VOORTOETS NATUURBESCHERMINGSWET KV LEIDING HARINGVLIET

Transcriptie

1 VOORTOETS NATUURBESCHERMINGSWET KV LEIDING HARINGVLIET JOULZ 15 april :D - Definitief B

2

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Doel en status Leeswijzer Voorgenomen ingreep Tracé Uitvoeringswijze Natura 2000-gebied Haringvliet Algemene beschrijving Instandhoudingsdoelstellingen Afbakening Instandhoudingsdoelstellingen Toetsing Nb-wet Tijdelijke ruimtebeslag Effectbeschrijving Effectbeoordeling Verstoring (geluid, beweging) Effectbeschrijving Effectbeoordeling Verstoring (Licht) Effectbeschrijving Effectbeoordeling Onderwatergeluid Effectbeschrijving Effectbeoordeling Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Bijlage 1 Bronnen Bijlage 2 Memo geluid Colofon :D - Definitief ARCADIS 1

4

5 1 Inleiding 1.1 AANLEIDING De geplande 150 kv leiding van Stedin, op het tracé van Geervliet naar Middelharnis, kruist het Natura 2000-gebied Haringvliet. Dit gebied is beschermd onder de Natuurbeschermingswet De natuurdoelen (instandhoudingsdoelen) van het Natura 2000-gebied Haringvliet bestaan uit habitattypen, habitatsoorten en vogelsoorten. Als gevolg van de aanleg van de leiding kunnen mogelijk negatieve effecten op deze instandhoudingsdoelen niet op voorhand worden uitgesloten. In deze voortoets worden dan ook de effecten van het ontwerp op het Natura 2000-gebied Haringvliet in beeld gebracht. 1.2 DOEL EN STATUS Het doel van deze voortoets is om de effecten van de 150 kv leiding op het tracé Geervliet-Middelharnis in beeld te brengen. Hierbij is de vraag van belang of het risico op significant negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied Haringvliet al dan niet kan worden uitgesloten. Op basis van dit onderzoek worden aanbevelingen gedaan over het vervolgtraject, bijvoorbeeld of er een noodzaak is voor het opstellen van een vergunningaanvraag op basis van een passende beoordeling. 1.3 LEESWIJZER In hoofdstuk 2 worden de ligging van het tracé en de uitvoeringswijze beschreven. In hoofdstuk 3 worden de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied Haringvliet beschreven. In hoofdstuk 4 worden effecten die optreden door de aanleg en het gebruik van de 150 kv leiding beschreven en getoetst aan de Natuurbeschermingswet In hoofdstuk 5 worden de conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan voor het vervolgtraject :D - Definitief ARCADIS 3

6 2 Voorgenomen ingreep 2.1 TRACÉ Het tracé van de 150 kv leiding loopt van Geervliet (Voorne-Putten) naar Middelharnis (Goeree- Overflakkee). Hierbij wordt buitendijks het Natura 2000-gebied Haringvliet, waaronder het open water en de Beninger slikken, doorkruist. In het Haringvliet wordt voor de aanleg een tijdelijk werkeiland aangelegd. Binnendijks volgt het tracé waar mogelijk bestaande wegen. In figuur 1 is het voorgenomen tracé en de globale ligging van het tijdelijke werkeiland in het Haringvliet weergegeven. Figuur 1 het tracé van de 150 kv leiding Geervliet-Middelharnis. De locatie van het tijdelijk werkeiland (groene ster) en de boorlocaties op het vaste land (rode sterren) zijn globaal weergegeven. 4 ARCADIS :D - Definitief

7 2.2 UITVOERINGSWIJZE De aanleg van de leiding vindt op verschillende manieren plaats. Op het land in binnendijkse gebieden wordt de leiding grotendeels aangelegd door middel van een open ontgraving. Daar waar het tracé objecten zoals wegen, watergangen en dijken kruist, wordt de leiding met behulp van een gestuurde boring aangelegd (zie Figuur 1). Het open water van het Haringvliet, de dijken en de Beninger Slikken worden eveneens met een gestuurde boring gekruist. Hierbij wordt vanuit drie locaties geboord, namelijk twee net binnendijks op respectievelijk Voorne-Putten en Goeree Overflakkee en één vanaf een werkeiland in het midden van het Haringvliet (zie ook Figuur 1). Uitvoeringswijze: Open ontgraving op het land in binnendijkse gebieden. Gestuurde boring binnendijks waar het tracé objecten (wegen, watergangen etc.) kruist, bij dijken en buitendijks onder de Beninger slikken en het open water van het Haringvliet. Open ontgraving De kabel wordt in het binnendijkse gebied grotendeels via een open ontgraving aangelegd. Bij de open ontgraving vinden geen activiteiten plaats die leiden tot veel geluidsverstoring, zoals heien. Op het land vindt het graven van de sleuf, het leggen van de leiding en het dichten van de sleuf plaats in een continuproces, waarbij het tracé gaandeweg wordt gerealiseerd. De uitvoering van de open ontgraving vindt plaats vanaf augustus Gestuurde boring Het kruisen van de binnendijkse objecten, de Zeedijk (noordelijke dijk van het Haringvliet), de aanliggende buitendijkse Beninger Slikken, de Buitendijk (zuidelijk dijk van het Haringvliet) en het open water van het Haringvliet vindt plaats door middel van een gestuurde boring. Hierbij wordt in het Haringvliet gebruik gemaakt van een tijdelijk werkeiland (damwandkuip) in het midden van het open water (zie Figuur 1). Vanuit dit werkeiland worden twee boringen uitgevoerd, namelijk richting het noorden (onder het Haringvliet, de Beninger slikken en de Zeedijk) en richting het zuiden (onder het Haringvliet en de Buitendijk). Aanvullend wordt ook vanaf het vaste land richting het werkeiland geboord (zie Figuur 1). Het werkeiland heeft een oppervlak van 3900 m² (130 x 30 meter), waarbij de buitenkant uit stalen damwanden bestaat. Het werkeiland komt ongeveer in het midden van het Haringvliet te liggen. Om de lengte van het werkeiland te beperken worden aan beide kopse kanten gebruik gemaakt van werkplatforms, die worden verankerd aan palen. De realisatie van de damwanden vindt plaats middels geluidsarme techniek (trillen) om onderwater geluid (vissen) en geluid boven water (vogels) zo beperkt mogelijk te houden. Het heien van damwanden is niet aan de orde. De benodigde tijd voor het plaatsen van de damwanden wordt geschat op 10 dagen. Tijdens het afbreken van het werkeiland wordt voor het trekken van de planken hetzelfde materieel gebruikt als hierboven vermeld. Er hoeft hiervoor niet geheid te worden. De benodigde tijd voor demontage wordt geschat op 10 werkdagen :D - Definitief ARCADIS 5

8 Om doden en verwonden van vissen te voorkomen wordt bij het trillen van de damwanden gewerkt met een zogenaamde slow start. Hierbij wordt de intensiteit van het trillen, en daarmee de optredende geluidniveaus, langzaam opgevoerd. Aanwezige vissen kunnen het gebied met hoge geluidsniveaus hierdoor tijdig verlaten. De uitvoeringsperiode van het werkeiland en de boringen is van april t/m oktober, waarbij de voorbereidingen plaatsvinden in de periode april t/m juni en de daadwerkelijk aanleg van de leiding in de periode juli t/m oktober. De uitvoeringstijd voor de totale damwandkuip bedraagt hierbij ca. 14 dagen. Het werkeiland is ongeveer 4 tot 5 maanden aanwezig (inclusief bouw en afbraak). Om de kabels op een diepte van minimaal 4 meter in de vaste bodem aan te kunnen brengen, wordt in het werkeiland ontgraven tot op een diepte van circa 4 meter. Het te verwijderen zand c.q. klei zal tijdelijk in een schip worden opgeslagen en later worden teruggeplaatst. Tijdens het boren wordt verlichting toegepast op het werkeiland, omdat in die fase dag en nacht gewerkt gaat worden. De verlichting wordt vooral toegepast in de bouwkuip zelf (tussen de damwanden) met afschermende armaturen, waardoor uitstraling naar de omgeving nagenoeg niet plaatsvindt. Verlichting buiten de bouwkuip wordt alleen toegepast waar en wanneer dat vanuit het oogpunt van veiligheid noodzakelijk is. Hierbij wordt zo min mogelijk licht toegepast en met afschermende armaturen gewerkt, zodat uitstraling naar de omgeving wordt geminimaliseerd. Voor alle verlichting geldt dat deze wordt uitgeschakeld op de momenten dat er geen werkzaamheden plaatsvinden. 6 ARCADIS :D - Definitief

9 3 Natura 2000-gebied Haringvliet 3.1 ALGEMENE BESCHRIJVING Het Haringvliet is een afgesloten zeearm die via een open verbinding met het Hollands Diep deel uitmaakt van de delta van Rijn en Maas. Na de voltooiing van de Haringvlietsluizen in 1970 viel het getij in het voormalige brakke getijdengebied grotendeels weg. Het water werd zoet tot aan de sluizen en het getij werd beperkt. Het Haringvliet vormt nu een groot zoetwaterbekken, dat alleen via Spui, Oude Maas en Nieuwe Waterweg nog in verbinding staat met de Noordzee. Het peil wordt beïnvloed door de Haringvlietsluizen en de bovenstroomse stuwen. Aan de oevers van Voorne-Putten, de Hoeksche Waard en Goeree-Overflakkee bestaat het landschap uit grasgorzen, riet- en biezenvelden, begroeide en onbegroeide zand- en slikplaten grenzend aan het open water. Een aantal voormalige platen zijn door vooroeververdediging en aanvulling met grond uitgegroeid tot uitgestrekte gebieden (Ventjagersplaten en Slijkplaat). In het Haringvliet ligt het eiland Tiengemeten. Een deel van de rietlanden en zilte gorzen is door begrazing omgevormd in grasland van brakke bodem (zilverschoonverbond), terwijl onbegraasde delen zich ontwikkeld hebben tot riet, brakke ruigte en struweel. 3.2 INSTANDHOUDINGSDOELSTELLINGEN De instandhoudingsdoelstellingen (ISHD) van het Natura 2000-gebied Haringvliet staan in onderstaande tabel :D - Definitief ARCADIS 7

10 Tabel 1 De instandhoudingsdoelstellingen van het Natura 2000-gebied Haringvliet Habitattypen H1330A Schorren en zilte graslanden (buitendijks) SVI Landelijk Doelst. Opp.vl. - = = H3270 Slikkige rivieroevers - > = H6430B H91E0A H91E0B Habitatsoorten Ruigten en zomen (harig wilgenroosje) *Vochtige alluviale bossen (zachthoutooibossen) *Vochtige alluviale bossen (esseniepenbossen) - > > - > > -- > > Doelst. Kwal. H1095 Zeeprik - = > > H1099 Rivierprik - = > > H1102 Elft -- = > > H1103 Fint -- = > > H1106 Zalm -- = > > H1134 Bittervoorn - = = = H1163 Rivierdonderpad - = = = H1340 *Noordse woelmuis -- = = = Broedvogels Doelst. Pop. Draagkracht aantal vogels A081 Bruine Kiekendief + = = 20 A132 Kluut - = = 2000* A137 Bontbekplevier - = = 100* A138 Strandplevier -- = = 220* A176 Zwartkopmeeuw + = = 400* A191 Grote stern -- = = 4000* A193 Visdief - = = 6500* A195 Dwergstern -- = = 300* A272 Blauwborst + = = 300* A295 Rietzanger - = = 420 Niet-broedvogels A005 Fuut - = = 160 A017 Aalscholver + = = 240 A034 Lepelaar + = = 160 A037 Kleine Zwaan - = = behoud A041 Kolgans + = = 400 A042 Dwerggans -- = = 20 A043 Grauwe Gans + = = 6600 A045 Brandgans + = = A048 Bergeend + = = 820 A050 Smient + = = 8900 A051 Krakeend + = = 860 Draagkracht aantal paren 8 ARCADIS :D - Definitief

11 SVI Landelijk Doelst. Opp.vl. Doelst. Kwal. Doelst. Pop. A052 Wintertaling - = = 770 A053 Wilde eend + = = 6100 A054 Pijlstaart - = = 30 A056 Slobeend + = = 90 A061 Kuifeend - = = 3600 A062 Toppereend -- = = 120 A094 Visarend + = = 3 A103 Slechtvalk + = = 8 A125 Meerkoet - = = 2300 A132 Kluut - = = 160 A138 Strandplevier A140 Goudplevier -- = = 1600 A142 Kievit - = = 3700 A156 Grutto -- = = 290 A160 Wulp + = = 210 Legenda: Draagkracht aantal vogels SVI landelijk = Landelijke Staat van Instandhouding (-- zeer ongunstig; - matig ongunstig, + gunstig) = Behoudsdoelstelling > Verbeter- of uitbreidingsdoelstelling =(<) Ontwerp-aanwijzingsbesluit heeft 'ten gunste van' formulering Draagkracht aantal paren * voor een naam betekent het prioritaire soort of habitattype; achter een getal in de kolom omvang populatie duidt het op een regionaal doel 3.3 AFBAKENING INSTANDHOUDINGSDOELSTELLINGEN Het tracé van de leiding doorkruist in het Natura 2000-gebied Haringvliet drie typen gebieden: 1. De Beninger slikken ten zuidwesten van Geervliet. 2. Het open water van het Haringvliet, tussen de oeverlijn van de Beninger slikken en de oever van Middelharnis. 3. De oeverzone ten oosten van Middelharnis. Op grond van de verspreidingskaarten van de ISHD van het Haringvliet (afkomstig van RWS als onderlegger voor het Natura 2000-beheerplan) en een veldbezoek door een veldecoloog van ARCADIS (veldbezoek 12 maart 2012) is in onderstaande tabel weergegeven welke typen ISHD voor welke gebiedsdelen van belang zijn. Tabel 2 Afbakening van de instandhoudingsdoelstellingen in de verschillende deelgebieden Deelgebied Broedvogels Niet-broedvogels Habitattypen Habitatsoorten Beninger Slikken Ja Ja Ja Ja Open water Haringvliet Nee Ja Nee Ja Oeverzone Middelharnis Nee Ja Nee Ja :D - Definitief ARCADIS 9

12 4 Toetsing Nb-wet In dit hoofdstuk worden de effecten die optreden als gevolg van de aanleg van de 150 kv leiding beschreven en getoetst aan de Natuurbeschermingswet Als gevolg van de aanleg treden een aantal mogelijke effecten op. Het gaat hierbij om ruimtebeslag en verstoring door (onderwater)geluid, trillingen, bewegingen en licht. In onderstaande tabel is per type ISHD weergegeven voor welke mogelijke effecten als gevolg van de realisatie van de 150 kv leiding zij gevoelig zijn. Deze beoordeling is gemaakt op basis van de effectenindicator van het ministerie van EZ en expert judgement. Mogelijk effect Broedvogels Niet-broedvogels Habitattypen Habitatsoorten Tijdelijk ruimtebeslag X X X X Verstoring door geluid / beweging/licht X X Verstoring door trilling / onderwatergeluid X 4.1 TIJDELIJKE RUIMTEBESLAG EFFECTBESCHRIJVING Ruimtebeslag als gevolg van de aanleg van de 150 kv leiding treedt alleen tijdelijk op (orde grootte enkele maanden). Tijdens de gebruiksfase ligt de leiding onder de grond en vindt dan ook geen ruimtebeslag plaats. Tijdelijk ruimtebeslag vindt plaats op de volgende locaties: Tijdelijk ruimtebeslag bij de open ontgravingen binnendijks. Deze vinden plaats buiten de begrenzing van beschermde natuurgebieden. Tijdelijk ruimtebeslag op het open water en de onderwaterbodem van het Haringvliet bij het werkeiland. Dit gaat in totaal om circa 0,4 ha. Dit vindt plaats in het Natura 2000-gebied Haringvliet EFFECTBEOORDELING Het tijdelijke ruimtebeslag dat optreedt in de binnendijkse gebieden heeft geen overlap met het Natura 2000-gebied Haringvliet, of een ander onder de Natuurbeschermingswet beschermd gebied. Mogelijk maken de binnendijkse gebieden wel onderdeel uit van het foerageergebied van herbivore watervogels (niet-broedvogels) die rusten in het Haringvliet. Hierdoor is tijdelijk gedurende één seizoen minder foerageergebied beschikbaar voor deze soorten. Omdat het tracé echter grotendeels bestaande wegen volgt en herbivore watervogels vanwege verstoring niet in de directe nabijheid van wegen foerageren zal dit effect zeer beperkt zijn. Dit verlies van leefgebied is dan ook verwaarloosbaar ten opzichte van de oppervlakte van de omringende graslanden. Het risico op het optreden van significant negatieve effecten wordt uitgesloten. 10 ARCADIS :D - Definitief

13 Het open water van het Haringvliet maakt onderdeel uit van de rust- en foerageergebieden van nietbroedvogels en broedvogels, met name foerageergebied van visetende watervogels. Het tijdelijke verlies van leefgebied door het werkeiland op het wateroppervlak kan worden gekarakteriseerd als zeer kleinschalig in vergelijking met de totale grootte van het open water op het Haringvliet (maximaal 0,4 ha ten opzichte van ha = 0,003%). Dit leidt niet tot een substantieel verlies van leefgebied. Het risico op het optreden van significant negatieve effecten wordt uitgesloten. De onderwaterbodem van het Haringvliet vormt leefgebied van vissen (rivierdonderpad, bittervoorn, fint [mogelijk opgroeigebied]). Het tijdelijke verlies door de aanleg van het werkeiland is verwaarloosbaar ten opzichte van het totale leefgebied van de soorten in het Haringvliet (zie hiervoor). Dit leidt niet tot een substantieel verlies van leefgebied. Na afronding van de werkzaamheden zal de onderwaterbodem weer herstellen. Het risico op het optreden van significant negatieve effecten wordt uitgesloten. Er treedt geen ruimtebeslag op in de Beninger slikken omdat het tracé hier door een gestuurde boring wordt aangelegd. Tijdelijk ruimtebeslag op de pleisterplaatsen van de daar voorkomende nietbroedvogels, nestplaatsen van broedvogels, leefgebied van grondgebonden habitatsoorten en habitattypen treedt dan ook niet op. Het risico op het optreden van significant negatieve effecten wordt uitgesloten. 4.2 VERSTORING (GELUID, BEWEGING) EFFECTBESCHRIJVING Geluid en beweging treden alleen op tijdens de aanleg van de 150 kv leiding. Verstoring kan in beginsel optreden op als gevolg van de volgende activiteiten: Bij de aanleg van de leiding binnendijks treedt verstoring op door de aanwezigheid van mensen en machines. Bij de bouw van het werkeiland in het Haringvliet treedt geluidsverstoring op door het trillen van de damwanden en optische verstoring door de aanwezigheid van schepen. Als gevolg van de aanleg van de 150 kv leiding is er met name sprake van verstoring door geluid. Optische verstoring zal hoofdzakelijk optreden door scheepvaartbewegingen van en naar het tijdelijk werkeiland. Deze scheepvaartbewegingen zijn echter verwaarloosbaar ten opzichte van de totale hoeveelheid vaarbewegingen in het Haringvliet, en daarnaast tijdelijk van aard. Overige werkzaamheden zijn beperkt tot het werkeiland en daarmee tot een zeer klein deel van het Haringvliet en op ruime afstand van gebieden met grote vogelconcentraties. De effecten van geluidsverstoring reiken aanzienlijk verder, waardoor deze effecten leidend zijn. Hierna wordt dan ook alleen ingegaan op verstoring door geluid, optische verstoring wordt niet verder beschouwd EFFECTBEOORDELING De verstoring door de open ontgraving in de binnendijkse gebieden heeft geen overlap met het Natura 2000-gebied Haringvliet, of een ander onder de Natuurbeschermingswet beschermd gebied. Mogelijk maken de binnendijkse gebieden wel onderdeel uit van het foerageergebied van herbivore watervogels (niet-broedvogels) die rusten in het Haringvliet. In de binnendijkse gebieden vindt in de huidige situatie al veel verstoring plaats door agrarisch gebruik en verkeer. Omdat het tracé grotendeels bestaande wegen volgt en herbivore watervogels vanwege verstoring niet in de directe nabijheid van wegen foerageren kan het optreden van verstoring worden uitgesloten. Bovendien zal gedurende het jaar niet constant overal :D - Definitief ARCADIS 11

14 wordt gewerkt. Dit verlies van leefgebied is dan ook verwaarloosbaar ten opzichte van de oppervlakte van de omringende graslanden. Het risico op het optreden van significant negatieve effecten kan worden uitgesloten. Als gevolg van de werkzaamheden kan geluidsverstoring optreden in het Natura 200-gebied Haringvliet. Om de effecten van het geluid te kwantificeren, zijn twee drempelwaardes van belang: 47 db(a) voor broedvogels en 51 db(a) voor niet-broedvogels (voor een toelichting, zie tekstkader hieronder). De drempelwaardes betreffen de gemiddelde geluidscontour voor de dag periode (Ldag). Geluidsverstoring van vogels Bij geluidsverstoring van vogels kan onderscheid worden gemaakt tussen effecten op broedvogels en pleisterende vogels (niet-broedvogels). Het uitgangspunt voor het optreden van effecten op niet-broedvogels (pleisteraars) is de 51 db(a) geluidscontour als gevolg van de voorgenomen werkzaamheden. Voor de geluidseffecten op niet-broedvogels is geen empirisch onderzoek gedaan. Bij het vaststellen van de dosis-effectrelaties is uitgegaan van het voorzorgsprincipe; de drempelwaarde van 51 db(a) ligt onder de waarde die door experts als mogelijke effectdrempel gezien wordt (Heinis, 2007). Voor broedvogels worden andere geluidscontouren gehanteerd. Voor broedvogels van open terrein is in de studie van Reijnen et al. (1992) een dosis-effect relatie opgesteld voor bepaling van effecten van geluid van autoverkeer op broedvogels van open terreinen. Uit deze dosis-effectrelatie blijkt dat bij geluidsniveaus boven de db(a) een afname van de broedvogelstand kan worden verwacht. In dit onderzoek wordt de 47 db(a) aangehouden als drempelwaarde. De boringen die net binnendijks bij het Haringvliet plaatsvinden op zowel Voorne-Putten als Goeree Overflakkee leiden tot geluidsproductie. Beide locaties liggen in de buurt van het Natura 2000-gebied Haringvliet, waardoor de geluidsverstoring als gevolg van deze werkzaamheden mogelijk overlapt met het Natura 2000-gebied. Uit de geluidsberekening (zie bijlage 2) blijkt dat de 47 db(a) Ldag contour op 130 meter afstand van de werkzaamheden ligt. Beide boorlocaties bevinden zich op ruim meer dan 130 meter afstand van het Natura 2000-gebied Haringvliet. Negatieve effecten als gevolg van geluidsverstoring van deze boorlocaties kan dan ook worden uitgesloten. Rondom het tijdelijk werkeiland is wel sprake van een toename van geluid in het Natura 2000-gebied. De maatgevende situatie voor geluid treedt hier op tijdens trillen van damwanden. In Figuur 2 is de verwachte gemiddelde geluidbelasting tijdens de daglichtperiode (Ldag) op 0,2 meter hoogte weergegeven tijdens de aanleg van het werkeiland, voor het trillen van de damwanden. In Figuur 3 is de Ldag op 0,2 meter hoogte weergegeven voor de overige werkzaamheden tijdens de ingebruikname van het werkeiland. In bijlage 2 zijn de uitgangspunten van de geluidsberekeningen opgenomen. Uit Figuur 2 en Figuur 3 blijkt dat op geen enkel moment tijdens de uitvoering sprake is van een overlap van de 47 of 51 db(a) Ldag contour met het vasteland. Verstoring van broedvogels op bijvoorbeeld de Beninger Slikken of de Slijkplaat kan dan ook worden uitgesloten. De 51 db(a) Ldag contour overlapt in beide gevallen alleen met het open water van het Haringvliet, waardoor daar mogelijk tijdelijk sprake is van het verstoren van foeragerende vogels. Deze verstoring is het grootst op het moment van het plaatsen van de damwand, namelijk tot op circa 800 meter afstand van de werkzaamheden. Tijdens het boren ligt deze verstoringscontour op ongeveer 150 meter afstand van de werkzaamheden (zie Figuur 3). Verstoring van belangrijke foerageergebieden op het vasteland, zoals de Beninger en Korendijkse slikken, kan worden uitgesloten. De dichtstbijzijnde broedkolonies van op vis jagende broedvogels (zwartkopmeeuw, grote stern, visdief, dwergstern) bevinden zich op ruim 3 km afstand op de Slijkplaat (RWS, 2009). De zwartkopmeeuw, de 12 ARCADIS :D - Definitief

15 grote stern en visdief jagen tot op grote afstand van de kolonie, respectievelijk tot 40 en 15 en 10 kilometer (profielendocumenten, ministerie EL&I). Dit betekent dat ze het hele Haringvliet als foerageergebied hebben. Dit geldt ook voor de fuut en de aalscholver (RWS, 2009). Deze soorten zijn namelijk niet gebonden aan één plaats, zoals een broedkolonie, omdat ze er vooral buiten de broedtijd voorkomen. Het oppervlak aan (potentieel) geschikte foerageergebied van deze soorten dat tijdelijk verstoord wordt als gevolg van de werkzaamheden, is daardoor te verwaarlozen (het totale oppervlak van het Haringvliet bedraagt hectare). Effecten zijn dan ook uitgesloten. Voor de dwergstern geldt dat ze vooral binnen 3 km van de kolonie jagen. De 51 db(a) Ldag contour van de werkzaamheden overlapt gedeeltelijk met dit foerageergebied. Deze overlap is vooral aanwezig tijdens het trillen van de damwanden. In de huidige situatie treed reeds verstoring op in het foerageergebied van de dwergsterns door scheepvaart en recreatie. Desondanks komt de dwergstern tot broeden op de Slijkplaat. Het oppervlak waar sprake is van een toename van geluid is relatief beperkt en de grootste verstoring is ook nog eens zeer tijdelijk, namelijk 10 dagen tijdens het plaatsen van de damwanden en 10 dagen tijdens het weghalen van de damwanden. Tijdens de ingebruikname van het eiland (het boren van de 150 kv leiding) treedt slechts weinig geluidsverstoring op. Daarnaast gaat de dichtheid aan foeragerende dwergsterns boven de drempelwaarde van 51 db(a) in dit gebied niet gelijk naar nul. De kwaliteit van het foerageergebied zal slechts tijdelijk en ten dele afnemen, daarnaast blijft er voldoende geschikt foerageergebied voorhanden. De dwergstern is daarnaast matig gevoelig voor geluidsverstoring in het foerageergebied (Krijgsveld et al., 2008). Eventuele effecten door geluidsverstoring zijn daardoor naar verwachting beperkt en niet van invloed op het broedsucces van aanwezige individuen :D - Definitief ARCADIS 13

16 Figuur 2 Gemiddelde geluidbelasting (in db Ldag) tijdens het trillen van de damwanden van het werkeiland. 14 ARCADIS :D - Definitief

17 Figuur 3 Gemiddelde geluidbelasting (in db Ldag) tijdens de ingebruikname van het werkeiland (tijdens het boren) :D - Definitief ARCADIS 15

18 4.3 VERSTORING (LICHT) EFFECTBESCHRIJVING Het werkeiland wordt s nachts verlicht. In de huidige situatie is geen sprake van verlichting. Als gevolg hiervan kan verstoring optreden. Lichtverstoring betreft verstoring van diersoorten door kunstmatige lichtbronnen. Kunstmatige verlichting van de nachtelijke omgeving kan tot verstoring van het normale gedrag leiden. Vooral schemer- en nachtactieve dieren kunnen hinder ondervinden van verstoring door licht, doordat zij juist aangetrokken of verdreven worden door de lichtbron. Hierdoor raakt bijvoorbeeld hun ritme ontregeld of verlichte delen van het leefgebied worden vermeden (bron: effectenindicator van het ministerie van EZ en Broekmeyer et al., 2005). De verlichting wordt zodanig toegepast dat uitstraling naar de omgeving wordt geminimaliseerd. Beperkte uitstraling naar de omgeving is echter niet te voorkomen. In de zone direct om het werkeiland (tientallen tot honderden meters) zal gedurende de nacht een kleine toename van licht plaatsvinden EFFECTBEOORDELING Uitgesloten kan worden dat de lichtverstoring reikt tot in de oeverzone van het Haringvliet en de Beninger Slikken, zodat effecten op broedvogels en in de oeverzone rustende watervogels kan worden uitgesloten. Er zijn alleen effecten mogelijk op vogels die s nachts op open water foerageren. Grotendeels foerageren de vogels van het Haringvliet overdag, omdat het zichtjagers zijn. s Nachts brengen ze rustend op de slikken en/of in de oeverzone door. Omdat bovendien slechts een klein oppervlak open water direct om het werkeiland tijdelijk verstoord wordt door licht, kunnen negatieve effecten worden uitgesloten. 4.4 ONDERWATERGELUID EFFECTBESCHRIJVING Onderwatergeluid als gevolg van de aanleg van de 150 kv leiding treedt alleen tijdelijk op tijdens de uitvoering. Bij de volgende activiteiten wordt onderwatergeluid geproduceerd: Bij de bouw van het werkeiland in het Haringvliet vindt productie van onderwatergeluid plaats door schepen en het trillen van de damwanden. Het onderwatergeluid dat optreedt als gevolg van scheepvaartbewegingen is vergelijkbaar met de nu al dagelijks in het gebied optredende geluidsemissies. Het Haringvliet wordt immers druk bevaren. Gelet op het incidentele karakter en de beperkte omvang van de inzet van schepen, in vergelijking met de vele andere schepen die zich hier reeds bevinden, zijn eventuele (extra) effecten van het onderwatergeluid als gevolg van de aanwezigheid van werkschepen op vissen dan ook verwaarloosbaar. Hierna wordt dan ook alleen nog ingegaan op mogelijke effecten als gevolg van een toename van onderwatergeluid door het plaatsen van de damwanden EFFECTBEOORDELING Voor de beoordeling van de effecten van verstoring door onderwatergeluid is het allereerst van belang om te definiëren wanneer sprake is van verstoring. Gezien de activiteiten die op dit moment al dagelijks 16 ARCADIS :D - Definitief

19 plaatsvinden in het Haringvliet, zoals scheepvaart en de daarbij behorende geluidsemissies, zijn met name geluidsniveaus die leiden tot tijdelijke gehoorschade van belang (Temporary Threshold Shift = TTS). Met betrekking tot de bouw van het werkeiland is bewust gekozen voor een geluidsarme techniek voor het aanbrengen van damwanden om het verstoren van dieren te voorkomen. Van heien in open water is bekend dat dit tot op 1,5 km afstand tot tijdelijk gehoorschade (TTS) bij vissen kan leiden (Heinis, 2009). Bij heien treden hoge piekbelastingen op, terwijl trillen een gelijkmatiger geluidspatroon heeft. Het maximale geluidsniveau bij trillen ligt ook lager dan bij heien. Bij trillen zal dan ook naar verwachting de zone van tijdelijke gehoorschade op aanzienlijk kortere afstand dan 1,5 kilometer van het werkeiland liggen. In deze toetsing gaan wij uit van een effectzone van enkele honderden meters. Het Haringvliet heeft een ISHD voor de rivierdonderpad, bittervoorn, zeeprik, rivierprik, zalm, fint en elft. De rivierdonderpad en bittervoorn zijn algemeen voorkomend in het Haringvliet, hoofdzakelijk in de oeverzones waar geschikt biotoop aanwezig is. De overige soorten zijn trekvissen, die het Haringvliet vooral (kunnen) gebruiken als (potentiële) migratieroute tussen de Noordzee en het Rijn- Maasstroomgebied. In de huidige situatie zijn dit met name de zeeprik en rivierprik, de overige soorten worden niet of nauwelijks waargenomen in het Haringvliet. Voor de fint vormt het Haringvliet voorheen ook een belangrijk opgroeigebied. Hiervan is in het huidige situatie nauwelijks sprake, op korte termijn zal dit echter kunnen verbeteren wanneer het Kierbesluit in werking treedt. Over het algemeen zullen vissen van de geluidsbron wegzwemmen, voordat een geluidsniveau wordt bereikt waarbij TTS kan optreden. De actieradius van de bittervoorn en kleine modderkruiper, soorten waarvoor het Haringvliet een ISHD heeft, is echter beperkt. Beide soorten zullen in de praktijk dus niet tijdig kunnen wegzwemmen. De rivierdonderpad is echter weinig gevoelig voor onderwatergeluid vanwege het ontbreken van een zwemblaas (Heinis, 2009). De bittervoorn komt hoofdzakelijk voor in de oeverzones voor van het Haringvliet. Het werkeiland is in het midden van het Haringvliet gelegen op ongeveer 1,5 km afstand van de oeverzone. De hier aanwezige individuen van de bittervoorn zullen dus zeker geen tijdelijke gehoorschade oplopen. Effecten op beide soorten kunnen dus worden uitgesloten. In het geval van trillen zullen op zeer korte afstand van de werklocatie (naar schatting enkele tientallen meters) dermate hoge geluidsniveaus optreden waarbij vissen zelfs permanente gehoorschade kunnen oplopen en daardoor uiteindelijk bezwijken. Om het verwonden en doden van individuen nabij de werklocatie te voorkomen, wordt met een zogenaamde slow start gewerkt. De intensiteit van het trillen, en daarmee de optredende geluidniveaus, wordt langzaam opgevoerd. Aanwezige vissen kunnen het gebied hierdoor tijdig verlaten. Het Haringvliet is van belang voor vismigratie tussen de Noordzee en het Rijn-Maasstroomgebied. Als gevolg van een toename van onderwatergeluid zou in het Haringvliet mogelijk een barrière kunnen ontstaan voor deze trekvissen. Dit zou alleen het geval zijn indien gedurende langere periode, 24 uur per dag getrild gaat worden. Hiervan is geen sprake. Er wordt over een periode van maximaal 2 weken tijdens de daglichtperiode getrild. Er is dus geen sprake van een permanente barrière in het Haringvliet voor trekvissen. De aanleg van de 150 kv leiding leidt tot een tijdelijke toename van onderwatergeluid, met name als gevolg van de aanleg van het werkeiland en scheepvaartbewegingen. Omdat er voor het aanbrengen van de damwanden gekozen is voor een geluidsarme techniek (trillen) zijn effecten uitgesloten. Door een zogenaamde slow start kunnen effecten op vissen worden voorkomen. Er is geen sprake van een permanente barrière voor trekvissen, aangezien de trilwerkzaamheden, slecht kortstondig en gedurende een beperkt deel van de dag plaatsvinden. Significant negatieve effecten op de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied Haringvliet worden uitgesloten :D - Definitief ARCADIS 17

20 5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 CONCLUSIES Het optreden van significant negatieve effecten op de instandhoudingsdoelen van het Natura 2000-gebied Haringvliet wordt uitgesloten. Voor dit project hoeft geen passende beoordeling ex artikel 19d van de Natuurbeschermingswet 1998 te worden opgesteld. 5.2 AANBEVELINGEN Wij adviseren om deze voortoets ter controle voor te leggen aan het bevoegd gezag van de Natuurbeschermingswet 1998 (Provincie Zuid-Holland). Als het bevoegd gezag de conclusies van deze voortoets onderschrijft, kan zij een verklaring afgeven dat voor dit project geen vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet noodzakelijk is. 18 ARCADIS :D - Definitief

21 Bijlage 1 Bronnen Broekmeyer, M.E.A., E.P.A.G. Schouwenberg, M. van der Veen, A.H. Prins & C.C. Vos, Effectenindicator Natura 2000-gebieden. Achtergronden en verantwoording ecologische randvoorwaarden en storende factoren. Wageningen, Alterra. Alterra-rapport De Molenaar, J.G., D.A. Jonkers & M.E. Sanders, Wegverlichting en natuur. Lokale invloed van wegverlichting op een gruttopopulatie. Heinis, F., Vertegaal, C.T.M., Goderie, C.R.J., Van Veen, P.C., 2007, Habitattoets, Passende Beoordeling en uitwerking ADC-criteria ten behoeve van vervolgbesluiten van Maasvlakte 2. Havenbedrijf Rotterdam N.V. Projectorganisatie Maasvlakte 2 Heinis, F., Aanleg warmtetransportleiding Diemen-Almere: effecten van onderwatergeluid (Bijlage 3 van de passende beoordeling). Heinis waterbeheer en ecologie. Krijgsveld, K.L., R.R. Smits & J. van der Winden, Verstoringsgevoeligheid van vogels - Update literatuurstudie naar de reacties van vogels op recreatie rapport nr Ministerie LNV, 2007, Ontwerp aanwijzingsbesluit Natura 2000-gebied Haringvliet. Ministerie EL&I, profielendocumenten Vogelrichtlijnsoorten. Geraadpleegd in oktober 2012 via: Reijnen, M.J.S.M., Veenbaas, G., Foppen, R.P.B., 1992, Het voorspellen van het effect van snelverkeer op broedvogelpopulaties. Rijkswaterstaat Dienst Weg- en Waterbouwkunde, DLO-Instituut voor Bos- en Natuuronderzoek. Rijkswaterstaat, Verspreidingskaarten instandhoudingsdoelstellingen Natura 2000-gebied Haringvliet :D - Definitief ARCADIS 19

22 Bijlage 2 Memo geluid 20 ARCADIS :D - Definitief

23 Colofon VOORTOETS NATUURBESCHERMINGSWET KV LEIDING HARINGVLIET OPDRACHTGEVER: Joulz STATUS: Definitief AUTEUR: J.N. Ohm MSc & W. Stempher MSc GECONTROLEERD DOOR: Ing. M.J. Breedveld VRIJGEGEVEN DOOR: Drs. J.A.M. Eilering 15 april :D ARCADIS NEDERLAND BV Polarisavenue 15 Postbus AK Hoofddorp Tel Fax Handelsregister :D - Definitief ARCADIS 21