Inleiding tot BPMN. Samuël Sourdeau & Lars Hegemann Laatste bijwerking: feb 2010

Transcriptie

1 Inleiding tot BPMN Samuël Sourdeau & Lars Hegemann Laatste bijwerking: feb 2010

2 Inhoud Situering BPMN BPMN syntax BPMN met methode en stijl ;-) Oefeningen BPMN hulpmiddelen Bronnen DBZ - Afdeling PIB 2

3 Situering BPMN DBZ - Afdeling PIB 3

4 BPMN is Business Process Modelling Notation = een grafische notatie om bedrijfsprocessen te modelleren in de vorm van een stroomdiagram een set van symbolen met bepaalde betekenis (semantiek) en de regels In scope van BPMN Wie doet wat wanneer? Uit scope van BPMN Organisatiestructuur, Procesarchitectuur, Strategie, Data modellen, Dataflow, Bedrijfsregels, DBZ - Afdeling PIB 4

5 BPMN Historiek BPMI.org (2002) BPMN 1.0 in 2004 OMG neemt BPMN in beheer (2006) BPMN 1.1, OMG Spec Feb 2008 BPMN 1.2, OMG Spec Jan 2009 versie 2.0 in wording, gefinaliseerd in 2010? DBZ - Afdeling PIB 5

6 Doel en doelgroepen begrijpen en valideren beschrijven COMMUNICATIE begrijpen en interpreteren DBZ - Afdeling PIB 6

7 BPMN Charter A standard Business Process Modeling Notation (BPMN) will provide businesses with the capability of understanding their internal business procedures in a graphical notation and will give organizations the ability to communicate these procedures in a standard manner. Furthermore, the graphical notation will facilitate the understanding of the performance collaborations and business transactions between the organizations. This will ensure that businesses will understand themselves and participants in their business and will enable organizations to adjust to new internal and B2B business circumstances quickly. (Bron : OMG) DBZ - Afdeling PIB 7

8 BPMN en BPM cyclus definiëren/ inventariseren documenteren/ modelleren BPM analyseren / simuleren valideren Plan communiceren bijsturen evalueren Act BPMN Procesbeheer Check Do implementeren/ ontplooien monitoren / opvolgen uitvoeren DBZ - Afdeling PIB 8

9 BPMN en procesmodellen DBZ - Afdeling PIB 9

10 Het succes van BPMN Technologie en vendor-onafhankelijke standaard, ondersteund door de meeste proces modelleer tools belangrijke voorwaarde voor herbruikbaarheid Een taal voor verschillende partijen in de organisatie communicatie Beperkte set van basis elementen, kan worden uitgebreid met sub-types eenvoudig Eenduidige en expressieve notatie (tov traditionele flow-charting) Afstemming tussen Business en ICT is beter DBZ - Afdeling PIB 10

11 BPMN als de facto standaard DBZ - Afdeling PIB 11

12 BPMN Syntax DBZ - Afdeling PIB 12

13 4 BPMN basis elementen Flow objects Stroomobjecten Connecting objects Connectoren Swimlanes Zwembanen Artifacts Artefacten DBZ - Afdeling PIB 13

14 BPMN basis elementen, symbolen Name Name Name Name Name DBZ - Afdeling PIB 14

15 Activities (Activiteiten) het werk dat wordt uitgevoerd 2 soorten: Sub-Proces Taak Verschillende markers met specifieke betekenis DBZ - Afdeling PIB 15

16 Sub-Proces Het principe van Sub-Proces zorgt ervoor dat je: end-to-end processen kan beschrijven een hiërarchie van processen kan maken (embedded sub-processes) met verwijzingen naar een ander proces (reusable sub-processes) met verschillende niveau s van detail DBZ - Afdeling PIB 16

17 Sub-proces weergeven Een Sub-proces is een samengestelde (compound) Activiteit Collapsed (details zijn niet zichtbaar) Expanded & embedded (details zijn zichtbaar) DBZ - Afdeling PIB 17

18 Task (taak) een atomaire Activiteit wordt niet verder gedecomponeerd op een lager niveau in het model Eenheid van tijd, ruimte en uitvoerder wordt uitgevoerd door een actor of een informatie systeem (applicatie) DBZ - Afdeling PIB 18

19 BPMN syntax overzicht (1) DBZ - Afdeling PIB 19

20 Gateways (Kruispunten) controle punten in het proces waar de processtromen uit elkaar (split) gaan of samenkomen. Het intern teken duidt op een specifiek gedrag voor de stromen Alleen wanneer controle nodig is Activiteit van beslissen DBZ - Afdeling PIB 20

21 XOR Kruispunten het proces kan maar via één enkele van de uitgaande sequentiestromen verder. De figuurlijke 2 of n-sprong Slechts één pad ~ voorwaarde Twee beslissingsmechanismen Data-based (waarde van gegevens) of Gebeurtenis-based (events) DBZ - Afdeling PIB 21

22 Data-based XOR kruispunt De keuze van uitgaande sequentiestroom ~ toets van voorwaarden Eenduidige voorwaarden! 300 =< x of 200<x<500 DBZ - Afdeling PIB 22

23 Gebeurtenis-based XOR kruispunt Keuze gebaseerd op gebeurtenissen (events) die zich op dat punt van het proces voordoen Race condition, eerst komt, eerst maalt DBZ - Afdeling PIB 23

24 OR Kruispunt Meerdere mogelijkheden: OR kruispunt : 1 of meer alternatieven ~ voorwaarden op sequentiestromen Marker = O in de ruit Zelfde kruispunt voor het samenbrengen DBZ - Afdeling PIB 24

25 Parallelle kruispunt Om parallelle stromen te synchroniseren en eventueel te creëren (niet verplicht) Wordt aangeduid met een + teken in de ruit De AND-join of wait for is verplicht om parallelle flows samen te brengen alvorens verder te gaan naar de volgende Activiteit DBZ - Afdeling PIB 25

26 Complex kruispunt Modelleren van beslissingen die moeilijk met de andere kruispunt types te modelleren zijn. Soms ook om een verzameling met elkaar verbonden kruispunten compact weer te geven Voorgesteld met een asterisk in de ruit Zowel voor beslissing als voor een merge (samenbrengen) Beslissing : bvb op basis van project data (tijd, kost, kwaliteit) wordt een set van alternatieven geactiveerd Merge ; bvb wanneer 3 op 5 adviezen positief zijn loopt het proces verder DBZ - Afdeling PIB 26

27 BPMN Looping 3 manieren om looping weer te geven While en Until Loop Shortcut of met sequentiestroom Multiple-instance sequentieel of parallel DBZ - Afdeling PIB 27

28 BPMN syntax overzicht (2) DBZ - Afdeling PIB 28

29 Events (Gebeurtenissen) Drie Gebeurtenis Types : Start, Intermediate en End, onderscheiden door boord van cirkel Gebeurtenissen kunnen een flow starten, uitstellen, onderbreken of beëindigen gebeurtenissen beïnvloeden de flow van het proces en hebben een trigger (die de oorzaak van de gebeurtenis bepaalt) een resultaat (impact) DBZ - Afdeling PIB 29

30 Start Events 6 triggers die een proces doen aanvangen Aangeduid door het symbool binnen de cirkel Geeft aan waar een gegeven proces aanvangt Bij triggering genereert dit een nieuwe instantie die via het netwerk van Sequentiestromen (Sequence Flows) tot een End gebeurtenis moet leiden Kan geen inkomende Sequentiestroom hebben, wel een inkomende berichtenstroom None Message Timer Conditional Signal Multiple DBZ - Afdeling PIB 30

31 End Events Een end event geeft aan waar een proces stopt 8 types (ahv symbool binnen de cirkel) geven het resultaat aan wanneer het event bereikt wordt Uit een end event kan geen Sequentiestroom vertrekken of een Berichtenstroom toekomen DBZ - Afdeling PIB 31

32 Intermediate Events Om gebeurtenissen weer te geven die zich voordoen tussen het begin en een eindpunt van het proces Ze kunnen gebruikt worden om te tonen waar berichten verwacht of verstuurd worden in het proces te tonen waar in het proces gewacht wordt de normale verloop van een flow te onderbreken om uitzonderingen te behandelen om processtromen over meer dan één diagram uit te DBZ - Afdeling PIB 32 tekenen

33 Positie Intermediate Events 9 types, aangeduid door het symbool binnen de cirkel None Message Catching Positie Throwing De betekenis van een IE wordt ook bepaald door de positie in een BPD in Normale Flow op Rand van Activiteit (Exception Flow) Timer Error Cancel Compensation Conditional Link Signal Multiple DBZ - Afdeling PIB 33

34 IE in sequentiestroom in een Normale Flow kan een IE voor twee zaken dienen de IG wacht om een trigger te vangen (catching) en te beantwoorden de IG dient om een trigger onmiddellijk te genereren (throwing) Sinds v1.1 bestaat ook een visueel onderscheid tussen catching en throwing gebeurtenissen DBZ - Afdeling PIB 34

35 IE op Rand van Activiteit Altijd catching Wanneer de IE getriggerd wordt, wordt de activiteit in uitvoering onderbroken en wordt de exception flow gevolgd Wordt voornamelijk gebruikt voor time-out behandeling van uitzonderingen of fouten DBZ - Afdeling PIB 35

36 Exception Flow Als de opgeplakte gebeurtenis geactiveerd wordt, onderbreek dan de activiteit en ga verder met de uitzonderingstroom. Als de activiteit eindigt voordat het gebeurtenis gebeurt, neem dan de normale stroom DBZ - Afdeling PIB 36

37 Vb en Start en Intermediate Events Enkele patronen met veel gebruikte Event Triggers : Message en Timer DBZ - Afdeling PIB 37

38 BPMN syntax overzicht (3) DBZ - Afdeling PIB 38

39 BPMN Connectoren Sequentiestroom: toont in welke volgorde de activiteiten uitgevoerd worden Berichtenstroom: toont de flow van berichten tussen twee pools Association: associeert informatie en Artifacts met Stroomobjecten (Activiteit, Kruispunt of Gebeurtenis) of een sequentie- of berichtenstroom Sequence Flow Message Flow Association DBZ - Afdeling PIB 39

40 Sequence Flow (Sequentiestroom) Elke Sequentiestroom heeft slechts één doel en één vertrekpunt Doel en vertrekpunt moeten Stroomobjecten zijn : Activiteiten Gebeurtenissen Kruispunten De objecten binnen een Uitgevouwen Sub proces (expanded Sub-Process) mogen niet dmv een Sequentiestroom verbonden worden met objecten buiten het Sub proces Sequentiestromen mogen de rand van een Zwembaden (Pools) niet kruisen DBZ - Afdeling PIB 40

41 3 soorten Sequentiestromen Normal Sequentiestroom: deze weg wordt ALTIJD gevolgd Conditional (voorwaardelijke) Sequentiestroom: ENKEL als de voorwaarde vervuld is Default Sequentiestroom: deze weg wordt genomen wanneer de andere condities niet vervuld zijn DBZ - Afdeling PIB 41

42 Conditional Sequence Flow Voorwaardelijke sequentiestroom: welbepaalde voorwaarde, vertrekkend vanuit een Activiteit (voorgesteld met een mini-ruit aan de start van de SS) Indien vanuit Activiteit minstens 2 Sequentiestromen Alternatieve voorstelling: Inclusief Kruispunt DBZ - Afdeling PIB 42

43 Default Sequentiestroom Wordt enkel en alleen gevolgd als voorwaarden van alle andere stromen ONWAAR zijn bij uitvoering van het proces. Aangeduid door een Backslash aan het begin van de pijl. DBZ - Afdeling PIB 43

44 Default Normal Flow DBZ - Afdeling PIB 44

45 Regels voor Sequentiestromen Van/naar DBZ - Afdeling PIB 45

46 Message Flow (Berichtenstroom) Toont de flow van berichten tussen twee aparte deelnemers (pools) Een BS kan zowel de Pools zelf als Activiteiten van aparte Pools met elkaar verbinden BS s mogen in geen geval Flow Object binnen eenzelfde Pool met elkaar verbinden DBZ - Afdeling PIB 46

47 Regels voor Berichtenstromen Van/naar Naam (P ool) Naam (P ool) DBZ - Afdeling PIB 47

48 Associations (Associaties) Tekst en grafische nietstroomobjecten kunnen geassocieerd worden met Stroom en Stroomobjecten Gerichte Associatie: toont dat een Data object een input of een output is van een Activiteit DBZ - Afdeling PIB 48

49 BPMN syntax overzicht (4) DBZ - Afdeling PIB 49

50 Het concept van Swimlanes Helpt de activiteiten structureren volgens de actoren die ze uitvoeren Er zijn twee types swimlanes : Pool (zwembad) en Lane (zwembaan) Een Pool stelt een organisatie eenheid of een proces voor. Een Lane is een onderverdeling van een Pool DBZ - Afdeling PIB 50

51 Pools (Zwembaden) Een grafische container waarmee een Proces wordt onderscheiden van andere Pools (typisch in een B2B context). De Sequentiestroom mag de grenzen van de Pool niet kruisen Interacties tussen Pools: berichtenstroom (berichten) Een Pool kan als een Black Box worden voorgesteld zonder details van een proces DBZ - Afdeling PIB 51

52 Lanes (Zwembanen) Onderverdelingen van een Pool: om activiteiten binnen de Pool te structureren Actoren, deelentiteiten, systemen Lane op meerdere niveau s ( nested ) Een Sequentiestroom mag de grenzen van de Lanes binnen een Pool kruisen DBZ - Afdeling PIB 52

53 Swimlanes voorbeeld DBZ - Afdeling PIB 53

54 Artifacts (Artefacten) Bijkomende informatie mbt een Proces Drie standaard Artefacten: Data Objecten, Groepen, en Annotaties Je mag BPMN-diagrammen uitbreiden en nieuwe types Artifacts toevoegen, zolang: Regels voor Sequentiestromen en Berichtenstromen gerespecteerd worden en DBZ - Afdeling PIB 54 er geen grafische conflicten zijn met

55 Data Objects (Data Objecten) Geven aan wat het Proces doet met informatie: documenten, data, Het gebruik van DO s niet verplicht. Worden verbonden via Associatie met Activiteiten of met Stromen In het eerste geval toont de richting van de Association aan of DO Input of Output is. De [status] van het DO toont welke invloed de Activiteit op het DO heeft. DBZ - Afdeling PIB 55

56 Tekst Annotaties Bijkomende informatie Kan via een Associatie verbonden worden met een specifiek object op het diagram, maar het beïnvloedt geenszins de flow van het proces. DBZ - Afdeling PIB 56

57 Group (Groep) Activiteiten die tot eenzelfde categorie behoren bundelen Zonder invloed op de Sequentiestroom van de Activiteiten binnen de Groep Categorieën kunnen nuttig zijn voor documentatie en analyse doeleinden (ook kleuren!) Groepen mogen zowel over de grenzen van Lanes als over die van Pools reiken DBZ - Afdeling PIB 57

58 Orchestration en Choreography Choreography is het geordend uitwisselen van berichten tussen pools (bvb B2B) Orchestration is het geordend uitvoeren van activiteiten binnen een pool DBZ - Afdeling PIB 58

59 BPMN elementen Overzicht DBZ - Afdeling PIB 59

60 Core vs Advanced Proces modelleren op business : met een minimum aan BPMN elementen Core vs Advanced (White en Miers, 2008) Core Business Analisten en eindgebruikers Advanced meer gesofisticeerde elementen voor analyses met oog op execution en simulatie (door IS ondersteund) Core + Advanced = full BPMN DBZ - Afdeling PIB 60

61 Events kern & gevorderd Bron : BPMN Modelling en Reference Guide, White en Miers, 2008 Core Advanced? DBZ - Afdeling PIB 61

62 Kruispunten kern & gevorderd Bron : BPMN Modelling en Reference Guide, White en Miers, 2008 Core Advanced? DBZ - Afdeling PIB 62

63 BPMN modelleren, methode en stijl Alle modellen zijn onvolledig; sommige modellen zijn nuttig DBZ - Afdeling PIB 63

64 BPMN modelleren, methode en stijl Maak eerst een Context-analyse (KOMPAS) Leesbaarheid diagrammen Verkies horizontaal modelleren Beschrijvingen Vuistregel : max. 10 Activiteiten op 1 diagram Werk niet enkel op Taak niveau (Overzicht!) Activiteiten werk wordt uitgevoerd : minstens een werkwoord DBZ - Afdeling PIB 64

65 BPMN modelleren, methode en stijl Benoem de Gebeurtenissen korte naam, niet binnen de cirkel Vermijd meerdere start-gebeurtenissen Gebruik meerdere End-gebeurtenissen om verschillende eind-toestanden van een proces te tonen DBZ - Afdeling PIB 65

66 BPMN modelleren, methode en stijl Kruispunten = controlepunten, activiteiten; tekst annotatie Voorwaarden op sequentiestromen Versturen taak en ontvangen taak, meer dan een gebeurtenis. Versturen Ontvangen DBZ - Afdeling PIB 66

67 BPMN oefeningen BPMN oefeningen : open vragen Zelf-test BPMN, multiple choice De Mecenas Trust Bank case DBZ - Afdeling PIB 67

68 BPMN Hulpmiddelen BPMN v1.2 Poster Core 1 en Core 2 docs van PIB Afdeling PIB en website Denkpiste : BPMN FAQ s / Best Practices + een BPMN praktijkgroep in de Vo? BPMN 1.2 Visio stencil van PIB gratische BPMN modelling tools (bvb. BizAgi) DBZ - Afdeling PIB 68

69 BPMN Bronnen Alle versies van de BPMN spec Aanbevolen lectuur BPMN Modeling and Reference Guide understanding and Using BPMN, 2008, aanwezig in Bib DAR (v1.2) The Process, Business Process Modeling Using BPMN, 2009 (v1.2) BPMN, Method and Style, 2009, (v2.0) DBZ - Afdeling PIB 69