+ x - / Architectuur en onderwijs. De som maal het verschil delen CARL BOURGEOIS DAG BOUTSEN

Transcriptie

1 + x - / Architectuur en onderwijs De som maal het verschil delen CARL BOURGEOIS DAG BOUTSEN

2 + x - / Architectuur is meer bepaald: de som maal het verschil delen. En het is ook de manier waarop wij aan de Faculteit Architectuur van de KU Leuven naar onze opleidingen kijken. In de abstractie van dat beeld schuilt een gebalde samenvatting van onze onderwijsvisie. Architectuur als een serie letterlijke en vaak ook figuurlijke bewerkingen. Een opeenvolging van doordachte stappen die leiden van schets naar bouwsel, van idee naar realiteit. Architectuur dus, niet als mathematisch dogma maar als berekende verkenning van een zich noodzakelijk steeds vernieuwende discipline. + Architectuur is een optelling van doen en denken. Onze studenten doen. Ze maken. Ontwerpen. Door hoog in te zetten op praktijkgebaseerd onderzoek, willen wij vooruitstrevende ontwerpers afleveren. Typerend voor onze faculteit is het uitgebreide praktijkkorps, dat bijna de helft van het onderwijzend personeel uitmaakt. Samen met de docent wordt het doen geoefend; worden de ontwerpvaardigheden getraind. Dit herhaaldelijke doen scherpt het worden. De praktijk van het ontwerpen is meer dan het bouwen. Onze studenten denken en doen. Niet zozeer over hoe je stenen op elkaar hoort te leggen, maar vooral over hoe je stenen kan verleggen. In je eigen biotoop, je buurt, je stad, en ja: de wereld. Het metier van de architect vormt het uitgangspunt om na te denken over de openbare en de private ruimte, en doordachte ingrepen in beide sferen voor te stellen. In de drie opleidingen die wij aanbieden - architectuur, interieurarchitectuur en stedenbouw & ruimtelijke planning - leren studenten redeneren, zowel technisch, humaan als artistiek. Deze drie invalshoeken geven aanleiding tot evenveel onderzoeksdomeinen: Techniek, Maatschappij en Kunsten. Het zijn drie domeinen waarbinnen onderzoek, dat sterk interageert met het onderwijs, plaatsvindt. De band met het onderzoek geeft de programma s mee vorm. De structuur van de opleiding kenmerkt zich door deze drie invalshoeken die op hun beurt vervlochten zijn met de leerresultaten van de opleiding. Deze leerresultaten die design by research en research by design op verschillende manieren als methodiek inzetten, nemen toe in complexiteit en evolueren van elementair begrijpen naar fundamentele diepgang en inzicht. Gestuurd door passie en engagement, toont de student steeds meer beslissingskracht en neemt hij stelling in, zowel vanuit (objectieve) analyse als vanuit (subjectieve) persoonlijke observatie. En, en, en wordt plus, plus, plus het optellen wordt kunde. 1

3 Ons onderwijsmodel werkt projectmatig: het kent een opeenvolging van wisselende opdrachten en thema s, waarbij de verschillende invalshoeken samenkomen in de ontwerpopdracht. Die opeenvolging confronteert studenten met uiteenlopende expertises. Naarmate de opleiding vordert, krijgt de student een grotere autonomie om de eigen opleiding te sturen: hij kiest het project en hij kiest de begeleider. Interactie is daarbij van groot belang. Wij houden van woord en wederwoord, van debat. Botsende visies en oplopende discussies zijn daarbij onontbeerlijk. Studenten leren via deze gesprekken om toonaangevende projecten te analyseren, elkaars werk te bevragen, het eigen ontwerp te wegen: kritiek en zelfkritiek zijn de noodzakelijke graadmeters. De review is een essentieel onderdeel van de pedagogiek. Om opleidingstrajecten uit te bouwen die inspelen op de integrale academische vorming van studenten werken we met een toenemend aantal onderzoekers. Zij doen aan artistiek ontwerpend of theoretisch onderzoek. Door een groot aantal (internationale) gastprofessoren te betrekken tonen we de volle breedte van de discipline. Plus wordt surplus. x Waar denken en doen elkaar in de architectuur ontmoeten, ontstaat er een knooppunt: het eigenlijke ontwerpen. Maar onze architectuurdisciplines zijn het knooppunt van veel meer factoren. Zo is er de onlosmakelijke band met de kunsten. De relatie is intens en balanceert tussen frictie en overgave; ze laat ons toe om zelfzeker het maatschappelijke debat aan te gaan en richting te geven. Aan onze faculteit heerst een cultuur van grote genegenheid voor de kunsten; van wederzijdse generositeit. Dat uit zich in een scherp gesteld curriculum dat voor de helft uit ontwerpgerelateerde vakken bestaat. Het gebruik van nieuwe materialen en vormen en het experimentele karakter van vaak gedurfde of onconventionele ontwerpen vinden hun oorsprong in de dialoog met de kunsten. Het is een steeds weerkerend wisselen van voedingsbodem en fundament; een gesprek dat elk ontwerp zijn culturele dimensie geeft. Deze knooppunten zijn zowel eigen aan de discipline als tastbaar. Zo is architectuur het samengaan van de exacte en de humane wetenschappen, en is de faculteit de plek waar onze twee Sint-Lucas campussen, Brussel en Gent, de wereld ontmoeten. De campussen onderscheiden zich van elkaar qua stedelijke ligging en schaal. Dit onderscheid bepaalt mee de inhoud van de ontwerp- en onderzoeksprojecten. Brussel en Gent zijn niet inwisselbaar, ze spelen het spel van amicale concurrenten. Toch zijn ze beiden het gezicht van een eenduidige visie. Een houding die speelsheid via vernuft aan ernst weet te koppelen. Studenten krijgen de kans om deze inspirerende tweeledigheid te proeven door een aantal vakken op de andere campus te volgen of ze ontmoeten elkaar op onze evenementen, verticale transcampus workshops, lezingen en tentoonstellingen. Dankzij een mobility for all -beleid zet onze faculteit ook sterk in op internationalisering. Elke student kan deelnemen aan meerdere vormen van internationale participatie. Niet alleen via studieuitwisseling maar ook door de opbouw van relevante praktijkervaring via ontwikkelingssamenwerking 2

4 of internationale stageprogramma s. In het kader van bieden we ook alternatieven voor wie thuis blijft. Studenten krijgen de mogelijkheid om in gemengde ateliers elkaars afwijkende visies op architectuur te horen en leren zo de waarde van het tegenstelde perspectief kennen. Ook de leerinhouden zelf zijn vaak internationaal: door de keuze om sociale en maatschappelijke buitenlandse en internationale uitdagingen als ontwerpopgave te gebruiken. Die blik op en naar de wereld markeert onze openheid. Deze faculteit wil een vrijplaats zijn, een zone waar het zoeken tot wasdom kan komen: startend als veronderstelling, eindigend als stellingname. De plaats waar men, op het kruispunt van invloeden en evoluties, bij nieuwe uitdagingen kan stilstaan. Pauzeren. In die leegte ontstaat de vrijheid om onbevangen te kunnen experimenteren. - In onze drie opleidingen leren wij studenten hun leefomgeving duurzaam vorm te geven, en daarbij het verschil te maken. Dit leren noopt tot positie kiezen; zich verhouden tot voldongen feiten of toekomstige noodzaken. Het verschil voelen. Het durven doen. Te midden van maatschappelijke uitdagingen maakt de faculteit daarom ruimte om na te gaan hoe de wisselwerking tussen praktijk en onderzoek kan leiden tot nieuwe inzichten waarmee onze discipline straks op de snel evoluerende omgeving zal ingrijpen. De architect, interieurarchitect, stedenbouwkundige of ruimtelijk planner durft zich als een nar te gedragen een figuur die de gebruikelijke praktijk in vraag stelt en een vinger aan de pols houdt. Hij of zij wil de maatschappij een spiegel voorhouden. Een ingesteldheid die vaak uitmondt in een activistische of weerspannige attitude. De architect verschanst zich niet in een ivoren toren. Hij is geen zonderling; geen buitenstaander, maar een beschouwer die vormt. Hij is een ontdekkingsreiziger die standpunten inneemt en die vervolgens met de wereld deelt. Door onszelf voortdurend te bevragen, creëren we een verbetercultuur, een natuurlijke reflex van betrokkenheid en bezorgdheid in en rond de faculteit, van evenwichten vinden. Het verschil willen we maken door een brede, culturele maatschappelijke en soms erg technische verantwoordelijkheid te combineren en tegelijkertijd te verwonderen, te raken. Het verschil maken begint met greep krijgen. Begrijpen. Ontwerpen is onderbouwd handelen. 3

5 / De centrale plek waar wij het product van onze sommen en verschillen delen, is de studio. We delen er kennis en ervaring. We leren er denken omzetten in doen. Studenten en docenten delen een werkplek waar ze samenwerken aan een opdracht. De specifieke werkvorm van elke studio leert studenten een probleemstelling te beschouwen en analyseren. Via reflectie en creatief experiment wordt vervolgens vormgegeven aan een persoonlijk antwoord, gematerialiseerd en gepresenteerd op schaal 1/1, in een maquette of een tekening. De bacheloropleiding loodst studenten aan de hand van een consequente opbouw van opdrachten doorheen een traject van conceptualiseren, materialiseren en contextualiseren. In de studio is de authenticiteit van het antwoord erg waardevol. Dat maakt een ontwerp uniek en het inspireert anderen. Een goed ontwerp is dan ook vrij van anekdotiek en getuigt van een frisse kijk op een mogelijke wereld. De studio is de plek waar de verschillende invalshoeken elkaar vinden. Het is een plek voor debat; een plek waar theorie en praktijk worden gedeeld, een plek waar studenten worden uitgedaagd zichzelf binnen de discipline te vinden om later de wereld te bevragen. De masteropleiding is gebaseerd op zelfnavigatie. Studenten kiezen uit een breed gamma van studio s en electives (keuzevakken) en kunnen zowel verbredend als verdiepend hun individueel portfolio ontwikkelen, zich profileren en zich een persoonlijk disciplinary future practice eigen maken. Nog breder dan de studio is het academische ontwerpbureau (AOB) in de masteropleiding. Dit is een onderwijsvorm die ontwerppraktijk, ontwerponderwijs en onderzoek combineert. Een fictief kantoor waar studenten maatschappelijke vraagstukken door middel van doorgedreven ontwerp onderzoeken, onderbouwen en uitwerken. Een ideeënlabo waar visionair wikken en wegen het credo is. De masterproef vormt het eindpunt en de synthese van het persoonlijk traject van de student. De faculteit Architectuur van de KU Leuven stelt zich tot doel ontwerpers op te leiden. Mensen met een open blik die bouwen in zijn meest universele betekenis willen begrijpen: van de overdracht van een inzicht tot het manipuleren van de fysieke realiteit. De ontwerper stelt zichzelf geen grenzen; zowel het nietige als de enormiteit zijn de schaal van zijn ingrepen. En in die hele tussenzone ontvouwt zich de zoektocht van een loopbaan. De som maal het verschil delen is een uitnodiging voor iedereen die deze zoektocht wil aanvatten. Een simpele formule met onvoorspelbare maar boeiende uitkomsten. 4