45 e Gynaecongres. Op 22 en 23 mei 2014 Stadsschouwburg De Harmonie, Leeuwarden.

Transcriptie

1 45 e Gynaecongres Op 22 en 23 mei 2014 Stadsschouwburg De Harmonie, Leeuwarden.

2 Het Gynaecongres is geaccrediteerd met 10 punten: Donderdag 22 mei 5 punten Vrijdag 23 mei 5 punten MEI

3 ORGANISATIE GYNAECONGRES 2014 Commissie Gynaecongres Guid Oei, voorzitter Ward Hofhuis, secretaris Mireille Bekker, penningmeester Elvira Davelaar Margo Graatsma Erik Knauff Marc Spaanderman René Verheijen Bureau Gynaecongres Informatie wetenschappelijk programma Stichting Gynaecongres en Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie Yvonne Broer Ank Louwes Postbus LB Utrecht Tel: / gynaecongres@nvog.nl Congres Secretariaat Informatie registratie en hotel Status Plus Conferences Daphne Kaaijk Postbus AB Wormerveer Tel: Fax: gynaecongres@statusplus.nl Lokaal Organisatiecomité Denise Perquin Taeke Spinder Jelle Stekelenburg 2 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

4 INHOUDSOPGAVE Voorwoord Stichting Gynaecongres 4 Voorwoord Maatschap Medisch Centrum Leeuwarden 5 Algemene Informatie 6 Programmaoverzicht - donderdag 22 mei Programmaoverzicht - vrijdag 23 mei Avondprogramma - donderdag 22 mei Wetenschappelijk programma - donderdag 22 mei Algemene Leden Vergadering donderdag 22 mei Wetenschappelijk programma vrijdag 23 mei Sprekers 30 Moderatoren 33 Dankwoord aan sponsors 34 Routebeschrijving MEI

5 VOORWOORD STICHTING GYNAECONGRES Welkom op het 45e Gynaecongres! We zijn te gast in Leeuwarden: de hoofdstad van de mooiste provincie van Nederland! Friesland heeft die prijs gekregen van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap omdat hier de dynamiek van de vooruitgang het beste is gecombineerd met behoud van het landschap. De verkiezing van Leeuwarden tot culturele hoofdstad van Europa in 2018 bevestigt dat die erkenning internationaal wordt gedeeld. Het 45e Gynaecongres belooft dan ook een goede mix te worden van vooruitgang en Friese cultuur. De vooruitgang in ons vak krijgt volop aandacht in het wetenschappelijk programma. De vooruitgang heeft ons welvaart gebracht met de eigen problemen die daar bij horen. Eén van die problemen is overgewicht. Wat dat voor impact heeft voor ons vak en de oplossingen die daar voor zijn bedacht, zullen op de eerste dag van het congres ruimschoots aan bod komen. De Friese cultuur komt tot uiting in de sessies over samenwerking en andere perikelen in de provincie en de medische begeleiding tijdens de Elfstedentocht. Op vrijdag zijn de pijlers Oncologie en Voortplantingsgeneeskunde aan de beurt om de laatste stand van zaken te bespreken. En natuurlijk ontbreken de Talent in Onderzoeksessie en de Flitspresentaties ook tijdens dit congres niet. De Reinier de Graaf lezing wordt verzorgd door een Japanse toponderzoeker, de moleculair bioloog Katsuhiko Hayashi. Naast de wetenschap zal er uiteraard ook aandacht zijn voor ontspanning en vertier in Stadsschouwburg De Harmonie. Wij wensen u hele interessante dagen toe! Guid Oei, voorzitter Stichting Gynaecongres 4 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

6 VOORWOORD MAATSCHAP MEDISCH CENTRUM LEEUWARDEN De maatschap gynaecologie van het Medisch Centrum Leeuwarden heet u van harte welkom in Leeuwarden, de locatie van het 45e Gynaecongres op 22 en 23 mei Leeuwarden bruist! Leeuwarden is in 2015 culinaire hoofdstad van de smaak en in 2018 culturele hoofdstad van Europa. Nu nog een Elfstedentocht Voor de mensen die op woensdag 21 mei 2014 in Leeuwarden arriveren, alvast in een gezellige omgeving collega s willen ontmoeten en de verhalen van hun fietsende collega s willen horen, is er op woensdagavond vanaf uur een inloopavond in Grand Café Restaurant De Koperen Tuin. Het wetenschappelijk programma op donderdag 22 mei kan met recht goed gevuld genoemd worden. Het thema voor de ochtendsessie is getiteld Dik doen in Friesland. Tijdens deze plenaire sessie zal per aandachtsgebied worden ingegaan op verschillende aspecten van adipositas, waar de gynaecoloog in zijn dagelijkse praktijk mee te maken kan krijgen. In de middag zijn er twee parallelsessies. In de eerste parallelsessie wordt een indruk gegeven van wetenschappelijk onderzoek waaraan vanuit onze vakgroep een bijdrage wordt geleverd, en wordt in meer algemene zin aandacht besteed aan het doen van wetenschappelijk onderzoek in NU-klinieken. In de tweede parallelsessie gaan we in op de organisatie van de zorg in de regio (Noord-)Friesland en besteden we aandacht aan het onderhoud van de maatschap. In deze laatste voordracht worden handreikingen gedaan die behulpzaam kunnen zijn bij het gezond houden van de maatschap in de huidige roerige tijd. Graag tot ziens in Leeuwarden! Namens de maatschap, Denise Perquin Taeke Spinder Jelle Stekelenburg MEI

7 ALGEMENE INFORMATIE LET OP!! Inschrijven alleen online mogelijk via Congresaccommodatie Het congres vindt plaats in Stadsschouwburg De Harmonie, Ruiterskwartier 4, 8911 BP Leeuwarden. U bent tijdens het congres bereikbaar onder telefoonnummer (let op, dit is een nieuw nummer). Congresbalie Op donderdag is de congresbalie van 8.00 tot uur en op vrijdag van 8.00 tot uur geopend. Gelieve u hier bij aankomst te laten registreren. Zalen De plenaire sessies worden gehouden in de AEGON zaal en de parallelsessies in de AEGON zaal en de Rabobankzaal. De gehele periode is de bewaakte garderobe beschikbaar als bagageruimte. Expositie Gedurende het congres exposeert de (farmaceutische) industrie in de expositieruimte. Uw bezoek aan de stands in de expositieruimte in de Accent foyer wordt zeer op prijs gesteld. Pauze Op beide dagen zijn de koffie en de lunches verkrijgbaar in de expositieruimte. Eventuele wensen en/of diëten kunt u kenbaar maken bij het congressecretariaat via het registratieformulier. Mededelingen Bij de congresbalie staan eventuele berichten voor de congresgangers op een flip-over vermeld. Flitspresentatie en Talent in Onderzoek (voorheen In Opleiding-sessie) Voor de flitspresentaties en de sessie Talent in Onderzoek is een beoordelingssysteem gekozen naar voorbeeld van buitenlandse congressen, waarbij iedereen (AIOS, ANIOS enz.) een abstract online kan indienen. Dit systeem waarbij anoniem beoordeeld wordt heeft tot gevolg dat de verdeling tussen de clusters niet meer naar rato, maar naar kwaliteit gaat. Voor beide sessies zijn een 1e en 2e prijs (resp. 400,- en 200,-) beschikbaar gesteld door de Wim Schellekens Stichting. Het bepalen van de winnaars U kunt als toehoorder de voordrachten beoordelen en uw beoordeling via uw stemkastjes kenbaar maken. Winnaars zijn de sprekers - per sessie - met de hoogst gemiddelde score. De prijsuitreiking vindt plaats op vrijdagmiddag 23 mei om uur in de LC foyer. Abstracts Het abstractboek treft u aan in de congrestas. 6 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

8 ALGEMENE INFORMATIE Inschrijving en betaalwijze Het online registratieformulier vindt u op onze website In alle gevallen geldt dat uw registratie pas bevestigd zal worden wanneer het registratieformulier succesvol is ingediend en het inschrijfgeld is ontvangen. U wordt vriendelijk verzocht de instructies op het registratieformulier nauwkeurig te volgen. U kunt eenvoudig per ideal betalen, waarmee u direct tijdens uw inschrijving de betaling afhandelt met uw eigen bank in uw vertrouwde online betaalomgeving. Alternatieve betaalmethoden zijn per credit card of per bankoverschrijving. Hieraan zijn aanvullende administratiekosten verbonden. Wanneer u de kosten wilt overschrijven, dan kunt u het verschuldigde bedrag storten op banknummer t.n.v. Stichting Gynaecongres, ING bank te Utrecht, onder duidelijke vermelding van uw naam (géén maatschapsnaam). (NL50 INGB ; INGBNL2A). Ter plaatse kunt u bij de registratiebalie met credit card of pin betalen. In verband met veiligheidsredenen verzoeken wij u vriendelijk om niet in contanten te betalen. Korting voor vroege inschrijvers De commissie Gynaecongres biedt vroege inschrijvers een korting op het inschrijfgeld aan. De regeling hiervoor ziet u op de website en is opgenomen in het registratieformulier. Er wordt hieraan strak de hand gehouden! Annulering Annulering van uw congresinschrijving is alleen schriftelijk mogelijk. Tot en met 13 april 2014 ontvangt u uw inschrijfgeld terug, minus 25 administratiekosten. Vanaf 14 april 2014 vindt geen restitutie meer plaats en worden de door u voor deze datum gemaakte reserveringen in rekening gebracht. Hotel Voor het Gynaecongres in Stadsschouwburg De Harmonie te Leeuwarden zijn vier hotels geselecteerd, allen op loopafstand van De Harmonie. Zie onderstaand een beschrijving van de aangeboden hotels/kamers. Oranje Hotel Leeuwarden - Hampshire Eden**** Adres: Stationsweg 4, Leeuwarden. Loopafstand naar De Harmonie: 0,6 km Oranje Hotel Leeuwarden Hampshire Eden is een viersterren hotel met 78 kamers. Het hotel ligt dichtbij het historische stadshart van Leeuwarden en recht tegenover het treinstation. Het hotel beschikt zelf over 20 parkeerplaatsen, parkeergarage Zaailand ligt ook dichtbij (beide betaald parkeren). Het hotel beschikt over gratis WiFi in het hele gebouw. Voor een drankje of een diner kunt u terecht in Restaurant Van Buren (bekend om de heerlijke koffie). Oranje Hotel Leeuwarden biedt drie type kamers aan: Eenpersoonskamer De eenpersoonskamer is voorzien van een tweepersoonsbed (160 cm breed), de afmeting van de kamer is 21 m2. De standaardkamer is compleet met airco, minibar, koffie/thee-faciliteiten, flatscreen- TV, kluis, douche en gratis WiFi. Prijs per kamer per nacht op basis van 1-persoonsgebruik 100 (inclusief ontbijt) MEI

9 ALGEMENE INFORMATIE Tweepersoonskamer De tweepersoonskamer is voorzien van een tweepersoonsbed of twee aparte bedden, de afmeting van de kamer is m 2. De tweepersoonskamer is compleet met airco, minibar, koffie/thee-faciliteiten, flatscreen-tv, douche en/of bad en gratis WiFi. Prijs per kamer per nacht op basis van 2-persoonsgebruik 115 (inclusief ontbijt). Driepersoonskamer De driepersoonskamer is voorzien van een tweepersoonsbed of twee aparte bedden en een slaapbank voor één persoon. Compleet ingericht met airco, minibar, koffie/thee-faciliteiten, flatscreen-tv, kluis, douche en/of bad en gratis WiFi. Prijs per kamer per nacht op basis van 3-persoonsgebruik 140 (inclusief ontbijt). Grand Hotel Post Plaza **** Adres: Tweebaksmarkt 25-27, Leeuwarden. Loopafstand naar De Harmonie: 0,8 km Het Grand Hotel Post Plaza is een viersterren hotel met 43 kamers. Het hotel is gevestigd in een karakteristiek, 18e-eeuws pand. Het heeft moderne kamers, een luxueus wellnesscentrum en een eigen tuin met een terras. Het hotel heeft acht parkeerplaatsen bij het hotel, Hoeksterend is de dichtst bijzijnde parkeergarage (beide betaald parkeren). Er is gratis WiFi beschikbaar in het hele hotel. De lounge van het Grand Hotel Post Plaza heeft comfortabele fauteuils en een leeshoek, ook is er een brasserie in het hotel. Grand Hotel Post Plaza biedt twee type kamers aan: Comfort Room Deze rookvrije stijlvolle hotelkamers (22m² - 25m²) zijn uitgerust met twee aparte bedden, een flatscreen-tv, WiFi, laptopkluis, minibar, koffie/thee-faciliteiten en een luxe badkamer met regendouche. Prijs per kamer per nacht op basis van 1-persoonsgebruik 105 (inclusief ontbijt). Prijs per kamer per nacht op basis van 2-persoonsgebruik 120 (inclusief ontbijt). Deluxe Room De rookvrije stijlvolle hotelkamers (25m² - 30m²) zijn uitgerust met twee aparte bedden of een tweepersoonsbed, een flatscreen-tv, WiFi, laptopkluis, minibar, koffie/thee-faciliteiten en een luxe badkamer met regendouche. Prijs per kamer per nacht op basis van 1-persoonsgebruik 120 euro (inclusief ontbijt). Prijs per kamer per nacht op basis van 2-persoonsgebruik 135 euro (inclusief ontbijt). Fletcher Hotel Paleis Stadhouderlijk Hof **** Adres: Hofplein 29, Leeuwarden. Loopafstand naar De Harmonie: 0,6 km Het 4-sterrenhotel Fletcher Paleis Stadhouderlijk Hof heeft 28 kamers. De geschiedenis van het huidige Stadhouderlijk Hof gaat vele jaren terug en het pand heeft door de jaren heen vele bewoners gekend. Het pand is gevestigd in een voormalig paleis, dat tot 1971 in handen was van de Nederlandse Koninklijke familie. Elk van de kamers van het paleis heeft de voorname uitstraling behouden. De dichtstbijzijnde parkeergarage is Oldenhove (0,6 km), maar ook Zaailand (0,8 km) en de Klanderij (0,9 km) zijn op loopafstand. Tijdens uw verblijf kunt u gebruikmaken van gratis WiFi. De ruime hotelkamers zijn allen verschillend, de meeste kamers zijn voorzien van een twin bed. Prijs per kamer per nacht op basis van 1-persoonsgebruik 121 (inclusief ontbijt). Prijs per kamer per nacht op basis van 2-persoonsgebruik 133 (inclusief ontbijt). 8 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

10 ALGEMENE INFORMATIE Stenden University Hotel **** Adres: Rengerslaan 8, Leeuwarden. Loopafstand naar De Harmonie: 1,5 km Voor de hoofdingang van het hotel is een bushalte en de bussen (openbaar vervoer) stoppen voor of dichtbij de Harmonie. Stenden University Hotel Leeuwarden is een 4-sterren hotel wat gerund wordt door jonge, enthousiaste studenten van de opleiding International Hotel Management. Onder begeleiding van praktijkinstructeurs doen zij ervaring op in deze Real World Learning omgeving. Het hotel biedt gratis privéparkeergelegenheid. De Lobby&Bar.NL zijn zeer geschikt voor diverse doeleinden door de moderne en gevarieerde inrichting met loungebanken, een leestafel en hoge aanschuiftafels. Het hotel beschikt over 28 gezellig en comfortabel ingerichte hotelkamers met moderne faciliteiten. Vanaf de receptie van het Stenden University Hotel loopt u door de Hogeschool naar de vleugel met de hotelkamers. Er zijn verschillende typen kamers, waarvan sommige een Afrikaans of Oosters thema hebben. Prijs per kamer per nacht op basis van 1-persoonsgebruik 82,50 (inclusief ontbijt). Prijs per kamer per nacht op basis van 2-persoonsgebruik 105 (inclusief ontbijt). Wanneer u een hotelkamer wilt boeken, kunt u dit aangeven tijdens uw online registratie voor het Gynaecongres. Voor vragen met betrekking tot de hotelkamers en hotelreserveringen, kunt u contact opnemen met het Secretariaat Gynaecongres (via gynaecongres@statusplus.nl of telefoonnummer ). Reservering geschiedt op first come - first served basis. SCHRIJF DUS TIJDIG IN. Indien geen kamers meer beschikbaar zijn in de door u gewenste categorie, dan behouden wij ons het recht voor u in een andere categorie te boeken. In geval daar ook geen beschikbaarheid meer is, nemen wij contact met u op. De op het inschrijfformulier vermelde kamerprijzen zijn inclusief ontbijt. Annulering van de hotelreservering dient schriftelijk te gebeuren. Vanaf 14 april 2014 vindt geen restitutie meer plaats. Parkeergelegenheid De binnenstad van Leeuwarden kent betaald parkeren tot uur. In de omliggende straten van De Harmonie geldt daarnaast een maximale parkeertijd van 1 of 2 uur. U kunt parkeren in parkeergarage Oldehove (open maandag tot en met zaterdag tot uur, maar uitrijden is altijd mogelijk), Zaailand (de gehele week geopend), Hoeksterend (open maandag tot en met zaterdag tot uur, maar uitrijden is altijd mogelijk) of Klanderij (open maandag tot en met zaterdag tot uur, koopavonden open tot uur, maar uitrijden is altijd mogelijk). U kunt s avonds in de Theaterkiosk een uitrijkaart kopen. Meer informatie: Een routebeschrijving voor de auto treft u aan op pagina 35 van dit programmaboekje. Evaluatieformulier Bij de organisatie van het Gynaecongres is dankbaar gebruik gemaakt van de tijdens voorgaande Gynaecongressen op de evaluatieformulieren ingevulde suggesties. In uw envelop met congresbescheiden treft u ook tijdens dit congres een evaluatieformulier aan. U wordt vriendelijk verzocht dit formulier zo volledig mogelijk in te vullen en na afloop bij de registratiebalie af te geven MEI

11 PROGRAMMA OVERZICHT Donderdag 22 mei Registratie en koffie Expositieruimte Opening door de voorzitter Expositieruimte Plenair I Dik doen in Friesland AEGON zaal Koffie/theepauze Expositieruimte Plenair II Dun van leer en dik van smeer? AEGON zaal Lunchpauze Expositieruimte Consortium Nivo Noord zaal I/II Richtlijnbespreking Nivo Noord zaal III VAGO-vergadering Bentacera zaal ParalleI IA Eigenheimers; wetenschap in een NU(STZ)-kliniek AEGON zaal ParalleI IB Samenwerken, appeltaart en onderhoud Rabobank zaal Plenair III De Elfstedentocht medische begeleiding AEGON zaal Koffie/theepauze Expositieruimte Algemene Ledenvergadering NVOG AEGON zaal Borrel Expositieruimte Avondprogramma Rabobank zaal en Nivo Noord zalen 10 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

12 PROGRAMMA OVERZICHT Vrijdag 23 mei Registratie en koffie Expositieruimte Parallel IA Pijler Oncologie AEGON zaal Parallel IB Pijler Voortplantingsgeneeskunde Rabobank zaal Koffie/theepauze Expositieruimte Plenair I Talent in Onderzoek AEGON zaal Plenair II Nieuws van eigen bodem AEGON zaal Lunch Expositieruimte Consortium Nivo Noord zaal I/II Plenair III Flitspresentaties AEGON zaal Plenair IV Reinier de Graaf lezing AEGON zaal Prijsuitreiking en eindborrel LC foyer MEI

13 AVONDPROGRAMMA DONDERDAG 22 MEI 2014 Na de eerste wetenschappelijke inspanningen op de donderdag wordt De Harmonie razendsnel omgebouwd tot een feestgelegenheid om alle congresgangers de hele avond te entertainen. Het cliché voor elk wat wils is zeker van toepassing. Er zal gedurende de hele avond gelegenheid zijn om elkaar in verschillende zalen te ontmoeten. In elke zaal wordt voor entertainment gezorgd. Dit varieert van rustig, naar levendig, naar eigentijdse muziek. U zult zich onder meer kunnen bekwamen in casinospelen (black jack, roulette en poker). Aan het begin van de avond bent u uitgenodigd voor een walking dinner, waarbij u steeds verrast zult worden met nieuwe gerechtjes. Uiteraard krijgt u uitgebreid de gelegenheid om te dansen. We hebben beslag kunnen leggen op een zeer goede Belgische band (Cookies and Cream). Tijdens de pauze van de band treedt een DJ op, zodat u kunt blijven dansen. Wij zijn ervan overtuigd dat alle ingrediënten aanwezig zijn voor een geslaagde feestavond voor alle congresgangers van alle leeftijden. Wij zien ernaar uit u te mogen begroeten, want u maakt het feest geslaagd. Elfsteden fietstocht woensdag 21 mei Voor de getrainde racefietser die extra kilometers wil maken, wordt op woensdag 21 mei, voorafgaande aan het Gynaecongres de Elfsteden fietstocht georganiseerd (220 km). Vertrek en aankomst is bij Grand Café Restaurant De Koperen Tuin (Prinsentuin 1, 8911 DE Leeuwarden), een sfeervolle horecagelegenheid midden in het groene hart van Leeuwarden. Aanmelden voor de Elfsteden fietstocht kan via de online registratie. T.z.t. ontvangt u van onze collega Leonard Morssink nadere informatie. 12 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

14 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei uur PLENAIR I AEGON ZAAL Dik doen in Friesland Moderatoren: D. Wilbers en R. Dekker J. Apers, E.R. Totté, M. Emous Medisch Centrum Leeuwarden Bariatrische chirurgie anno 2014 Kort historisch overzicht en de huidige manier van werken met resultaten en wetenschappelijke achtergrond E.R. Totté Medisch Centrum Leeuwarden Metabole chirurgie anno 2014 Obesitas is uitgegroeid tot een pandemie en dusdanig één geworden met het straatbeeld dat het niet meer opvalt. De basis ligt in een hormonale disregulatie die start in utero en zo de vicieuze cirkel in gang zet. Een echte preventie zou dan ook slechts kunnen als de hormonale ontregeling voor de zwangerschap wordt verholpen J.C. Seidell VUMC, Amsterdam Inleiding epidemiologie/maatschappelijke consequenties De onvoorstelbare realiteit: loop vanuit de Harmonie één kilometer en je staat in een wijk waar de mensen gemiddeld vijftien jaar korter gezond zijn dan de deelnemers aan het Gynaecongres. In die wijk zien mensen er ongezonder uit en ze zijn dikker. Dat enorme, onrechtvaardige verschil, daar wil gezondheidswetenschapper Jaap Seidell vanaf. Overgewicht is meer dan een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Het is een symptoom dat er iets niet goed is in de samenleving. Een makkelijk te meten symptoom, want je ziet het meteen B. Crul Achmea, Leiden Morbide adipositas en kosten van de zorg Overgewicht en obesitas kosten de maatschappij per jaar ongeveer 1,2 miljard euro aan medische zorg en daarbij zo n 2 miljard aan gederfde arbeidsproductiviteit en kosten voor arbeidsongeschiktheid. Wat betekent dit voor zorgverzekeraars? Moet aan dikke mensen een hogere premie worden berekend? Hoe dragen zorgverzekeraars bij aan preventie en oplossing van dit maatschappelijke probleem? Discussie MEI

15 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei uur Plenair II AEGON ZAAL Dun van leer en dik van smeer? Moderatoren: J. Stekelenburg en S. Ismaili W.K.H. Kuchenbecker Isala Klinieken, Zwolle Fertiliteit en adipositas, effecten van bariatrische chirurgie Wegens de afname in de fertiliteit en de forse toename in zwangerschapscomplicaties die aan ernstige adipositas (BMI 35 kg/m 2 ) gerelateerd zijn, wordt gewichtsverlies pre-conceptioneel aanbevolen. Bij vrouwen met morbide adipositas (BMI 40 kg/m 2 ) is ondanks optimale leefstijlinterventie en begeleiding door een multidisciplinair team voldoende gewichtsverlies vaak niet haalbaar. Voor deze patiënten valt bariatrische chirurgie op basis van strenge inclusiecriteria te overwegen. Tijdens de voordracht zullen de effecten van bariatrische chirurgie worden besproken H.J. Duvekot Erasmus MC, Rotterdam Gewichtsmanagement tijdens de zwangerschap: wat moet en wat kan bij uw obese patiënte? Obesitas is inmiddels de meest voorkomende intercurrente aandoening tijdens de zwangerschap. Wat moet en kunt u doen om uw zwangere met overgewicht en obesitas een zo ongecompliceerd mogelijke zwangerschap te bezorgen. En hoe is dat na bariatrische chirurgie? De belangrijkste tips en tricks zullen worden besproken D. de Ridder UZ Leuven (B) Adipositas en urogynaecologie Adipositas vormt een belangrijke uitdaging voor onze maatschappij. Obese jongeren en volwassenen behoren nu tot de standaard patiëntenpopulatie en vormen geen uitzondering meer. Is het werkelijk zo dat obesitas tot een toename van stressincontinentie, OAB en prolaps leidt? Lukt het in de realiteit om patiënten te laten vermageren en hierdoor hun klachten te laten verminderen? Welke ingrepen kiezen we het best in functie van de obesitas van de patiënt? De rol van de obesitas in het ontstaan van urogynaecologische klachten, de diagnose, de behandeling en de prognose zal worden getoetst aan de hand van de beschikbare evidentie. 14 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

16 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei E.G.E. de Vries UMC, Groningen Externe factoren en kanker Het wordt steeds duidelijker dat externe factoren een grote rol spelen bij het ontstaan van talrijke ziekten, waaronder kanker. En het lijkt er steeds meer op dat deze factoren ook gevolgen hebben voor het resultaat van de kankerbehandelingen en de levensverwachting van de kankeroverlever. Dit maakt dat werkers in de zorg zich moeten bezinnen over de rol die zij kunnen spelen bij de optimalisering van de lifestyle van mensen waar zij voor zorgen. Dit betekent in Nederland onder andere meer aandacht voor het stoppen met roken, het bestrijden van overgewicht en het stimuleren van bewegen Discussie MEI

17 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei uur Parallel IA AEGON ZAAL Eigenheimers; wetenschap in een NU(STZ)-kliniek Moderatoren: T. Spinder en R. Klomp R.J. Detollenaere 1, M. Kampen, J. den Boon, K.B. Kluivers, J. Stekelenburg, M.E. Vierhout, H.W.F. van Eijndhoven 1 UMC, Groningen Uterussparende chirurgie of hysterectomie in de behandeling van descensus uteri: hoe doen we het NU? What women want What doctors do What we should do J.A. Kroese 1, I. van de Veen, N.M. van de Velde, I. Arendz, N.J.G.M. Veeger, A. Wolthuis, P.H.N. Oomen, T. Spinder 1 UMC, Groningen Screening op diabetes gravidarum in het tweede trimester Screening op diabetes gravidarum in het tweede trimester wordt bij voorkeur gedaan door middel van de 75-grams orale glucosetolerantietest (75-g OGTT). Toch gebeurde dit (tot voor kort) op diverse andere manieren, zoals glucose dagcurve, HbA1c, random glucose, nuchtere glucose en de 50-grams glucosebelastingtest. In deze voordracht wordt een studie besproken die sensitiviteit en specificiteit van deze testen onderzocht ten opzichte van de 75-g OGTT E.J.T. Nelissen 1, E. Mduma, J. Broerse, H. Ersdal, B. Evjen-Olsen, J. van Roosmalen, J. Stekelenburg 1 Athena Instituut, Vrije Universiteit, Amsterdam WHO near miss criteria: het meten van maternale morbiditeit Maternale bijna-ongevallen worden steeds meer gebruikt om de kwaliteit van de verloskundige zorg te bestuderen in aanvulling op moedersterfte. Inclusiecriteria voor de identificatie van bijna-ongevallen zijn divers en studies niet vergelijkbaar, dus ontwikkelde de WHO zogeheten near miss criteria. Wij rapporteren over de toepassing van de WHO near miss criteria in een low-resource-instelling. 16 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

18 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei M.J.A. Apperloo, M. Tanis Medisch Centrum Leeuwarden Wie wil er praten over seks na kanker? Na de diagnose of behandeling van kanker kunnen seksuele problemen ontstaan. Is het zinvol alle vrouwen met kanker een gesprek over seksualiteit aan te bieden? Is hier behoefte aan? En zo ja, wie is dan de meest aangewezen persoon om dit te doen? Wij verrichtten een onderzoek onder vrouwen na mammacarcinoom of gynaecologische kanker om hun mening hierover te horen M.G. van Pampus Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam De gouden dobbelsteen vier keer op een rij. Hoe doen we dat? NU-klinieken spelen een belangrijke rol bij de inclusie van patiënten in Consortiumstudies. Wat zijn de tips en tricks om goed en veel te includeren? Heeft het te maken met de cultuur binnen de kliniek of wetenschappelijke interesse? Zijn de patiënten meer benaderbaar of komt het door de assistenten? Discussie MEI

19 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei uur Parallel IB RABOBANK ZAAL Samenwerken, appeltaart en onderhoud Moderatoren: D.A.M. Perquin en M.A.C. Versluis R. van der Stouwe en J. Stekelenburg Verloskundepraktijk it Bertehûs, Akkrum en Medisch Centrum Leeuwarden Witte rook in Leeuwarden? In het hele land worden allerlei initiatieven genomen om de samenwerkingsrelaties tussen eerstelijns verloskundigen en gynaecologen in verloskundige samenwerkingsverbanden te verbeteren. In Leeuwarden en Noord-Friesland is gekozen voor het oprichten van een vereniging waarin alle professionals werkzaam in de geboortezorg, vertegenwoordigd zijn. In deze voordracht is er meer aandacht voor het hoe, wat en waarom en wellicht een antwoord op de prikkelende vraagstelling in de titel A.H. Lammers en G.M. van Selm Medisch Centrum Leeuwarden Over Woelige Baren Hoe staat het met de verloskunde op de Waddeneilanden anno 2014? Een voordracht over logistiek en emoties met ervaringen en specifieke aandachtspunten W. Raadgers VVAA opleidingen & teamcoaching, Utrecht De maatschap doet examen Kwaliteitseisen, concurrentie, lateralisatie, fusies: er komt in toenemende mate druk te staan op medische maatschappen (en vakgroepen) om gezamenlijk beleidsdoelen te formuleren en vlot tot besluitvorming te komen. Maar hoe doe je dat, en hoe houd je de boel bij elkaar? De samenwerking wordt thans getest en lang niet elke maatschap slaagt. In deze voordracht de succes- en faalfactoren Discussie 18 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

20 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - donderdag 22 mei uur PLENAIR III AEGON ZAAL De Elfstedentocht medische begeleiding Moderator: J. Stekelenburg J.S. de Graaf Medisch Centrum Leeuwarden De medische begeleiding van de Elfstedentocht op de schaats, een hele bevalling De Elfstedentocht op de schaats is het grootste sportevenementen van ons land. Voor de buitenwereld is het een fantastisch schaatsfeest met een grote cultureelhistorische waarde. Vanuit medisch oogpunt is de Elfstedentocht een geplande ramp. Deze voordracht geeft een overzicht van letsels opgelopen bij voorgaande tochten, en licht een tipje van de sluier op wat er komt kijken bij de voorbereiding en organisatie van de Medische Ketenzorg in de provincie Friesland, zowel op, naast en rond het traject van de Friesche Elfstedentocht op de schaats MEI

21 ALGEMENE LEDENVERGADERING - donderdag 22 mei ALGEMENE LEDENVERGADERING NVOG AEGON ZAAL (Alleen toegankelijk voor aspirant, rustende, buitengewone en leden van de NVOG) De agenda en bijbehorende stukken van de Algemene Ledenvergadering kunt u downloaden vanaf de NVOG-website (inloggen als lid). Op de welkomstpagina treft u een link naar de betreffende stukken. 20 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

22 Bijna iedere vrouw start met de pil. Een deel van hen komt niet uit met uw eerste keuze. ZOELY is dan een geschikt alternatief. WOMN Raadpleeg de volledige productinformatie alvorens ZOELY voor te schrijven. Voor meer productinformatie zie verkorte SPC elders in dit blad. Postbus 581, 2003 PC Haarlem, Tel De Pure Pil

23 VERKORTE PRODUCTINFORMATIE ZOELY Voor de volledige en meest recente productinformatie verwijzen wij naar de goedgekeurde SPC op NAAM VAN HET GENEESMIDDEL: ZOELY 2,5 mg/1,5 mg filmomhulde tabletten KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Per witte filmomhulde tablet 2,5 mg nomegestrolacetaat en 1,5 mg estradiol (als hemihydraat). Gele placebotabletten: geen werkzame bestanddelen. FARMACEUTISCHE VORM: filmomhulde tablet THERAPEUTISCHE INDICATIES: Orale anticonceptie. CONTRA- INDICATIES: Omdat er nog geen epidemiologische gegevens zijn voor combinatie-oac s (c-oac s) met 17β estradiol, worden de contraindicaties en waarschuwingen en voorzorgen voor ethinylestradiol bevattende c-oac s ook van toepassing geacht voor ZOELY. C-OAC s mogen niet worden gebruikt bij de onder vermelde aandoeningen, en ZOELY moet direct worden gestaakt als een van deze voor het eerst optreedt: overgevoeligheid voor de bestanddelen; (historie van) veneuze of arteriële trombose of CVA (ook predispositie/ernstige risicofactoren), of prodromale aandoeningen; migraine met focale neurologische symptomen; (historie van) pancreatitis, indien geassocieerd met ernstige hypertriglyceridemie; (historie van) ernstige leveraandoening, zolang leverfunctie niet genormaliseerd is; (historie van) levertumor; (vermoede) geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen; niet-gediagnosticeerde vaginale bloeding. BELANGRIJKSTE WAARSCHUWINGEN EN VOORZORGEN BIJ GEBRUIK: De voordelen/risico s van ZOELY moeten worden afgewogen bij onderstaande aandoeningen en risicofactoren. Indien een aandoening/risicofactor verergert of voor het eerst optreedt, moet staken overwogen worden. C-OAC s verhogen het risico op VTE (hoogst tijdens het eerste gebruiksjaar). Er is verband tussen c-oac s en verhoogd risico op arteriële trombo-embolie (MI, TIA). Trombose in andere bloedvaten is gemeld (lever, mesenterium, nieren, hersenen en retina), maar het verband met c-oac s is onduidelijk. Het VTE risico bij c-oac s neemt toe met de leeftijd, bij positieve familieanamnese (bij mogelijke erfelijke predispositie doorverwijzen naar specialist); bij langdurige immobilisatie, grote operatie, beenoperatie of ernstig trauma (gebruik staken, minstens 4 weken bij electieve operatie, en niet eerder hervatten dan 2 weken na volledige remobilisatie. Indien het c-oac niet is stopgezet, moet antitrombotische behandeling worden overwogen); bij obesitas (BMI >30 kg/m2). Risicofactoren voor arteriële trombo-embolische complicaties/cva zijn: hogere leeftijd; roken (hoger risico bij zwaarder roken en hogere leeftijd; gebruikers >35 jaar sterk adviseren niet te roken); dyslipoproteïnemie; obesitas (BMI >30 kg/m2); hypertensie; migraine; hartklepaandoeningen; atriumfibrillatie; positieve familieanamnese (doorverwijzen naar specialist). Andere aandoeningen in verband gebracht met vasculaire voorvallen zijn o.a. DM, SLE, hemolytisch-uremisch syndroom, chronische inflammatoire darmziekten en sikkelcelanemie. Houd rekening met verhoogd tromboserisico tijdens het kraambed. Toename van frequentie/ernst van migraine (mogelijk prodromaal voor CVA) kan reden zijn om onmiddellijk te staken. Staak het gebruik bij (vermoeden van) trombose. Gebruik andere betrouwbare anticonceptie wegens teratogeniteit van anticoagulantia. Tumoren: er is verhoogd risico op baarmoederhalskanker bij langdurig combinatie OAC-gebruik (>5 jaar). Er is onzekerheid over verstorend effecten van seksueel gedrag en andere factoren (HPV). Er is een licht verhoogd relatief risico (RR=1,24) op diagnosticeren van borstkanker (verdwijnt geleidelijk in de 10 jaar na staken). Levertumor moet in de differentiaaldiagnose worden opgenomen bij hevige bovenbuikpijn, leververgroting of intra-abdominale bloeding. Bij hypertriglyceridemie kan verhoogd risico op pancreatitis bestaan. Indien aanhoudende, klinisch relevante hypertensie ontwikkelt, staak het gebruik en behandel de hypertensie; hervat ZOELY bij normale bloeddrukwaarden. De volgende aandoeningen kunnen optreden/verslechteren tijdens zwangerschap en gebruik van c-oac s (verband niet vastgesteld): geelzucht, cholestatische pruritus; galsteenvorming; porfyrie; SLE; hemolytischuremisch syndroom; chorea van Sydenham; herpes gestationis; gehoorverlies bij otosclerose. Bij erfelijk angio-oedeem kunnen exogene oestrogenen symptomen verergeren of induceren. Bij leverfunctiestoornissen kan staken nodig zijn tot normalisering van leverwaarden. Staak bij recidiverend cholestatische icterus, indien deze voor het eerst optrad tijdens zwangerschap of gebruik van geslachtshormonen. Diabetespatiëntes moeten vooral in de eerste gebruiksmaanden onder zorgvuldige controle blijven. C-OAC s zijn in verband gebracht met verergering van depressie, m.crohn en c.ulcerosa. Chloasma kan zelden optreden, vooral bij bestaand chl. Gravidarum; vermijd bij predispositie blootstelling aan zonlicht/uv-straling tijdens gebruik. Bij starten van c-oac of hervatten na een onderbreking, moet een volledige anamnese (incl. familie) worden afgenomen, zwangerschap uitgesloten, de bloeddruk gemeten en lichamelijk onderzoek verricht worden op geleide van contra indicaties en waarschuwingen. Werkzaamheid kan zijn verminderd bij vergeten tabletten, bij GI klachten tijdens inname of bij gebruik van andere geneesmiddelen. Als onregelmatig bloedverlies aanhoudt of optreedt na regelmatige cycli, moeten niet-hormonale oorzaken, maligniteit en zwangerschap worden uitgesloten. De duur van de onttrekkingsbloeding bij ZOELY is gemiddeld 3 4 dagen, maar dit kan uitblijven (zonder zwangerschap). Als de aanwijzingen niet gevolgd zijn of als 2 onttrekkingsbloedingen na elkaar uitblijven, moet zwangerschap worden uitgesloten alvorens te hervatten. Het is niet bekend of de estradiol in ZOELY voldoende is om adequate estradiolspiegels te handhaven bij adolescenten voor de opbouw van botmassa. BIJWERKINGEN (Gemeld voor ZOELY): Frequentie niet bekend: Veneuze trombo-embolische voorvallen en overgevoeligheidsreacties zijn gemeld. Een aantal bijwerkingen is gemeld bij gebruiksters van gecombineerde OAC s met ethinylestradiol, waaronder VTE voorvallen. Zeer vaak ( 1/10): acne, abnormale onttrekkingsbloeding. Vaak ( 1/100 tot <1/10): verminderd libido, depressie, veranderde stemming, hoofdpijn, migraine, misselijkheid, metrorragie, menorragie, borstpijn, buikpijn, verhoogd gewicht. Soms ( 1/1000 tot <1/100): toegenomen eetlust, vochtretentie, opvlieger, abdominale distensie, hyperhidrose, alopecia, pruritus, droge huid, seborroe, zwaar gevoel, hypomenorroe, gezwollen borsten, galactorroe, baarmoederspasme, premenstrueel syndroom, borstgezwel, dyspareunie, vulvovaginale droogheid, prikkelbaarheid, oedeem, verhoogd leverenzym. Zelden ( 1/ tot <1/1000): verminderde eetlust, verhoogd libido, aandachtsstoornis, contactlensintole-rantie/droog oog, droge mond, cholelithiasis, cholecystitis, chloasma, hypertrichose, vaginale geur, vulvovaginaal ongemak, honger. FARMACOTHERAPEUTISCHE GROEP: Hormonale anticonceptiva voor systemisch gebruik, progestagenen en oestrogenen, vaste combinaties. Nomegestrolacetaat heeft sterke affiniteit voor de menselijke progesteronreceptor en heeft antigonadotrope werking, progesteronreceptor-gemedieerde anti-oestrogene werking en matige anti-androgene werking. 17β-estradiol is identiek aan het endogene humane oestrogeen 17β estradiol. REGISTRATIE HOUDER: Theramex S.r.l., Via Messina 38, Milaan, Italië LOKALE VERTEGENWOORDIGER: MSD B.V., Waarderweg 39, 2031 BN, Haarlem, tel , medicalinfo.nl@merck.com VERGOEDING: Vergoed volgens de geldende regels van overheid en zorgverzekeraars. REGISTRATIENUMMERS: EU/1/11/690/001-4 AFLEVERSTATUS: UR DATUM SPC: 11 juni RAADPLEEG DE VOLLEDIGE PRODUCTINFORMATIE (SPC) ALVORENS ZOELY VOOR TE SCHRIJVEN.

24 Ferring, uw partner in gynaecologie, wenst u een prettig en leerzaam congres! Advertentie Congres.indd :22

25 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei uur PARALLEL IA AEGON ZAAL Pijler Oncologie Moderatoren: P.J. de Vos van Steenwijk en M. van Beurden R.L.M. Bekkers UMC, Nijmegen Preventie cervixcarcinoom vanaf 2016, HPV-screening en de rol van zelfafname Vanaf 2016 zal het BVO baarmoederhalskanker overgaan op primaire HPV-screening. Wat betekent dit voor de effectiviteit van het bevolkingsonderzoek, hoe passen zelfafname en HPV-vaccinatie daarin, en wat betekent dit voor de gynaecoloog? M.I.E. van Poelgeest LUMC, Leiden Immunotherapie bij cervixcarcinoom; de stand van zaken Immunotherapie is een veelbelovende nieuwe behandelmodaliteit voor sommige kankersoorten. Er kan onderscheid worden gemaakt in niet-specifieke stimulatie van het immuunsysteem, vaccins en adoptive cell therapie. Waar staan we nu? Wat zijn recente ontwikkelingen in het onderzoek naar deze nieuwe behandelingen? H. Pijnenborg TweeSteden Ziekenhuis, Tilburg Centralisatie van de behandeling van het endometriumcarcinoom Moeten we de behandeling van het hoogrisico endometriumcarcinoom centraliseren? Waar kan de patiënte het beste worden behandeld, rekening houdend met de volumenormen, nieuwe inzichten en lopende onderzoeken? K. Gaarenstroom LUMC, Leiden Imaging bij cervix-, vulva- en ovariumcarcinoom Nieuwe imaging technieken geven ons de mogelijkheid om de sentinel node bij cervixen vulvacarcinoom nog exacter te lokaliseren of occulte tumor bij ovariumcarcinoom zichtbaar te maken. Wat zijn onze verwachtingen en waar staan we? MEI

26 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei uur PARALLEL IB RABOBANK ZAAL Pijler Voortplantingsgeneeskunde Moderatoren: R. Schats en C.G.J.M. Hilders I.T.A. Peters 1, E.J. Hoekman 1, L.A. Louwé 1, C.G.J.M. Hilders 2, J.B.M.Z. Trimbos 1 1 LUMC, Leiden; 2 Reinier de Graaf Gasthuis, Delft Terugplaatsing van ovariumweefsel, eerste resultaten in Nederland Prematuur ovarieel falen is een ernstige bijwerking van chemotherapie, die een negatieve invloed heeft op de kwaliteit van leven. Cryopreservatie van het ovariumweefsel is één van de opties om dit te voorkomen en de fertiliteit in jonge vrouwen te behouden. De belangrijkste voordelen van deze techniek zijn dat het op korte termijn kan worden uitgevoerd aangezien hormonale stimulatie niet nodig is, en ook jonge meisjes in aanmerking komen. Bovendien is er geen partner nodig. Sinds 2012 is terugplaatsing van het ovariumweefsel mogelijk in het LUMC. De procedure en de follow-up van de patiënten zullen worden besproken T. Dahhan, F. Mol, G.G. Kenter, F. van der Veen, E.A.F. Dancet, M. Goddijn AMC, Amsterdam Organisatie van acute fertiliteitspreservatie bij vrouwen Het invriezen van eicellen/embryo s bij vrouwen met een acute indicatie is vaak een tijdrovend proces dat binnen korte tijd moet plaatsvinden. IVF-klinieken dienen uitgerust te zijn met middelen om deze acute, multidisciplinaire zorg te organiseren. Door middel van SWOT-analyses heeft het AMC stapsgewijs uiteengezet hoe deze de afgelopen twee jaar vorm heeft gekregen. Hieruit is een clinical pathway ontstaan, dat als handvat kan dienen voor alle IVF-klinieken die het invriezen van eicellen/embryo s in de acute setting aanbieden A. Overbeek 1, M.H. van den Berg, E. van Dulmen-den Broeder, G.J.L. Kaspers, F.E. van Leeuwen, C.B. Lambalk 1 VUMC, Amsterdam Vruchtbaarheid, eicelvoorraad en vervroegde overgang bij vrouwen die in hun jeugd behandeld zijn voor kanker (VEVO-studie) De VEVO-studie is een landelijk cohortonderzoek bij vrouwelijke overlevenden van kinderkanker in Nederland. Het doel is om te evalueren wat het algehele effect van de behandeling van kinderkanker, alsmede de effecten van verschillende soorten behandelingen, doseringen van chemo- en radiotherapie en leeftijd bij diagnose is op: ovariële functie, ovariële reserve en het risico op vervroegde overgang, uterusfunctie en zwangerschapsuitkomsten. 22 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

27 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei 2014 Alle vrouwelijke overlevenden van kinderkanker die in Nederland tussen 1965 en 2002 zijn behandeld, en die op 1 januari 2011 ouder waren dan 18 jaar, zijn voor deelname benaderd (n=1823). Zussen van de overlevenden en gezonde controles uit de normale populatie zijn gevraagd om als controles deel te nemen aan het onderzoek (n=987). Ovariële functie en -reserve is bepaald aan de hand van FSH, AMC en inhibine B en door transvaginale echoscopie van de antrale follikels. Feitelijke vruchtbaarheid, zwangerschapsuitkomsten en menopausale status zijn met behulp van een vragenlijst onderzocht. De eerste resultaten van deze grote landelijke studie zullen tijdens deze voordracht worden besproken A.M.E. Bos, S.J. Tanahatoe, M.R.C. Bakker, F.J.M. Broekmans, F.M. Prak, S.M. Weima, B.C.J.M. Fauser UMC, Utrecht Freeze the future Sinds medio 2011 is het in Nederland mogelijk om eicellen in te vriezen met behulp van vitrificatie. Een slimme meid vriest haar eicellen op tijd, maar wie is de vrouw achter dit social freezen? Is dat inderdaad de carrièrevrouw? En op welke leeftijd neemt ze een besluit? Medio 2012 heeft het UMC Utrecht een eicelbank geopend. Wie is de vrouw die zich daar meldt als donor? En waarom doet ze dat? L. Bastings, C.C.M. Beerendonk, J.R. Westphal, D.D.M. Braat, R. Peek UMC, Nijmegen Eierstok op transport Het cryopreserveren van ovariumweefsel ten behoeve van fertiliteitspreservatie vindt in meerdere landen gecentraliseerd plaats na transport van het weefsel vanuit de kliniek waar een patiënte is geopereerd. In deze voordracht laten we zien wat de invloed is van de verschillende methoden van transport op de conditie van het ovariumweefsel en welke aanbevelingen er kunnen worden gedaan voor de Nederlandse praktijk MEI

28 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei uur PLENAIR I AEGON ZAAL Talent in Onderzoek Moderatoren: J.W. Nijkamp L.M. Freeman 1 ; K.W.M. Bloemenkamp 1 ; J.M.M. van Lith 1 ; A. Dahan 1 ; M.M.R.F. Struys 2 ; B.W.J. Mol 3 ; J.M. Middeldorp 1 ; Namens de RAVEL studie groep 1 LUMC, Leiden; 2 UMCG, Groningen; 3 School of Paediatrics and Reproductive Health, University of Adelaide, Australië Remifentanil patient controlled analgesie versus epidurale analgesie tijdens de bevalling: een multicenter gerandomiseerde equivalentiestudie In deze multicenter gerandomiseerde equivalentiestudie werden vrouwen gerandomiseerd om remifentanil PCA of epidurale analgesie tijdens de bevalling te krijgen in geval van pijnstillingsverzoek. Primaire uitkomstmaat was pijnappreciatie, tevredenheid met pijn(stilling). De resultaten laten zien dat, in tegenstelling tot eerdere studies, remifentanil niet equivalent is aan epidurale analgesie wat betreft pijnappreciatie Z.A. Brown; S. Schalekamp - Timmermans; H.W. Tiemeier; A. Hofman; V.W.V. Jaddoe; E.A.P. Steegers Erasmus MC, Rotterdam Foetaal sekse-specifieke markers van placentatie Foetale sekse beïnvloedt de placentatie waarbij discrepanties bestaan in zwangerschappen die gecompliceerd zijn met pre-eclampsie, een laag geboortegewicht of een spontane vroeggeboorte. Dit suggereert dat er in deze gevallen andere mechanismen die deze complicaties veroorzaken, dominant zijn ten opzichte van het effect van de foetaal sekse. Tevens bestaan er foetaal sekseafhankelijke placentaire interacties tussen het genoom en omgevingsinvloeden. Deze bevindingen zijn van grote invloed op toekomstige studies met betrekking tot placentatie en placentafunctie J.L. van der Heyden 1 ; C. Willekes 1 ; A. L. van Baar 2 ; A.G. van Wassenaer 3 ; M.A. Oudijk 4 ; M.M. Porath 5 ; K.W.M. Bloemenkamp 6 ; M. Groenewout 7 ; M. Woiski 8 ; C.J. Bax 9 ; J.M. Sikkema 10 ; A.L.M. Mulder 1 ; J.G. Nijhuis 1 ; B.W.J. Mol 11 ; D.P. van der Ham 12 1 MUMC, Maastricht; 2 Universiteit Utrecht; 3 AMC, Amsterdam; 4 UMCU, Utrecht; 5 Máxima Medisch Centrum, Veldhoven; 6 LUMC, Leiden; 7 UMCG, Groningen; 8 UMC St Radboud, Nijmegen; 9 VUMC, Amsterdam; 10 Ziekenhuisgroep Twente, Almelo; 11 School of Paediatrics and Reproductive Health, University of Adelaide, Australië; 12 Martini ziekenhuis, Groningen Neurologische en gedragsontwikkeling van kinderen op 2-jarige leeftijd na vroegtijdig gebroken vliezen: follow up van de PPROMEXIL-studie In deze studie hebben we de neurologische en gedragsontwikkeling van kinderen op 2-jarige leeftijd geanalyseerd die geboren zijn na de PPROMEXIL-studie (tijdens de zwangerschap was er sprake van preterm gebroken vliezen tussen 34 en 37 weken). 24 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE

29 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei 2014 Hiervoor werd de ouders gevraagd om vragenlijsten in te vullen. Hieruit bleek er in de groep waarbij de baring was ingeleid, sprake te zijn van een reductie van de kans op ontwikkelingsmoeilijkheden op 2-jarige leeftijd J.S. Hoogstad-van Evert 1 ; J. Cany 1 ; J.H. Jansen 1 ; R. Torensma 2 ; R.L.M. Bekkers 1 ; L.F.A.G. Massuger 1 ; H. Dolstra 1 1 UMC St Radboud, Nijmegen, 2 NCMLS Natural killer cellen als immuuntherapie bij ovariumcarcinoom Natural killer cellen kunnen tumorcellen doden zonder immunisatie vooraf. Kunnen intraperitoneaal toegediende natural killer cellen een nieuwe behandeling zijn voor ovariumcarcinoom? In deze presentatie worden de eerste in vitro resultaten gepresenteerd K. Broekhuijsen 1 ; G.J. van Baaren 2 ; M.G. van Pampus 3 ; A.H. van Kaam 2 ; H. Groen 1 ; M. Porath 4 ; B.W.J. Mol 5 ; M.T.M. Franssen 1 ; J. Langenveld 6 1 UMCG, Groningen; 2 AMC, Amsterdam; 3 OLVG, Amsterdam; 4 Máxima Medisch Centrum, Veldhoven; 5 School of Paediatrics and Reproductive Health, University of Adelaide, Australië; 6 Atrium Medisch Centrum, Heerlen HYPITAT-II; direct bevallen versus expectatief monitoren voor vrouwen met hypertensieve aandoeningen in de laat preterme periode van de zwangerschap (34-37 weken) In 2009 werden de resultaten van de HYPITAT-I studie gepubliceerd, waaruit bleek dat inleiden van de baring bij vrouwen met zwangerschapshypertensie en pre-eclampsie vanaf 37 weken leidt tot minder slechte maternale uitkomsten dan afwachtend beleid. In de HYPITAT-II studie werden de maternale en neonatale uitkomsten van direct bevallen versus expectatief monitoren bij vrouwen met hypertensieve aandoeningen tussen 34 en 37 weken vergeleken R. de Roo; B.J. Voskamp; E. Schuit; C.E. Kleinrouweler; B.W.J. Mol; A.H. Bouts; E. Pajkrt AMC, Amsterdam Gradatie van geïsoleerde antenatale hydronefrose in het tweede trimester als voorspellende waarde voor postnatale afwijkingen aan de urinewegen van het kind Pyelectasie is een van de meest voorkomende afwijkingen gezien bij het SEO. De in Nederland veelal aangehouden grens om te verwijzen voor aanvullend onderzoek is 5 mm pyelumdiameter, maar in de internationale richtlijn van de SFU (Society of Fetal Urology) wordt een grens van 7 mm aangehouden. Met dit onderzoek evalueren wij de Nederlandse afkapwaarde van 5 mm met een retrospectief onderzoek van alle gevallen van geïsoleerde pyelectasie bij het SEO in het AMC over en periode van tien jaar MEI

30 WETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA - vrijdag 23 mei uur PLENAIR II AEGON ZAAL Nieuws van eigen bodem Moderatoren: E.A.P. Steegers en F. van der Veen E.A.P. Steegers Erasmus MC, Rotterdam Embryonale gezondheid De ontwikkeling van het embryo heeft een relatie met de gezondheid van de pasgeborene en ook van het kind op vijfjarige leeftijd. Embryonale gezondheid is daarom een nieuw thema binnen de geneeskunde, waarmee in de zorg rondom de zwangerschap rekening moet worden gehouden G. Hamer AMC, Amsterdam Behoud van genomische integriteit in voortplantingscellen, implicaties voor mannelijke en vrouwelijke vruchtbaarheid Om het genoom op te kunnen delen in het toekomstige paternale en maternale genoom moet elke zaad- of eicel tijdens zijn/haar ontwikkeling door het proces van meiose. Tijdens de meiose worden honderden DNA double-strand breuken gemaakt die nodig zijn voor het genereren van crossovers tussen de homologe chromosomen. Om integriteit van het genoom gedurende dit proces te waarborgen, zijn verscheidene mechanismen actief. Deze mechanismen verschillen drastisch tussen spermatocyten en oocyten, wat verschillende consequenties heeft voor mannelijke en vrouwelijke vruchtbaarheid H.W. Nijman UMC, Groningen Doorbraak in immunotherapie voor kanker Immunotherapie voor kanker, translationeel onderzoek van Nederlandse bodem M.I.J. Withagen, A.T.M. Grob, K.J. Schweitzer, C.H. van der Vaart UMC, Utrecht Kan een bekkenbodemecho een secundaire sectio caesarea voorspellen? Door middel van 3D/4D echografie kan de bekkenbodemmusculatuur in beeld worden gebracht, waaronder de M. Puborectalis. De echogeniciteit van de M. Puborectalis verandert tijdens de zwangerschap en is niet bij alle zwangeren hetzelfde. De echogeniciteit van een spier wordt bepaald door de hoeveelheid spiervezels, vet, fibrose en collageen. De echogeniciteit van de M. Puborectalis tijdens een eerste zwangerschap bij 12 weken amenorroe lijkt een goede voorspellende factor voor het krijgen van een secundaire sectio caesarea op basis van niet vorderen Discussie 26 STADSSCHOUWBURG DE HARMONIE