). De gehoordrempelverschuiving was het meest uitgesproken bij Hz. Voor alle proefpersonen gold dat het gehoor en de tinnitus twee dagen na de blootstelling hersteid was, 4 Emmerich c.s. onderzochten 34 proefpersonen van 18 tot 24 jaar oud voorafgaand aan en direct, 2 uur en 2 dagen na een dlscotheekbezoek van vier uren. Bij alle proefpersone werd bij alle frequenties een tijdelijke gehoordrempelverschuiving van 20 tot 25 db(a) gevonden, welke vrijwel verdwenen was na 2 uur hersteitijd. o 5oi2nd Pressure Level: met de toevoeging aan db(a) wordt aangegeven dat het resultaat gebaseerd is op de gemeten geluidsdruk, zonder enige vorm van filtering. Gehoorrc:hede-onderzoek onder horeoebezoekerr in Eindhoven

14 Bij 65% van de proefpersonen was sprake van tinnitus na het discotheekbezoek. Mannelijke proefpersonen hadden hier minder vaak last van dan vrouwen," Hoe vaker men discotheken bezocht, hoe vaker men tinnituskiachten bij de enquãłte rapporteerde." Personeelsleden van uitgaansgelegenheden worden gedurende lange tijd blootgesteld aan hoge geiuidsniveaus. De geluidsniveaus neinen in de loop van de avond toe, " 5adhra c.s. deden onderzoek bij drie uitgaansgelegenheden. Bij 14 personeelsleden zijn audiogrammen vervaardigd voor en na blootstelling aan hoge geluidsniveaus tijdens het werk. De gemiddelde gehoordrem pels waren verhoogd bij de 2.000, 3.000, en 8,000 Hz. Wanneer de geiuidsniveaus gecorreleerd werden aarr de gehoordrernpelverschuivingen was de sterkste correlatie aanwezig bij Hz. De gehoordrempels waren binnen een dag hersteld tot het niveau voorafgaand aan de blootstelling, Een onderzoek onder 139 rock/jazz-muzikanten toonde aan dat 74% van de muzikanten problemen met het gehoor ervaarden, zoals gehoorverlies, tinnitus en hyperacusis. 4 Er was geen verschil in problemen met het gehoor tussen muzikanten die meer of minder uren per week werkten. Wel was er een hogere prevalentie in problemen met het gehoor van muzikanten, vergeleken met verschillende referentie-populaties," Vrouwen hadden bilateraal een significant beter gehoor bij de frequenties 3,000,4.000 en Hz dan mannen. Bij vergelijking van muzikanten die minder dan 3 dagen per week maximaal 4,5 uur per dag werkten ten opzichte van muzikanten die meer dan 3,5 dag per week minstens 5 uur per dag werkten valt het op dat er bij vrouwen geen significante verschillen tussen de audiogrammen bestaan. Echter, bij de mannen die minder werkten werd bij en Hz van het rechter oor een significant slechter gehoor zien dan bij de mannen met meer blootsteiiingsuren per week." Bray c.s. deden onderzoek onder 23 DJ s. 13% van de DJ s lieten bij audiometrie een lawaaidip zien. Deze DJ s waren wel gemiddeld zeven jaar ouder en werkten gemiddeld acht jaar langer als DJ." De ernst van de gehoorschade was niet gerelateerd aan de blootstellingsduur, wat mogelijk samenhangt men een individuele gevoeligheid voor het optreden van gehoorschade. " 61% van de DJ s had een normaal gehoor. Na blootsteiling had 70% van de DJ s minstens een uur last van een dof gehoor, soms wei twee dagen lang. Tevens had 74rib van de DJ s dan last van tinnitus." De gemiddelde gehoordrempel van alle 83 muzikanten van gemiddeld 26,5 jaar lag bij aanvang van het onderzoek binnen de normaalwaarden, maar liet wel een lawaaidip bij Hz zien. Verhoogde gehoordrempels van meer dan 20 db(a) werden bij muzikanten vaker waargenomen bij en Hz dan bij en Hz. 53 van de 83 muzikanten ondergingen 16 jaar later opnieuw gehoortesten. Opnieuw bleek de gemiddelde gehoordrempel van alle muzikanten binnen de normaalwaarden te liggen, Echter, de spreiding was toegenomen, zowel voor de muzikanten die nog altijd actief waren als voor de muzikanten die niet meer actief waren ln de rnuzieweerel." Muzikanten die nog altijd actief waren, hebben relatief een goed bewaard gebleven gehoor. Vergeleken met i50-standaard 7029 hoorde men 16 jaar later zelfs relatief beter.4 Tien muzikanten lieten in 16 jaar geen verandering in de gehoordrempefs zien." Een mogelijke verklaring voor resistentie van gehoor van muzikanten is een positieve houding ten opzichte van de muziek. Ze kiezen zelf welke muziek ze spelen. De werkomgeving van muzikanten wordt over het algemeen genomen als prettiger en einder stressvol ervaren dan de werkomgeving van mensen die werkzaam zijn in andere beroepen met hoge geluidsniveaus. Mogelijk is muziek minder schadelijk dan lawaai van vergelijkbare geluldsnlveaus." Gehoorarhade-onderzoekonder horeeebezoekera inbndhoven

15 Swanson c.s, deden onderzoek naar de invioed van appreciatie op gehoordrempelverschuivingen onder 20 mannelijke studenten. De helft van de proefpersonen vond pop/rock-muziek mooi, de andere heift juist niet. Proefpersonen werden twee maal gedurende 10 minuten blootgesteld aan hoge geluidsniveaus van 106 db(a) via koptelefoons op beide oren: aan pop-rockrnuziek en aan lawaai, Voorafgaand aan en na de blootstel(ing werden de gehoordrempels bepaald voor en Hz in stapjes van 0,5 db(a)," Bij aanvang van het onderzoek waren er geen verschillen in de gehoordrempels tussen beide groepen." Een tijdelijke gehoordrempelverschuiving werd bij beide groepen bij beide frequenties voor beide soorten blootstelling gevonden. Deze verschuivingen waren allemaal statistisch significant, met uitzondering van de gehoordrempelverschuiving bij Hz na blootstelling aan lawaai van de groep die niet van pop/rockrnuziek houdt." Bij vergelijking van de twee onderzoeksgroepen werden bij Hz geen significante verschillen gevonden. Bij Hz was de tijdelijke gehoordreinpelverschuiving na blootstel ling aan de muziek significant groter in de groep die niet van deze soort muziek hield. Bovendien was in deze groep de tijdelijke gehoordrempelverschuiving groter na blootstelling aan muziek dan na blootsteiling aan lawaai. Voor de groep die pop/rock-muziek wel mooi vindt waren de bevindingen hieraan tegenovergesteld," Een mogelijke verklaring voor deze bevindingen is de subjectieve beleving van de soort blootstellin, Deze beleving is mogelijk gekoppeld aan hormonale veranderingen, die mogelijk de doorbloeding van de cochlea kunnen be1nvloeden. Hieraan is de hypothese gekoppeld dat een verminderde doorbloeding van de cochlea tot grotere gehoordrempelverschuivingen kan leiden," Axelsson c.s. onderzochten bij 30 proefpersonen, muzikanten en publiek, of er na blootsteiiing aan hoge geluidsniveaus bij concerten een gehoordrempelverschuiving waargenomen kon worden, 4 Drake-Lee voerde een vergelijkbaar onderzoek uit onder 4 rock-muzikanten," Yassi c,s, deed een vergelijkbaar onderzoek onder 22 bezoekers van concerten," De vier rock-muzikanten hadden bij Hz reeds een lawaaidip." Bij de vier rock-muzikanten lieten alle blootgestelde oren bij alle frequenties gehoordreinpelstijgingen zien, met name bij de frequenties 500 en Hz." Yassi c.s. spraken van een significante gehoordrernpelverschuiving bij een verschil van minstens 10 clb(a) tussen de meting voorafgaand aan en binnen 5 tot 25 minuten na afloop van het concert.81% van de proefpersonen liet een significante gehoordrempelstijging bij 4,000 Hz zien vlak na het concert, die een klein uur na het concert bij nog de helft van de proefpersonen aanwezig was," Opvallend is dat 10 van de 18 proefpersonen met een significante gehoordrempelstijging niets merkten van een verminderd gehoor. Na beeindiging van de blootstelling herstelden de gehoordrempelverschuivingen snel. Tijdelijke gehoordrem pelstijgingen bij en Hz herstelden sneller dan bij Hz." Een dag later waren alle gehoordrempels hersteld," Bij vergelijking van proefpersonen met en zonder significante gehoordrempelstijging valt op dat de gemiddelde dosis voor de proefpersonen met een significante gehoordrempelstijging hoger was." Hogere geluidsniveaus leidden tot meer gehoordrempelverschuivingen. Er was echter geen duidelijke reiatie tussen de blootstellingsduur en een gehoordrempelverschuiving. Gehoordrempelverschuivingen werden voornamelijk waargenomen bij 4,000 Hz, maar ook bij en Hz, Vergelijking van de metingen voor en na blootstelling leert dat publiek voorafgaand aan de bfootstelllng een beter gehoor had dan muzikanten. Echter, het publiek liet een grotere tijdelijke gehoordrernpelverschuiving Gehoorsrhade-onderaoekonder horecabeaoekera in Eindhoven

16 zien, welke statistisch significant groter was bij 3.OOO Hz.4 Het lijkt erop dat muzikanten beter tegen popmuzieklawaai kunnen dan hun publiek. Vrouwelijke iuisteraars lijken beter tegen popmuzieklawaai te kunnen dan mannelijke luisteraars. Vrouwelijke luisteraars laten namelijk bij minder frequenties tijdelijke gehoordrernpelverschuivingen zien en deze zijn bovendien minder uitgesproken, ondanks dezelfde blootstelling. Een onderzoek naar de effecten van gehoorbescherming op gehoordrernpels werden onderzocht bij 29 proefpersonen die 3 verschillende concerten bezochten, De helft van de vrijwilligers gebruikte wel gehoorbescherming, de anderen niet, Het aantal proefpersonen met significante gehoordrempelverschuivingen daalde van 649(a zonder gehoorbescherming naar 27(16 met gehoorbescherming middels oordopjes van schuim. Ge hoorbesc her ming ka n ook muzika nten beschermen tegen tijdelijke g e hoordrem pel verschuivingen." Belevin van muziek Muziek kan de stemming en hoogte van waakzaamheid /alertheid snel veranderen," Florentine c.s. namen onder 90 vrijwilligers een enquãłte af om te onderzoeken of het luisteren naar muziek kenmerken kan bezitten die overeenkomen met verslaving aan bijvoorbeeld alcohol of drugs. Het luisteren naar muziek kan inderdaad vormen aannemen die lijken op verslavingsgedrag, zoals aangetoond bij 11% van de geenqu0teerden." Ervaringen die muziekluisteraars graag ondervinden zijn lage frequenties, trillingen voelen in de ledematen, viscera of thorax, lichteffecten en beinvloeding van de stemming. Echter, de beschreven ervaringen kunnen niet allemaal bereikt worden met waikmans, Om dit toch te benaderen, zetten veel walkmangebruikers het volume harder," Mogelijk wordt de plezierige ervaring van luide muziek versterkt door beinvloeding van zowel vibrotactiele als vestibulaire sensaties. Het vestibulaire systeem zou mogelijk geprikkeld kunnen worden door akoestische stimuli met een frequentie van tussen de 100 en 300 Hz vanaf 90 db(a) 5PLss Er zijn verschillende verklaringen waarom muziekluiste raars geen problemen hebben met hoge geluidsniveaus zoals bij concerten en in discotheken. Deze hoge geluidsniveaus werken opwindend en zijn gerelateerd aan uitbundig gedrag," Door de hoge geluidsniveaus wordt communicatie bemoeilijkt, Personen die op zoek zijn naar een partner ervaren dit vaak als prettig, omdat intelligentie, verstand en sociale vaardigheden in deze situatie een ondergeschikte rol zouden gaan spelen. Daarnaast is communicatie alleen mogelijk wanneer men letterlijk dicht bij elkaar kan komen, wat zonder de hoge geluidsniveaus niet geaccepteerd zou worden." ln Florida is onderzoek gedaan naar emoties die luisteren naar muziek kunnen oproepen. Hierbij zijn een groep dove studenten vergeleken met een groep studenten met een normaal gehoor. Zij kregen twaalf muziekfragmenten te horen die een van de basale emoties blijdschap, verdriet of angst moesten voorstellen, 5tudenten zonder gehoorverlies kenden vaker de door de componist bedoelde emotie aan een rnuziekfragment toe dan dove studenten. Klankkleur, klankstructuur en ritme zijn mogelijk de belangrijkste componenten van muziek die emoties overbrengen op mensen met een gehoorverlies, Werken in lawaai Een onderzoek onder 393 leerlingen uit de bouw leerde dat zij meer en vaker blootgesteld werden aan hoge geluidsniveaus dan 63 studenten, zowel onder werktijd als in de vrije tijd." Zowel met audiornetrie als DPOAE werden bij leerlingen uit de bouw bij 4.000, en 8.0OO Hz duidelijke, maar niet-significante effecten van werk en leeftijd gezien. Elk jaar langer werken gaf een significante gehoordrempelstijging van 0,5 tot 0,7 db(a) bij audiometrie voor de frequenties tot Hz. Bij dezelfde frequenties werd tevens Gehoorschade-onderzoek onder horecahezoekers in Eindhoven

17 een ernissiedaling van 0,2 tot 0,4 db(a) gezien bij DPOAE. Deze gehoordreinpelstijging was duidelijker gerelateerd aan werk in de bouw dan aan btootstelling tijdens gebruik van vuurwapens of blootstelling aan hoge geluidsniveaus in de vrije tijd," DPOAE-waarden lieten meer variatie zien, wat mogelijk duidt op een hogere gevoeligheid voor het opsporen van gehoorschade dan audiometrie." 50 studenten van gemiddeld 22,1 jaar ( I 8-30 jaar) die regelmatig blootgesteld worden aan versterkte muziek ondergingen audiometrie. Er bleek geen relatie te bestaan tussen de audiograinmen en specifieke blootstellingsbronnen, zoals koptelefoons." Bovendien hadden alle proefpersonen normale gehoordrem pels "Wanneer de gehoordrempel bij rken van de frequenties van 3 000, of Hz 10dB(A) lager lag dan de gehoordrempel van een naastgelegen frequentie, werd gesproken van een dip. Echter, er bestond geen correlatie tussen de aan- of afwezigheid van een dip en blootstelling aan een of meerdere geluldsbronnen." Mallmo c.s. onderzocht 167 mannen met een gemiddelde leeftijd van 45 jaar (18-59 jaar) die werkzaam waren in een lawaaiige omgeving. Men sprak van aanwezige gehoorschade door blootstelling aan hoge geluidsniveaus indien bij minstens een frequentie de gehoordrempel hoger was dan 20 db(a) van de frequenties 3.000, of 6,OOO Mz. Uitgaande van deze definitie was er bij 137 mannen sprake van bilateraal gehoorverlies, bij de overige 30 mannen van unilateraal gehoorverlies. Luchtgeleidingsaudiornetrie toonde in alle leeftijdscategorieen een gemiddelde gehoordrempelverhoging voor de frequenties 3.000, en Hz, maar ook voor de hogere frequenties van tot I Hz," Lichaineli ke ins annin In Johannesburg is een enquãłte gecombineerd met geluidsmetingen tijdens aerobic-lesssen. 236 leerlingen uit 4 verschillende klassen met verschiilende geluidsniveaus vulden de enquikte in. De gemeten geluidsniveaus waren respectievelijk 97, 89, 85 en 80 db(a) gedurende 4kikn uur.4 De geluidsniveaus van 85 en 89 db(a) werden door ongeveer 7596 van de deelnemers als comfortabel ervaren, 97 db(a) door 67% en 80 db(a) door De bijdrage van de luidheld van de muziek op het plezier van de les nam toe bij 769b van de leerlingen bij 89 db(a), 6696 bij 85 db(a), 57% bij 97 db(a) en 38% bij 80 db(a)." Het effect van de luidheid van de muziek op de motivatie om harder te werken werd vooral gezien bij 89 eri 97 db(a), waarbij 749(i van de leerhngen aangaf gemotiveerd te worden harder te werken. Bij 85 db(a) was dit 70ri6 en bij 80 db(a) was dit 389(r." Geluidsniveaus tussen de 85 en 89 db(a) lijken door leerlingen van aerobic-lessen het meest gewaardeerd te worden, Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de effecten van lichamelijke inspanning op de gehoordrempei in combinatie met blootstelling aan hoge geluidsniveaus. Hierbij werden drie situaties vergeleken: l) enkel blootstelling aan hoge geluidsniveaus, 2) blootstelling aan hoge geluidsniveaus tijdens lichamelijke inspanning en 3) enkel lichamelijke inspanning. Bij het onderzoek van Alessio c.s. werden 16 proefpersonen voor en na blootstelling onderzocht middels audiometrie. De resultaten van de blootstelllng aan lawaai van 2,000 Hz met 104 db(a) SPL met of zonder lichamelijke inspanning van 10 minuten verschilden niet significant." Het onderzoek van +ttitow c.s. toonde aan dat wanneer de 12 proefpersonen waren blootgesteld aan muziek van 96,4 db(a) tijdens 20 minuten durende lichamelijke inspanning een significante gehoordrempelstijging bij 3,000, en Hz lieten zien in vergelijking met blootstelling aan enkel lawaai of lichamelijke inspanning.4e Engdahl toonde bij 8 proefpersonen aan dat wanneer 10 minuten fietsen werd gecombineerd met lawaai van 2,000 Hz van 102 db(a) SPL er een significante toename in de tijdelijke gehoordrern pelverschuivingen werd gevonden bij zowel audiornetrie als voor de DPOAE-waarde," Gehnn rhade-onderdek Onder hnrerabezoekers in Eindheven

18 Enkel licharneiijke inspanning geeft geen significante gehoordrempelverschuivingen bij audiometrie of SignifiCant lagere DPOAE-Waarden,"4sd Otoacoustische emissie OAE is de afkorting van "OtoAcoustic Emission". Deze emissie is een geluid, voortgebracht door gezonde haarcellen in het orgaan van Corti in de cochlea. Dit geluid wordt via het middenoor en de gehoorgang naar buiten gezonden, waar het door de probe van OAE-apparatuur opgevangen en gemeten kan worden. Er zijn spontane en opgewekte OAEs. Spontane OAEs (SOAEs) zijn meetbaar bij personen met een gehoorverlies van minder dan db{a). Er bestaan verschiilende soorten opgewekte OAEs, zoals "Distortion Product" OAEs (DPOAEs) en "Transient Evoked OAEs (TEOAEs). Click Evoked OAE (CEOAE) en Tone Burst"OAE (TBOAE) zijn twee typen TEOAE. Bij CEOAE worden breedb(a)and-stimuli uitgezonden, bij TBOAE juist smal band-stimuli. h/len verwacht dat OAEs bijproducten zijn van preneurale mechanismen van de cochlea en dat de aanwezigheid van OAEs samenhangt met een normale functie van de buitenste haarcellen. OAEs zijn meetbaar in bijna alle oren met een normaal gehoor en een normale middenoorfunctie. De minimale gehoordrempel voor meetbare opgewekte OAEs ligt bij ongeveer db(a) e OAEs zijn afwezig in bijna alle oren met een perceptief gehoorverlies van meer dan db(a). Er bestaat geen consensus over de diagnostische en prognostische waarde van afwezigheid van een emissie bij een TEOAE-meting bij personen met een normaal gehoor bij audiometrie," TEOAE is geschikt voor het opsporen van gehoorschade bij 2 en 4 khz. TEOAE Bij meting van TEOAEs is men met name geinteresseerd in de amplitude of waarde van de emissie. Hoe groter de emissiewaarde, hoe beter de functie van de haarcellen. Het percentage reproduceerbaarheid, Hoe hoger dit percentage, hoe betrouwbaarder de meting. De verhouding tussen de emissiewaarde en omgevingsruiswaarde. fn het algemeen geldt dat bij minder omgevingsruis de meting betrouwbaarder is. De resultaten van een TEOAE meting zijn afhankelijk van meerdere factoren. Het gemeten spectrum is afhankelijk van het spectrum van de stimulus en de filtersetting en registratietijd van de meetapparatuur, De TEOAE-waarde is afhankelijk van individuele kenmerken. Deze individuele kenmerken zijn in principe stabiel in de tijd, met uitzondering van gehoorverlies De TEOAE-waarde varieert met het stimulusniveau: hoe harder de stimulus, des te groter de emissie." Deze toename volgt een curve, welke afbuigt en ongeveer constant blijft bij een stimuluswaarde van ongeveer 80 db(a). SOAEs beinvloeden zowel het emissiespectrum ais de emissiewaarden. Deze SOAEs komen boven op de uitgelokte OAEs, waardoor de gemeten uitgelokte emissie-waarde toeneemt. Vrouwen hebben grotere TEOAE-waarden dan mannen."" Mogelijke verklaringen hiervoor zijn het feit dat vrouwen smallere gehoorgangen hebben en vrouwen hebben vaker SOAEs.o Rechter oren hebben grotere TEOAE-waarden dan linker oren, zowel bij neonaten als bij volwassenen, wat mogelijk samenhangt met het vaker voorkomen van SOAEs rechts dan links. Een duidelijke verklaring is niet bekend.

19 Het is niet geheel duidelijk of leeftijd op zich TEOAEs beinvloed. De verwachting is dat bij goed horende ouderen geen statistisch significant andere TEOAEs gemeten worden dan bij goed horende jongvolwassenen. Verschillende soorten omgevingsruis, zoals geluiden in de omgeving, maar ook geluiden die de te onderzoeken persoon maakt, kunnen de resultaten van de TEOAE beinvloeden, Om dit te beperken, is het van belang om te letten op orngevingsgeiuiden, die zoveel mogelijk beperkt dienen te worden. Daarom is het belangrijk de te onderzoeken persoon goed te instrueren stil te zitten en geen geluid te maken." Slikken en gapen geven ook verstoring van de meting, doordat de middenoorimpedantie verandert. <Persoonlijke mededeling van D. vd Kloet, audioloog.) Wanneer er af en toe hardere omgevingsgeluiden zijn, kunnen deze door de meetapparatuur uit de meting gehaald worden.e Tot siot is een adequate afmeting van de probe van belang om de hoeveelheid omgevingsruis die de gehoorgang in kan komen te beperken, Er zijn verschillende onderzoeken met TEOAE-metingen uitgevoerd voor en na een schiettraining. De proefpersonen lieten voorafgaand aan de training met audiometrie allemaal een normaal gehoor zien,"" De helft van 80 mannelijke proefpersonen van 19 tot 23 jaar bij Olszewski c.s. nam deel aan een schiettraining met vijf schoten zonder gehoorbescherming. De andere helft diende als controle-proefpersonen. Na de schiettraining werden de TEOAE-metingen herhaald na 2 minuten en l, 2 en 3 uur. De emissiewaarden voor en 2 minuten na de schiettraining verschilden significant bij de frequenties 1,000, 2.000, en Hz." Kortdurende blootstelling aan impuls-lawaai kan kleine tijdelijke gehoordrempelverschuivingen veroorzaken, welke na i uur niet meer significant verschillen van een controlegroep zonder blootsteliing. De 147 dienstplichtigen bij Hotz c.s. namen deel aan een 17 weken durende trainingsperiode, met onder andere schiettrainingen met gehoorbescherming, Significante emissie-waarde dalingen waren aanwezig bij en 4,000 Hz," Het lijkt aannemelijk dat TEOAE-metingen gevoeliger zijn in het opsporen van vroege schade aan de cochlea door iawaaiblootstel ling dan audiometrie," Grotere emissiedalingen bij TEOAE na blootstelling geven een langer durende hersteltijd." TEOAE-waarden van vrouwen zijn over het algemeen hoger dan van inannen." Vrouwen zouden een betere weerstand hebben tegen het ontwikkeien van schade aan de cochlea door een lawaaitrauma dan mannen." Vergelijking audiometrie - TEOAE TEOAE-metingen zijn bruikbaar om schade aan de buitenste haarcellen bij jongeren zonder gehoorklachten en met een normaal gehoor bij audiometrie vast te stellen." Audiometrie bleek niet geschikt om deze kleine "subklinische" verandering van de cochleafunctie te detecteren." Hiermee rijst de vraag of audiometrie geschikt is om tijdelijke en permanente gehoordrempelverschuivingen vast te stellen." Voordelen van OAE boven audiometrie: - sneller en betrouwbaarder." - subklinische veranderingen cochleafunctie detecteren proefpersonen met een gemiddelde leeftijd van 22,9 jaar, met een met audiometrie vastgesteld normaal gehoor, ondergaan TEOAE-metingen. Wanneer jongeren vaker een bezoek brengen aan discotheken, daalt de amplitude en reproduceerbaarheid van de TEOAE-meting. Deze daling is statistisch significant bij Hz. o Bij een onderzoek onder 345 jongeren veronderstelde men dat je mag spreken van afwezige TEOAE s bij een emissie van minder dan 4 db(a) en een reproduceerbaarheid van minder dan 75%." Proefpersonen met duidelijk aanwezige TEOAE s hadden bij audiometrie een gemiddelde gehoordrempel bij 0,5 tot 4 khz van 25 Gehoorechade-onderzoeir onder horerebezoeirersin Eindhoven

20 db(a) af beter. Echter, niet bij alle proefpersonen met een gemiddelde gehoordrempel bij 0,5 tot 4 khz van 25 db(a) of beter waren TEOAE s aanwezig.4 Een onderzoek onder 69 jongvalwassenen van 18 tot 25 jaar toonde aan dat TEOAE s gevoeliger zijn voor de opsporing van gehoorschade dan audiometrie." Bij vergelijking van oren met een normaal gehoor bij audiometrie (alle frequenties een gehoor van 20 db(a) of beter) lieten oren, die een jaar lang in het leger zonder gehoorbescherming blootgesteld waren geweest aan vuurwapenlawaai statistisch significant lagere waarden bij TEOAE zien dan niet blootgestelde oren. Deze lagere waarden betroffen 2.000, en Hz voor zowel de signaal-ruis-verhouding, de reproduceerbaarheid als de emissiewaarden. De reproduceerbaarheid was tevens significant beter bij de gezonde oren bij 5,600 Hz en de emissiewaarden waren tevens significant hoger bij de gezonde oren bij en 5,600 Hz." De oren van 22 aan vuurwapenlawaai blootgestelde proefpersonen werden middels audiometrie geclassificeerd: elke proefpersoon had ersn aangedaan en een niet-aangedaan oor. Bij vergelijking van de aangedane met de niet-aangedane oren met TEOAE werd enkel een statistisch significant verschil gevonden bij de repraduceerbaarheid bij Hz," De overige TEOAE-parameters lieten geen statistisch significante verschillen zien." Een mogelijke verklaring is dat beide oren vergelijkbaar zijn blootgesteld en daardoor wat betreft de gehoorschade aan elkaar gecorreleerd zijn. Daarom is het ook van belang dat men zicht realiseert dat er een hoge correlatie bestaat tussen twee aren van isen persoon." Bevindingen bij verschillende personen zijn in principe onafhankelijk van elkaar, Bevindingen binnen een persoon, zoals bij gehoortesten van twee oren, zijn wel afhankelijk van elkaar. Hierdoor kunnen statistische analyses verkeerde resultaten leveren. statistisch significante verschillen bij vergelijking van oren hoeven in werkelijkheid niet statistisch significant te verschillen bij vergelijking van personen." Vinck c.s. onderzochten honderden oren van proefpersonen, unilateraal, met zowel audiometrie als TEOAE. De 157 oren die bij audiometrie voor alle frequenties een gehoordrempel van 20 db(a) of lager hadden, werden ingedeeld in een controlegroep. De overige 432 oren lieten bij minstens een frequentie een verhoogde gehoardrempel zien. Bij al deze oren werden TEOAE-metingen verricht, zowel Tone Burst OAE (TBOAE) als Click Evoked OAE (CEOAE). Uit analyses is gebleken dat de combinatie van TBOAE en CEOAE de hoogste voorspellende waarde heeft ten aanzien van gehoorverliezen bij audiometrie." TBOAE heeft volgens de onderzoekers klinische voordelen boven de CEOAE." Verschillende onderzoeken hebben audiometrie en TEOAE-metingen vergeleken. Hall c.s. onderzochten de relatie tussen de gehoordrempel bij audiometrie bij Hz en verschillende typen OAE bij 38 proefpersonen met een normaal gehoor of een gehoorverlies tot 40 db(a) bij Wz Alle metingen werden twee maal verricht, met een tijdsinterval van minstens 24 uur. OAE-metingen bleken betrouwbaardere resultaten te geven dan audiometrie. De OAE-metingen zijn reproduceerbaar en gevoelig voor verschillen in gehoordrempels." Een onderzoek onder mensen die werkzaam zijn in een lawaaige omgeving leverde vergelijkbare resultaten pp. Beide oren van 38 werknemers werden onderzocht en vergeleken met de oren van de 10 controleproefpersonen, welke niet worden blootgesteld aan hoge geluidsniveaus tijdens werk. De audiogrammen van de 12 werknemers met een normaal gehoor bij Wz verschillen niet significant van de auciiogrammen van de 10 controle-proefpersonen. Echter, met de TEOAE zijn wel significante verschillen tussen deze twee groepen aanwezig wat betreft de emissiewaarden en de reproduceerbaarheid." Hoe meer gehoorverlies bij audiometrie bij 4,000 Hz, hoe lager de TEOAE-emissie-waarden en reproduceerbaarheid." Met TEOAE-metingen kan gehoorschade in een vroeger stadium worden opgespoord dan met audiometrie.""