Vijf portretten van docenten met visie. Joyce Aalberts & Lumine van Uden

Transcriptie

1 82

2 Vijf portretten van docenten met visie Joyce Aalberts & Lumine van Uden 6 83

3 De onderwijsvisie VU biedt docenten een handvat bij het nadenken over het eigen onderwijs. Docenten zijn de motor van onderwijsontwikkeling: zij vertalen hun persoonlijke onderwijsvisie naar hun eigen onderwijspraktijk en hun ervaring beïnvloedt weer hun visie. In dit hoofdstuk komen vijf docenten, die op verschillende manieren met de onderwijsvisie VU aan de slag zijn gegaan, aan het woord over hun persoonlijke visie op onderwijs. De onderwijsvisie van de VU en persoonlijke onderwijsvisies van de docenten blijken met elkaar verweven. Dit hoofdstuk is het resultaat van interviews met vijf heel verschillende docenten, van verschillende faculteiten en opleidingen, die heel verschillend onderwijs geven. Wat ze gemeen hebben, is dat ze aan de slag zijn gegaan met de onderwijsvisie VU. Zo kwam één docent met de onderwijsvisie in aanraking door het volgen van de basisopleiding universitair docent en een ander door medewerking aan het ontwikkelen van leerlijnen met behulp van de onderwijsvisie. In portretten tonen we de persoonlijke inkleuring die de docenten hebben gegeven aan hun onderwijsvisie. Daarna volgt een korte beschouwing van overeenkomsten en spanningsvelden die uit deze portretten naar voren komen. Met deze aandachtspunten kunnen we het onderwijs en de onderwijsvisie in de gewenste richting verder ontwikkelen. 84 Portret van Edwin Koster Mijn primaire taak is om studenten na te laten denken over de wijze waarop binnen hun vakgebied wetenschappelijke kennis tot stand komt. Ik wil graag de opvattingen van de verschillende studenten met betrekking tot de vraag Wat is wetenschap? ter discussie stellen. Ik leg daarbij niet bewust een verbinding tussen mijn handelen en de onderwijsvisie. Als ik de onderwijsvisie van de VU lees, spreekt mij vooral het stimuleren van reflectie en zelfstandig oordelen aan. Ook in mijn vakken laat ik zien dat onder meer sociaal-maatschappelijke en ethische factoren een rol spelen bij de acceptatie van wetenschappelijke kennis. Studenten vinden dat vaak verrassend. De community of learners vind ik lastig, zeker op het niveau van het bacheloronderwijs. Dat studenten zich moeten ontwikkelen tot kritische, betrokken en verantwoordelijk academisch gevormde beroepsbeoefenaars, onderschrijf ik. Dat is juist wat er in een vak als Academische vorming gebeurt. Maar ik vraag me af of dat echt gebeurt in een community of learners. Is de community of learners uitvoerbaar en willen

4 studenten dat eigenlijk wel? Het begrip community of learners roept een beeld op dat verder gaat dan dat docenten en studenten elkaar als gelijkwaardig beschouwen. Het veronderstelt meer dan een open houding naar studenten toe. Bij veel opdrachten is er echter slechts in beperkte mate sprake van een dergelijke community of learners. Ik ben coördinator van de master Wijsbegeerte in een bepaald wetenschapsgebied. In die master is het doel dat studenten uit bijvoorbeeld de pedagogiek leren om filosofische vragen bij hun eigen vakgebied te stellen. Dat is voor mij een voorbeeld van zo n opdracht waarin wel een community kan ontstaan: studenten moeten onderzoek doen naar een uitspraak uit hun leerboek en nagaan op welke wijze die uitspraak ooit is ontstaan en uiteindelijk geaccepteerd. In dat proces trekken docent en studenten in zeker zin samen op. Van het begin af aan moet een docent openheid tonen voor de vragen van studenten, zelfs als het alleen maar om kennisoverdracht gaat. De hoofdvragen en kernbegrippen zijn leidend in het onderwijs, maar er zit iets aan vast: een onderliggend denkraam dat het onderzoek richting geeft. De onderliggende vragen horen ook bij het vakgebied. Die bredere context zou wat mij betreft meer centraal moeten staan. Wijsgerige vorming is reflecteren op dit denkraam. Wijsgerige reflectie is daarom een belangrijk onderdeel van het vertrouwd raken met wetenschappelijk onderzoek. Het is lastig aandacht te hebben voor de ambities en talenten van de individuele student. Dat houdt namelijk in dat je gedifferentieerd onderwijs moet geven. Dat is één van de eerste dingen die ondersneeuwt als er sprake is van bezuinigingen. Door het gebruik van een studiewijzer en responsiecolleges bij grote groepen probeer ik wel toe te komen aan de individuele student, maar het initiatief ligt dan minder bij mij als docent. Bij responsiecolleges komt namelijk vaak een kleine groep studenten. Er komen studenten die net mee kunnen komen, maar ook studenten die wat talentvoller zijn. Je kunt ze op die manier toch individuele feedback geven. Maar als alle studenten naar de responsiecolleges komen, dan werkt deze truc helaas niet meer. De kern van de onderwijsvisie is voor mij: vanuit hoofdvragen en kernbegrippen leren reflecteren en komen tot zelfstandig oordelen Naam: Edwin Koster Faculteit der Wijsbegeerte Edwin Koster was coördinator Wijsgerige vorming en geeft cursussen Wijsbegeerte aan studenten Levenswetenschappen, Psychologie en Pedagogische Wetenschappen. Hij doet onderzoek naar onder meer academische oordeelsvorming. De kern van de onderwijsvisie is voor mij dat studenten vanuit hoofdvragen en kernbegrippen, leren reflecteren en komen tot zelfstandig oordelen. Om excellent onderwijs te kunnen realiseren zou je ruimte moeten hebben voor individuele begeleiding. 85

5 86 Portret van Anja Ruhland We moeten studenten activeren in De kern van de het onderwijs. Zij moeten zelf verantwoordelijkheid leren onderwijsvisie is nemen voor hun leerproces. In dit proces voor mij: is de rol van de docent meedoen en serieus nemen die van bege- leider. Het gaat er Naam: Anja Ruhland Faculteit der Pedagogiek en Psychologie Anja Ruhland coördineert de werkgroepen academische- en onderzoeksvaardigheden. Deze werkgroepen ondersteunen de methodenlijn. Doordat er minimaal drie van die werkgroepen per jaar plaatsvinden onder leiding van dezelfde docent kan die docent ook enigszins als tutor fungeren. hierbij om een midden te vinden tussen studenten zelf alles uit laten zoeken en studenten te veel uitleggen. Als je teveel zegt wat ze moeten doen en waarom ze het moeten doen, bevorder je een passieve houding. Studenten moeten dingen zelf uitzoeken, maar dat moet je wel gestructureerd aanbieden. Het mag uiteindelijk geen zoekproces van docent en student worden, daar moeten we wel op letten. Voor mij is de community of learners een belangrijk element van de onderwijsvisie VU. Het houdt in dat je studenten bij elkaar brengt en laat meemaken wat de onderzoeker doet. Studenten denken mee en dragen zelf iets bij. Uiteindelijk is de kern dat studenten vertrouwd raken met het doen van onderzoek, door werkgroepen en opdrachten. Studenten werken aan taken waar ze later ook mee te maken krijgen. Tegelijkertijd denk ik dat studenten nog zo in een leerfase zitten dat het weinig zinvol is om ze mee te laten doen aan een bestaand onderzoek. Ik heb mijn twijfels bij de rol van eerstejaars studenten bij het ontwikkelen van kennis. Studenten moeten nog leren dat je kennis moet ontwikkelen, dat dat proces nooit afgelopen is en dat de kennis die er is, niet vaststaat. Je wilt studenten de hang naar zekerheid afleren. Ze moeten begrijpen dat onzekerheid goed is. Je hebt methodologie nodig om überhaupt aan je kennis te komen. Het gaat om fundamentele opmerkingen als ik doe deze bewering nu wel, maar. Juist het kritische spreekt ons heel erg aan, waarbij het dan vooral gaat over de psychologische en pedagogische vraagstukken en niet zozeer over de methodologie zelf. Wij hebben in het onderwijs veel aandacht voor de ambities van de individuele student. We spreken studenten individueel aan. We werken zowel met individuele- als groepsopdrachten, maar de eindproducten zijn individueel. Hiermee willen we voorkomen dat studenten op elkaars succes gaan meeliften. Ook houden we zo beter zicht op de individuele competenties. Ik denk dat de individuele mens, met de docenten erbij, een enorme ontwikkeling doormaakt tijdens de opleiding. De kern van de onderwijsvisie is voor mij vooral de community of learners: meedoen en serieus nemen.

6 Portret van Jaap Buning Wat mij betreft moet academisch denken centraal staan in het onderwijs. Een cruciaal aspect van academisch denken is het leren omgaan met onzekerheid. Studenten moeten leren analytisch te denken, op een hoog abstractieniveau: niet in voorbeelden, maar in verbanden. In het voortgezet onderwijs wordt concreet gedacht, op de universiteit moeten studenten leren te denken in variabelen. Ik vind het belangrijk dat studenten leren kennis in een verband te zetten en betekenis te geven, het te mobiliseren. Daarbij moeten ze leren kennis te wegen, standpunten in te nemen en hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Studenten moeten leren hun ideeën te verantwoorden en anderen te overtuigen. Dat is het oordeelsvermogen als de belangrijkste academische vaardigheid, die ook de andere vaardigheden zoals kunnen communiceren en leervaardigheid de academische kleur geeft. Voor mij gaat een community of learners vooral over deelname aan het wetenschappelijk discours: het er met elkaar over hebben, kritisch zijn. Maar een community of learners waarin deelname aan het echte onderzoek centraal staat, is moeilijker: onderzoeken moet je leren. Ik vraag me af of het zinvol is om studenten en docenten direct al samen aan onderzoek te laten werken. Voordat studenten kunnen en willen deelnemen aan onderzoek, moet er aandacht zijn voor kennis en vaardigheden. Kennisverwerving kan wel op een onderzoekende, academische wijze plaatsvinden. Docenten willen studenten wel graag opnemen in de academische omgeving. Zij zien studenten als toekomstige collega s. Dat is hun drijfveer voor het geven van onderwijs. In de exacte wetenschappen kom je als onderzoeker zelf niet zo in het geding: persoonlijke visies zijn minder van belang dan bijvoorbeeld bij pedagogiek. Studenten die bij ons studeren, komen niet voor het ontwikkelen van een persoonlijke visie en het ontwikkelen van reflecterend vermogen: ze willen structuren leren. Toch is het reflecterend vermogen belangrijk voor een academicus en moet daarom nadrukkelijk in het onderwijs aan de orde komen. Een belangrijk instrument daarvoor is het tutorportfoliosysteem. Om een goede tutor te zijn moet een docent het discours De kern van de onderwijsvisie is voor mij: participeren in het wetenschappelijk discours Naam: Jaap Buning Faculteit der Exacte Wetenschappen Jaap Buning is docent academische vaardigheden en heeft het tutorsysteem binnen FEW opgezet. aan willen gaan met studenten, niet alleen over de vakinhoud zelf maar ook over hoe de student zich ontwikkelt tot academicus. Onze docenten zijn ook tutor. Onbekend gebied betreden, met alle onzekerheden, is docenten wat betreft vakinhoud wel vertrouwd. Om dit ook te (kunnen) doen op het vlak van de academische ontwikkeling van studenten is iets dat aandacht vraagt. Die academische vorming en de begeleiding daarvan heeft een sterk interactief en reflectief karakter. Voor mij zijn goede studenten de studenten met een goed cognitief vermogen, die goed abstract kunnen denken. Ook reflectief vermogen is belangrijk, maar dit moeten we bij beginnende studenten nog wel ontwikkelen. 87

7 88 De kern van de onderwijsvisie is voor mij: Portret van Annemieke Vroom Mijn visie op onderwijs is voortdurend in beweging. Deze is ook afhankelijk van de studentengroep die ik voor me heb. Ik vraag me continu af wat studenten in het werkveld nodig hebben. Ik vind het belangrijk om aandacht te hebben voor de verwevenheid van de persoon met haar of zijn opvatting. In mijn onderwijs integreer ik reflectie op het leerproces. Ik leg studenten ook keuzes over het onderwijs voor, bijvoorbeeld wat betreft onderwijsof toetsvormen. Die keuzevrijheid gebruik ik als middel ter bewustwording van hun eigen leerproces. Ook is het een kans om de student de eigen verantwoordelijkheid te laten ervaren. Studenten zijn eigenlijk een heel enthousiast publiek. Ze zijn welwillend als ze weten wat ze precies aan het leren zijn en waartoe. Hoe meer inspraak je studenten geeft in de collegevorm, hoe meer je hun autonomie stimuleert. door in gesprek te gaan met elkaar, aandacht te hebben voor de academische en persoonlijke ontwikkeling van studenten Naam: Annewieke Vroom Faculteit der Godgeleerdheid Annewieke Vroom volgde de basisopleiding universitair docent. Zij werkt aan een dissertatie over dialoog en verzorgt diverse godsdienstwijsgerige cursussen. Ik vind het belangrijk voor het werkveld van studenten dat ze vaardig zijn om dialoog te voeren. Studenten moeten daarom nu al oefenen in een community te functioneren. Het is lastig om een gemeenschap in te richten, zoiets ontstaat, maar je kunt als docent de voorwaarden faciliteren. Dit houdt wel in dat de personen in die gemeenschap zich bloot moeten geven, en jij als docent ook. In anonimiteit kan geen gemeenschap ontstaan. Ik leid studenten niet enkel op tot onderzoekers. Het gaat om het opleiden van academici, dat is breder. Uiteindelijk probeer ik studenten een onderzoekende houding aan te leren. Heldere argumentatie en bewustwording van veronderstellingen, van jezelf en de ander, is daar onderdeel van. Het stimuleren van talent is eenvoudiger in kleine groepen. Het is een uitdaging om uiteenlopende talenten tegelijk te stimuleren in een groep van honderd studenten, dat kan alleen door diversiteit in de werkvormen aan te brengen. Voor mij is het specifieke uit de onderwijsvisie de aandacht voor levensbeschouwing, voor sociale betrokkenheid en voor de individuele student. Studenten moeten verantwoordelijkheid krijgen voor hun eigen leerproces. Autonomie en creativiteit zijn voorwaarden voor deze verantwoordelijkheid, en worden gestimuleerd.

8 Portret van Marcel van Gogh Goed onderwijs is voor mij activerend en motiverend. Het gaat niet alleen om het naar binnen schuiven van kennis, je moet studenten activeren en serieus nemen. Projectonderwijs is hiervoor een goede vorm: studenten werken met echte, complexe vragen. Neem het Innovatieproject Energie, waarin studenten in de rol van consultant kruipen. Ook al is het een eerstejaarsvak, we versimpelen de casus niet. We behandelen studenten als volwassenen en nemen hun afwegingen serieus, ondanks de losse eindjes. Dit past voor mij heel goed bij het idee van de community of learners. Daarbij vind ik academische oordeelsvorming heel belangrijk. Studenten moeten leren paradigma s ter discussie te stellen. Ze moeten zich steeds afvragen: Is dat zo, en waarom zou dat zo zijn? Daarvoor hebben ze reflecterend vermogen nodig. Ze moeten leren hun eigen referentiekader in kaart te brengen en ook deze ter discussie te stellen. Pas dan kunnen paradigma s worden opgerekt. En dat is niet makkelijk: ik heb gemerkt dat studenten moeite hebben met zelfreflectie. Dat heeft er volgens mij mee te maken dat vaak te exact wordt gedacht: dingen zijn zwart of wit, en als ze grijs zijn moet je proberen ze alsnog zwart of wit te maken. Studenten moeten leren dat modellen wel exact zijn, maar de vertaling van werkelijkheid naar model en van model naar werkelijkheid niet. Ook de docenten hebben hier vaak weinig oog voor. Docenten zouden trouwens ook vaker op hun eigen referentiekader kunnen reflecteren. Om als docent iets te kunnen met de onderwijsvisie, moet je uit je eigen referentiekader kunnen stappen. Je moet er natuurlijk wel rekening mee houden dat studenten soms nog half puber zijn en met heel andere dingen bezig zijn dan hun studie. De uitdaging is om die groep en de onderwijsvisie bij elkaar te brengen. Maar dan wel zonder dat dit te veel werkdruk oplevert voor de docent. Je moet eisen stellen aan studenten: uiteindelijk moeten zij het werk leveren, niet de docent. Aan de andere kant ondersteun ik eigen initiatief van studenten zoveel mogelijk. De uitdaging is vooral om weg te blijven bij de De kern van de onderwijsvisie is voor mij: activeren en motiveren Naam: Marcel van Gogh Faculteit der Exacte Wetenschappen Marcel van Gogh ontwierp het vak Innovatieproject Energie van de opleiding Science Business and Innovation en ontwikkelde zo een good practice van de onderwijvisie (zie ook hoofdstuk 2 van dit boek). negatieve energie van studenten die willen dat ik voor hen een diploma haal. In de praktijk worstel ik met de verhouding tussen kwaliteit en efficiency. Ik vind vaardigheidsontwikkeling heel belangrijk, maar vaardigheden zijn vaak veel moeilijker te toetsen dan kennis. Het kost me bijvoorbeeld veel tijd om teksten van studenten na te kijken. Dat maakt opschaling moeilijk. Ik wil mijn onderwijs efficiënter maken, maar tegelijkertijd de kwaliteit waarborgen. Ik zou willen dat vaardigheden net zo valide en betrouwbaar te toetsen waren als kennis, zonder 89

9 90 dat het enorm veel tijd kost. Het zou helpen als ik het beoordelen zou kunnen uitbesteden aan goede en getrainde student-assistenten. In het huidige financiële klimaat staan docenten van alle kanten onder druk. Opleidingen moeten groeien en onderwijs moet sneller, efficiënter en goedkoper. De docent moet kwaliteit bieden met dezelfde of minder middelen dan vroeger. En tja, grootschalige hoorcolleges zijn natuurlijk efficiënter dan kleinschalig activerend onderwijs. Maar er moet aandacht blijven voor de visie en menselijke maat. Overeenkomsten tussen de docenten In de gesprekken die we voerden over de persoonlijke onderwijsvisies van de docenten kwam een aantal gemeenschappelijke kernpunten naar voren: 1 verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de studenten; 2 oordeelsvorming en omgaan met onzekerheid; 3 houding, kennis en vaardigheden voor onderzoek; 4 de noodzaak van aansluiting bij de individuele student. Het gaat hierbij om aspecten die ze in hun onderwijspraktijk hebben geconcretiseerd en uitgewerkt en die voor deze docenten centraal staan in de onderwijsvisie VU. Verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van studenten Docenten benadrukken de verantwoordelijkheid van studenten voor het eigen leerproces en zien daarbij een begeleidende rol voor de docent. Die verantwoordelijkheid voor het leerproces kan een docent studenten zich eigen laten maken door ze zelf actief taken uit te laten voeren. Ook kan de docent studenten activeren door ze keuzes voor het onderwijsproces te laten maken, zoals Annewieke Vroom waar mogelijk studenten inspraak geeft in de keuze van onderwijs- en toetsvormen. Oordeelsvorming en onzekerheid De docenten hechten eraan dat studenten leren zich oordelen te vormen over hun eigen opvattingen en vraagstukken uit hun vakgebied. Een belangrijk punt dat docenten in dit kader noemen is onzekerheid. Het is de bedoeling dat studenten zich aangetrokken gaan voelen tot het idee dat kennis niet vaststaat en onzeker is. In het onderwijs leren ze te zien dat kennis voortdurend in ontwikkeling is leren ze hun hang naar zekerheid los te laten. Docenten moeten studenten ondersteunen in het leren waarderen en hanteren van onzekerheid. Benodigde houding, kennis en vaardigheden De docenten hechten belang aan het stimuleren van een onderzoekende houding van studenten. Wat voor die onderzoekende houding nodig is, verwoordt iedere docent op zijn of haar eigen manier: het stellen van (voorwetenschappelijke en filosofische) vragen (Edwin Koster); in dialoog gaan (Annewieke Vroom); participatie in het wetenschappelijk discours (Jaap Buning); (zelf)reflectie (Marcel van Gogh); onzekerheid (Anja Ruhland). Naast het stimuleren van een onderzoekende houding, onderstrepen docenten het belang van

10 kennis en vaardigheden. Het gaat hierbij voor hen niet alleen om kennis en vaardigheden die het doen van onderzoek betreffen, maar ook om vaardigheden voor het participeren in het wetenschappelijke discours. Voor die participatie gaat het om vaardigheden als van perspectief veranderen (je verplaatsen in een ander), reflecteren (nadenken over de verhouding tussen kennis en handelen), beoordelen (van kennis en onderzoek) en begrijpen (samenhang zien). De noodzaak van aansluiting bij de individuele student De docenten benadrukken dat het belangrijk is om te zoeken naar aansluiting bij de individuele student, persoonlijke aandacht te geven en zorg te hebben voor het contact. Het is nodig om studenten uit te dagen na te denken over eigen opvattingen en ambities. Een belangrijk punt daarbij is de ruimte voor diversiteit en identiteit. Of zoals Annewieke Vroom het fraai zegt: In anonimiteit kan geen community ontstaan. Het persoonlijke en individuele leerproces dient gericht begeleid en getoetst te worden. Hierin ligt volgens de docenten zowel een taak voor studiebegeleiders en tutoren, als zeker ook voor docenten. Spanningsvelden In de gesprekken met docenten kwam ook een aantal kwesties ter sprake, die betrekking hebben op de spanning tussen ideaal en werkelijkheid. Spanningsveld 1 Is het mogelijk om studenten bij te laten dragen aan kennisontwikkeling? In de academische context zijn onderwijs en onderzoek met elkaar verweven. Dat zien we ook terug in de interviews met de docenten waarin ze spreken over het stimuleren van een onderzoekende houding, het aanleren van onderzoeksvaardigheden en het opnemen van studenten in de onderzoekscultuur. Maar hierbij is ook sprake van een spanningsveld: men hecht belang aan participatie, maar vraagt zich ook af of het zinvol is studenten al vroeg in hun studie te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek. Verschillende docenten merken op dat zij twijfels hebben bij de mogelijkheid om bachelorstudenten te laten participeren in onderzoek. Hebben bachelorstudenten genoeg kennis om mee te doen in onderzoek? Zijn zij juist niet op de universiteit om dat te leren? Dat hangt ook voor een deel af van wat je verstaat onder onderzoek en welke attitude, kennis en vaardigheden daarbij centraal moeten staan. Het is duidelijk dat een bachelorstudent niet over dezelfde kennis en vaardigheden beschikt als een promovendus, postdoc of senioronderzoeker. Een uitkomst in het omgaan met dit spanningsveld zit in het begrip kennisontwikkeling. Dat brengt leren en onderzoeken volgens ons bij elkaar. Bij leren gaat het om individuele kennisontwikkeling, bij onderzoek om kennisontwikkeling ten behoeve van wetenschap en samenleving. Op beide niveaus vindt kennisontwikkeling plaats door gebruik te maken van bestaande kennis en bezig te zijn met de hoofdvragen en kernbegrippen uit de betreffende discipline. De inhoud is te vinden in de vorm van relevante vraagstukken en dat motiveert zowel docenten als studenten: daar willen zij immers meer over te weten komen. In het aanspreken en verder ontwikkelen van die intrinsieke motivatie ligt een belangrijke taak voor docenten. Spanningsveld 2 Kennen studenten hun ambitie en motivatie? De docenten noemen aandacht voor de individuele student als belangrijk punt van de 91

11 onderwijsvisie. De intentie om studenten ruimte te bieden voor de ontwikkeling van hun eigen talenten en ambities staat soms op gespannen voet met wat de studenten bereid zijn te tonen aan inzet, eigen opvattingen of onzekerheden. Soms zijn studenten zich nog maar matig bewust van hun ambities en motivatie en soms durven zij deze niet naar buiten te brengen. Wat in ieder geval helpt, is aandacht en respect voor individuele opvattingen door ze bespreekbaar te maken en door daarin als docent een voorbeeld te (willen) zijn. De in dit hoofdstuk geportretteerde docenten hechten belang aan het tot stand brengen van kennisontwikkeling door reflectie in dialoog. Ze leggen een aantal interessante accenten die resulteren in de volgende suggesties voor andere docenten: Heb aandacht voor het ondersteunen van studenten bij het omgaan met onzekerheid, zodat ze er juist de meerwaarde van in gaan zien. Gebruik je vakdeskundigheid om je studenten zicht te geven op de controversen in je wetenschapsgebied. Zet studenten aan tot reflectie en zelfstandige oordeelsvorming en zorg dat zij zich bewust worden van hun eigen referentiekader (zie ook hoofdstuk 3 in dit boek). 92 Spanningsveld 3 Zijn efficiency en kwaliteit te verenigen? Kwaliteitsaspecten van onderwijs, zoals persoonlijke aandacht, individuele feedback, activerend en kleinschalig onderwijs en aansluiten bij individuele talenten en ambities, staan onder druk door zaken als financiële beperkingen, praktische haalbaarheid en prioriteit aan onderzoek. Deze spanning wordt in de dagelijkse praktijk sterk gevoeld. Aandacht daarvoor is noodzakelijk. Studenten vragen expliciet om uitdagend onderwijs en docenten geven regelmatig aan meer tijd en aandacht aan dat uitdagende onderwijs te willen besteden. In hoofdstuk 7 en 8 van dit boek zijn voorbeelden opgenomen over hoe twee opleidingen van de VU een oplossing zochten binnen dit spanningsveld. Tot slot: suggesties voor docenten Om als docent uw persoonlijke onderwijsvisie verder te ontwikkelen kunt u gebruik maken van de Thermometer Onderwijsvisie 1. De thermometer biedt u inzicht in of en hoe de onderwijsvisie herkenbaar is in uw onderwijs, zowel in de leerdoelen als in de onderwijsomgeving (werkvormen, toetsing en randvoorwaarden). U kunt deze zelfanalyse gebruiken als startpunt voor verdere onderwijsontwikkeling. Welke aspecten vindt u terug in uw onderwijs? En aan welke aspecten zou u graag meer aandacht besteden? Wat zijn de punten die u zou kunnen versterken, bijvoorbeeld om te bereiken dat studenten meer verantwoordelijkheid nemen en zelfstandiger worden? Of voor het bereiken van de genoemde kennisontwikkeling in dialoog? Door onze gedachtes over onderwijs, gevoed door praktijkervaringen, verder te vormen, krijgen we steeds rijkere ideeën over de onderwijsvisie van de VU. Die voedt op haar beurt de persoonlijke onderwijsvisies van docenten. En daar hebben de studenten profijt van, maar ook het onderwijs en onderzoek van de VU in brede zin. 1 De Thermometer Onderwijsvisie kunt u vinden op > Aan de slag.

12 93