..meer dan weten over eten! Naam:

Transcriptie

1 Naam:..meer dan weten over eten!

2 Plak je pasfoto in het vakje of teken jezelf! Voornaam Achternaam Adres Plaats Ik ben een meisje jongen en ik ben jaar oud Ik zit in groep

3 Mijn lievelingseten is Ik drink het liefste Ik hou écht niet van Ik eet boterhammen per dag. s Ochtends eet ik het liefst s Middags eet ik het liefst Mijn vriend heet en eet het liefste Mijn vriendin heet en eet het liefste Het leukste (kook)boek vind ik Als ik jarig ben, trakteer ik op Ik kook het liefst Wat wil ik uitzoeken over smaak en eten Datum van vandaag Handtekening

4 Een SmaakSter gebruikt alle zintuigen! 1. Je hebt vijf zintuigen! Welke zintuigen hebben volgens jou te maken met eten en drinken? Denk hierbij aan wat je thuis bij het koken of eten wel eens ruikt, ziet, hoort, proeft of voelt met je vingers. Bijvoorbeeld: thuis ruik ik wel eens gebakken ui! Ik vind een wortel zo lekker knappen als ik hem eet. 2. Vul bij de tweede ster in wat je thuis wel eens ruikt als je ouders eten klaar maken. En wat je ziet, hoort of misschien wel voelt als je eet.

5 ik proef thuis wel eens: ik voel thuis wel eens: ik hoor thuis wel eens: ik zie thuis wel eens: ik ruik thuis wel eens: 3. Vul in bij de punten van de derde ster: Welk eten vind je lekker ruiken? Welk eten heeft een lekker geluid? Welk eten vind je er lekker uitzien? Welk eten vind je lekker smaken? Welk eten vind je lekker aanvoelen met je handen? eten dat lekker smaakt: eten dat lekker aanvoelt: eten dat een lekker geluid maakt: eten dat er lekker uit ziet: eten dat lekker ruikt: Je hebt al je zintuigen nodig om lekker te kunnen eten en drinken. Als je alle smaaklessen doet, word jij een echte SmaakSter!

6 Hoofdsmaken! Schrijf 5 dingen op die je vaak eet. Schrijf erachter of het zoet, zuur, bitter of zout smaakt en of je het lekker vind. Wat eet ik vaak? Welke smaak proef je?

7 Ken je eten dat bitter smaakt? Hoe vind je dat? Dits en Dats Kinderen hebben meer smaakknoppen dan volwassenen. Door dat kinderen meer smaakknoppen hebben op hun tong, kunnen ze ook proeven met de binnenkant van hun wangen, de onderkant van hun tong en zelfs met hun keel! Dits en Dats Als je je tong verbrandt, gaan de smaakknoppen op die plek kapot. Je proeft dan niet veel meer met je tong. De smaakknop pen worden elke zeven tot tien dagen vervangen. Dus na ongeveer een week proef je weer net zo goed als daarvoor. Hoe vind je het?

8 Telt dat ook?! Je gaat in het schema hiernaast één dag lang precies bijhouden wat je allemaal eet en drinkt. Neem een gewone dag door de week. Vul in welke dag het is en welke datum. Begin met opschrijven s ochtends nadat je hebt gegeten en gedronken. Ga er mee door op school, daarna tussen de middag en zo de hele dag door. Schrijf het zo op: 1 appel, 1 schaaltje yoghurt, 1 schep rijst. Schrijf alles op, dus ook een schep suiker in de thee, boter op je brood of snoep tussendoor! Vraag je ouders je te helpen als je het niet meer precies weet. Ik schrijf alles op van: Dag van de week: Datum:

9 Wanneer? Ik at Ik dronk s Morgens tot de pauze Van de pauze tot 12 uur Tussen de middag Na school tot het avondeten Bij het avondeten Na het avondeten tot slaaptijd Ben je niets vergeten?

10 Waar moet ik drop zetten? Over de Schijf van Vijf: In eten zitten stoffen die ervoor zorgen dat je gezond blijft. Deze stoffen noemen we voedingsstoffen. Je hebt ze nodig voor je gezondheid, om van te groeien en om goed te kunnen lopen, spelen en werken. Je haalt deze voedingsstoffen uit de voedingsmiddelen van de Schijf van Vijf. Brood, aardappelen, pasta en rijst zijn de basis van onze voeding. In deze producten zit veel zetmeel, vezels en vitamines. Zetmeel heb je nodig als energie voor alles dat er moet gebeuren in je lijf. Je hebt het ook nodig om te spelen, werken en lopen. Groente en fruit bevatten veel vitamine C en vezels. Vitamines zorgen ervoor dat alles goed wordt geregeld in je lichaam. Vezels

11 zorgen ervoor dat je goed naar de wc kunt. Er zitten van nature suikers in fruit. Daarom smaakt fruit meestal een beetje zoet. Eigenlijk heb je niet meer suiker nodig dan de suiker uit fruit. Suiker uit de suikerpot en in snoep is dus eigenlijk teveel! We hebben per dag twee stuks fruit en 2-3 grote lepels groente nodig. Veel kinderen eten niet genoeg groenten en fruit. Van melk, melkproducten, kaas en vlees heb je minder nodig dan van groente en fruit. In melk, kaas, vlees, vis en ei zit ten veel eiwitten. Deze producten heb je nodig om al je cellen op te bouwen. Sommige mensen eten geen vlees, maar nemen bijvoorbeeld sojaproducten in plaats van vlees. Je hebt per dag een plakje kaas nodig en een klein stukje vlees, vis of een ei nodig. En twee bekers melk of een melkproduct. Let op want in melk en melkproducten zit vaak ook vet! Probeer dus te kiezen voor die met minder vet! Van vet en olie heb je het minst nodig per dag, maar je kunt niet zonder! Je hebt vet en olie nodig om energie uit te halen voor alles dat er in je lijf gebeurt. Maar ook om te werken en te lopen. Vet geeft veel meer energie dan zetmeel, dus je hoeft er niet veel van te eten. Sommige vetten zijn niet zo goed voor je hart en bloed vaten. Dat zijn de vetten die hard worden in de koelkast. Goede vetten, zoals die in olie, blijven zacht in de koelkast. Het is heel belangrijk elke dag goed te drinken. Vergeet dus niet om elke dag 1½ liter (=10 glazen!) te drinken. Thee, melk, water..., alle dranken tellen mee.

12 Ieder kind eet anders en vindt andere dingen lekker. Door goed te kiezen uit alle vakken van de Schijf van Vijf is het altijd mogelijk om lekker én gezond te eten. Hieronder staan de 5 gouden regels die horen bij de Schijf van Vijf. Schrijf naast elke regel wat het volgens jou betekent. 1. Eet gevarieerd _ 2. Eet niet te veel en beweeg _ 3. Eet minder verzadigd vet _ 4. Eet veel groente, fruit en brood _ 5. Eet veilig _ Als je niet weet wat iets betekent, vraag het dan aan je ouders, je juffrouw of je meester!

13 Willie Wortel is er niks bij! Je hebt allemaal verschillende proefjes met voedings stoffen gedaan. (Kijk hiervoor op kopieerblad 5). Welk proefje vond je het leukst om te doen? Waarom vond je dit proefje het leukst om te doen? Schrijf kort op wat je bij dat proefje moest doen. Wat weet je nu door deze proef?

14 Van brood word je groot! Op de bladzijde hiernaast ga je één dag precies bijhouden wat je tussen de middag gegeten en gedronken hebt. Schrijf elk onderdeel apart op. Schrijf dus niet brood met jam, maar: - brood - halvarine - jam Schrijf achter elk product waar het van is gemaakt. Bijvoorbeeld: - kaas > melk - brood > graan Ik schrijf alles op van: Dag van de week: Datum:

15 Wat heb ik gegeten of gedronken? Waar is het van gemaakt? _ Welke soort brood vind je lekker? Waarom vind je dat zo lekker? Welk soort beleg vind je lekker? Eet je tussen de middag wel eens iets anders als brood? Wat dan? Neem jij altijd fruit mee voor tussen de middag? Eet je thuis altijd fruit of groente? Wat dan?

16 SnekTrek! Wat is een snack? _ Welke snacks eet jij wel eens tussendoor? _ Welke drankjes drink jij wel eens tussendoor? _ Schrijf hieronder vijf snacks of dranken die jij wel eens eet of drinkt. Hoort dit in de Schijf van Vijf of bij de extra s? Schijf van Vijf Extra

17 Waarmee worden zoete snacks of dranken zoet gemaakt? Waarmee worden zoute snacks zout gemaakt? Suiker en zout worden smaakversterkers genoemd. Wat betekent dat woord volgens jou?

18 Je maatje stelt deze vragen aan jou. Hij/zij schrijft jouw antwoorden in jouw boekje. Mijn antwoorden 1. Hoe laat eten jullie meestal? Ontbijt uur Middageten uur Avondeten uur 2. Wat eten jullie s avonds meestal? Bijvoorbeeld: Aardappels met vlees en groente. aardappels met _ rijst met _ couscous met _ pasta met _ brood met _ anders _

19 3. Waar eten jullie s avonds? aan tafel voor de televisie soms aan tafel, soms voor de tv 4. Moet jij altijd je bord leegeten? ja, altijd soms wel, soms niet nee, dat hoeft niet 5. Wie beslist wat er gegeten wordt? mijn vader of moeder ik of mijn broer(tjes) en zus(jes) iedereen samen 6. Wat eet je in het weekend? hetzelfde als op andere dagen iets speciaals, bijvoorbeeld soms hetzelfde, soms iets anders 7. Help jij met koken? ja nee soms 8. Wat eet je als het feest is? hetzelfde als op andere dagen iets speciaals, bijvoorbeeld _

20 9. Zijn er dingen die jullie thuis nooit eten? nee ja, bijvoorbeeld 10. Hoe vaak eet jij een snack? bijna nooit één keer per dag alleen in het weekend een paar keer per dag 11. Wat zou jij vanavond het liefste willen eten? _ Teken hier je lievelingsmaaltijd:

21 Jij stelt jouw maatje deze vragen. Jij schrijft zijn/haar antwoorden in jouw boekje. Mijn maatjes antwoorden: 1. Hoe laat eten jullie meestal? Ontbijt uur Middageten uur Avondeten uur 2. Wat eten jullie s avonds meestal? Bijvoorbeeld: Aardappels met vlees en groente. aardappels met _ rijst met _ couscous met _ pasta met _ brood met _ anders _ 3. Waar eten jullie s avonds? aan tafel voor de televisie soms aan tafel, soms voor de tv 4. Moet jij altijd je bord leegeten? ja, altijd soms wel, soms niet nee, dat hoeft niet

22 5. Wie beslist wat er gegeten wordt? mijn vader of moeder ik of mijn broer(tjes) en zus(jes) iedereen samen 6. Wat eet je in het weekend? hetzelfde als op andere dagen iets speciaals, bijvoorbeeld soms hetzelfde, soms iets anders 7. Help jij met koken? ja nee soms 8. Wat eet je als het feest is? hetzelfde als op andere dagen iets speciaals, bijvoorbeeld _ 9. Zijn er dingen die jullie thuis nooit eten? nee ja, bijvoorbeeld 10. Hoe vaak eet jij een snack? bijna nooit één keer per dag alleen in het weekend een paar keer per dag

23 11. Wat zou jij vanavond het liefste willen eten? _ Teken hier de lievelingsmaaltijd van je maatje:

24 Dits en Dats In het lichaam zit een soort alarmbelletje dat gaat rinkelen als je iets gaat eten of drinken dat je nog niet kent. Als je het eenmaal een keer gegeten of gedronken hebt en het is goed bevallen, zal je lichaam het een volgende keer herkennen en goedkeuren. Dit heet je smaakgeheugen. Je smaakgeheugen wordt in de loop van je leven steeds groter omdat je steeds meer dingen eet. Nieuwe smaken moet je gemiddeld 10 tot 15 keer proeven voordat je ze herkent. Goede voorbeelden hiervan zijn smaken zoals koffie of hete smaken zoals scherpe soep. Deze smaken vind je vaak pas na een aantal keer proeven lekker. Je gaat je smaak proberen te laten wennen aan iets scherps. Elke dag krijg je van je jufrouw of meester een heel klein beetje sambal op een wattenstaafje.

25 Proef de sambal en schrijf hieronder op hoe je het vind smaken. Welke dag Hoe pittig vond je de sambal? is het vandaag? Geef een cijfer tussen de 1 en de 10 Is er een verschil tussen de eerste keer dat je de sambal proefde en de laatste keer? Leg uit wat voor verschil je proefde. Wat kun je doen als je mond in brand staat omdat je iets scherps hebt gegeten? (Water werkt niet!) Welke soorten sambal zijn er? _ Dits en Dats Het is niet moeilijk om zelf sambal te maken. Hak 20 rode pepers en 2 theelepels zout samen tot een moes, bijvoorbeeld in een foodprocessor. Je kunt het ook in vijzel fijnwrijven. Let op! Als je Spaanse pepers in stukjes snijdt, komen de scherpe stoffen ook op je handen terecht. Vooral de zaadjes zijn scherp! Wrijf dus niet in je ogen! Was na het snijden eerst je handen goed met warm water en zeep voordat je iets anders gaat doen.

26 Je smaak kan zich ontwikkelen! Probeer antwoord te geven op de volgende vragen. Weet je het niet, vraag het aan je ouders! Wat lustte ik als baby graag? Was dat zoet, zout, zuur of bitter? Wat vond ik toen nog niet lekker? Wat at ik graag als kleuter?

27 Vind ik dat nu nog lekker? Wat vond ik als kleuter helemaal niet lekker? Vind ik dat nu nog steeds niet lekker? Waarom? Houd je van bittere dingen? Kan je een voorbeeld noemen? En van pittige dingen? Kan je hier een voorbeeld van noemen? Is er iets dat waarvan je weet dat je het vroeger niet lekker vond maar nu wel? Hoe komt dat? Dits en Dats Je smaak verandert als je ouder wordt. Een baby houdt alleen van zoet. Als hij ouder wordt komt daar zout bij. Daarna zuur. En als laatste pas bitter. Je went dus langzaam aan nieuwe smaken. Als je producten die je vies vind blijft proberen, ga je er na keer aan wennen. Dus.ook al denk je dat je iets niet lekker vindt, altijd eerst proeven en dan pas je mening geven! Misschien vind je het deze keer wel lekker!

28 Vroeger bewerkten mensen hun voedsel anders dan nu. Om producten in de winkel te krijgen of langer te kunnen bewaren moesten er een aantal stappen worden genomen. Probeer van de producten die hiernaast staan op te schrij ven welke stappen er nodig zijn voordat ze naar de winkel kunnen of kunnen worden opgegeten. Vraag je ouders of je opa of oma als je iets niet weet.

29 Voorbeeld: graan > akker > tarwe oogsten > sorteren > molen > bakker > cake En ook: koeien > slager > vlees > verkopen melk > kaas paling > gerookte paling haring > zure haring meel > brood varken > worst koe > biefstuk groente > weckpot kersen > jam witte kool > zuurkool Wat gebeurt er met groente voordat de groenteman het kan verkopen? Hoe wordt voedsel nu langer houdbaar gemaakt in de fabriek? Kopen jullie thuis wel eens eten in blik, pot of diepvries? Wat kopen jullie dan? Wat is er allemaal mee gebeurd? Hoe lang kun je dat bewaren?

30 Lekker veel kaneel! Kruiden en specerijen geven eten meer smaak. Je ouders gebruiken het daarom vast als zij eten koken! Speur in de keukenkastjes thuis welke kruiden en specerijen jullie gebruiken. Vul het schema hieronder in. Je mag je ouders om hulp vragen! Naam van kruid of specerij Hoe ziet het eruit?

31 Dits en Dats Kruiden zijn eetbare delen van bepaalde planten. Meestal zijn het de blaadjes en stengels. Specerijen zijn de gedroogde en (vaak gemalen) wortels, zaden of noten van bepaalde planten met een uitgesproken smaak. Dits en Dats Vroeger was het moeilijk om aan peper te komen. Het moest uit het verre land Indië komen en was daarom erg duur. Je kon peper alleen betalen als je heel rijk was. Hier komt de uitdrukking peperduur dus vandaan! Dits en Dats Als je een bieslookplantje hebt gekocht en je het bijna hebt opgebruikt kan je het deel met de worteltjes uit het potje halen en in een grote bloempot of in de tuin planten. De bieslook zal gewoon weer aangroeien! Hoe ruikt het? In welk gerecht doen je ouders dat?

32 Wat smaakt dat lekker! Zoek in de keuken of thuis naar etenswaren die er volgens jou lekker uitzien. Schrijf hieronder op waarom je vindt dat het er lekker uitziet. Tip: Je kunt kijken naar hoe het product er zelf uitziet en je kunt kijken naar de verpakking. Eten dat er lekker uitziet Waarom ziet het er lekker uit?

33 Schrijf hier je lievelingsrecept. Vraag je ouders je te helpen als dat nodig is. Wat smaakt dat lekker! Je hebt nodig: Je zet klaar: Je doet:

34 We zijn klaar met de Smaaklessen! Laten we eens kijken of je een echte SmaakSter bent geworden! Wat vond je het leukste van de lessen? Is er iets dat je niet zo leuk vond? Wat is het interessantste dat je hebt geleerd?

35 Wat is het gekste dat je hebt ontdekt? Wat zou je nog eens willen doen? Waar zou je meer over willen weten? Wat vond je van het samen overblijven en eten? Kleur de ster als je de opdracht hebt gedaan. Ik heb 5 smaaksterren verzameld!: Ja, ik heb 5 nieuwe producten geproefd Ja, ik heb 5 nieuwe smaken en geuren ontdekt en ervaren. Ja, ik heb 5 nieuwe recepten bekeken en uitgeprobeerd. Ja, ik heb 5 nieuwe Dits en Dats ontdekt over eten. Ja, ik heb Schijf van Vijf proefjes gedaan. Datum Naam Handtekening

36 Inhoudelijk en didactisch concept Voedingscentrum & Wageningen Universiteit en Researchcentrum Jeltje Snel, Hante Meester Eindredactie: Programmateam Smaaklessen Auteur: Celeste Snoek Vormgeving: Vuurrood.nl Rotterdam Illustraties: Cosh Website: Gehost bij Stichting Kennisnet Redactie en vormgeving: zie website Smaaklessen is een programma van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Contactgegevens programma Smaaklessen Telefoon: Website: Smaaklessen is gebaseerd op een idee van Pierre Wind. Het programma wordt uitgevoerd door: Deze uitgave kwam mede tot stand door ideeën en advisering van: SLO, APS, Fontys Pabo s Hertogenbosch / SOM onderwijs-adviseurs, bureau SARV International, NIGZ, CED-groep, Stichting SAPERE (Brussel), verschillende productvoorlichtingsbureaus en verschillende leerkrachten en kinderen.